XITORIYA XA WUTOMI
Yehovha A Ni Vhikelile Hileswi Ni Nga Mu Tshemba
LOKO vanhu va ni vutisa swaku ni yendle yini ka ntirho wa Yehovha, ni tolovela ku vula leswi: “Mina ni fana ni mala ka mavoko ya Yehovha.” Leswo swi vula swaku ku fana ni leswi ni tekaka mala ni wu yisa kun’wani ni kun’wani lomu ni lavaka ku ya kona, ni lava swaku Yehovha ni nhlengeletanu ya yena va ni kongomisa lomu ni faneleke ni ya kona. Ka ntirho wa Yehovha ni pfumele mintirho ya ku karhata leyi minkama yin’wani a yi veka wutomi la mina nghozini. Kambe ni djondze swaku ni ngo titwa na ni vhikelelekile ntsena loko ni tshemba Yehovha.
LESWI NI NGA MU TIVISA XISWONA YEHOVHA NI KU MU TSHEMBA
Ni psaliwile hi 1948 ka xidoropana xaxitsongo xa Nigéria. Ka nkama wolowo, tiyu wa mina Mustafá, makwenu wamutsongo wa papayi na Wahabi makwenu wa mina wamukulu va tsakamisiwile va va Timboni ta Yehovha. Nkama na ni ni 9 wa malembe papayi a file, leswo swi ni vavisile hintamu. Wahabi a ni byele swaku a ni ta tlhela ni mu vona papayi nkama lowu a nga ta pfuxiwa. Marito lawo ya ku tiyisa ma yendle ni sungula ku djondza Bibele. Ni tsakamisiwile hi 1963, funtshi vamakwenu va mina vanharhu va game va tsakamisiwa.
Hi 1965 ni ye ni ya tshama ni makwenu wa mina Wilson aLagos, funtshi ni swi tsakelile hintamu ku va ni vapfuli va ndlela ka bandla la Igbobi. Ku hiseka ka vona ni leswi a va tsakise xiswona swi ni kutxile hintamu, funtshi hi Janeiro wa 1968 na mina ni sungule ku va mupfuli wa ndlela.
Makwerhu Albert Olugbebi lweyi a a tirha betele a lunghiselele ntlhanganu wa ku hlawuleka na hina majovhem, lowu a wu vulavula hi xilaveko xa ku va vapfuli va ndlela va ku hlawuleka a norte ka Nigéria. Na ha mu khumbuka makwerhu Olugbebi na a vulavula hi ku hiseka a ku: “N’wina mi majovhem naswona mi nga tirhisa nkama ni ntamu wa n’wina ka ntirho wa Yehovha. Ku ni ntirho wawukulu swaku mi wu yendla.” Leswi a ni lava ku tekelela xikombiso xa muprofeta Esaya xa ku tinyikela, ni yo vhela ni prenxera petição. — Esa. 6:8.
Hi Maio wa 1968 ni nyikiwe xirhambu xa ku ya va mupfuli wa ndlela wa ku hlawuleka ka doropa la Kano, a norte ka Nigéria. I ve hi nkama lowu a ku ni nyimpi leyi nga sungula hi 1967 naswona yi hele hi 1970, leyi nga yendla swaku vanhu va vanyingi va hlupheka naswona ku tala ka vanhu va file a norte ka Nigéria. Hi ku famba ka nkama nyimpi leyi yi game yi ya awuxeni ka Nigéria. Se hi nkama wolowo makwerhu mun’wani a ni telile a ta ni kutxa swaku ni nga fambi. Kambe ni mu byele leswi: ‘Khanimambu ku zama ku ni pfuna. Kambe loko ku li Yehovha a lavaka swaku ni ya ka xiyavelo lexi, a ni kanakani swaku a ta va na mina.’
NI TSHEMBE YEHOVHA KA DOROPA LELI A LI WONHETELIWILE HI NYIMPI
Leswi swi nga yendleka aKano hi mhaka ya nyimpi a swi nga tsakisi. Phela nyimpi yi li wonhetelile hintamu doropa leli. Minkama yin’wani loko hi li ka ntirho wa ku chumayela, a hi vona mintsumbu ya vanhu lava va nga dlayiwa hi mhaka ya nyimpi. Hambileswi a ku ni mabandla ya manyingi aKano, ku tala ka vamakwerhu va balekile. A ku yo sala vachumayeli vavatsongo va ku hambi hi 15 a va nga fiki, naswona a va chava hintamu va tlhela va godola. Vamakwerhu lava va tsake hintamu nkama hi nga fika na hi li 6 wa vapfuli va ndlela va ku hlawuleka. Nkama hi nga fika hi va tiyisile funtshi va sungule ku titwa kahle. Hi va pfune ku tlhela va va ni mintlhanganu, va chumayela, va nyikela relatoriyu abetele va tlhela va kombela mabuku.
