Muwuso wa Yehova Ndiposo Ufumu Wake

“Winu, Yehova, ndi ukuru, na nkhongono, na ucindami, na kuvivya, na ufumunkhuru . . . winu mbufumu, A Yehova.”—1 MIDAUKO 29:11.

1. Cifukwa wuli Yehova ngwakwenelera kuwusa cilengiwa cose?

“YEHOVA walikukhozga cizumbe cake mu mitambo; ufumu wake ukuwusa kosekose.” (Salmo 103:19) Na mazgu agha, wamasalmo wakayowoya unenesko wakukhwaskana na muwuso. Pakuti Yehova Ciuta ni Mlengi, wali na wenelero wa kuŵa Muwusi wa cilengiwa cose.

2. Kasi Daniyeli wakalongosora wuli vilengiwa vyauzimu ivyo Yehova wakuwusa?

² Kuti muwusi wawuse, pakukhumbikwira ŵanthu ŵakuti ŵawusikenge. Pakwamba, Yehova wakawusanga vilengiwa vyake vyauzimu ivyo wakamba kulenga. Vilengiwa ivi ni Mwana wake wakwamba ndiposo ŵangelo. (Ŵakolose 1:15-17) Pa nyengo yinyake, Daniyeli wakalongoreka mboniwoni ya vyakucitika vya kucanya. Daniyeli wakayowoya kuti: “Apo nkhalaŵiskanga, vizumbe vyaŵikika ndipo yumoza Mulara wa Mwaka wakakhalapo . . . vikwi na vikwi vikamuteŵetera, na vikwi khumi kwandanya na vikwi khumi vikimilira panthazi pake.” (Daniel 7:9, 10) Kwa vilimika vinandi comene, Yehova uyo ni “Mulara wa Mwaka,” waŵa Muwusi wa mbumba yake yikuru comene ya ŵana ŵauzimu awo ŵakucita khumbo lake.—Salmo 103:20, 21.

3. Kasi Yehova wakasanuzga wuli muwuso wake pa vinthu vya mu mlengalenga?

³ Mukuluta kwa nyengo, Yehova wakasanuzga muwuso wake mwa kulenga vinthu vinandi comene mu mlengalenga, kusazgapo caru capasi. (Job 38:4, 7) Para munthu wakulaŵiska vinthu vya mu mlengalenga ivi, wakuwona kuti vikwenda mu ndondomeko yake yakwenelera, mwakuti vikuwoneka nga ni para vikukhumbikwira munthu wakuti wavilongozge panji kuviwusa cara. Ndipouli, wamasalmo wakapharazga kuti: “[Yehova] wakalangula ndipo vikacitika. Ndiposo walikuvikhozga kwamuyirayira; walikulangula langulo lambura kugota.” (Salmo 148:5, 6) Nyengo zose Yehova wakuwusa ndiposo kupeleka udangiliri ku vilengiwa vyauzimu, na ku vinthu vya mu mlengalenga vyeneivyo vinyake mwa ivyo tingaviwona.—Nehemiya 9:6.

4. Kasi Yehova wakuwusa wuli ŵanthu?

⁴ Yehova wakalongora muwuso wake mu nthowa yinyakeso mwa kulenga ŵanthu ŵaŵiri ŵakwamba. Padera pa kuŵapa cilicose ico ŵakakhumbikwiranga kuti ŵaŵe na umoyo uwemi ndiposo wakukhorweska, Yehova wakaŵapa mazaza pa vilengiwa vya pa caru capasi. Uku kukaŵa kuŵagaŵirako mazaza. (Genesis 1:26-28; 2:8, 9) Ntheura, nchakuwonekerathu kuti Ciuta wakuwusa mwalusungu pera cara, kweniso wakuŵacindika awo wakuŵawusa. Adamu na Heva ŵalutilirenge kujilambika ku muwuso wa Yehova, mphanyi ŵakakhala kwamuyirayira mu Paradiso pa caru capasi.—Genesis 2:15-17.

