EKICWEKA KY’OKWEGA 24
EKIZINA 98 Ebyahandiikirwe—Bikaterekerezebwa Ruhanga
Amasomo Turukwegera Ha Bunabbi Yakobbo Yabalize Ali Haihi Kufa—Ekicweka 1
“Mwesoroze hamu, nukwo mbagambire ebiribaho ha biro bya hampero.”—KUB. 49:1.
EBI TURAYEGA
Nitwija kurora amasomo turukwegera ha bunabbi Yakobbo yabalize obu akaba ali haihi kufa oburukukwata ha baana be, Reubeni, Simeoni, Levi, na Yuda.
1-2. Kiki Yakobbo eki yakozere obu akaba ali haihi kufa, kandi habwaki? (Rora n’ekisisani ekya ha kyesweko.)
HAKABA harabireho emyaka nka 17, omuheereza wa Yahwe, Yakobbo arugire Kanaani kugenda Misiri n’eka ye. (Kub. 47:28) Omu kasumi ako, akatunga okusemererwa okw’amaani habw’okwongera kuba hamu n’omwana we omugonzebwa Yusufu, n’okwongera kurora eka ye eri hamu. Baitu Yakobbo akakyetegereza ngu akaba ali haihi kufa. Nahabweki akacwamu kusorooza hamu eka ye kubagambira ensonga enkuru.—Kub. 49:28.
2 Omu kasumi ako, omutwe gw’eka obu yakyetegerezaaga ngu ali haihi kufa, yakiraga kweta ab’omuka ye boona nukwo abahe oburagirizi obw’okumalirra. (Is. 38:1) Kandi omu rukurato oru nuho yakomeraga omuntu ayaakugarukire omu bigere bye.
Yakobbo naabaza obunabbi hali batabani be 12 (Rora akacweka 1-2)
3. Kusigikirra omu Okubanza 49:1, 2, habwaki ebigambo bya Yakobbo bikuru muno?
3 Soma Okubanza 49:1, 2. Baitu ha murundi gunu orukurato runu rukaba ruli rw’embaganiza. Yakobbo akaba ali nabbi. Omu rukurato runu, Yahwe akaterekereza omuheereza we Yakobbo kubazaaho ebintu ebikuru muno ebikaba nibigenda kubaho omu kasumi ak’omumaiso kandi ebyakukwasireho abaijukuru ba Yakobbo.
4. Kiki Yakobbo eki yarangire, kandi kiki eki turukwegera ha bigambo bye? (Rora n’akasanduuko “Eka ya Yakobbo.”)
4 Omu kicweka kinu nitwija kubazaaho ebigambo Yakobbo yabaliize batabani be: Reubeni, Simeoni, Levi, na Yuda. Omu kicweka ekirukuhonderaho nitwija kubazaaho ebigambo Yakobbo yagambiire batabani be abandi munaana. Nkooku turaarora, Yakobbo akaba atarukubazaaho batabani be bonka, baitu n’abaijukuru baabo abaakuhikire bafooka ihanga lya Isaleeri eya kara. Obu turaaba niturora ebirukukwata ha ihanga lya Isaleeri eya kara, nitwija kurora omulingo obunabbi bwa Yakobbo bwahikiriziibwe. Kandi obu turaaba nitwekebiija ebigambo bye, nitwija kwega amasomo amakuru agaraatukonyera kusemeza Isiitwe ow’omu iguru Yahwe.
REUBENI
5. Biki Reubeni ebi akaba naanihira kutunga kuruga hali ise?
5 Yakobbo akabanza kubazaaho Reubeni ati: “Niwe omuzigaijo wange.” (Kub. 49:3) Reubeni akaba naanihira ngu naija kutunga obugwetwa oburukukira obwa bagenzi be habwokuba nuwe akaba ali mwana wa Yakobbo ow’okubanza. Ekindi, akaba naanihira kufooka mutwe gw’eka hanyuma ya ise kufa, kandi ngu omuntu kuruga omu ruganda rwe yakwikaire naayebembera eka yoona.
