MUPHARAZGI
1 Mazgu gha mupharazgi,*+ mwana wa Davide, themba la Yerusalemu.+
3 Kasi munthu wakusanga chandulo wuli pa mulimo wake wose
Uwo wakutokatoka nawo pano pasi?+
6 Mphepo yikuya kumwera ndipo yikuzingilira m’paka kumpoto.
Mphepo yikuzwezweteka, yikuzingilira waka.
7 Milonga yose yikuthira mu nyanja, kweni nyanja yikuzura yayi.+
Milonga yikuwelera uko yikufuma kuti yikambireso kukhira.+
8 Vinthu vyose ni vyakuvuska.
Palije nanga njumoza uyo wangaviyowoya.
Jiso likukhuta yayi na kuwona,
Nesi khutu kuzura na kupulika.
9 Icho chikaŵako ndicho chizamuŵakoso,
Ndipo ivyo vikachitika ndivyo vizamuchitikaso.
Palije chinthu chiphya pano pasi.+
10 Kasi chilipo chinthu icho munthu wangayowoya kuti: “Wonani, ichi ntchinthu chiphya”?
Chikaŵapo kwamba kale na kale.
Chikaŵako pambere ise tindaŵeko.
11 Palije uyo wakukumbuka ŵanthu ŵa mu nyengo zakale.
Awo ŵazamuŵako kunthazi ŵazamukumbukika yayi.
Ndipo nawo ŵazamukumbukikaso yayi na awo ŵazamuŵako kunthazi.+
12 Ine, mupharazgi, ndine themba la Israyeli mu Yerusalemu.+ 13 Na vinjeru+ nkhakhuka mu mtima wane kuti nisande na kubowozga vyose ivyo vikuchitika pasi pa mtambo,+ mulimo wakusuzga uwo Chiuta wali kupeleka ku ŵana ŵa ŵanthu, weneuwo ŵakutangwanika nawo.
14 Nkhawona milimo yose iyo yikuchitika pano pasi,
Ndipo nkhasanga kuti yose njawakawaka, nkhuchimbizga waka mphepo.+
15 Chinthu icho ntchakubendera chinganyoloskeka chara,
Ndipo icho palije, chingapendeka yayi.
16 Penepapo nkhati mu mtima wane: “Wonani, nili na vinjeru vinandi kuluska waliyose uyo wakaŵako mu Yerusalemu+ pambere ine nindaŵeko. Ndipo mtima wane ukasanga vinjeru vinandi na kumanya vinthu.”+ 17 Nkhaŵikapo mtima kuti nimanye vinjeru, vifusi na uzeleza,+ ndipo uku nako nkhuchimbizga waka mphepo.
18 Pakuti mu vinjeru vinandi, muli kukwenyelera kukuru,
Mwakuti uyo wakusazgirako kumanya vinthu wakusazgirako vyakuŵinya.+
2 Penepapo nkhati mu mtima wane: “Zanga niyezge kusangwa,* niwone uwemi uwo uŵengepo.” Kweni wonani, ichi nacho chikaŵa chawaka.
2 Pa nkhani ya kuseka nkhati: “Ni vifusi!”
Ndipo pa nkhani ya kusangwa* nkhati: “Kuli na ntchito wuli?”
3 Nkhapenjerezga na mtima wane, nkhajikondweska na vinyo,+ uku nkhulondezga vinjeru vyane. Nkhajizgora chindere kuti nimanye chinthu chiwemi icho ŵanthu ŵangachita mu mazuŵa ghachoko waka gha umoyo wawo pasi pa mtambo. 4 Nkhachita milimo yikuru.+ Nkhajizengera nyumba,+ nkhajipandira minda ya mpheska.+ 5 Nkhajilimira minda na malo ghakutowa, ndipo nkhapandamo mitundu yose ya makuni gha vipasi. 6 Nkhafura viziŵa vya maji kuti nithilirenge nkhorongo ya makuni ghakutikitira. 7 Nkhagura ŵateŵeti ŵanalume na ŵanakazi,+ ndipo nkhaŵa na ŵateŵeti ŵakubabikira mu nyumba yane.* Nkhasangaso viŵeto vinandi chomene, ng’ombe, mbuzi na mberere,+ kuluska wose awo ŵakaŵako mu Yerusalemu ine nindaŵeko. 8 Nkhawunjika siliva na golide,+ usambazi wa mathemba na wa vigaŵa.+ Nkhajichemera ŵakwimba ŵanalume na ŵanakazi, kweniso nkhaŵa na icho chikukondweska ŵana ŵa ŵanthu, mwanakazi, enya, ŵanakazi ŵanandi. 9 Ntheura nkhaŵa mukuru, nkhaluska waliyose uyo wakaŵako mu Yerusalemu ine nindaŵeko.+ Ndipo vinjeru vyane vikakhala nane.
10 Nkhajinora chara chilichose icho nkhachidokera.*+ Nkhawukanira yayi mtima wane kusangwa* kwa mtundu uliwose, pakuti mtima wane ukakondwanga na kutokatoka kwane kose, ndipo iyi yikaŵa njombe* yane pa kufukafuka kwane.+ 11 Kweni nkhati nalaŵiska pa milimo yose iyo mawoko ghane ghakachita, na pa milimo yose iyo nkhatokatoka kuyifiska,+ nkhasanga kuti vyose vikaŵa vyawaka, nkhuchimbizga waka mphepo.+ Pakaŵavya chachandulo cheneko pano pasi.+
12 Penepapo nkhalazgira ku vinjeru, vifusi na uchindere.+ (Pakuti kasi munthu uyo wakwiza pamanyuma pa themba wangachitachi? Vyekha ivyo ŵanthu ŵali kuchitapo kale.) 13 Nkhawona kuti vinjeru vili na uwemi kuluska uchindere,+ nga umo ungweru uliri uwemi kuluska chisi.