5. Kasi tingayowoya fundo wuli zakukhwaskana na umo Yehova wakuwusira?

⁵ Kasi pa vyose ivyo tadumbiskana tikutorapo fundo wuli? Yakwamba, nyengo zose Yehova ni Muwusi wa cilengiwa cake cose. Yaciŵiri, Ciuta wakuwusa mwalusungu ndiposo wakuŵacindika awo wakuŵawusa. Yaumaliro, usange tipulikirenge na kukhozgera muwuso wa Ciuta, titumbikikenge kwamuyirayira. Ndico cifukwa cake Themba Davide la Israyeli wamwaka likakhuŵilizgika kulemba kuti: “Winu, Yehova, ndi ukuru, na nkhongono, na ucindami, na kuvivya, na ufumunkhuru; pakuti vyose vya kucanya na vyamu caru ni vinu; winu mbufumu, A Yehova, ndipo mwakwezgeka nga ndi mutu pacanya pa vyose.”—1 Midauko 29:11.

Cifukwa Wuli Ufumu wa Ciuta Ngwakukhumbikwa?

6. Kasi pali kukolerana wuli pakati pa muwuso wa Ciuta na Ufumu wake?

⁶ Pakuti Yehova ni Muwusi wa Cilengiwa Cose, ndiposo nyengo zose wakulongora nkhongono zake, cifukwa wuli Ufumu wake ngwakukhumbikwa? Kanandi muwusi wakulongora mazaza ghake ku ŵanthu kwizira mwa munthu uyo wamwimika. Ntheura kwizira mu Ufumu wake, Yehova wakulongora nkhongono zake pakuwusa cilengiwa cake.

7. Cifukwa wuli Yehova wakakhazikiska nthowa yinyake yakuwusira?

⁷ Yehova wawusa mu nthowa kweniso nyengo zakupambanapambana. Iyo wali kukhazikiska nthowa yiphya yakuwusira mwakuyana na vinthu ivyo vili kucitika. Ivi vikacitika apo Satana, mwana wakugaruka wa Ciuta, wakapangiska Adamu na Heva kuti ŵagalukire muwuso wa Yehova. Ŵakugaluka aŵa ŵakasuska muwuso wa Ciuta. Mwawuli? Mwakuphalira Heva kuti ‘wafwenge cara’ usange warya cipambi cakukanizgika, Satana wakang’anamuranga kuti Yehova wakatetanga, ndipo mwantheura wakaŵa wambura kwenelera kumugomezga. Satana wakalutilira kuphalira Heva kuti: “Ciuta wakumanya kuti mu zuŵa leneilo timuryerengepo maso ghinu tighajurikenge, timuŵenge nga ndi Ciuta, kumanya uwemi na uheni.” Apa Satana wakayowoyanga kuti Adamu na Heva ŵakate ŵacitenge makora vinthu mwa kuleka kupulikira malango gha Ciuta na kwamba kucita vinthu mu nthowa yawo kwambura ulongozgi wake. (Genesis 3:1-6) Uku kukaŵa kususka mwapakweru fundo yakuti Ciuta ndiyo ngwakwenelera kuwusa. Kasi mphanyi Yehova wakacita wuli?

8, 9. (a) Kasi munthu uyo wakuwusa wangacita wuli na ŵanthu awo ŵagalukira muwuso wake? (b) Kasi Yehova wakacita wuli pamanyuma pa cigaruka ico cikacitika mu munda wa Edeni?

⁸ Kasi tikughanaghana kuti munthu uyo wakuwusa wangacita wuli usange ŵanthu ŵanyake ŵagaruka? Awo ŵakumanya mdauko ŵangakumbuka apo vinthu vyanthena ivi vikacitika. M’malo mwa kusurako waka, kanandi muwusi panji mulongozgi muwemi wakweruzga ŵanthu ŵakugaruka, na kupharazga kuti mbakuwukira boma. Pamanyuma pake, mulongozgi wangapeleka nkhongono ku munthu uyo wamusora kuti wathereske ŵasilikari ŵa ŵanthu ŵakugaruka na kuwezgerapo mtende. Mwakuyana waka, Yehova wakalongora kuti wali na mazaza ghose apo wakapeleka ceruzgo ku ŵakugaruka aŵa, ŵati ŵagaruka waka. Wakayowoyerathu mwapakweru kuti Adamu na Heva ŵakaŵa ŵakwenelera cawanangwa ca umoyo wamuyirayira yayi, ndipo wakaŵacimbizga mu munda wa Edeni.—Genesis 3:16-19, 22-24.