6. Habwaki Reubeni yafeeriirwe omugisa ogw’okutunga obugwetwa obw’omwana ow’okubanza? (Okubanza 49:3, 4)
6 Reubeni akafeerwa omugisa ogw’okutunga obugwetwa obw’omwana w’okubanza. (1 Byom. 5:1) Habwaki? Hanyuma y’obwire Rakeri amazire kufa, Reubeni akabyama n’omuzaana wa Rakeri, Biriha. Rakeri akaba ahaire Yakobbo, Biriha kufooka mukazi we. (Kub. 35:19, 22) Reubeni akaba azairwe omukazi wa Yakobbo ondi ow’arukwetwa Leya. Reubeni naasobora kuba yayegombere kuteerana na Biriha kandi yalemwa kulema enyehurra ze. Rundi naasobora kuba yateeraine na Biriha nukwo kireetere Yakobbo kumunuga nukwo agonze muno nyina, Leya. Titumanyire ensonga yonyini eyamuleetiire kukikora, baitu nitukigumya ngu ekintu eki yakozere kikabiihiza muno Yahwe hamu na ise Yakobbo.—Soma Okubanza 49:3, 4.
7. Kiki ekyahikire hali Reubeni hamu n’abaijukuru be? (Rora n’akasanduuko “Obunabbi Yakobbo Yabalize Ali Haihi Kufa.”)
7 Yakobbo akagambira Reubeni ati: “Tolikira” abandi. Ebigambo ebi bikahikirra. Busaho bwakaiso bwona oburukwoleka ngu haroho omu h’abaijukuru ba Reubeni, ayafookere omukama, nyakatagara rundi nabbi. Baitu nabwo Yakobbo ateehakane omwana we, kandi abaijukuru ba Reubeni bakafooka oruganda omu Isaleeri. (Yos. 12:6) Reubeni akaba ayolekere emiringo enungi omu nyikara ezindi kandi busaho obwakaiso oburukwoleka ngu akongera yayejumbira omu busiihani.—Kub. 37:20-22; 42:37.
8. Masomo ki aga turukwega kuruga omu kyokurorraho kya Reubeni?
8 Isomo ki eri turukwega? Tusemeriire kukora n’amaani kukurakuraniza okwetanga kandi tukanobera kimu obusiihani. Kakuba twohebwa kukora ekibi, tusemeriire kuteekerezaaho omulingo ebikorwa byaitu bisobora kusaaliza Yahwe, ab’omu maka gaitu, hamu n’abandi. Tusemeriire n’okukiijuka ngu “omuntu eki asiga, nikyo aligesa.” (Bag. 6:7) Ekindi, ekintu ekyahikire hali Reubeni nikitwijukya embabazi za Yahwe. Noobu kiraaba ngu Yahwe tatangira ebizibu ebiruga omu nsobi ezi tuba tukozere kutuhikaho, naija kutuha emigisa habw’amaani tutamu kukora ekihikire.
SIMEONI NA LEVI
9. Kiki ekyaleetiire Yakobbo kubiihirirwa Simeoni na Levi? (Okubanza 49:5-7)
9 Soma Okubanza 49:5-7. Hanyuma, Yakobbo akabazaaho Simeoni na Levi obu naakozesa ebigambo ebirukwoleka ngu akaba ababiihiriirwe. Emyaka nyingi enyuma omusaija Omukanaani ow’arukwetwa Sekemu, akahamba muhara wa Yakobbo ow’arukwetwa Dina. Kyamananu ngu batabani ba Yakobbo boona bakabiihirwa habw’ekintu ekyahikire hali mugenzi wabo. Bakabiihabiiha Sekemu n’abantu be ngu nibaija kukora na bo endagaano ey’obusinge kakuba boona baikiriza kusarwa, kandi bakaikiriza. Obu bakaba bali omu busaasi habw’okusarwa, Simeoni na Levi nubo ‘bakwasire busitama, baatahirra orubuga orukaba ruteteekaniize, baita abasaija boona.’—Kub. 34:25-29.
10. Ebigambo bya Yakobbo eby’obunabbi ebirukukwata hali Simeoni na Levi bikahikirra bita? (Rora n’akasanduuko “Obunabbi Yakobbo Yabalize Ali Haihi Kufa.”)
10 Yakobbo ekeetuntura muno habw’abaana be babiri kwita abantu baingi. Akaranga ngu bakaba nibaija kuraranga omu Isaleeri yoona. Ebigambo ebi eby’obunabbi bikahikirra hanyuma y’okurabaho emyaka ey’erukuhingura omu 200 ihanga lya Isaleeri obu lyataahire omu Nsi ey’Ekaba Eraganiziibwe. Ab’omu ruganda rwa Simeoni bakatunga omugabo gwabo obu baahairwe embuga ezesoroire hagati omu mbuga za Yuda. (Yos. 19:1) Kandi ab’omu ruganda rwa Levi bakaheebwa embuga 48 ezikaba zenaganagire omu Isaleeri yoona nk’omugabo gwabo.—Yos. 21:41.
