Mareferensiya ya Xibukwana xa Mintlhanganu ya Mahanyelo ni Ntirho
13 KUYA KA 19 KA ABRIL
XUMA XINGA KA RITO LA XIKWEMBU | GENESA 31
“Yakobe na Labani va Yendle Ntwananu wa Kurhula”
it-2 paj. 173 par. 8
Galede
Loko Yakobe na Labani va lulamisa timhaka hi ndlela yorhula va yendle ntwananu. Hi nkama wolowo Yakobe a yendle pilari la maribyi, a gama a byela vamakwavu va yena swaku va hlengeleta maribyi man’wana, swinga yendleka vama veke hi ndlela ya kufana ni meza lowu avata dlela ka wona swakudla swa ntwananu. Kutani Labani a chule ndhawu yoleyo a ku i Yegara-sahaduta [hi xiAramu], kambe Yakobe a chule ndhawu yoleyo hi Xiheberu a ku: “Galede”. Labani a vule leswi: “Xidulu lexi xa maribye [Xiheberu, gal] i fakazi [Xiheberu, ʽedh] xikarhi ka mina na wena, namuntlha.” (Gn 31:44-48) Pilari la maribyi (ni lawa manga hlengeletiwa hi vamakwavu va yena), amata tirha tanihi xikombiso xa wumboni ka vanhu hinkwavu lava avata ndlhula hi ndhawu liyani. Hilaha Genesa 31:49 yi vulaka hakona, “Murindzi [hi Xiheberhu, mits·pahʹ],” a anyimela ntwananu wa Yakobe na Labani wa kuhlayisa kurhula xikarhi ka mindjangu ya vona. (Gn 31:50-53) Hi kufamba ka nkama, van’wana va tirhise maribyi tanihi wumboni la leswaku va yendle ntwananu. — Yx 4:4-7; 24:25-27.
it-3 paj. 728
Murindzi
Yakobe a yendle pilari la maribyi a gama ali chula “Galede” (leswi vulaka “Pilari la Wumboni”) ni “Murindzi”. Labani a game a ku: “Yehovha a ahi voneleli hina vambirhi loko hingaha vonani.” (Gn 31:45-49) Pilari leli la maribyi ali kombisa swaku Yehovha aava vona swaku vataswi kota kuhetisisa a ntwananu wa kurhula lowu vangawu yendla hambi vanga vonani.
Lavetela Xuma xa Moya
it-3 paj. 693
Materafimi
Leswinga kumiwa aMesopotamia ni tindhawu ta kusihi na kona swi kombisa swaku a swifaniso swa materafimi aswi fambisana ni lweyi aata sala ni lifuwu la ndjangu. Hi kuya hi ribye lelinga kumiwa a Nuzi, minkama yin’wani swikhundla swa swikwembu swa ndjangu aswi nyika mukon’wani a mpfumelelo wa kuya tribunali aya lwela a lifuwu la papayi wa nsati wa yena loko a file. (Ancient Near Eastern Texts [Buku la Khale la Kusihi ni Wupela Dlambu], linga pfuxetiwa hi J. Pritchard, 1974, paj. 219, 220, ni nhlamuselo ya le hansi 51) Hi mhaka leyo, swinga yendleka Raveka a teke materafimi ya papayi wa yena, hileswi anga kanganyisa Yakobe nuna wa yena. (Fananisa ni Gn 31:14-16.) Kuva Labani a karhatekele kutlhela a kuma materafimi aza a teka vamakwavu va yena va hlongolisa Yakobe mpfuka wa kuringana 7 wa masiku, swihi pfuna kutwisisa lisima la materafimi ka lweyi aata sala ni lifuwu la ndjangu. (Gn 31:19-30) Phela Yakobe aangaswi tivi leswi Raveka angaswi yendla (Gn 31:32), naswona Yakobe anga zanga a tirhisa materafimi leswaku a kuma lifuwu la vana va Labani hikusa aanga na mhaka ni swifaniso. Hi kufamba ka nkama, swinga yendleka maserifim ma helisiwile loko Yakobe a celela swifaniso swa matiku leswinga tisiwa hi ndjangu wa yena a hansi ka nsinya wa wukulu lowu awuli kusuhi ni Xikeme. — Gn 35:1-4.