14 Munthu wavinjeru maso ghake ghali mu mutu wake,*+ kweni muzeleza wakwenda mu chisi.+ Nawonaso kuti pali chinthu chimoza icho chikuwira wose.+ 15 Penepapo nkhati mu mtima wane: “Icho chikuchitikira muzeleza ndicho chichitikirengeso ine.”+ Kasi nkhusanga chandulo wuli chifukwa cha kuŵa na vinjeru vinandi? Ntheura nkhati mu mtima wane: “Ichi nacho ntchawaka.” 16 Pakuti kulije chikumbukiro chamuyirayira cha wavinjeru panji muzeleza.+ Mu mazuŵa agho ghakwiza, waliyose waluwikenge. Kasi wavinjeru wafwenge wuli? Umo wakufwira muzeleza.+
17 Ntheura nkhamba kutinkha umoyo,+ chifukwa vyose ivyo vikuchitika pano pasi vikawoneka vyakunikweŵeska, pakuti vyose vikaŵa vyawaka,+ nkhuchimbizga waka mphepo.+ 18 Nkhamba kutinkha vyose ivyo nkhatokatoka navyo pano pasi,+ chifukwa nilekerenge munthu uyo wizenge pamanyuma pane.+ 19 Ndipo ni njani wakumanya usange waŵenge wavinjeru panji chindere?+ Kweni wazamuŵa na mazaza pa vinthu vyose ivyo ine nkhamalirapo nyengo na vinjeru kuti nivisange pano pasi. Ichi nacho ntchawaka. 20 Ntheura nkhamba kwenjerwa mu mtima wane na milimo yose iyo nkhaphyoka nayo pano pasi. 21 Pakuti munthu wangatokatoka na mulimo, pakulongozgeka na vinjeru, kumanya na luso, kweni chigaŵa* chake walekerenge munthu munyake uyo wandaphyokeko.+ Ichi nacho ntchawaka na suzgo yikuru.*
22 Kasi munthu wakusanga chandulo wuli na mulimo wake wose kweniso maghanoghano agho ghakumutuma kuti watokatokenge pano pasi?+ 23 Pakuti mu mazuŵa ghake ghose, ntchito yake yikumuŵinyiska mtima na kumukwenyerezga,+ na usiku wuwo mtima wake ukupumura yayi.+ Ichi nacho ntchawaka.
24 Palije chiwemi kuluska kuti munthu warye na kumwa na kusangwa na mulimo wake.+ Ichi nacho, nawona kuti ntchakufuma mu woko la Chiuta waunenesko.+ 25 Pakuti ni njani uyo wakurya makora panji kumwa kuluska ine?+
26 Chiuta wakupeleka vinjeru, kumanya na chimwemwe kwa munthu uyo wakumukondweska,+ kweni wakwananga wakumupa ntchito ya kuwunjika na kupeleka kwa uyo wakukondweska Chiuta waunenesko.+ Ichi nacho ntchawaka, nkhuchimbizga waka mphepo.
3 Kanthu kalikose kali na nyengo yake yakutemeka,
Nyengo ya chilichose icho chikuchitika pasi pa mtambo:
2 Nyengo ya kubabika na nyengo ya kufwa.
Nyengo ya kupanda na nyengo ya kuzgura ivyo vikapandika.
3 Nyengo ya kukoma na nyengo ya kuchizga.
Nyengo ya kubwangandura na nyengo ya kuzenga.
4 Nyengo ya kulira na nyengo ya kuseka.
Nyengo ya kutengera na nyengo ya kuvina.*
5 Nyengo ya kutaya malibwe na nyengo ya kuwunjika malibwe.
Nyengo ya kuvumbatirana na nyengo ya kuleka kuvumbatirana.
6 Nyengo ya kupenja na nyengo ya kusulako waka.
Nyengo ya kusunga na nyengo ya kutaya.
7 Nyengo ya kukelura+ na nyengo ya kusona.
Nyengo ya kukhala chete+ na nyengo ya kuyowoya.+
8 Nyengo ya kutemwa na nyengo ya kutinkha.+
Nyengo ya nkhondo na nyengo ya mtende.
9 Kasi munthu wakusanga chandulo wuli pa kutokatoka kwake kose?+ 10 Nawona mulimo uwo Chiuta wapeleka ku ŵana ŵa ŵanthu kuti ŵatangwanikenge nawo. 11 Chilichose wali kuchipanga chakutowa mu nyengo yake.+ Wali kuŵika vyamuyirayira mu mtima wa munthu. Kweni ŵanthu ŵangamanya yayi mulimo uwo Chiuta waunenesko wachita kufuma pakwamba m’paka paumaliro.
12 Nawona kuti palije kawemi kwa iwo kuluska kusekelera na kuchita uwemi pa umoyo wawo,+ 13 kweniso kuti munthu waliyose warye na kumwa, wakondwe na mulimo wake wose uwo wakutokatoka nawo. Ntchawanangwa chakufuma kwa Chiuta.+
14 Namanya kuti chilichose icho Chiuta waunenesko wali kupanga chikhalilirenge muyirayira. Palije icho chingasazgikako ku icho, panji kuwuskikako. Ndimo Chiuta waunenesko wali kuchipangira kuti ŵanthu ŵamopenge.+
15 Chose icho chikuchitika chili kuchitikapo kale, ndipo icho chiŵengeko chikaŵako kale.+ Kweni Chiuta waunenesko wakupenja icho chachimbizgika.*
16 Nawonaso ichi pano pasi: Mu malo gha weruzgi wakunyoloka mukaŵa nkhaza, ndipo mu malo gha urunji mukaŵa uheni.+ 17 Ntheura nkhati mu mtima wane: “Chiuta waunenesko weruzgenge ŵarunji na ŵaheni wuwo,+ pakuti pali nyengo ya chinthu chilichose na ya mulimo uliwose.”
