Yehovha ani Katekise hi Ndlela Leyi Aningayi Nyimelanga

Loko hi wugamu ni hlule kukanakana ka mina ivi ni nghenela ntirho wa wuphayona ni pfulekeliwe hi mukhandlu wa kukatekisiwa hi ndlela leyi aningayi nyimelanga. (Efe. 3:20) Kambe ungahati vutisa leswaku swoleswo swiyendlekise kuyini. Nyima niku kontarela.

Ni psaliwe a Berlim atikweni la Jarimani na kaha kusungula Nyimpi ya wumbirhi ya Misava hi 1939. Loko nyimpi yiya kuheleni hi 1945, a Berlim aku hlaseliwa hi mabomba lawa ama wiseteliwa hi swivhiyawana. Siku lin’wana mabomba ma wetetele ka xitaratu xa hina. Mina ni va le kaya hi balekile hiya ka ndhawu ya kutumbela leyi ayi yendleliwe kusirhelela vanhu ka mabomba. Hi kufamba ka nkama, leswaku hi kuma kusirheleleka hi balekile hiya Erfurt, laha mamani anga psaliwa kona.

Mamani a sungule kulavetela ntiyiso. Kutani a lerhe mabuku ya filozofiya a tlhela a nghena ka tikereke ta ku hambanahambana, kambe aswimu pfunanga hi nchumu. Kolomuya ka ma 1948 kufike Timboni timbirhi a kaya. Mamani ati yamukelile ivi a sungula ku tivutisa swivutiso swotala. Nakungase hundza wora, a byele mina ni makwerhu wa xisati a ku: “Se niwu kumile ntiyiso!” Ndzhaku ka leswo, mina na mamani ni makwerhu hi sungule kuya minhlanganwini a Erfurt.

Hi 1950 hi tlhelele a Berlim, ivi hi fika hi hlangamela ka bandla la Kreuzberg. Hi tlhele hi rhurha hiya tshama ka ndhawu yin’wana kolomuya a Berlim, ivi hi hlangamela ka bandla la Tempelhof. Hi kufamba ka nkama mamani a tsakamisiwile. Kambe mina anaha kanakana. Hi mhaka muni?

KUHLULA TINGANA LETI ANILI NA TONA

Aswini karhatela kuyendlela Yehovha leswi yengetelekeke hi leswi anini tingana hintamu. Hambi leswi aniya nsin’wini, ni hete malembe mambirhi na ningase tshama ni chumayela munhu. Swilo swi cincile loko ni tive vamakwerhu vanyingi lava kombiseke xivindzi ni kutinyiketela ka Yehovha. Van’wana ka vona va tiyiselele kuhluphiwa ka tindhawu ta nxanisa ta Manazi. Kasi van’wana ava heleketa mabuku ka tindhawu tale wuxeni a Jarimana, hambi leswi avaswi tiva swaku loko vo kumiwa avata khomiwa va petiwa djele. Xikombiso xa vona xini hlamalisile hintamu. Kuva vamakwerhu lava va veke wutomi la vona anghozini, hi kolaho ka vamakwerhu na Yehovha, futshi vanga chavi hambi ni kupetiwa djele, swini djondzise leswaku ni fanele ni zama kuhlula tingana leti anili na tona.

Ni sungule kulwisana ni tingana loko ni katseke ka kampanya yohlawuleka ya kuchumayela leyi veke kona hi 1955. Ka papila leli tsaliweke ka xibukwana xa Informante,a Makwerhu Nathan Knorr a tivise leswaku a kampanya leyi ayi tava yikulu kutlula makampanya hinkwawu manga tshama ma yendliwa hi nhlengeletanu ya hina. A vule leswaku loko vachumayeli hinkwavu vokatseka, “akutava hweti ya kuhlawuleka swinene, kutlula tihweti hinkwatu ka ntirho wa kuchumayela.” Wolowo akuli ntiyiso! Ndzhaku nyana ka leswo, ni tinyiketelile ka Yehovha ive ni tsakamisiwa hi siku lin’we na papayi ni makwerhu waxisati hi 1956. Ndzhaku nyana ka leswo, ani fanele ni teka xiboho xin’wana xa lisima.