Hina vapfuli va ndlela va ku hlawuleka hi sungule ku fundhela lirimi la Xihausa. Nkama a va yingisela mahungu ya ku tsakisa hi lirimi la vona, vanhu va vanyingi a va swi rhandza ku hi yingisela. Hambileswo, vanhu va wukhongeli leli a li rhandziwa hintamu ka ndhawu liyani a va nga swi rhandzi ku hi vona na hi chumayela; hi mhaka leyo, a swi lava hi tivonela hintamu. Siku lin’wani hi txatxiwile hi ndota leyi a yi ni xikhwa. Phela swi lave hi tsutsuma hintamu, lakaku hi yi siya. Hambileswi a hi kumana ni swikarhatu leswi, Yehovha a hi pfunile swaku hi tshama na hi hlayisekile naswona vachumayeli va ye va yengeseleka hintamu. (Pis. 4:8) Namuntlha, ku ni kolomu ka 500 wa vachumayeli ka 11 wa mabandla lawa ma nga kona aKano.
NI HLUPHIWILE A NÍGER
Na ni li mupfuli wa ndlela wa ku hlawuleka aNiamey, doropa la Níger
Hi Agosto wa 1968, na se ku hundze tiwhetinyana na hi li Kano, mina ni vapfuli va ndlela vambirhi va ku hlawuleka, hi rhumeliwe aNiamey ku nga doropa la República do Níger. Hi game hi tsumbula swaku aNíger ku kumekaka awupeladlambu ka África i yin’we ya tindhawu leti ku hisaka hintamu amisaveni hinkwayu. Se a swi lava hi tiyisela ku hisa hi tlhela hi djondzela Xifrancês, ku nga lirimi leli a li vulavuliwa hintamu aNíger. Kambe hi tshembe Yehovha, naswona hi sungule ku chumayela ka doropa leli xikan’we ni vachumayeli lava a va tshama kolanu. Hi nkamanyana, ku tala ka vanhu lava a va tshama aNiamey, lava a va kota ku lerha se a va li na lona buku leli nge Ntiyiso Lowu Yisaka Wuton’wini La Ku Kala Li Nga Heli. Phela vanhu a va hi lavetela ntsena swaku va ta kombela buku leli.
Swi nge se ya kwini, hi tsumbule swaku a tihosi a ti nga ti rhandzi Timboni ta Yehovha. Hi Julho wa 1969 a hi tlhanganile swaku hi ta va ni Asembleya la ku sungula tikweni leli nga va ni 20 wa vanhu. Phela a hi swi nyimelile hintamu ku vona 2 wa vachumayeli na va tsakamisiwa. Hambileswo, ka siku la ku sungula la Asembleya maphoyisa ma tile ma ta nyimisa programa. Phela wona ma teke vapfuli va ndlela va ku hlawuleka xikan’we ni mudjikelezi swaku va ya maphoyiseni. Nkama va nga gama ku hi vutisela va vule swaku hi tlhela hi vuya mundzuku. Hambileswi xikarhatu lexi a xi li xikulu hintamu, ku yendliwe minzamu hinkwayu swaku ku yendliwa dixkursu la ntsakamiso kaya ka makwerhu, naswona hi ndlela ya xihundla ku zamiwa swaku vachumayeli lavayani va vambirhi va ya tsakamisiwa ka nambu.
Loko se ku hundze mavhikinyana, a mfumu wu vule swaku mina ni vapfuli va ndlela va ku hlawuleka van’wani va 5, a hi fanele hi suka atikweni. Va hi nyike masiku mambirhi swaku hi famba funtshi a hi fanele hi tihakelela. Hi yingisile hi gama hi famba ka betele la Nigéria, lani hi nga nyikiwa mintirho ya nyuwani.
Ni rhambiwile swaku ni ya tirha ka xidoropana xa Nigéria lexi vitaniwaka Orisunbare, lani ni nga tikhorisa hi ku fambisa tidjondzo ta Bibele ni vamakwerhu. Kambe ndzhaku ka 6 wa tiwheti, a betele li ni vitanile swaku ni tlhelela aNíger na ni li noxe. Phela swi ni hlamalisile hintamu funtshi a ni chavanyana, kambe a ni swi nyimelile ku tlhela ni ya va ni vamakwerhu aNíger.