18 Nkhayowoyaso mu mtima wane vya ŵana ŵa ŵanthu kuti Chiuta waunenesko waŵayezgenge na kuŵalongora kuti ŵali nga ni vinyama, 19 chifukwa pali icho chikuwira ŵanthu na icho chikuwira vinyama. Vyose chikuviwira ntchimoza.+ Munthu wakufwa, chinyama nacho chikufwa, ndipo vyose vili na mzimu umoza.+ Ntheura munthu wakuluska vinyama yayi, pakuti vyose ni vyawaka. 20 Vyose vikuya ku malo ghamoza.+ Vyose vikufuma ku fuvu,+ ndipo vyose vikuwelera ku fuvu.+ 21 Ni njani wakumanya usange mzimu wa ŵanthu ukukwelera kuchanya, panji usange mzimu wa vinyama ukukhilira ku charu chapasi?+ 22 Nkhawona kuti palije kawemi kuluska kuti munthu wasangwe na mulimo wake,+ chifukwa ndiyo ni njombe yake.* Pakuti ni njani wamumutora kuti wazakawone ivyo vichitikenge para iyo waluta?+
4 Kweniso nkhazgokera ku visuzgo vyose ivyo vikuchitika pano pasi. Nkhawona masozi gha ŵakuyuzgika, ndipo ŵakaŵavya wakuŵasanguluska.+ Awo ŵakaŵayuzganga ŵakaŵa na nkhongono, ndipo iwo ŵakaŵavya wakuti waŵasanguluske. 2 Ndipo nkhawona kuti awo ŵali kufwa kale ŵali makora kuluska awo ŵachali ŵamoyo.+ 3 Kweni uyo wali makora chomene ni uyo wandababike,+ mweneuyo wandawone milimo yakukweŵeska iyo yikuchitika pano pasi.+
4 Nawona milimo iyo yikuchitika na chitatata kweniso mwaluso chifukwa cha kuphalizgana pakati pa ŵanthu.+ Ichi nacho ntchawaka, nkhuchimbizga waka mphepo.
5 Muzeleza wakupinda mawoko ghake uku thupi lake likuryeka.*+
6 Woko limoza lakuzura na chipumulo ndiwemi kuluska mawoko ghaŵiri ghakuzura na kuphyoka na kuchimbizga waka mphepo.+
7 Nkhazgokeraso ku chinthu chinyake chawaka pano pasi, chakuti: 8 Pali munthu uyo wali yekha, walije munyake waliyose, walije mwana panji mubali wake, kweni wakutandalira kutokatoka pa mulimo wake. Maso ghake ghakukhorwa yayi na usambazi.+ Kweni kasi wakujifumbapo nthena kuti: ‘Kasi vyose ivi nkhuphyokera njani na kujinora vinthu viwemi?’+ Ichi nacho ntchawaka, mulimo wakuvuska waka.+
9 Ŵaŵiri ŵakuluska yumoza,+ chifukwa ŵasangenge njombe yiwemi* pa kutokatoka kwawo. 10 Pakuti usange yumoza wawa, munyake wamuwuskenge. Kweni kasi viŵenge wuli kwa uyo wali yekha para wawa ndipo walije munyake wakuti wamuwuske?
11 Kweniso usange ŵaŵiri ŵagona pamoza, ŵakuthukizgana. Kweni yumoza wangathukira wuli payekha? 12 Nakuti munthu wangakaŵa yayi kuthereska uyo wali yekha, kweni ŵaŵiri ŵangimikana nayo. Ndipo chingwe chakuposeka na mikusa yitatu chikudumuka luŵiro chara.*
13 Mwana uyo ni mukavu kweni wavinjeru ni muwemi kuluska themba lichekuru ilo lilijeso mahara+ kuti lipulikire chenjezgo.+ 14 Pakuti wakafuma* mu gadi na kuŵa themba,+ nangauli mu uthemba wura wakababika mukavu.+ 15 Nawona ŵamoyo wose awo ŵakwenda pano pasi, kweniso umo vikuŵira na munyamata uyo wakuhalira malo gha munthu munyake. 16 Nangauli wali na ŵanthu ŵanandi awo ŵakumuhaya, kweni awo ŵizenge pamanyuma ŵakondwenge nayo yayi.+ Ichi nacho ntchawaka, nkhuchimbizga waka mphepo.
5 Pwelelera mendero ghako para ukuluta ku nyumba ya Chiuta waunenesko.+ Ntchiwemi kusendelera kuti upulike+ kuluska kupeleka sembe nga umo ŵazeleza ŵakuchitira,+ pakuti ŵakumanya chara kuti ivyo ŵakuchita ni viheni.
2 Ungayowoyanga muluŵiro chara, nanga nkhuyowoya mwakuchimbilira pamaso pa Chiuta waunenesko.+ Pakuti Chiuta waunenesko wali kuchanya, apo iwe uli pa charu chapasi. Lekani mazgu ghako ghakwenera kuŵa ghachoko.+ 3 Pakuti maloto ghakwiza chifukwa cha vyakuchitika vinandi,*+ ndipo kuŵeleŵeta kwa muzeleza kukufuma pa unandi wa mazgu.+ 4 Para wachita chilapo kwa Chiuta, ungaziwulikanga chara kuchifiska,+ pakuti wakukondwa nawo chara ŵazeleza.+ Ufiskenge ivyo walapa.+ 5 Ntchiwemi kuleka kulapa kuluska kulapa na kuleka kufiska.+ 6 Ungazomerezganga yayi kuti mulomo wako ukunangiske,*+ ndipo ungayowoyanga chara pamaso pa mungelo* kuti ukabudiska waka.+ Kasi Chiuta waunenesko wakwiyirechi na ivyo wayowoya na kuparanya mulimo wa mawoko ghako?+ 7 Pakuti nga umo nthangwanika zinandi zikulongozgera ku maloto,+ ndimo mazgu ghanandi nagho ghakulongozgera ku vinthu vyawaka. Kweni iwe wopenge Chiuta waunenesko.+
8 Usange wawona mukavu wakuyuzgika kweniso weruzgi wakunyoloka na urunji vikubendezgeka mu chigaŵa chako, ungazizwanga navyo yayi.+ Pakuti walipo wapachanya uyo wakuwona mulara uyo wakuchita ivi, ndipo paliso ŵanyake awo mbapachanya chomene kuluska iwo.
9 Kweniso chandulo cha charu chikupika ku wose. Themba nalo likovwirika na munda.+
10 Uyo wakutemwa siliva wakhorwenge nalo yayi, nanga ni uyo wakutemwa chuma kukhorwa na ivyo wakusanga.+ Ichi nacho ntchawaka.+
11 Para vinthu viwemi vikusazgikira, awo ŵakurya nawo ŵakusazgikira.+ Kasi pali chandulo wuli kwa mwenecho, padera pa kuvilaŵiska waka na maso ghake?+
12 Tulo twa uyo wakuteŵetera nthuwemi chomene, nanga wangaŵa kuti wakurya vichoko panji vinandi. Kweni vinthu vinandi ivyo musambazi wali navyo vikumugoneka tulo yayi.