w13 15/3 paj. 21 par. 8
Yehovha i Ndhawu ya Hina ya Kutumbela
Loko Yakobe a fika Harani, tiyu wa yena Labani amu yamukele hi lirhandzo, a gama amu nyika Leya na Raveka leswaku va va vasati va yena. Kambe hi kufamba ka nkama Labani a zame kukanganyisa Yakobe hi kutshamela kucincacinca muwolo wa yena ka 10. (Gen. 31:41, 42) Kambe Yakobe a tiyisele wubihi lolelo hi kutiva swaku Yehovha aata tama amu pfuna. Hikakunene amu pfunile hikusa a nkama angamu byela leswaku a tlhela Kanana, Yakobe aani “mintlhambi ya yinyingi ni vatirhi va vanyingi va vavasati ni vavanuna ni makamelu ni timbongolo ta tinyingi.” (Gen. 30:43) A khense hi mbilu, a khongela a ku: ‘Ani faneliwi hi lirhandzu ni kutshembeka loku uni kombaka kona, mina mutirhi wa wena, hikusa ni tsemakannyi nambu lowu wa Yordani na ni tamele nhonga leyi ya mina, kambe swoswi ni kule niva mintlawa yimbirhi.’ — Gen. 32:10.
20 KUYA KA 26 KA ABRIL
XUMA XINGA KA RITO LA XIKWEMBU | GENESA 32-33
“Lwela Kukuma Minkateko”
w03 15/8 paj. 25 par. 3
Lava Yehovha hi Mbilu Hinkwayu
Bibele li tale hi swikombiso swa vanhu lavanga zama kulava Yehovha. Mun’wana wa vona i Yakobe, lweyi anga bubisana ni ntsumi ya Xikwembu leyinga ticinca yi va munhu, anze lixa. Hi mhaka leyo Yakobe a chuliwe vito la ku: Israyele (Lweyi anga Bubisana ni Xikwembu) hikusa a “bubisanile” ni Xikwembu kumbe a ‘sindzisa’, a ‘tikarhata’ ni ‘kutiyisela’. Se ntsumi yimu katekisile hi leswi anga tikarhata. — Genesa 32:24-30.
it-1 paj. 578
Kukhwita
Kukhwita ka Yakobe. Loko ani 97 wa malembe, Yakobe a bubisani ni ntsumi ya Xikwembu wusiku hinkwalu. A kote kukhoma ntsumi lakakuva yimu katekisa. Ka nkama wolowo, a ntsumi yi khumbe nyonga ya Yakobe yi suleka. Hi mhaka leyo, Yakobe se a akhwita loko a famba. (Gn 32:24-32; Hs 12:2-4) Kuyengesela kolano, Yakobe se aani nchumu lexi axita mu kumbukisa leswaku hambileswi anga ‘bubisana ni Xikwembu [kumbe ntsumi ya Xikwembu] ni vanhu, lakakuva a hlula’, kambe antiyisweni angayi hlulanga ntsumi ya matimba ya Xikwembu, hi laha yona hi yoxe yinga vula hakona. A kuli kurhandza ka Xikwembu ni mpfumelelo wa xona kuva Yakobe a bubisane ni ntsumi kuva a kombisa swaku aaswi lava kukatekisiwa hi Xikwembu.
it-2 paj. 450
Israyele
1. Israyele i vito leli Xikwembu xinga chula Yakobe loko ani 97 wa malembe. Akuli wusiku loko Yakobe a hundza hi ka nkova wa Yaboko, na aya kumana ni makwavu wa yena Esawu, lani anga fika a bubisana ni ntsumi ya Xikwembu. Hi mhaka ya kutiyisela ka Yakobe loko a bubisane ni ntsumi, vito la yena li cinciwile liva Israyele, leswi akuli xikombiso xaku a katekisiwile hi Xikwembu. Leswaku a khumbuka swiyendlakalo leswo, Yakobe a chule ndhawu leyo a ku i Peniyele. (Gn 32:22-31; vona YAKOBE N.o 2.) Hi kufamba ka nkama, kucinca ka vito la yena kutiyekisiwe hi Xikwembu aBetele, kusukela kolano kuza aya fa, Yakobe se a avitaniwa ngopfu hi vito la Israyele. (Gn 35:10, 15; 50:2; 1Tk 1:34) Vito la Israyele li kumeka makhambi ya kutlula 2.500 aBibeleni, na li kombetela ka vatukulu va Yakobe. — Eks 5:1, 2.