⁹ Pakweruzga Satana, Yehova wakavumbura nthowa yiphya iyo wawusirenge. Kwizira mu nthowa iyi, Ciuta wazamuwezgerapo mtende na kusunga malango mu muwuso wake wose. Ciuta wakati kwa Satana: “Tindiŵike cimphindikwa pakati pa iwe na mwanakazi, na pakati pa mphapu yako na mphapu yake; tiyibwanyenge mutu wako, iwe tiurumenge citende cake.” (Genesis 3:15) Mwantheura, Yehova wakavumbura kuti cikaŵa cilato cake kuti wapeleke nkhongono ku “mphapu” kuti yizakabwanye Satana pamoza na ŵasilikari ŵake, na kulongora kuti muwuso Wake ngwaurunji nadi.—Salmo 2:7-9; 110:1, 2.

10. (a) Kasi “mphapu” yikamanyikwa kuti ni njani? (b) Ni vinthu wuli ivyo Paulosi wakayowoya vyakukhwaskana na kufiskika kwa ucimi wakwamba?

¹⁰ Mukuluta kwa nyengo, vikazakamanyikwa kuti “mphapu” yikaŵa Yesu Khristu, pamoza na gulu lakusankhika la ŵanthu awo wazamuwusa nawo. Wose pamoza ŵakupanga Ufumu wa Ciuta uwo Fumu yake ni Mesiya. (Daniel 7:13, 14, 27; Mateyu 19:28; Luka 12:32; 22:28-30) Vyose ivi vikavumbukwa nyengo yeneyiyo yayi. Mwanadi, kufiskika kwa ucimi wakwamba kukalutilira kuŵa ‘camucindindi ico cikaŵa cakubisika mu nyengo za mwaka.’ (Ŵaroma 16:25) Kwa vilimika vinandi, ŵanalume ŵacipulikano ŵakakhumbisiska kuŵapo pa nyengo iyo “camucindindi” cikenera kuvumbukwira na apo ucimi wakwamba ukenera kufiskikira kuti muwuso wa Yehova uthuwuskike.—Ŵaroma 8:19-21.

Mwapacokopacoko “Camucindindi” Cikamba Kuvumbukwa

11. Kasi Yehova wakamumanyiska vici Abrahamu?

¹¹ Nyengo yikati yalutapo, Yehova wakamba kuvumbura “camucindindi ca Ufumu wa Ciuta” mwapacokopacoko. (Marko 4:11) Yumoza mwa ŵanthu awo Yehova wakaŵavumbulira camucindindi wakaŵa Abrahamu, uyo wakacemeka “mubwezi wa Ciuta.” (Yakobe 2:23) Yehova wakalayizga Abrahamu kumuzgora kuŵa “mtundu ukuru.” Pamanyuma pake, Yehova wakalutilira kumumanyiska Abrahamu kuti: “Mafumu tighafumire mwa iwe,” ndipo “mu mphapu yako mitundu yose ya caru tiyitumbikike.”—Genesis 12:2, 3; 17:6; 22:17, 18.

12. Ni mwawuli umo mphapu ya Satana yikalongolekera Ciwowota cikati cajumpha?

¹² Mu nyengo ya Abrahamu, ŵanthu awo ŵakakhumbanga kuwusa, kweniso kuŵa na nkhongono pacanya pa ŵanyawo ŵakaŵa kuti ŵaliko kale. Mwaciyelezgero, pakuyowoya za Nimurodi, muzukurucivu wa Nowa, Baibolo likuti: “Wakaŵa wankhongono wakudanga wa mu caru. Wakaŵa ciŵinda wankhongono pamaso pa Yehova.” (Genesis 10:8, 9) Nchakuwonekerathu kuti Nimurodi na ŵanthu ŵanyake awo ŵakajizgoranga ŵekha kuŵa ŵawusi, ŵakaŵa pasi pa mazaza gha Satana. Iwo pamoza na awo ŵakakhozgeranga muwuso wawo ŵakaŵa cigaŵa ca mphapu ya Satana.—1 Yohane 5:19.