Ni tshame malembe na niswi tiva leswaku ani fanele ni nghenela ntirho wa wuphayona kambe ani djikadjika. Ni teke xiboho xa kudjondzela ntirho wa kuxava ni kuxaviselana swilo ni matiko man’wana. Aniti byela leswaku anita teka wuphayona ndzhaku ka loko ni kume ntokoto ka ntirho lowu ningawu djondzela. Hi mhaka leyi, ni kume ntirho a portu la Hamburg lani kufikaka kona switimela swa mati le Jarimani. Anita yendla yini?

Na tsaka swinene hileswi Yehovha atirhiseke vamakwerhu leswaku vani pfuna kutwisisa swaku kumu tirhela hiswona swa lisima kutlula hinkwaswu. Vanghanu va mina va vanyingi va sungulule ku nghenela ntirho wa wuphayona, leswo swive xikombiso lexinene ka mina. Kuyengetela kolano, Makwerhu Erich Mundt lweyi anga tshama ava ndhawini ya nxanisa ani khutaze ku tshemba Yehovha swinene. Ani byele swaku vamakwerhu lava ava titshemba handle ka kuva va tshemba Yehovha hi kufamba ka nkama va hele ntamu. Kambe lava ava tshemba Yehovha hi kuhelela va tame va tshembekile ka Yehovha naswona ava pfuna nhlengeletanu.

Makwerhu Martin Poetzinger lweyi a tirheke tanihi xirho xa Ntlawa lowu Rhangelaka, loko a pfuna vamakwerhu a te: “Xivindzi i wumunhu la lisima swinene leli mi faneleke miva na lona!” Loko ni yanakanyisise hi marito lawa, ni vhele ni tshika ntirho wa mina ivi ni nghenela ntirho wa wuphayona hi Junho wa 1963. Lexo akuli xiboho xa kuyampsa kutlula hinkwaswu awuton’wini la mina. Loko kuhundze tihweti timbirhi na ningase sungula kulavetela ntirho wun’wani, ni rhambiwe leswaku niya tirha tani hi phayona la kuhlawuleka. Ndzaku ka malembe nyana Yehovha ani katekise hi ndlela leyi aningayi nyimelanga. Ni rhambiwe kuya ka ntlawa wawu 44 wa Xikola xa Giliyadi.

NI KUME DJONDZO YA LISIMA A GILIYADI

“Unga hantli u karhala ka xiyavelo xa wena.” Leyi i yin’wana ya tidjondzo ta lisima leyi niyi kumeke ka Makwerhu Nathan Knorr na Makwerhu Lyman Swingle. Vona vahi pfune kuva hinga tshiki xiyavelo xa hina hambiloko hi kumana ni swikarhatu. Makwerhu Knorr a te: “I mpsini leswi ungata tshamela kupimisa hi swona ka xiyavelo xa wena? Uta tshamela kupimisa hi nsila, wusiwana, swilo swofana ni tinhongana ni mahele? Kumbe uta pimisa hi minsinya, mafilori, ni tinghohe leti tsakeke? Djondzani kurhandza vanhu!” Siku lin’wana Makwerhu Swingle a hlamusele leswaku hi mhaka muni vamakwerhu van’wana va hantla va hela ntamu. Loko aha vulavula a hluleke kutikhoma ivi a sungula kurila. A boheke kunyima kuvulavula kufikela loko a rhulile. Ni khumbekile swinene. Naswona ani tinyimisele kukala ninga khomisi Kreste tingana swin’we ni vamakwavu va yena votshembeka. — Mat. 25:40.

A nkama hinga kuma swiyavelo swa hina vamakwerhu vokarhi lava ava tirha a Betele vahi vutise leswaku ahitaya tirhela kwini. Va vulavule kahle hi tindhawu leti van’wana lava ahili na vona avataya tirhela kona. Kambe loko niva byele swaku nitaya tirhela Congo (Kinshasa), va nyime nyana va koka moya ivi va vula leswi: “Utaya tirhela Congo? Onge Yehovha angava na wena!” Hi nkama lowo, mahungu amakombisa leswaku Congo a kuni nyimpi naswona vanhu va kona ava dlayana. Kambe ani tshamela kupimisa hileswi ningaswi djondza a Giliyadi. Loko hi hete kudjondza hi Setembro wa 1967, Mina, Heinrich Dehnbostel na Claude Lindsay hi rhumeliwe a Kinshasa a ntsindza wa Congo.