13 Pali ngozi yikuru* iyo nayiwona pano pasi, yakuti: Usambazi uwo munthu wakujiwunjikira ukumupweteka yekha. 14 Usambazi uwu ukumara chifukwa cha machitiro ghaheni, ndipo para wakubaba mwana, wakuŵavya kanthu.+
15 Nga umo wakafumira wankhule mu nthumbo ya anyina, umo wakizira ndimo walutirengeso.+ Watolengepo chilichose yayi pa mulimo wake wose uwo watokatoka nawo.+
16 Iyi nayo ni ngozi yikuru:* Nga umo wakizira, ndimo walutirengeso. Ntheura pali chandulo wuli kwa munthu uyo wakutokatokera mphepo?+ 17 Kweniso zuŵa lililose wakulyera mu mdima, pamoza na kukwenyelera kukuru, ulwari, na ukali.+
18 Ichi ndicho nawona kuti ntchiwemi na chakwenelera: Chakuti munthu warye na kumwa na kusangwa na mulimo wake wose uwo wakutokatoka nawo+ mu mazuŵa ghachoko waka gha umoyo wake agho Chiuta waunenesko wamupa, pakuti ndiyo ni njombe yake.*+ 19 Kweniso, para Chiuta waunenesko wamupa usambazi na katundu+ pamoza na mwaŵi wakusangwira navyo, watore njombe yake* na kusekelera mu mulimo wake. Ichi ntchawanangwa chakufuma kwa Chiuta.+ 20 Pakuti wawonenge* viŵi yayi umo mazuŵa gha umoyo wake ghakumalira, chifukwa Chiuta waunenesko wakumutangwaniska na chimwemwe mu mtima wake.+
6 Pali ngozi yinyake* iyo nayiwona pano pasi, ndipo nja ŵanthu wose, yakuti: 2 Chiuta waunenesko wakupa munthu usambazi, katundu, na uchindami, mwakuti wakusoŵerwa kanthu chara pa ivyo wakukhumba. Kweni Chiuta waunenesko wakumuzomerezga chara kusangwa navyo, nangauli mulendo wangasangwa navyo. Ichi ntchawaka na suzgo yikuru chomene. 3 Usange munthu wangababa ŵana 100 na kukhala vyaka vinandi, m’paka kuchekura, kweni wakusangwa chara na vinthu vyake viwemi pambere wandakhilire ku dindi,* mbwenu ine nkhuwona kuti mwana uyo wababika wakufwa wali makora kuluska iyo.+ 4 Pakuti uyu wakiza pawaka na kuluta mu chisi, ndipo zina lake lavungilizgika mu chisi. 5 Nangauli dazi wakaliwona yayi panji kumanya kanthu kalikose, wali makora nipera* kuluska wakwamba yura.+ 6 Kasi para wakhala vyaka 2,000, pali chandulo wuli usange wakusangwa yayi? Asi wose ŵakuluta ku malo ghamoza?+
7 Mulimo wose uwo munthu wakutokatoka nawo ngwakuti wazuzge nthumbo yake,*+ kweni njara yake yikumara yayi. 8 Pakuti kasi wavinjeru wakumuluskira mpha muzeleza,+ panji pali chandulo wuli para munthu mukavu wakumanya umo wangendera pamaso pa ŵamoyo?* 9 Ntchiwemi kusangwa na ivyo maso ghawona kuluska kuhangayika waka na makhumbiro.* Ichi nacho ntchawaka, nkhuchimbizga waka mphepo.
10 Chose icho chiza chili kupika kale zina, ndipo munthu wakumanyikwa umo waliri. Wangakwesako yayi kwa uyo ngwankhongono chomene kuluska iyo. 11 Para pali mazgu ghanandi,* vyawaka navyo vikuŵa vinandi, ntheura vili na uwemi wuli kwa munthu? 12 Ni njani wakumanya icho ntchiwemi chomene kuti munthu wachite mu umoyo, mu mazuŵa ghachoko waka gha umoyo wake wawaka uwo uli nga ni muzgezge?+ Chifukwa ni njani wangaphalira munthu icho chichitikenge pano pasi para iyo waluta?
7 Zina liwemi* likuluska mafuta ghawemi,+ ndipo zuŵa lakufwira likuluska zuŵa lakubabikira. 2 Ntchiwemi kuluta ku nyumba ya chitengero kuluska kuluta ku nyumba ya chiphikiro,+ chifukwa ndiwo mbumaliro wa munthu waliyose. Ndipo ŵamoyo ŵachiŵikenge mu mtima. 3 Suzgo njiwemi kuluska seko,+ pakuti chitima cha chisko chikuchitiska mtima kuŵa uwemi.+ 4 Mtima wa munthu wavinjeru uli ku nyumba ya chitengero, kweni mtima wa muzeleza uli ku nyumba ya chikondwelero.*+
5 Ntchiwemi kupulika ntchenyo ya munthu wavinjeru+ kuluska kutegherezga sumu za vindere. 6 Pakuti nga nkhuphwalapwatika kwa minga izo zikugolera kusi kwa m’phika, ndimo ziliri seko za chindere.+ Ichi nacho ntchawaka. 7 Kweni suzgo yingafunthiska munthu wavinjeru, ndipo chimbundi chikunanga mtima.+
8 Umaliro wa chinthu nguwemi kuluska wambiro wake. Ntchiwemi kuŵa wakuzikira kuluska kuŵa wakujikuzga mu mzimu.+ 9 Ungakwiyanga luŵiro chara,+ chifukwa vindere ndivyo vikukaŵa yayi kukwiya.*+
10 Ungayowoyanga chara kuti: “Chifukwa wuli mazuŵa ghakale ghakaŵa ghawemi kuluska agha?” pakuti ni vinjeru chara kufumba nthena.+
11 Vinjeru pamoza na chiharo ntchinthu chiwemi, ndipo ntchandulo ku awo ŵakuwona ungweru wa dazi.* 12 Pakuti vinjeru ntchivikiliro,+ ndalama nazo ntchivikiliro.+ Kweni uwemi wa kumanya vinthu ni uwu: Vinjeru vikusunga umoyo wa uyo wali navyo.+
13 Languruka pa mulimo wa Chiuta waunenesko, pakuti ni njani wanganyoloska icho iyo wachibendezga?+ 14 Mu zuŵa liwemi, ghanaghanira uwemi uwu,+ kweni mu zuŵa la soka,* wona kuti Chiuta ndiyo wakapanga ili na linyake lira,+ mwakuti ŵanthu ŵaleke kumanyisiska* chilichose icho chiŵachitikirenge munthazi.+
15 Mu umoyo wane wawakawaka,+ nawona vyose, kwambira kwa murunji uyo wakumalira mu urunji wake+ m’paka kwa muheni uyo wakukhala nyengo yitali mu uheni wake.+
16 Ungajumphizganga chara kuŵa murunji+ nanga nkhujumphizga kuŵa wavinjeru.+ Kasi ujiparanyirechi wekha?+ 17 Ungajumphizganga chara kuŵa muheni, nanga nkhuŵa chindere.+ Kasi ufwirechi pambere nyengo yako yindafike?+ 18 Ntchiwemi chomene kukoleska chenjezgo limoza kwambura kulilekezga linyake,+ pakuti uyo wakopa Chiuta wapulikirenge ghose ghaŵiri.