11. Birungi ki ebyakozerwe oruganda rwa Simeoni n’orwa Levi?
11 Abaijukuru ba Simeoni na Levi batakole ensobi nk’eza baisenkurubo. Baingi omu ruganda rwa Levi bakaramya Yahwe n’obwesigwa. Musa obu yagenzere ha Rusozi Sinai kutunga ebiragiro kuruga hali Yahwe, Abaisaleeri baingi bakeejumbira omu kuramya akanyana, baitu Abalevi bakeeteeranizaaho Musa kandi baamukonyera omu kuhwerekereza abo abakaba beejumbiire omu kuramya akanyana. (Kurug. 32:26-29) Yahwe akakoma abasaija kuruga omu ruganda rwa Levi kandi yabaha obujunaanizibwa obw’embaganiza obw’okuheereza nka banyakatagara omu Isaleeri. (Kurug. 40:12-15; Kubar. 3:11, 12) Kandi hanyuma oruganda rwa Simeoni rukasagika ekigendererwa kya Yahwe obu nibakonyera oruganda rwa Yuda kurwanisa Abakanaani, obu bakaba nibarwanirra ekiikaro kyabo omu Nsi ey’Ekaba Eraganiziibwe.—Bac. 1:3, 17.
12. Masomo ki aga turukwegera ha kyokurorraho kya Simeoni na Levi?
12 Isomo ki eri turukwega? Otaikiriza ekiniga kulema encwamu zaawe rundi ebikorwa byawe. Kyabulikiro kwehurra kubi kakuba otwazibwa kubi rundi omuntu ou orukugonza atwazibwa kubi. (Zab. 4:4) Baitu tusemeriire kukijuka ngu Yahwe tasiima ebigambo ebi tubaza rundi ebintu ebi tukora habw’ekiniga. (Yak. 1:20) Omuntu obu atutwaza omu mulingo ogutali gw’obwinganiza, k’abe naaheereza Yahwe rundi nangwa, tusemeriire kugonjoora ensonga nitusigikirra ha misingi ya Baibuli kandi eki nikiija kutukonyera kwetantara kubaza rundi kukora ekintu ekiraasaaliza abandi. (Bar. 12:17, 19; 1 Pet. 3:9) Kandi isomo erya kabiri niryo ngu, abazaire baawe noobu baakuba nibakora ebintu ebitarukusemeza Yahwe, tikiri kiragiro ngu osemeriire kuhondera ekyokurorraho kyabo. Otateekereza ngu tikirukusoboka kusemeza Yahwe kandi ngu tasobora kukuha emigisa. Yahwe naija kukuha empeera habw’amaani orukutamu kugumizaamu nookora ekihikire.
YUDA
13. Habwaki Yuda asobora kuba akaba ayeralikiriire akaire obukahikire ise kubaza na uwe?
13 Omutabani ondi Yakobbo ou yabalize na uwe nuwe Yuda. Yuda naasobora kuba yayeralikiriire hanyuma y’okuhurra ebigambo ise yabaliize bagenzi be abakuru. Habwokuba na uwe akaba akozere ensobi ez’amaani. Nikizooka ngu na uwe akeejumbira omu kuhwerekereza orubuga rwa Sekemu. (Kub. 34:27) Akeeteranizaaho bagenzi be kutunda Yusufu nk’omwiru kandi akaba ali omu h’ababiihabiihire ise ha nsonga enu. (Kub. 37:31-33) Hanyuma, akateerana na mukamwana we Tamara obu naateekereza ngu akaba ali malaaya.—Kub. 38:15-18.
14. Bintu ki ebirungi Yuda ebi akaba akozere? (Okubanza 49:8, 9)
14 Baitu Yakobbo obu aterekereziibwe omwoyo ogurukwera, akanyumiza Yuda kandi yamuraganiza ngu uwe n’eka ye nibaija kuhikwaho ebintu ebirungi. (Soma Okubanza 49:8, 9.) Yuda akaba ayolekere ngu naafaho muno enyehurra za ise ow’akaba akuzire omu myaka. Kandi akaba ayolekere ngu naafaho mugenzi we omuto, Benyamini.—Kub. 44:18, 30-34.