WULETELI LA KAHLE LA WUMISIYONARIYO

Loko hi fikile a Kinshasa hi hete tihweti tinharhu nahi fundha a xifrancês. Hi game hi rhurha hiya Lubumbashi, laha nkameni wa kona aku vitaniwa Elisabethville kusuhi ni froteira la Zambia a dzongeni wa Congo. Hi tshame ka munti lowu awu lunghiseleliwe va missiónario a phakati ka doropa.

Leswi kutala ka tindhawu ka teritoriyu la Lubumbashi akungase tshama kutirhiwa, hitsake swinene hileswi hiveke va kusungila kuchumayela ka ndhawu liya, vanhu va kona avangase tshama vamatwa mahungu yotsakisa ya Mfumu. Hi nkama nyana se ahini swidjondzo swa swinyingi leswi ahi tsandzeka ni kuswi fambisa. Ahi chumayela ni mapoyisa ni vanhu va’wani lava ava tirha ka mfumu. Kutala ka vona ava kombisa swaku vali hlonipha Rito la Xikwembu ni ntirho wa hina wochumayela. Leswi vanhu va vanyingi ava vulavula a xiSuaíle, Mina na Claude Lindsay hi sungule kuli djondza lirimi lelo. Ndzaku ka leswo hi rhumeliwe kuya tirha ka bandla la xiSuaíle.

Hambi leswi ahi tsakisiwa hi mintokoto ya yinyingi ya kuhlamalisa leyi ahiyi kuma, ahi kumana ni swikarhatu. Ahi talisa kukumana ni masochwa ya kudakwa na matamele swibamu lawa amani ntolovelo wa kuhi lumbeta hi swilo swa kukala hingaswi tivi. Siku lin’wani hi dumeliwe hi ntlawa wa wukulu wa masochwa na wu tamele swibamu ivi va nghena na mihlanganu na yi famba akaya ka vamissionário. Vahi khomile va famba na hina maphoyiseni, vahi tshamisa hansi kufikela ma 22:00 vagama vahi tshika.

Hi 1969 ni yaveliwe kutirha tani hi mudjikelezi. Ka cirkwitu leli ani tirha ka lona, minkama yin’wani ani boheka kufamba mangwa wa kuleha anhoveni, ka mabyanyi ya kuleha swinene ni swindlelani swa kutala hi madaka. Tindhawu ta kutani ti talile Afrika. Ka xidoropani xin’wani, ani yetlela ni huku ni swicuwani swa yona na yile hansi ka mubedu wa mina. Aningeswi khohlwi leswi ayini pfuxisa xiswona nakahali mpundzu hi kuni vangela guwa. Naswi rhandza kupimisa hi mabulu yotsakisa ya Bibele lawa aniva na wona ni vamakwerhu nahi tiworhela ndzilu ni madlambu.

Xikarhatu xa xikulu lexi hi kumaneke na xona i vanhu lava ava tiyendla Timboni ta Yehovha kasi ava lumba ntlawa wa politika wa Kitawala.b Van’wana ava tsakamisiwile naswona avali madoda abandleni. Vanyingi va vona ava fana ni maribye lama tumbeleke abandleni kambe va tsumbulisiwe hi vamakwerhu lava ava tshembekile. (Yuda 12) Yehovha ava susile vanhu lava leswaku a basisa bandla. Ndzaku ka malembe, vanhu votala va nghenile ntiyisweni.

Hi 1971, ni kume xiyavelo xa kuya a betele ya Kinshasa, ani yendla mintirho ya kuhambanahambana, ya kufana ni kukombela mabuku, kuyamukela ni kurhumela mapapila, nile ka departamentu la ntirho. A Betel, ni djondze kuhlela ntirho wa tiko hinkwalu hambi leswi swilo swa kutirha hi swona atikweni aswinga hlelekanga. Minkama yin’wani, mapapila ya hina ama teka tihweti leswaku ma fika abandleni. Amata hi vhiyawu mafika ma nyikeliwa ka maboti naswona maboti ya kona ama heta mavhiki namangase fika hikusa a lwandle akuni swisinyani swakufana ni mativu leswi aswi phasinyetela boti. Hambi leswo, vamakwerhu vale Congo vani pfunile leswaku ni kota kulangutana ni swiyimu swa kufana ni leswi.