19 Vinjeru vikumuzgora munthu wavinjeru kuŵa wankhongono chomene kuluska vinkhara 10 mu msumba.+ 20 Pakuti pa charu chapasi palije munthu murunji uyo nyengo zose wakuchita uwemi pera kwambura kunangapo.+
21 Kweniso ungaŵikanga mtima yayi ku mazgu ghose agho ŵanthu ŵakuyowoya,+ mwakuti uleke kupulika muteŵeti wako wakukutemba.* 22 Pakuti nawe ukumanya mu mtima wako kuti nyengo zinandi watembapo ŵanji.+
23 Vyose ivi nkhaviyezga na vinjeru, ndipo nkhati: “Niŵenge wavinjeru.” Kweni vikaŵa vyakuti ningavifiska yayi. 24 Icho chaŵako ntchambura kufikirika na chakunyang’amira chomene. Ni njani wangachipulikiska?+ 25 Nkhazgoka kuti nimanye, nibowozge na kusanda vinjeru na vifukwa pa chinthu chilichose, kweniso kuti nipulikiske uheni wa uzeleza na uchindere wa vifusi.+ 26 Penepapo nkhasanga ichi: Chinthu chakuŵaŵa chomene kuluska nyifwa ni mwanakazi uyo wali nga ni ukonde wa chiŵinda, uyo mtima wake uli nga ni mukwawu, ndipo mawoko ghake ghali nga ni simbi. Munthu uyo wakukondweska Chiuta waunenesko wafyolowokengemo mwa mwanakazi uyu,+ kweni wakwananga wakukoleka nayo.+
27 Mupharazgi wakuti: “Wonani, ichi ndicho nasanga,+ nkhasanda vyose chimozachimoza kuti nisange zgoro, 28 kweni icho nkhalutilira kupenja, nindachisange. Pa ŵanthu 1,000, nkhasangapo mwanalume yumoza murunji, kweni nindamusangepo mwanakazi murunji pakati pawo. 29 Ichi chekha nachisanga: Chiuta waunenesko wakalenga ŵanthu ŵakunyoloka,+ kweni iwo ŵapenja vinthu viphya vinandi.”+
8 Ni njani wali nga ni munthu wavinjeru? Ni njani wakumanya nthowa yakumazgira suzgo?* Vinjeru vya munthu vikungweluska chisko chake na kunyililiska mankhwinya pamaso pake.
2 Ine nkhuti: “Pulikira malango gha themba+ chifukwa cha chilapo kwa Chiuta.+ 3 Ungafumangapo luŵiro chara pamaso pake.+ Ungakhozgeranga chinthu chilichose chiheni yayi.+ Lingachita chilichose icho lakhumba, 4 chifukwa mazgu gha themba ngankhongono.+ Ni njani wangati kwa ilo: ‘Ukuchitachi?’”
5 Uyo wakusunga dango wapwetekekenge chara,+ ndipo mtima wavinjeru umanyenge nyengo yakwenelera na ndondomeko yake.*+ 6 Chinthu chilichose chili na nyengo na ndondomeko yake,*+ chifukwa visuzgo vya ŵanthu ni vinandi chomene. 7 Pakuti palije uyo wakumanya icho chichitikenge, ntheura ni njani wangamuphalira umo chichitikirenge?
8 Palije munthu uyo wali na mazaza pa mzimu* panji uyo wangakanizga mzimu, ntheura palije uyo wali na mazaza pa zuŵa la nyifwa.+ Palije munthu uyo wakusutuka mu nyengo ya nkhondo, ntheura uheni nawo uŵazomerezgenge chara awo ŵakuwuchita kuti ŵachimbire.*
9 Vyose ivi naviwona, ndipo nkhaŵika mtima wane pa mulimo wose uwo ukuchitika pano pasi, mu nyengo iyo munthu wakuwusa munyake na kumupweteka.+ 10 Nkhawona ŵaheni ŵakusungika mu dindi, awo ŵakanjiranga na kufuma mu malo ghatuŵa. Kweni ŵakaluwika luŵiro mu msumba uwo ŵakachitirangamo ivi.+ Ichi nacho ntchawaka.
11 Pakuti cheruzgo chindapelekeke luŵiro pa mulimo uheni,+ mtima wa ŵanthu wakhazikika pa kuchita uheni.+ 12 Nanga wakwananga wangachita uheni maulendo 100 na kukhala nyengo yitali, kweni nkhumanya kuti awo ŵakopa Chiuta waunenesko vinthu viŵayenderenge makora, chifukwa ŵakumopa.+ 13 Kweni muheni vinthu vimwenderenge makora yayi,+ ndipo wangasazgirako yayi mazuŵa ghake agho ghali nga ni muzgezge,+ chifukwa wakopa Chiuta chara.
14 Pali chinthu chinyake chawaka* icho chikuchitika pa charu chapasi, chakuti pali ŵanthu ŵarunji awo ŵakuwoneka nga ŵakuchita uheni.+ Ndipo pali ŵanthu ŵaheni awo ŵakuwoneka nga ŵakuchita vyakunyoloka.+ Ine nkhuti ichi nacho ntchawaka.
