ЯХЪЯ
Аңлатмалар. 21 нче бүлек
Балалар: Монда кулланылган грек сүзе пайди́он (пайс («бала») сүзенең кечерәйтелгән формасы) назлы эндәшү сүзе булган; ул аталарча кайгыртуны белдерәдер. Монда ул дуслыкны күрсәтүче җылы сүз итеп кулланыла.
ашарга берәр нәрсәгез: Яки «балыгыгыз». Грек сүзе просфа́гион Мәсихче Грек Язмаларында монда гына очрый. Дөньяви текстларда ул икмәк белән ашап булган берәр нәрсәне күрсәтер өчен кулланыла. Бу контекстта, балыкчылар төркеменә бирелгән сорауда кулланылганда, ул һичшиксез балыкны аңлата.
Гайсәнең яраткан шәкерте: Ягъни Гайсә аеруча яраткан кеше. Биш очракта билгеле бер шәкерт турында Гайсәнең «яраткан шәкерте» дип әйтелә (Ях 13:23; 19:26; 20:2; 21:7, 20); бу шигырь андый очракларның дүртенчесе. Монда Зебеди улы һәм Ягъкубның бертуганы, рәсүл Яхъя турында сүз бара дип санала. (Мт 4:21; Мк 1:19; Лк 5:10; Ях 21:2; шулай санар өчен сәбәпләр Ях 13:23; 21:20 гә аңлатмаларда китерелә.)
ялангач: Яки «өс киемсез». Грек сүзе гимно́с «өс киемсез; эчке киемнән генә» дигән мәгънә йөртергә мөмкин. (Мт 25:36 га аңлатманы кара.)
якынча 90 метр: Сүзгә-сүз «якынча 200 терсәк». Грек сүзе пе́хис (Мт 6:27; Лк 12:25; Ач 21:17 дә «терсәк» дип бирелгән) кечкенә озынлык үлчәү берәмлеген аңлата. Ул якынча терсәктән алып урта бармак очына кадәрге арага тиң булган. Исраиллеләр кулланган терсәк якынча 44,5 см булган. (Сүзлектән «Терсәк» һәм Ә14 кушымт. кара.)
Гайсә Шимун Петердән... дип сорады: Гайсәнең Петер белән бу сөйләшүе Петер Гайсәдән өч мәртәбә баш тарткач, күп тә үтмәстән булган. Гайсә Петергә аның үзенә карата хисләре турында өч җитди сорау биргән, шуңа күрә Петер хәтта «кайгыга төшкән» (Ях 21:17). Ях 21:15—17 дә Яхъя агапа́о һәм филе́о дигән ике грек фигыле куллана. Беренчесе ярату дип, ә икенчесе кадерле дип тәрҗемә ителгән. Гайсә ике мәртәбә Петердән: «Син мине яратасыңмы?» — дип сораган. Ике мәртәбә дә Петер чын күңелдән Гайсәнең үзе өчен «кадерле» булуын раслаган. Ахыр чиктә Гайсә Петердән: «Мин синең өчен кадерлеме?» — дип сораган. Бу юлы да Петер шундый ук җавап кайтарган. Петер үз яратуын раслаган саен, Гайсә шуңа басым ясаган: бу ярату һәм кадерләү Петерне Гайсәнең шәкертләрен, монда әйтелгәнчә бәрәннәрен, рухи яктан тукландырырга һәм «көтәргә» этәрергә тиеш булган (Ях 21:16, 17; 1Пт 5:1—3). Гайсә Петергә өч мәртәбә үз яратуын расларга мөмкинлек биреп, аңа сарыкларны кайгырту җаваплылыгы ышанып тапшырган. Шулай итеп, Гайсә Петерне үзеннән өч мәртәбә баш тартканы өчен кичергәнен ачык итеп күрсәткән.
Яхъя: Кайбер борынгы кулъязмалар буенча, рәсүл Петернең атасы монда Яхъя дип атала. Башка борынгы кулъязмаларда ул Юныс дип атала. Мт 16:17 дә Гайсә Петергә «Юныс улы Шимун» дип дәшә. (Мт 16:17 гә аңлатманы кара.) Кайбер белгечләр әйтүенчә, Яхъя һәм Юныс исемнәренең грек формалары, бәлки, бер үк еврей исеменең төрле әйтелешедер.
син мине боларга караганда күбрәк яратасыңмы?: Грамматика буенча, «боларга караганда күбрәк» дигән сүзтезмәне төрлечә аңлап була. Кайбер белгечләр мондый мәгънә яклы: «син мине боларны (бу шәкертләрне) яратуга караганда күбрәк яратасыңмы?» яки «син мине боларның (бу шәкертләрнең) мине яратуына караганда күбрәк яратасыңмы?» Әмма аның мәгънәсе, күрәсең, мондый: «син мине боларны (бу нәрсәләрне) яратуга караганда күбрәк яратасыңмы?» «Болар» — шәкертләр тоткан балыклар я балык тоту эше белән бәйле нәрсәләр. Шуңа күрә, бу шигырьнең гомуми фикере, күрәсең, шундый: «син мине материаль нәрсәләргә яки эш-һөнәргә караганда күбрәк яратасыңмы? Шулай икән, бәрәннәремне көт». Бу сорау Петернең үз-үзен үткәндәге тотышы аркасында урынлы булган. Петер Гайсәнең беренче шәкертләренең берсе булса да (Ях 1:35—42), ул шунда ук аның даими шәкерте булып китмәгән, ә балык тоту эшенә кайткан. Берничә ай үткәч, Гайсә Петерне күп вакыт алган бу эшен калдырып, «кеше тотучы» булырга чакырган (Мт 4:18—20; Лк 5:1—11). Гайсәнең үлеменнән соң күп тә үтмәстән, Петер яңадан балык тотарга киткән, һәм башка рәсүлләр дә аңа ияргән (Ях 21:2, 3). Шуңа күрә Гайсә, күрәсең, монда Петергә хәлиткеч сайлау ясарга кирәклеген аңлата: ул тормышында беренче урынга балык тоту эшен куярмы (моны шәкертләр алдындагы бер өем балык символлаштырган) я Гайсәнең бәрәннәрен, ягъни шәкертләрен, рухи яктан туендыру эшенә өстенлек бирерме? (Ях 21:4—8)
яратасыңмы... бик кадерле: Ях 21:15 кә аңлатманы кара.