Aswini hlamalisa ko vona vamakwerhu va lunghiselela makongresu ya makulu nako swiyimu swa vona swa timali swili hansi. Vona ava yaka palku hi kutirhisa madaka ya swidulu va gama va tirhisa mabyanyi ya kuleha swinene leswaku va yendla makhumbi. Naswona ava tlhela vama teka vama yendla swa kutsama ka swona. Ava tirhisa misengere tani hi timhandzi naswona avayi tirhisa ka kufulela ni ka kuyendla mimeza. Ava tirhisa mahanti ya minsinya kumba makopa leswaku va yendla swipikirhi. Mina aniswi kotanga kuva pfuna kambe ani hlamalisiwa hintamu hi wuswikoti leli avali na lona la kuhlula swikarhatu leswi ava kumana na swona. Ni varhandzile swinene. Ni game niva xuva nkama ninga yamukela xiyavelo xin’wana.

KUTIRHA A QUÊNIA

Hi 1974, ni rhurhele a Betele la Nairobi a Quênia. Ahini swinyingi swakuswi yendla. A Betele la Quênia ali pfunisa ntirho wa kuchumayela ka 10 wa matiko lawa ama gamakane ni Quênia, lawa man’wana ka wona ama tsimbisa ntirho wa hina. Makhambi manyingi ni rhumeliwe kuya pfuxela matiko wolawo, ngopfungopfu tiko la Etiópia laha vamakwerhu va kona ava xanisiwa naswona ava tiyisela mindzingo yotika. Van’wana ka vona ava khomiwe hi ndlela ya tihanyi ni kupetiwa madjele. Kasi van’wana ava dlayiwile. Kambe vaswi kotile kutiyisela hi kutshembeka hikusa ava rhandzana naswona avani wuxaka lelinene na Yehovha.

Hi 1980, kuni chumu wohlamalisa lowu yendlekeke awuton’wini la mina. Ni chade na Gail Matheson. Gail a psaliwe a Canadá naswona hive xikan’we axikolweni xa Giliyadi. Mina na yena ahi tsalelana mapapila. Yena a ali ka xiyavelo xa yena xa wumissionário a Bolivia. Loko se kuhundze 12 wa malembe nahi tivanile, hi tlhele hi kumana a doropeni la Nova York. Ndzhaku yana ka leswo, hi chadile a Quênia. Nimu khensa swinene Gail hikusa wamu rhandza swinene Yehovha naswona yena atitwa a yenelisekile hi swilo leswi anga na swona. A tama ani seketela naswona imu pangalati lwenene.

Hi 1986, mina na Gail hi yaveliwe kutirha tani hi vadjikelezi, kuve hi nkama wuli wun’we mina ani tirha tani hi xirho xa Huvu ya Filiyale. Kuva mudjikelezi aswi vula leswaku ani fanele ni yendzela ni matiko man’wana lawa ama languteliwa hi Quênia.

Ni khumbuka loko hi yendla malulamiselo ya kongresu a Asmara (aEritreia) hi 1992, laha hi nkama lowo a ntirho wa hina awu tsimbisiwa hi kuhelela. Lexi tsemaka nhlana, hi leswaku ahito kuma tshala leli ali hlakalile hi le handle kambe ngopfungopfu hi le ndzeni. Hi siku la kongresu ni hlamalisiwe hi kuvona ndlela leyi vamakwerhu ava tirhe ha yona leswaku va hundzula ndzeni ka tshala lelo leswaku kuva ndhawu yosaseka swinene leyi fanelekaka kugandzela Yehovha ka yona. Mindjangu yotala ayi tise tinguvo ta kusaseka. Tinguvu leto ti tirhisiwe hi ndlela ya wutlhari leswaku tita pfala lomu aku hlakalile. Hiti khorisile hi kongresu la kutsakisa leli ka lona kuveke ni vanhu va 1.279.