15. Yuda akaheebwa omugisa omu miringo ki?
15 Yakobbo akaranga ngu Yuda akaba naija kwebembera bagenzi be. Baitu obunabbi obu bukaba nibwija kutwara obwire bwingi kuhikirra. Hanyuma y’Abaisaleeri kuruga Misiri obu nibaraba omu irungu kugenda omu Nsi ey’Ekaba Eraganiziibwe, oruganda rwa Yuda nurwo rwayebembiire kandi enganda ezindi zaahonderaho. (Kubar. 10:14) Hanyuma y’emyaka nyingi kurabaho, Yahwe akaha oruganda rwa Yuda obujunaanizibwa obw’okwebembera omu kurwanisa Abakanaani kusobora kutunga obugwetwa bwabo omu Nsi ey’Ekaba Eraganiziibwe. (Bac. 1:1, 2) Kandi Daudi omu ha baijukuru ba Yuda nuwe akaba w’okubanza kufooka omukama omu bakama boona abaarugire omu ruganda rwa Yuda. Baitu obunabbi oburukukwata hali Yuda bukahikiirizibwa n’omu miringo endi.
16. Obunabbi oburukusangwa omu Okubanza 49:10 bukahikirizibwa buta? (Rora n’akasanduuko “Obunabbi Yakobbo Yabalize Ali Haihi Kufa.”)
16 Yakobbo akagamba ngu Omulemi w’abantu boona yaakubaire mwijukuru wa Yuda kandi ngu yaakulemere ebiro n’ebiro. (Soma Okubanza 49:10) Omulemi ogu nuwe Yesu Kristo, Yakobbo ou yayesere Siro. Malaika akabazaaho Yesu ati: “Yahwe Ruhanga alimuha ekitebe ky’obukama ekya ise Daudi.” (Luk. 1:32, 33) Ekindi, Yesu naayetwa “entale eyomu ruganda rwa Yuda.”—Kus. 5:5.
17. Nitusobora tuta kwegera hali Yahwe obukirukuhika ha mulingo turoramu abandi?
17 Isomo ki eri turukwega? Noobu kiraaba ngu Yuda akakora ensobi ez’amaani, Yahwe akamuha emigisa. Baitu nabwo bagenzi ba Yuda nibasobora kuba baayekagwize emiringo enungi Yahwe ei akaba arozere omuli Yuda. Noobu kiraaba ngu titumanyire eki baateekeriize, nitukigumya ngu Yahwe akarora emiringo enungi omuli Yuda kandi yamuha emigisa. Nitusobora tuta kwegera ha kyokurorraho kya Yahwe? Omukristaayo mugenzi waitu obu atunga obujunaanizibwa obw’embaganiza, ha kubanza nitusobora kwohebwa kuta omutima ha butahikirra bwe. Baitu tusemeriire kukiijuka ngu Yahwe naasiima emiringo y’omuntu ogu enungi. Yahwe arora ebintu ebirungi omu baheereza be. Na itwe tusemeriire kwekamba kukora ekintu nikyo kimu.
18. Habwaki tusemeriire kuba abantu abarukugumiisiriza?
18 Isomo erindi eri turukwegera ha kyokurorraho kya Yuda niryo ngu tusemeriire kuba abantu abarukugumiisiriza. Yahwe ahikiiriza emirago ye, baitu obwire obumu takira kugihikiiriza omu mulingo ogu turukugonza rundi omu kasumi turukunihira. Ekyokurorraho, ha kubanza abantu abayebembiire abantu ba Ruhanga bakaba batarukuruga omu ruganda rwa Yuda. Baitu n’obwesigwa ab’omu ruganda rwa Yuda bakasagika abo Yahwe ab’akaba akomere kwebembera abantu be, nka Musa Omuleevi, Yosuha Omweferaimu, rundi Omukama Saulo Omubenyamini. Na itwe tusemeriire kusagika abo boona Yahwe abaakoma kutwebembera omu kasumi kanu.—Baheb. 6:12.
19. Ebigambo Yakobbo yabalize hali batabani be bbana obu akaba ali haihi kufa nibitwegesa ki hali Yahwe?
19 Kiki eki twegiire ha bigambo Yakobbo yabaliize abaana be bbana obu akaba ali haihi kufa? Nikyeyoleka kurungi ngu ‘Ruhanga tarora nk’abantu oku barora.’ (1 Sam. 16:7) Yahwe nuwe arukukirayo kugumiisiriza kandi aganyira. Noobu kiraaba ngu taikiriza engeso embi, tanihirramu abaheereza be kumworobera kikumi ha kikumi. Aha emigisa n’abantu abaakozere ensobi ez’amaani kakuba beegarukamu kuruga ha mutima kandi bakakora ekihikire. Omu kicweka ekirukuhonderaho, nitwija kurora ebigambo Yakobbo yabalize hali batabani be abandi munaana.
EKIZINA 124 Twikale Tuli Besigwa