Lavetela Xuma xa Moya
w10 15/6 paj. 22 mapar. 10-11
Marito Lamanene Ma Tiyisa Wunghanu
Kuvulavula hi ndlela ya musa ni lirhandzu swa pfuna kusungula ni kutiyisa wunghanu la hina ni vanhu van’wana. Kuvula ntiyiso, loko hi yendla leswi hingaswi kotaka swaku hi yampsisa wunghanu la hina ni van’wana, hinga yampsisa ni ndlela leyi hi vulavulaka na vona hi yona. Hinga tshinela ka van’wana hi kuva komba swaku ha va rhandza, hi kulava tindlela ta kuva pfuna, hi kuva nyika tinyiko ni kuva komba malwandla. Naswona leswi, swingaha pfuna swaku hi kota kuvulavulisana kahle na vona ni kutlhela swi “fumba makala lama pfurhaka” ka munhu, kumu yendla a va ni wumunhu lalinene ni kuva swimu vevukela kululamisa timhaka loko mi wonhelanile. — Rhom. 12:20, 21.
Yakobe aaswi twisisa leswo. Khambi lin’wana hahla la yena Esawu ali mu kwateli ngopfu lakakuva a baleka hi kuchava swaku litamu dlaya. Kambe loko se kuhundze malembe ya kutala, Yakobe a game a tlhela. Kutani Esawu a te ni 400 wa vavanuna swaku ata tlhangana na yena. Leswi Yakobe a achava akhongele ka Yehovha a kombela kupfuniwa. Hi mhaka leyo, na angese tlhangana na Esawu, Yakobe amu rhumelele nyiko ya swifuwu swa kutala. Phela nyiko leyi, yi hetisise xikongomelo xa yona, hikusa loko va tlhangana, Esawu ayo vhela a tsutsuma aya barasara makwavu Yakobe. — Gen. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
it-1 paj. 699
Xikwembu, Xikwembu xa Israyele
Hi mhaka ya leswi anga tlhangana ni ntsumi ya Xikwembu a Peniyele, Yakobe a chuliwe vito la Israyele. Noswona loko se a yendle kurhula ni makwavu wa yena Esawu aye aya tshama aSukote ni Xikeme. Kolano a xave tereno ka vana va Hamori ivi a tshama kolano. (Gn 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Endzhaku ka leswo, a yaka alitari kolaho a yi chula vito la Xikwembu, Xikwembu xa Israyele” kumbe “Xikwembu i Xikwembu xa Israyele”. (Gn 33:20) Marito lawa mo kumeka ntsena ka ndhawu yin’we aBibeleni. Ka mhaka leyi, hi kuva ati tivisile hi vito la yena la nyuwani, a akombisa swaku wa li tsakela ni kuli yamukela. Naswona a akombisa swaku waswi tlangela leswi Xikwembu xingamu hlayisa kuza a tlhelela ka Tiko leli Tshembisiweke.
27 KA ABRIL KUYA KA 3 KA MAIO
XUMA XINGA KA RITO LA XIKWEMBU | GENESA 34-35
“Khombo la Kuva ni Vanghanu va Kubiha”
w97 1/2 paj. 30 par. 4
Xikeme — Doropa Leli Ali li Nkoveni
Madjaha ya doropa la Xikeme amata pimisa yini hi ntombi leyi ayi hamba yi ya ka doropa la wona, naswona swinga yendlekaka ayi famba yoxe? Loko n’wana wa jaha wa ndhuna ya tiko ‘ayivona, ayikhoma . . . ayi pfinya’. Hi mhaka muni Dina a tipete ka khombo leli la kutipatsa ni Vakanana lava ava ni mahanyelo ya kubiha? Kungava leswaku a ayo lava vangahanu va ntaga ya yena? Kumbe a ani nkanu kufana ni vamakwavu van’wana va yena lava ava rhandza kutimanda? Ti lerheli buku la Genesa hi wexe, kutani u zama kutwisisa kuvava ni tingana leti Yakobe na Leya va veke na tona hi mhaka vuyelo la kubiha leli veke kona hi mhaka ya leswi Dina a tolovela kuyendzela doropa la Xikeme. — Genesa 34:1-31; 49:5-7; nakambe vona Xihondzo xo Rindza xa 15 ka Junho wa 1985, paj. 31.
Balekela Wuntunga la swa Masangu!