13. Kasi Yehova wakacima vici kwizira mwa Yakobe?

¹³ Mwambura kupwelerako kuti Satana walutilira kupanga maufumu gha ŵanthu, cilato ca Yehova cikulutilira. Kwizira mwa Yakobe, muzukuru wa Abrahamu, Yehova wakavumbura kuti: “Nthonga ya ufumu kuti yamkuwukako kwa Yuda cara, nesi nthonga ya kazembe kufumapo pakati pa malundi ghake, wasuke wize mweneuyu ndi mweneco wake [Shilo NW]; kwa iye kwamkuŵa kupulikira kwa ŵanthu.” (Genesis 49:10) Lizgu lakuti “Shilo” likung’anamura ‘mweneuyo ni mweneko.’ Ntheura mazgu ghaucimi agha, ghakalongora kuti pakenera kuŵa munyake wakwenelera kupokera “nthonga ya ufumu,” panji muwuso, ndiposo “nthonga ya kazembe,” panji kuwusa “ŵanthu” ŵa mitundu yose. Kasi Munthu uyu wakenera kuŵa njani?

“Wasuke Wize Mweneuyu Ndi Mweneco”

14. Kasi ni phangano wuli ilo Yehova wakapangana na Davide?

¹⁴ Munthu wakwamba mwa ŵazukuru ŵa Yuda, uyo Yehova wakamusankha kuti wawuse ŵanthu ŵake wakaŵa muliska Davide, mwana wa Jese.a (1 Samuel 16:1-13) Mwambura kupwelerako za kwananga ndiposo maubudi, Davide wakatemweka comene na Yehova cifukwa cakuti wakaŵa wakugomezgeka ku muwuso wake. Kuti walutilire kungweruska ŵanthu za ucimi uwo wakayowoya mu munda wa Edeni, Yehova wakapanga phangano na Davide. Iyo wakati: “Tindimike mwana wako panyuma pako iyo watifumirenge mu thupi lako, na kukhozga ufumu wake.” Phangano ili likasazgapo vinandi padera pa mwana wa Davide, Solomoni, mweneuyo wakanjira m’malo mwake cifukwa ilo likati: “Nditi ndikhozge cizumbe ca ufumu wake muyirayira.” Phangano leneilo Ciuta wakapanga na Davide, likalongora mwapakweru kuti “mphapu” ya Ufumu yakulayizgika yikenera kwizira mu mzere wa Davide.—2 Samuel 7:12, 13.

15. Cifukwa wuli ufumu wa Yuda ukaŵa cilongolero ca Ufumu wa Ciuta?

¹⁵ Davide wakaŵa wakwamba wa mafumu agho ghakafuma mu fuko la Yuda, agho ghakaphakazgika na mafuta ghakupatulika na musofi mukuru. Mwantheura mathemba agha ghakacemekanga kuti ŵakuphakazgika panji ŵamesiya. (1 Samuel 16:13; 2 Samuel 2:4; 5:3; 1 Mathemba 1:39) Iwo ŵakayowoyekanga kuti ŵakakhazikikanga pa citengo ca uthemba wa Yehova na kuŵa mathemba m’malo gha Yehova. (2 Midauko 9:8) Ntheura, ufumu wa Yuda ukimiranga Ufumu wa Yehova, cilongolero ca muwuso wake.

16. Nchivici ico cikacitikira ufumu wa Yuda apo ŵanthu ŵakaleka kupulikira?

¹⁶ Fumu pamoza na ŵanthu, ŵakatumbikikanga kweniso kuvikilirika para ŵajipeleka ku muwuso wa Yehova. Mu muwuso wa Solomoni mukaŵa mtende ndiposo usambazi, vyeneivyo vikaŵa vyambura mayelezgereko. Ivi vikaŵa ucimi wa vinthu ivyo vizamucitika mu Ufumu wa Ciuta para Satana wazakafumiskikapo ndipo muwuso wa Yehova wazakathuwuskika. (1 Mathemba 4:20, 25) Cacitima nchakuti ghanandi mwa mafumu gha mu mzere wa Davide, ghakatondeka kucita vinthu ivyo Yehova wakakhumbanga, ndipo ŵanthu ŵakamba kusopa vikozgo na kucita uzaghali. Paumaliro pake, Yehova wakazomerezga kuti ufumu uwu ubwanganduke na Ŵababulone mu 607 B.C.E. Vikawoneka nga ni para Satana wakatonda pakunanga lumbiri lwa muwuso wa Yehova.