Бәрәннәремне: Монда һәм 17 нче шигырьдә «бәрәннәрем» дип бирелгән грек сүзе проба́тион «сарыклар» дигәнне аңлаткан грек сүзенең кечерәйтелгән формасы. Мәсихче Грек Язмаларында кечерәйтү сүзләре еш кына якын күрү һәм дуслыкны күрсәтер өчен кулланыла. (Сүзлектән «Кечерәйтү сүзе» кара.)
өченче мәртәбә: Петер үз Хуҗасыннан өч тапкыр ваз кичкән булган. Һәм Гайсә хәзер аңа өч мәртәбә үз хисләрен расларга мөмкинлек биргән. Петер шулай эшләгән саен, Гайсә аңа шул яратуын һәм үзен кадерләвен, изге хезмәтне башка бар нәрсәдән өстен куеп, күрсәтергә кушкан. Башка җаваплы кардәшләр белән бергә Петер Мәсихнең тугры кардәшләрен тукландырырга, ныгытырга һәм көтәргә тиеш булган. Шәкертләр майланган булса да, аларны һаман да рухи яктан ашатырга кирәк булган (Лк 22:32).
Гайсәнең яраткан шәкертенең: Ягъни Гайсә аеруча яраткан кеше. Биш очракта билгеле бер шәкерт турында Гайсәнең «яраткан шәкерте» дип әйтелә (Ях 13:23; 19:26; 20:2; 21:7, 20); бу шигырь андый очракларның соңгысы. Монда Зебеди улы һәм Ягъкубның бертуганы, рәсүл Яхъя турында сүз бара дип санала (Мт 4:21; Мк 1:19; Лк 5:10; Ях 21:2). Ях 21:20—24 буенча, «Гайсәнең яраткан шәкерте» һәм «шушы сүзләрне язган» шәкерт, ягъни Яхъяның Яхшы хәбәрен язучы, бер үк шәхес булган. (Ях Исемгә; 1:6 13:23 кә аңлатмаларны кара.)
Ул... Гайсәгә якынрак иелеп: Ях 13:23 кә аңлатманы кара.
үзем килгәнгә кадәр: Бу сүзләр аркасында башка рәсүлләр Яхъя үзләреннән озаграк яшәячәк дип уйлый башлагандыр. Чынлыкта ул тагын 70 ел диярлек тугры хезмәт иткән һәм, күрәсең, рәсүлләр арасында иң соңгы булып үлгән. «Үзем килгәнгә кадәр» сүзтезмәсе Гайсәнең шәкертләренә шулай ук аның «Адәм Улының үз Патшалыгында килүе» турындагы сүзләрен хәтерләткәндер (Мт 16:28). Ниндидер мәгънәдә Яхъя Гайсә килгәнгә кадәр калган. Үз гомеренең ахырында, Патмос дип аталган утрауда сөргендә булганда, Яхъяга искиткеч пәйгамбәрлек символлар аша ачылыш күрсәтелгән булган. Анда ул Гайсә Патша булып килгәч, «Хуҗабыз көне» вакытында булырга тиеш вакыйгаларны күргән. Бу күренешләр Яхъяга шулхәтле нык тәэсир иткән ки, хәтта ул Гайсәнең: «Әйе, мин тиздән киләм»,— дип әйткән сүзләрен ишеткәч: «Амин! Кил, Хуҗабыз Гайсә»,— дип кычкырып җибәргән (Ач 1:1, 9, 10; 22:20).
Гайсә башка күп эшләр дә башкарды: Гипербола кулланып, Яхъя, Гайсәнең тормышы һәм хезмәте турында һәр нечкәлек язылган булса, язылган бар төргәкләр дөньяга сыймас иде дип язган. Монда Яхъя ко́смос («дөнья») дигән грек төшенчәсен кулланган. Ул киң мәгънәдә бөтен кешелек җәмгыятен (ул вакыттагы бөтен китапханәләре белән бергә) аңлатырга мөмкин. Әмма кайвакыт ул дөньяви грек язмаларында бөтен Галәмне, ягъни иксез-чиксез космик киңлекләрне, күрсәтер өчен кулланылган. (Рс 17:24 кә аңлатма белән чагыштыр.) Яхъяның фикере шундый булган: тагын күп нәрсә турында язып булыр иде, ләкин Яхъяның «төргәгендә» һәм Аллаһы тарафыннан рухландырылган башка Язмаларда язылганнар, «Гайсәнең Мәсих, Аллаһы Улы булуын» тулысынча дәлилләр өчен, җитәрлек булган (Ях 20:30, 31). Яхъяның чагыштырмача кыска хәбәре Аллаһы Улының искиткеч шәхесен ачыклый.