Ntirho wa hina wa wudjikelezi awuhi tisela tsaku vhiki lin’wani ni lin’wani. Siku lin’wani hive ka yindlo ya manyunyu kusuhi ni lwandle la likulu naswona khambe lin’wani hi tshame ka xiyindlwana xa kuyakiwa hi maxapa. Kambe aswina mhaka swaku hi tirhe kwihi, lexi hixi khumbukaka akuli kutshama hi khomekile ni maphayona lama hisekaka ni vamakwerhu. Loko hi yamukele xiyavelo xa nyiwani, ani tsakanga hikusa se anita boheka kuhambana ni vanghanu va mina lava aniva rhandza swinene.

KUKUMA MIKATEKO A ETIÓPIA

Ndzeni ka 1980 kuya ka 1990 ntirho wa hina wu pfumeleliwile ka matiko yotala lawa ama khataleliwa hi betele la Quênia. Vuyelo la kona, matiko wolawo na wona mave ni maBetele ya wona naswona kuyendliwe ni swikritoyo swin’wani. Hi 1993 hi yaveliwe kuya tirha a xikritoriyo xa Adis Abeba le Etiópia, lani ntirho wa hina awu yendleliwa xihundleni kuringana malembe yotala, kambe swoswi se wu pfumeleliwile hikuya hi nawu.

Yehovha awu katekisile ntirho a Etiópia. Vamakwerhu va vanyingi va nghenele ntirho wa wuphayona. Lembe ni lembe kusukela hi 2012, hingaku 20 pursento wa vamakwerhu va nghenele ntirho wa nkama hinkwawu. Ku yengetela kolano, swikola swa nhlengeletanu swi nyikele pfuno lowu awu leveka naswona kuyakiwe 120 wa ma Salão do Reino. Hi 2004, Ndjangu wa Betele wu rhurhisiwile wuya ka muyaku wun’wana wa nyiwani. Kuve ni Salão ya ma Asembleia ndzeni ka Betele, leswo kuve nkateko lowu kulu.

Hi malembe yotala mina na Gail hi yendle xinghanu lexi kulu ni vamakwerhu vanyingi va Etiópia. Hiva rhandza swinene hi leswi vangani wunene ni lirhandzu. Swoswi hi karhatiwa hi mavabyi. Hi mhaka leyo, hi rhumeliwe kuya tirha a Betele la Europa Central. Laha vahi hlayisa hi lirhandzu, kambe hiva xuva swinene vanghanu va hina va Etiópia.

YEHOVHA HI YENA LWEYI ASWI KULISEKE

Hi vone ndlela leyi Yehovha a kuliseke ntirho wa yena ha yona. (1 Kor. 3:6, 9) Hi xikombiso, loko ni sungule kuchumayela vatirhi va le migodini ya Cobre a Congo, lava avata hi Ruanda, akungana muchumayeli niwa mun’we a Ruanda. Kambe swoswi se kuni kutlula 30.000 wa vona. Hi 1967, a Congo (Kinshasa) akuni kolomuya ka 6.000 wa vachumayeli. Swoswi kuni vachumayeli lava tlulaka 230.000, naswona hi 2018, vanhu lava tlulaka 1.000.000 vave kona ka xitsundzuxo xa lifu la Yesu. Nhlayu ya vachumayeli yi yandze yiza yi tlula 100.000 ka matiko hinkwawu lawa khale ama rhangeliwa hi Betele la Quênia.

Ka 50 wa malembe lawa manga hundza, Yehovha a tirhise vamakwerhu vo hambanahambana leswaku vani pfuna leswaku ni nghenela ntirho wa nkama hinkwawu. Hambi leswi naha lwisanaka ni tingana, ni djondze kutshemba Yehovha hi kuhelela. Leswi swini humeleleke a Afrika swini djondzise kulehisa mbilu ni kuyeneliseka. Mina na Gail hi hlamalisiwa hi malwandla lama kulu lawa vamakwerhu vama kombiseke ni ndlela leyi va tiyiselaka ha yona loko va kumana ni swikarhatu ni kutlhela va tshemba Yehovha. Nili khensa swinene a wunene leli vangahi kombisa lona. Hikakunene, Yehovha ani katekise hi ndlela leyi aningayi nyimelanga. — Pis. 37:4.