15 Ntheura ine nkhawona kuti kusangwa nkhuwemi,+ chifukwa palije chiwemi pano pasi kuluska kuti munthu waryenge na kumwa na kusekelera. Ichi chiŵenge nayo apo wakutokatoka mu mazuŵa gha umoyo wake,+ uwo Chiuta waunenesko wamupa pano pasi.
16 Nkhaŵikapo mtima kuti nisange vinjeru na kuwona mulimo wose uwo ukuchitika pa charu chapasi,+ kwambura kuwona tulo muhanya na usiku.* 17 Penepapo nkhawona mulimo wose wa Chiuta waunenesko, ndipo nkhamanya kuti ŵanthu ŵangapulikiska yayi ivyo vikuchitika pano pasi.+ Nanga ŵanthu ŵangayezga wuli, ŵangawupulikiska yayi. Nanga ŵangati ŵangawumanya chifukwa chakuti mbavinjeru, ŵangawupulikiska nadi yayi.+
9 Ntheura vyose ivi nkhaviŵika mu mtima, nkhamanya kuti murunji na wavinjeru pamoza na milimo yawo, ŵali mu mawoko gha Chiuta waunenesko.+ Ŵanthu ŵakumanya yayi chitemwa na thinkho ivyo vikaŵako pambere iwo ŵandaŵeko. 2 Wose chikuŵawira chinthu chimoza,+ ŵarunji na ŵaheni,+ ŵawemi na ŵakutowa na ŵakufipirwa, awo ŵakupeleka sembe na awo ŵakupeleka chara. Muwemi wakuyana waka na wakwananga, uyo wakulapa chilapo wakuyana waka na uyo wakopa kulapa chilapo. 3 Chinthu chakukwenyerezga icho chikuchitika pano pasi ni ichi: Pakuti wose chikuŵawira ntchinthu chimoza,+ mtima wa ŵanthu nawo wazura na uheni. Mu mtima wawo muli vifusi pera nyengo ya umoyo wawo, ndipo pamanyuma ŵakufwa.*
4 Yose uyo wali pakati pa ŵamoyo wali na chigomezgo, chifukwa ntcheŵe yamoyo njiwemi kuluska nkhalamu yakufwa.+ 5 Pakuti ŵamoyo ŵakumanya kuti ŵafwenge,+ kweni ŵakufwa ŵakumanya kalikose chara,+ ŵakuŵaso na njombe yiliyose* chara, chifukwa vyose ivyo ŵanthu ŵangaŵakumbukirapo vikuluwika.+ 6 Kweniso chitemwa chawo, thinkho lawo, na sanji zawo vyamara kale, ndipo ŵalijeso chigaŵa mu vyose ivyo vikuchitika pano pasi.+
7 Lutanga, ukarye chakurya chako na kusekelera na kumwa vinyo lako na mtima wakusangwa,+ chifukwa Chiuta waunenesko wakukondwa nayo kale milimo yako.+ 8 Chakuvwara chako chiŵenge chituŵa* nyengo zose, ndipo ungatondekanga chara kuphaka mafuta pa mutu wako.+ 9 Sangwa na umoyo pamoza na muwoli wako wakutemweka+ mazuŵa ghose gha umoyo wako wawakawaka, uwo Chiuta wakupa pano pasi, mazuŵa ghako ghose ghawakawaka, pakuti ndicho ntchigaŵa chako mu umoyo na mu mulimo wako uwo ukutokatoka nawo pano pasi.+ 10 Chilichose icho woko lako lasanga kuti lichite, uchichite na nkhongono zako zose, pakuti ku Dindi*+ uko ukuluta kulije mulimo, maghanoghano, kumanya, panji vinjeru.
11 Nawonaso chinthu chinyake pano pasi, chakuti awo ŵakuluska pa chiphalizgano mbaluŵiro pera chara, panji vinkhara kuluska pa nkhondo,+ panji ŵavinjeru pera kuŵa na vyakurya, panji ŵamahara kusanga chuma,+ panji awo mbakumanya pera ndiwo vinthu vikuŵendera.+ Pakuti nyengo na vyakuchitika vyamabuchi vikuwira wose. 12 Pakuti munthu wakumanya yayi nyengo yake.+ Nga umo somba yikukolekera mu mukwawu, na kayuni mu chipingo, ndimo ŵana ŵa ŵanthu nawo ŵakukolekera mu nyengo ya suzgo,* para yaŵasanga mwamabuchi.
13 Nili kuwonaso ichi pa nkhani ya vinjeru pano pasi, ndipo chili kunizizika: 14 Kukaŵa msumba uchoko uwo ukaŵa na ŵanthu ŵachoko waka. Themba lankhongono likawukira msumba uwu na kuwuzingilizga, ndipo likazenga vyakukwerapo vikuru kurwa nawo. 15 Mu msumba wura mukaŵa mwanalume mukavu kweni wavinjeru uyo wakaponoska msumba na vinjeru vyake. Kweni pakaŵavya uyo wakamukumbuka munthu mukavu yura.+ 16 Ndipo nkhati: ‘Vinjeru ni viwemi kuluska nkhongono,+ kweni vinjeru vya mukavu vikuyuyulika, ndipo mazgu ghake ŵanthu ŵakughapulikira yayi.’+
17 Ntchiwemi kupulikira mazgu ghakuzika gha wavinjeru kuluska ntchemerezgo ya uyo wakuwusa pakati pa vindere.
18 Vinjeru ni viwemi kuluska vilwero vya nkhondo, kweni wakwananga yumoza pera wakuparanya viwemi vinandi.+
10 Membe zakufwa zikunanga na kununkhiska mafuta ghakuphaka, ntheura uchindere uchoko nawo ukunanga vinjeru na uchindami wa munthu.+
2 Mtima wa munthu wavinjeru ukumulongozgera mu nthowa yakwenelera,* kweni mtima wa muzeleza ukumulongozgera mu nthowa yakubudika.*+ 3 Mulimose umo chindere chikwendera, chilije mahara.*+ Ndipo chikumanyiska waliyose kuti icho ntchindere.+
4 Usange ukali* wa muwusi wagolera pa iwe, ungafumangapo pa malo ghako chara,+ pakuti kuzika kukutuniska zakwananga zikuru.+
5 Pali chinthu chinyake chakukweŵeska icho nachiwona pano pasi, ubudi uwo ŵakuchita awo ŵali na mazaza:+ 6 Uchindere ukukwezgeka pa maudindo ghanandi ghapachanya, kweni ŵasambazi* ŵakuŵa mu maudindo ghapasi.