Ni tlhelele aNiamey. Loko se ku hundze siku na ni fikile, wanuna mun’wani lweyi a a ta hi Nigéria, lweyi a a li muxavisi a swi vonile swaku a ni li Mboni, se a gama a sungula ku ni yendla swivutiso mayelana ni Bibele. Hi sungule ku djondza Bibele xikan’we, naswona loko a tshike ku dzaha ni ku phuza ku tlula mpimu a tsakamisiwile. Swi ni tsakise hintamu ku chumayela ni vamakwerhu ka tindhawu ta ku hambanahambana ta Níger, ni ku vona vanhu na va yamukela ntiyiso hi ku famba ka malembe. Nkama ni nga fika a ko va ni 31 wa Timboni ta Yehovha atikweni, kambe nkama ni nga suka se a ku ni 69 wa tona.
“A HI TIVI SWILO SWA SWINYINGI HI NTIRHO WA KU CHUMAYELA A GUINÉ”
Hi 1977 ni tlhelele Nigéria swaku ni ya trenariwa. Loko se ku hele mavhiki manharhu ya trenamentu, kordenadori wa Comissão la Betele Malcolm Vigo a ni nyikile karta swaku ni li lerha, leli a li ta hi Betele la Serra Leoa. Vamakwerhu a va lava makwerhu lweyi a nga hanya kahle lweyi a nga mupfuli wa ndlela na a nga chadanga naswona a kotaka ku vulavula a Xinghiza ni Xifrancês swaku a ya va mudjikelezi aGuiné. Makwerhu Vigo a ni byelile swaku hi mina a ni langiwile swaku ni yendla ntirho lowu, se a gama a ku: “Pimisa na u nge se pfumela.” Hi ku kahlula ni mu hlamule ni ku: “Loko i li Yehovha a ni rhumaka ni ta famba.”
Ni ye aSerra Leoa lani ni nga ya tlhangana ni vamakwerhu abetele. Mun’we wa vamakwerhu va Comissão la Betele a ni byele a ku: “A hi tivi swilo swa swinyingi hi ntirho wa ku chumayela aGuiné.” Hambileswi betele la Serra Leoa a ku li lona a li vonelela ntirho wa ku chumayela aGuiné, vamakwerhu va betele a va nga swi koti ku vulavula ni vachumayeli hileswi a ku ni swikarhatu swa politika. Hi mhaka leyo, minkama ya yinyingi betele li zamile ku rhumela makwerhu swaku a ya pfuxela vamakwerhu va Guiné kambe a swi nga koteki. Ni kombeliwile swaku ni yendza ni ya Conacri, ku nga doropa la Guiné swaku ni ya kombela mfumu a mpfumelelo wa ku tshama kohala.
“Loko i li Yehovha a ni rhumaka ni ta famba”
Nkama ni nga fika Conacri, ni fambile a embaixada la Nigéria swaku ni ya kumana ni embaixador. Ni mu byelile swaku a ni navela ku ya chumayela aGuiné. Yena a te a swi nga ta va kahle kuva ni tshama lahayani, hikusa a ni ta va ka nghozi ya ku khomiwa. Se a te: “Tlhelela Nigéria u ya chumayela kona.” Ni mu hlamulile ni ku: “Ni tinyimisele ku tshama kola.” Se a ni tsalele karta a kombela minixtru wa Guiné swaku a ni vonelela. Se minixtru a ni yamukelile.
Loko ku hundze nkamanyana ni tlhelile ni ya betele la Serra Leoa, ni ya byela vamakwerhu hi xiboho lexi xi nga yendliwa hi minixtru. Vamakwerhu va tsake hintamu swinene hi ku vona ndlela leyi Yehovha a nga ni katekisa hi yona. A mfumu wu ni pfumelelile swaku ni tshama Guiné.
Na ni li mudjikelezi aSerra Leoa
Ku sukela hi 1978 ku ya ka 1989 ni ve mudjikelezi aGuiné ni Serra Leoa naswona ni tlhele ni va mudjikelezi wa ku pfaleta aLibéria. A ku sunguleni a ni tshamela ku vabya. Phela leswo a swi tolovela ku yendleka ka tindhawu ta ku a ti li kule ni xibelhela, kambe vamakwerhu a va yendla hinkwaswu leswi a va swi kota swaku va ni heleketa xibelhela.
Khambi lin’wani ni vabye hintamu hi malária ku patsa ni ndzeni. Nkama swi nga gama swi yampsa, ni tsumbule swaku vamakwerhu a va pimisa swaku a ni ta fa, naswona se a va sungule ku vulavula hi lomu ni nga ta lahliwa kona. Hambileswi ni nga kumana ni swikarhatu leswi, a ni zanga ni pimisa ku tshika swiyavelo swa mina. Na tiyiseka swaku Yehovha hi yena ntsena a nga hi vhikelaka hikusa hambiloko hi fa a nga swi kota ku hi pfuxa.