17. Nchivici ico cikulongora kuti Yehova wakalutilira kuwusa, mwambura kupwelerako za kubwanganduka kwa ufumu wa Davide?

¹⁷ Kubwanganduka kwa ufumu wa Davide na ufumu wa kumpoto wa Israyeli, weneuwo ukamba kuparanyika, kukalongoranga kuti Yehova wakaŵavye wenelero wa kuwusa cara. Maufumu agha ghakaparanyika cifukwa ca nkhongono ya Satana, ndiposo cifukwa cakuti munthu wakukhumba kujiwusa yekha kwambura ulongozgi wa Ciuta. (Zintharika 16:25; Yeremiya 10:23) Kuti walongore kuti wakalutilira kuŵa na wenelero wa kuwusa, Yehova, kwizira mwa mprofeti Ezekiel wakati: “Wuskako cilemba, vura mphumphu. . . . Mahami, mahami, mahami, ndicicite; kaŵengekoso kanthu kakuwonekamo wasuke wize iyo uyo ndi mweneco, kwa iye nditipeleke.” (Ezekiel 21:26, 27) Mazgu agha ghakalongora kuti “mphapu,” panji “Uyo ndi mweneco” wakaŵa kuti wacali wandize.

18. Kasi mungelo Gabiriyeli wakayowoya vici kwa Mariya?

¹⁸ Mu cilimika ca 2 B.C.E., mungelo Gabiriyeli wakatumika kwa Mariya, mwali wa mu msumba wa Nazarete, kumpoto kwa Palestina. Mungelo wakati: “Ehena, uti uŵenge na nthumbo, ndipo uti ubabenge mwana msepuka, ndipo zina lake uti umuthyenge Yesu. Iye wati waŵenge mukuru, wati wacemekenge Mwana wa Cikurukuru: ndipo Fumu Ciuta yiti yimupenge cizumbe ca ŵawiske Davide: wati wawusenge swi pa nyumba ya Yakobe; ndipo Ufumu wake kuti uti umalenge cara.”—Luka 1:31-33.

19. Kasi ni nyengo wuli yakukondweska iyo yikaneng’enera?

¹⁹ Paumaliro pake, nyengo yakuti “camucindindi” civumbukwe yikaneng’enera. “Mphapu” yakulayizgika yikaŵa pafupi kuwoneka. (Ŵagalatiya 4:4; 1 Timote 3:16) Yikenera kulumika citende na Satana. Kweni para nyengo yakwana “mphapu” yikeneranga kuzakabwanya mutu wa Satana, na kuparanya viŵanda vyake. Iyo wazamuwoneseska kuti kwizira mu Ufumu wa Ciuta, milimo yose ya Satana yeneiyo yananga vinthu vinandi yazakamara, ndiposo kuti muwuso wa Yehova wathuwuskika. (Ŵahebere 2:14; 1 Yohane 3:8) Kasi ni mwawuli umo Yesu wazamufiskira vinthu ivi? Kasi nchiyelezgero wuli ico wakatilekera kuti tilondezgenge? Tizamusanga mazgoro mu nkhani yakulondezgapo.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mungalongosora?

• Nchivici ico cikupangiska Yehova kuŵa wakwenelera kuwusa cilengiwa cose?

• Cifukwa wuli Yehova wakasankha kukhazikiska Ufumu?

• Kasi Yehova wakavumbura wuli mwapacokopacoko “camucindindi”?

• Nchivici ico cikulongora kuti Yehova wakalutilira kuwusa, mwambura kupwelerako za kubwanganduka kwa ufumu wa Davide?

[Cithuzithuzi pa peji 5]

Kasi ni vinthu wuli vya munthazi ivyo Yehova wakavumbura kwizira mwa Abrahamu?

[Cithuzithuzi pa peji 7]

Cifukwa wuli kubwanganduka kwa ufumu wa Davide kukalongora kuti Yehova wakaŵavye wenelero wa kuwusa yayi?