7 Nawonapo ŵateŵeti ŵakwenda pa mahachi, kweni ŵakaronga ŵakwenda pasi nga mbateŵeti.+
8 Uyo wakujima mbuna wawengemo yekha,+ ndipo uyo wakugumura chiliŵa chamalibwe walumikenge na njoka.
9 Uyo wakuswa malibwe ghamupwetekenge, ndipo uyo wakuŵalura vigodo vingamuŵika pangozi.*
10 Usange chiteŵetero chachisulo ntchakubumpha ndipo munthu wakunorako yayi, wakukhumbikwira nkhongono zinandi. Kweni vinjeru vikovwira kuti vinthu vyende makora.
11 Usange njoka yikuluma pambere yindapenguke, ipo palije kawemi kwa uyo wakumanya kupengura njoka.*
12 Mazgu gha mulomo wa munthu wavinjeru ghakwiza na uwemi,+ kweni milomo ya muzeleza yikumuparanya yekha.+ 13 Mazgu ghakwamba agho ghakufuma mu mulomo wake mbuchindere,+ ndipo mazgu ghake ghaumaliro ni vifusi pera. 14 Kweni chindere chikulutilira kuyowoya.+
Munthu wakumanya yayi ivyo viŵengeko. Ni njani wangamuphalira ivyo vizenge pamanyuma pake?+
15 Mulimo uwo muzeleza wakutokatoka nawo ukumuvuska, pakuti wakumanya yayi umo wangasangira nthowa yakuyira ku msumba.
16 Charu chikuŵa mu suzgo para msepuka+ ndiyo ni themba ndipo ŵakaronga ŵakwamba chiphikiro chawo mulenjilenji. 17 Charu chikukondwa para themba ni mwana wa ŵakuchindikika ndipo ŵakaronga ŵakurya pa nyengo yakwenelera kuti ŵasange nkhongono, kuti ŵaloŵere chara.+
18 Chifukwa cha ukata ukuru, michiko yikuthifuka, ndipo chifukwa cha mawoko ghakulepweteka, nyumba yikusulura.+
19 Chingwa* chikunozgeka kuti ŵanthu ŵasekenge, ndipo vinyo likovwira kuti umoyo unozgenge,+ kweni ndalama zikovwira pa chilichose icho chikukhumbikwa.+
20 Ungatembanga* themba chara,+ nanga ni mu maghanoghano ghako,* ndipo ungatembanga munthu musambazi chara mu chipinda chako, pakuti kayuni* kangatora mazgu* panji chamoyo chamapapindo chingawerezgapo ivyo wayowoya.
11 Ponya* chingwa chako pa maji,+ pakuti uzamuchisangaso para pajumpha mazuŵa ghanandi.+ 2 Gaŵirako ŵanthu 7 panji 8,+ pakuti ukumanya yayi suzgo* iyo yiŵenge pa charu chapasi.
3 Para mabingu ghazura maji, ghakupungulira vula pa charu chapasi. Usange khuni lawa kumwera panji kumpoto, apo khuni lawira ndipo liŵenge.
4 Uyo wakulaŵilira mphepo waseŵenge yayi mbuto, ndipo uyo wakulaŵiska pa mabingu wavunenge kanthu chara.+
5 Nga umo ukumanyira yayi umo mzimu ukugwilira ntchito mu viwangwa vya mwana mukati* mwa mwanakazi wanthumbo,+ ntheuraso ukumanya yayi mulimo wa Chiuta waunenesko, uyo wakuchita vinthu vyose.+
6 Seŵa mbuto yako mulenji, ndipo ungapumuzganga chara woko lako m’paka mise,+ pakuti ukumanya yayi iyo yichitenge makora, kwali ni iyi panji iyo, panyake zose ziŵiri zichitenge makora.
7 Ungweru nguwemi, ndipo ntchiwemi kuti maso ghawone dazi. 8 Pakuti usange munthu wangakhala na umoyo vyaka vinandi, mulekani wasangwe navyo vyose.+ Kweni wakumbukenge kuti mazuŵa ghachisi ghangaŵa ghanandi. Vyose ivyo viŵengeko ni vyawaka pera.+
9 Sekelera, iwe muwukirano, apo uchali muchoko, ndipo mtima wako ukondwe mu mazuŵa gha uwukirano wako. Londezga nthowa za mtima wako, luta uko maso ghako ghakukutolera. Kweni manya kuti Chiuta waunenesko wazamukweruzga* pa vinthu vyose ivi.+ 10 Ntheura, uskako suzgo ku mtima wako, ndipo sezgera kutali na thupi lako vinthu vyakupweteka, pakuti uwukirano na unyamata ni vyawaka.+
12 Ipo kumbuka Mlengi wako Mukuru mu mazuŵa gha uwukirano wako,+ pambere mazuŵa gha suzgo* ghandize,+ vyaka vindize apo uzamuyowoya kuti: “Nkhukondwa navyo yayi.” 2 Pambere dazi, ungweru, mwezi, na nyenyezi vindafipiskike,+ ndipo mabingu ghandizeso pamanyuma pakuti vula yalokwa. 3 Mu zuŵa ilo ŵalinda ŵa nyumba ŵakumbwambwantha, ŵanalume ŵankhongono ŵakukokonyara, ŵanakazi ŵakuleka kupura chifukwa ŵakhala ŵachoko, kweniso ŵanakazi awo ŵakulingizga mu mawindo ŵakuwona chisi.+ 4 Para milyango yakunjilira mu msewu yajalika, para mazgu ghakusira pa lwara* ghalopwa, para munthu wakuwuka pakupulika kulira kwa kayuni, ndipo ŵana ŵanakazi wose ŵa sumu ŵati waka loloŵa.+ 5 Kweniso munthu wakopa malo ghapachanya, ndipo mu msewu muli vyakofya. Khuni la alimondi likuzota,+ mphazi yikuguguzika waka, ndipo tuvipambi twa aviyona tukupantha, chifukwa munthu wakwenda kulazga ku nyumba yake yamuyirayira+ ndipo awo ŵakutengera ŵakwendendeka mu msewu.+ 6 Pambere chingwe chasiliva chindawuskikepo, bakule wagolide wandaphwanyike, chiŵiya cha pa chisimi chindasweke, na khwiro lakuguzira maji pa chisimi lindaphwanyike. 7 Penepapo fuvu likuwelera ku dongo,+ nga umo likaŵira, ndipo mzimu* ukuwelera kwa Chiuta waunenesko uyo wakawupeleka.+
8 Mupharazgi+ wakuti: “Vyawaka nkhanira! Vinthu vyose ni vyawaka.”+
9 Mupharazgi wakaŵa wavinjeru, kweniso wakalutilira kusambizga ŵanthu ivyo wakamanyanga.+ Wakalangurukanga na kusanda makora, mwakuti wawunjike* ntharika zinandi.+ 10 Mupharazgi wakayezgayezga kusanga mazgu ghakukondweska+ na kulemba mazgu gheneko gha unenesko.