MINA NI NSATI WA MINA HA MU TSHEMBA YEHOVHA
Siku leli hi nga chada hi lona hi 1988
Hi 1988 ni tive Dorcas, makwerhu wa xisati lweyi a a li mupfuli wa ndlela wa ku rhandza Yehovha a tlhela a tiveka hansi. Hi chadile naswona hi ve vadjikelezi xikan’we. Dorcas a swi kombisile swaku a a mu rhandza Yehovha. A swi lava hi famba kolomu ka 25 wa makilometru swaku hi ya mabandleni na hi ni mimala ya hina. Hambileswi a swi lava hi famba mangwa wawukulu ku ya mabandleni, minkama yin’wani a hi kuma mimovha leyi a yi hi pfuna ku famba ka switaratu leswi a swi ni swikhele swaswikulu ni madaka.
Dorcas a a nga chavi nchumu, funtshi leswo a swi voneka hikusa minkama yin’wani a swi lava swaku hi tsemakanya a minambu ya ku a yi tale hi tingwenya. Khambi lin’wani swi yendlekile leswo swaku hi ya wela ka nambu lowu a wu ni tinghwenya. Swi yendlekise ku yini leswo? A nkama a hi yendza hi ya lomu a hi ya kona ku tsumbuleke swaku a bulahu a li wonhekile, kutani swi lave swaku hi famba hi swibotana. Se a nkama Dorcas a a huma hi ndzeni ka boti, a pele ka ndhawu ya ku yenta ka mati naswona a a lava ku mbombomela, kuve hi wumbirhi ka hina a hi nga swi koti ku hlambeta. Se a ku sale katsongo swaku Dorcas a mbombomela kambe ku game ku ta vanhu va ta mu pfuna, va mu susa lahayani matini. Leswiyani a swi nga suki ka tinhloko ta hina, funtshi minkama yin’wani loko hi yetlela a hi lorha minchumu yoliyani yi nga tshama yi hi yendlekela, kambe hi ku famba ka nkama swi game swi hundza funtshi a hi tshikanga ku yendla ntirho lowu Yehovha a a hi nyike wona ka ndhawu liyani.
Vana va hina, Jahgift na Eric, i tinyiko ta lisima ka hina
Ku sunguleni ka 1992 hi tsumbule swaku Dorcas a ni nyimba. Se a swi lava hi yendla xiboho xa leswaku hi ta nyima kumbe hi ta tama hi va vapfuli va ndlela va ku hlawuleka. Hi pimise hi leswi: “Yehovha a hi nyike a nyiko, hi mhaka leyo n’wana wa hina wa ntombhi hi mu chule vito la Jahgift (leswi vulaka swaku ‘Yehovha a hi nyike nyiko’).” Loko se ku hundze 4 wa malembe na Jahgift a psaliwile, ku psaliwe makwenu wa yena Eric. Vana va hina i tinyiko ta lisima leti taka hi ka Yehovha. Jahgift a tirhenyana ka departamentu la ku hundzuluxela aConacri, kasi Eric i mupfunisi wa bandla.
Nsati wa mina Dorcas swi lave a nyima ku va mupfuli wa ndlela wa ku hlawuleka, kambe a tame a va mupfuli wa ndlela wa nkama hinkwawu hambileswi a hi wundla vana. Kasi mina ni tame ni va mupfuli wa ndlela wa ku hlawuleka funtshi Yehovha a ni pfune hintamu ka ntirho lowu. Nkama lowu vana va hina va nga kula, Dorcas na yena a tlhele a va mupfuli wa ndlela wa ku hlawuleka ku fana na mina. Swoswi se hi vamisiyonariyu aConacri.
YEHOVHA WA HI VHIKELA
Ni ye kun’wani ni kun’wani lani Yehovha a nga ni rhumela kona, naswona minkama ya yinyingi mina ni nsati wa mina hi swi vonile swaku Yehovha wa hi katekisa a tlhela a hi vhikela. A ku va hi tshembe Yehovha minkama hinkwayu, handle ka ku tshemba male kumbe swilo swa ku fana ni swoleswo, swi yendle swaku hi fambela kule ni swikarhatu leswi a hi ta kumana na swona loko a hi tshembe swilo swoleswo. Phela mina na Dorcas hi swi vonile hi leswi hi nga swi hanya, swaku Yehovha “Xikwembu xa ku ponisiwa ka hina” hi yena ntsena lweyi a nga hi vhikelaka. (1 Tikro. 16:35) Naswona na tiyiseka swaku hinkwavu lava va mu tshembaka a ta va “vhikela ku fana ni munhu lweyi a hlayisaka minchumu ya lisima ka paxta la yena.” — 1 Sam. 25:29.