Okunywa Etaaba Kibi omu Maiso ga Ruhanga?

Eky’okugarukamu kuruga omu Baibuli

Baibuli tebazaaho kunywa etaabaa rundi kukozesa etaaba omu miringo endi yoona. Baitu erumu emisingi ey’erwoleka nk’oku Ruhanga atarukusagika engeso ezitasemiire kandi egi niyo ensonga habwaki arora okunywa etaaba nk’ekibi.

● Kuteekamu obwomeezi ekitinisa. “Ruhanga . . . abaha bona obwomezi nokuikya orwoya.” (Engeso Ezabakwenda 17:24, 25) Nk’oku obwomeezi kiri kisembo kuruga hali Ruhanga, titusemeriire kukora ekintu kyona ekirabuhwerekereza bwangu, nk’okunywa etaaba. Okunywa etaaba kiri kimu ha bintu ebikyakizireyo kuleeta okufa omu bantu omu nsi yoona.

● Kugonza omutaahi. “Gonza mutahi wawe nkokwoyegonza wenka.” (Matayo 22:39) Kunywa etaaba omu maiso g’abantu tikyoleka okugonza. Abo abaikara nibaikya omwika ogw’abantu abarukunywa etaaba nabo bali omu kabi k’okutunga endwaire nk’ez’abo abarukuginywera kimu.

● Tusemeriire kuba abarukwera. “Muheyo emibiri yanyu nkekyonzira ekyomiire, ekirukwera, ekisemeriire Ruhanga.” (Abarumi 12:1) “Tweyogyeho okusisikara kwona okwomubiri nokwomwoyo, ntuhikiriza okwera omu kutina Ruhanga.” (2 Abakolinso 7:1) Kunywa etaaba tikiri ky’obuhangwa kandi nikyahukanira kimu ha kuba abarukwera, kandi kuba abarukwera nikitwarramu kuba becumi n’okutaba n’akamogo, baitu abanywa etaaba bateeka omunda yabo obutwa obusiisa emibiri yabo bakigenderiire.

Baibuli ebazaaho kukozesa enjahi rundi ebitokooza bwongo ebindi nk’omulingo ogw’okwesemeza?

Baibuli tebazaaho enjahi rundi ebitokooza bwongo. Baitu erumu emisingi ey’erukutanga kukozesa ebintu nk’ebi kwesemeza:

● Nikitwetaagisa kulema entekereza. “Gonza [Yahwe] Ruhanga wawe . . . namagezi gawe gona.” (Matayo 22:37, 38) “Mwikale nimwetegereza kurungi.” (1 Petero 1:13, NWT) Omuntu tasobora kuteekereza kurungi obwarukuba nakozesa ebitookoza bwongo, kandi baingi bakwatirayo obubaba nibabikozesa.—Abafiripi 4:8.

● Kworobera ebiragiro bya gavumenti. Baibuli n’etwekambisa “okworoberaga abalemi nabobusobozi.” (Tito 3:1) Omu mahanga maingi, ebiragiro bihabura ha mulingo ebitokooza bwongo bisemeriire kukozesebwamu. Obuturaaba nitugonza kusemeza Ruhanga, tusemeriire kworobera ab’obusobozi.—Abarumi 13:1.

Omulingo etaaba ekwataho obwomeezi bwawe

Ekitongole kya World Health Organization nikitebereza ngu haihi abantu abarukuhika obukaikuru nka mukaaga baitwa oburwaire oburukuleetwa kunywa etaaba, otwaliiremu n’abantu abarukuhingura 600,000 abatanywa taaba baitu abarukwikya omwika ogw’abarukunywa etaaba. Wetegereze omulingo etaaba esiisa obwomeezi bw’abantu abaginywa n’obw’abantu ababetoroire.

Ekookoro. Omwika gw’etaaba gurumu ebirungo nka 50 ebisobora kuleeta ekookoro. Kusigikirra ha kitabu Encyclopædia Britannica “nikiteberezebwa ngu obucweka 90 hali 100 obw’abantu abasangirwemu ekookoro ey’ebihaha bakagiiha omu kunywa etaaba.” Omwika gw’etaaba nigusobora kuleeta ekookoro ey’omunwa, omumiro, obune, obuta, hamu n’ oruhago.

Endwaire ez’ebihaha. Omwika gw’etaaba gwongera h’akabi ak’okutunga endwaire ez’ebihaha nk’ekihaso hamu n’ekihinzi. Abaana abaikara nibaikya omwika gw’etaaba bakira kurwara amacu, enkorro ey’amaani, hamu n’ebihaha kukura kubi hamu n’okutakora ebintu kurungi.

Oburwaire bw’omutima. Abanywi b’etaaba bali omu kabi kamaani ak’okuteerwa situroku rundi kutunga oburwaire bw’omutima. Orwoya orukwetwa Carbon monoxide orurukusangwa omu mwika gw’etaaba ruraba omu bihaha rutaaha omu sagama nambere rugaruka omu kiikaro ky’orwoya orurukwetwa oxygen. Orwoya orurukwetwa oxygen oburukeeha omu sagama, omutima gukora muno kurora ngu omubiri gwatunga orwoya oru orukumara.

Akabi k’etaaba hali abakazi b’enda. Abakazi abanywa etaaba baine enda bongera h’akabi k’okuleetera abaana baabo kuzaarwa batahikire, bataine maani agasemeriire, rundi kuzaarwa baine akamogo ha mibiri yabo nk’okuzaarwa n’omunwa ogutaagukire. Abaana nk’abo nibasobora kutunga endwaire ez’ebihaha, rundi kufa ahonaaho.