11 Mazgu gha ŵavinjeru ghali nga ni nkhanjo,+ ndipo vyose ivyo ŵakuyowoya vili nga ni mizumali iyo yakhomeka. Vyapika kufuma kwa muliska yumoza. 12 Mwana wane, pa vinthu vinyake padera pa ivi, uchenjezgeke kuti: Mulimo wa kupanga mabuku ghanandi umalenge yayi, ndipo para munthu wakutangwanika nagho wakuvuska waka thupi lake.+
13 Umaliro wa nkhani, vyose vyati vyapulikikwa, ngwakuti: Wopenge Chiuta waunenesko+ na kusunga malango ghake,+ pakuti ichi ndicho munthu wakwenera kuchita.+ 14 Pakuti Chiuta waunenesko wazamweruzga mulimo uliwose, na chilichose chakubisika, kwali ntchiwemi panji ntchiheni.+
Mazgu gheneko, “wakuwunganya ŵanthu.”
Mazgu gheneko, “chikwimilira.”
Panji kuti, “likuŵala.”
Panji kuti, “kusekelera.”
Panji kuti, “kusekelera.”
Mazgu gheneko, “ŵana ŵa mu nyumba.”
Mazgu gheneko, “maso ghane ghakachikhumba.”
Panji kuti, “kusekelera.”
Panji kuti, “ichi chikaŵa chigaŵa chane.”
Panji kuti, “maso ghake ghakubanuka.”
Panji kuti, “wapelekenge vyose kwa.”
Panji kuti, “soka likuru.”
Mazgu gheneko, “kudukaduka; kudenya.”
Pangayowoyekaso kuti, “chajumpha.”
Panji kuti, “chigaŵa chake.”
Mazgu gheneko, “ndipo wakurya nyama ya thupi lake.”
Panji kuti, “chandulo chikuru.”
Panji kuti, “chikudumuka bweka chara.”
Vikuŵa nga ŵakulongosora mwana wamahara yura.
Panji kuti, “vyenjezgo vinandi.”
Mazgu gheneko, “unangiske thupi lako.”
Panji kuti, “thenga.”
Panji kuti, “soka likuru.”
Panji kuti, “soka likuru.”
Panji kuti, “ndicho chigaŵa chake.”
Panji kuti, “chigaŵa chake.”
Panji kuti, “wakumbukenge.”
Panji kuti, “soka linyake.”
Panji kuti, “pambere dindi lindaŵe lake.”
Mazgu gheneko, “wali na chipumulo chikuru.”
Mazgu gheneko, “mulomo wake.”
Panji kuti, “umo wangachitira kuti waŵe wamoyo?”
Panji kuti, “kuluska kuyingayinga kwa umoyo.”
Pangayowoyekaso kuti, “vinthu vinandi.”
Panji kuti, “Lumbiri luwemi.” Mazgu gheneko, “Zina.”
Panji kuti, “kusangwa.”
Pangayowoyekaso kuti, “chifukwa kukwiya luŵiro ntchimanyikwiro cha vindere.”
Ndiko kuti, awo mbamoyo.
Panji kuti, “suzgo.”
Panji kuti, “kubowozga.”
Panji kuti, “wakukutuka.”
Panji kuti, “kabawulizgiro ka chinthu?”
Panji kuti, “cheruzgo chake.”
Panji kuti, “cheruzgo chake.”
Panji kuti, “mvuchi; mphepo.”
Pangayowoyekaso kuti, “uheni ungaŵathaska yayi ŵaheni.”
Panji kuti, “chakukwenyerezga.”
Pangayowoyekaso kuti, “ŵanthu ŵakuwona tulo chara, muhanya panji usiku.”
Mazgu gheneko, “pamasinda ŵakuya ku ŵakufwa.”
Panji kuti, “malipiro ghalighose.”
Ndiko kuti, chakuvwara chakuŵala kulongora kusangwa, chakuvwara cha chitengero chara.
Panji kuti, “Sheole,” ndiko kuti, malaro. Wonani Mang’anamuro gha Mazgu.
Panji kuti, “soka.”
Mazgu gheneko, “uli ku woko lake lamalyero.”
Mazgu gheneko, “uli ku woko lake lamazere.”
Mazgu gheneko, “mtima wake ngwakupeleŵera.”
Mazgu gheneko, “mzimu; mvuchi.”
Panji kuti, “ŵaluso.”
Pangayowoyekaso kuti, “wachenjere navyo.”
Mazgu gheneko, “nkhwantha ya lulimi.”
Panji kuti, “Chakurya.”
Panji kuti, “Ungatukanga.”
Pangayowoyekaso kuti, “pa bedi lako.”
Mazgu gheneko, “kamoyo kakuduka mudera.”
Panji kuti, “uthenga.”
Panji kuti, “Tuma.”
Panji kuti, “soka.”
Mazgu gheneko, “viwangwa munthumbo ya.”
Panji kuti, “wazamukufumba.”
Panji kuti, “mazuŵa gha soka.”
Mazgu ghanyake, “mphero.”
Panji kuti, “nkhongono ya umoyo yikuwelera kwa.”
Panji kuti, “walembe mu ndondomeko.”