Tinyimpi Ti Hi Khumbisa Ku Yini?
“Ku sukela ka Nyimpi Ya Wumbirhi Ya Misava, a numeru ya tinyimpi amisaveni yo ya yi yengeseleka naswona 2 bilhões wa vanhu kumbe mun’we ka cada 4 wa vanhu amisaveni va tshama ka tindhawu leti ku nga ni tinyimpi.”
Secretária Geral Adjunta Das Nações Unidas Amina J. Mohammed, 26 ka Janeiro wa 2023.
Tinyimpi ti nga ha sungula kola na kola, hambi ka tindhawu leti ku nga ni ku rhula. Hi mhaka ya teknolojiya a mahungu ma hangalaka hi ku hantlisa. Se hambi vanhu lava tshamaka ka tindhawu leti ku kalaka ku nga na nyimpi va nga ha khumbeka. Naswona hambiloko nyimpi yi hela, swilo leswi nga vangiwa hi nyimpi swi nga ha teka nkama wa wunyingi swaku swi hela. Vona swikombiso swin’wani:
Ku pfumaleka ka swakudla. Hi ku ya hi ntlhanganu wa Nações Unidas lowu vitaniwaka Programa Nacional De Alimentos, “a tinyimpi hi tona ti nga xivangelo xaxikulu xa ku pfumaleka ka swakudla. 70 por cento wa vanhu lava hluphekaka hi ndlala va tshama ka tindhawu leti ku nga ni nyimpi.”
Mavabyi. Vanhu lava va tshamaka ka tindhawu leti swi tikombaka ku ta tshuka ku va ni nyimpi va vilela hintamu va tlhela va va ni xitresi. Lava va tshamaka lomu ku nga ni tinyimpi, a va ka nghozi ya kuva va vavisiwa ntsena kambe va nga tlhela va sungula ku va ni mavabyi lawa ma vangiwaka hi xitresi ni ku vilela. Lexi twisaka ku vava hi leswaku minkama ya yinyingi vanhu lava a va kumi ku pfuniwa hi vadotori.
Vanhu va baleka makaya. Hi ku ya hi Alto Comissariado Das Nações Unidas Para Refugiados, ku ta fikela Setembro wa 2023, ku tlula 114 milhões wa vanhu amisaveni hinkwayu swi lave va baleka makaya ya vona. Xivangelo xaxikulu lexi nga yendla vanhu lava va baleka ku ve tinyimpi.
Swikarhatu swa timale. A nyimpi yi yendla leswaku ku va ni swikarhatu swa ekonomiya swa ku fana ni ku khwela ka tipresu. Vanhu va vanyingi va hlupheka hileswi minfumu yi tekaka male leyi a yi ta tirhisiwa swibelhela ni swikolweni leswaku yi tirhisiwa ka swilo swa tinyimpi. Naswona loko nyimpi se yi helile ku tlhela ku tirhisiwa male ya yinyingi leswaku ku lunghisiwa swilo leswi nga wonhiwa hi nyimpi.
Ku wonheteliwa ka misava. Vanhu va hlupheka loko swilo swa ntumbuluku swi wonheteliwa. Loko swilo swa ku fana ni mati, moya lowu hi wu hefemulaka ni misava leyi hi fambafambaka ka yona swi chakisiwa, swi nga ha hi vangela mavabyi. A mamina na wona ma ni nghozi yayikulu, hambiloko se ku hundze nkama wa ku leha na nyimpi yi helile.
A swi kanakanisi swaku a tinyimpi ti wonhetela swilo swa ku tala naswona swilo swin’wani a swi hakeliwi hi male.