14 Xikeme aamu rhandza swinene Dina. Kutani a yendleleswi aaswi lava ka Dina: “Amu khoma”, a gama “amu pfinya.” (Lerha Genesa 34:1-4.) Wubihi lelo li twise Dina kuvava ni ndjangu wa yena hinkwawu. — Genesa 34:7, 25-31; Vagalatiya 6:7, 8.
w09 1/9 paj. 21 mapar. 1-2
Unga Yendla Yini Loko U Kwatisiwa
Hi ntolovelo lava lavaka kuhakelisa va yendla leswo hi xikongomelo xa kususa kuvava loku vangiweke hi munhu lweyi anga va kwatisa. Hi xikombiso, Bibele lihi byela swaku loko vana va Yakobe va twe swaku Xikeme a pfinye Dina, makwavu wa vona wa xisati, ‘va kwate ngopfu’. (Genesa 34:1-7) Kuva va hakelisa ka wubihi leli yendliweke hi Xikeme, Simiyoni na Levhi va rihe ntlhamu kutani va ngena ka doropa va dlaya vavanu na hinkwavo kupatsa na Xikeme. — Genesa 34:13-27.
Kuva va dlaye vanhu kungava leswaku swi lunghise timhaka? Loko Yakobe a twe leswinga yendliwa hi vana va yena, Simiyoni na Levhi, a va layile, a ku: “Mini vangele khombo, mini yendle ni nyenyiwa hi . . . vanhu va tiko leli. Hi vatsongo; vata vumbana, vani dumela, vani dlaya , mina ni munti wa mina.” (Genesa 34:30) Phela hakunene a kulunghisanga timhaka, hikusa swi bohe swaku Yakobe ni ndjangu wa yena va hanya na se va chava kuhlaseliwa hi madoropa yale kusuhi. Naswona swinga yendleka kuve swona swinga yendla Yehovha a byela Yakobe aya tshama ka miganga ya Betele ni ndjangu wa yena. — Genesa 35:1, 5.
Lavetela Xuma xa Moya
it-1 paj. 670 par. 9
Debora
1. Mutirhi wa Reveka. Loko Raveka a suke kaya ka papayi wa yena Betuwele swaku aya chada na Isaka a Palextina, Debora a fambe na yena. (Gn 24:59) Loko se a tirhe malembe ya manyingi kaya ka Isaka, Debora a game aya tshama ka Yakobe, kumbexana loko Raveka se a file. Swinga yendleka loko se kuhundze 125 wa malembe, Debora na a file a gama a lahliwa hansi ka nsinya wa wukulu aBetele. Vito la nsinya lowu li kombisa swaku Yakobe ni ndjangu wa yena avamu rhandza Debora, (Aloni-Bakuti, leswi vulaka swaku ‘Nsinya wa Kutiya wa Xirilo’). — Gn 35:8.
w17.12 paj. 14
Swivutiso swa Valerhi
Aminkameni ya Vayisrayele aswo boha leswaku munhu ava matevula swaku ava vhovho wa Mesiya?
Ka nkama lowunga hundza, ahi kholwa swaku aswi boha hikusa aswi tikomba swi kupfumelelana ni buku la Vaheveru 12:16. Ndzimana leyi yi vula swaku Esawu a ‘angakombisi xihlonipho ka swilo swokwetsima’ naswona a ‘xavisele [Yakobe] timfanelo ta yena ta wumativula hi kufela swakudla.’ Leswo aswi tikomba swi vula swaku Yakobe a atava vhovho wa Mesiya hileswi anga kuma timfanelo ta kuva matevula. — Mat. 1:2, 16; Luka 3:23, 34.
Hambileswo, Bibele lihi pfuna kuvona swaku aswinga bohi kuva munhu ava matevula swaku ava vhovho wa mesiya. Vona swin’wani leswi kombisaka mhaka leyi.
Yakobe, lweyi anga tlhela a chuliwa Israyele, a ve ni vana vavanyingi. N’wana wa yena wa matevula akuli Ruveni lweyi angamu psala na Leya, kambe Yakobe a ve ni n’wana mun’wani wa matevula kunga Yosefa, lweyi angamu psala na Rahele lweyi aamu rhandza hintamu. Hi mhaka leyo, loko Ruveni a yendle swa kubiha, mfanelo ya yena ya kuva matevula yi ye ka Yosefa. (Gen. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Tikro. 5:1, 2) Hambileswo, Mesiya anga humanga ka lixaka la Ruveni nee ka lixaka la Yosefa, kambe a hume ka lixaka la Yudha kunga n’wana wa wu 4 lweyi angamu psala la Leya. — Gen. 49:10.