LAYIBULARE YA PA INTANETI ya Watchtower
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitumbuka
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • MAUNGANO
  • w06 3/1 pp. 28-32
  • “Muzize” Comene

Vidiyo palije.

Phepani, pali suzgo linyake.

  • “Muzize” Comene
  • Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova
  • Mitu Yichoko
  • Nkhani Zakuyanako na Iyi
  • Kupima Mwaŵi wa Malonda
  • Masuzgo gha Ŵakhristu Ŵambura Kutora Panji Kutengwa
  • Suzgo ya Ulwari
  • Usange Tili mu Suzgo
  • Lutilirani Kupwelelera Umoyo Mwakuyana na Malemba
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2008
  • Gomezgani Yehova na Mtima Wose mu Nyengo ya Masuzgo
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova—2003
  • Kasi Mkhristu Wangapokera Munkhwala Para Walwara?
    Mafumbo Agho Baibolo Likuzgora
  • Sungilirani Maghanoghano Ghinu Para Mwayezgeka
    Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova (Lakusambira)—2022
Wonani Vinyake
Gongwe la Mulinda Likupharazga Ufumu wa Yehova
w06 3/1 pp. 28-32

“Muzize” Comene

“Muzereza wakupulikana bweka vyose, kweni wamahara wakupwelelera mendero ghake.”—ZINTHARIKA 14:15.

1, 2. (a) Kasi tikusambiraci pa ivyo vikacitikira Loti mu Sodomu? (b) Kasi mazgu ghakuti “muzize” ghakung’anamuraci?

APO Abrahamu wakamupa mwaŵi Loti kuti wasankhe caru cakuti wazengemo, Loti wakalaŵiska cigaŵa ico cikaŵa na maji ghanandi “nga ndi munda wa Yehova.” Cigaŵa ici cikwenera kuti cikawoneka ciwemi mu maso ghake kuti wakhalemo na mbumba yake, pakuti ‘wakajisankhira dambo lose la Yorodani’ na kuzenga msasa pafupi na Sodomu. Kweni wakapusikika na mawonekero, cifukwa wakakhala kufupi na “ŵanthu ŵa ku Sodomu [awo] ŵakaŵa ŵaheni na ŵakwananga comene pamaso pa Yehova.” (Genesis 13:7-13) Nyengo yikati yalutapo, mbumba iyi yikasuzgika comene. Paumaliro, Loti na ŵana ŵake ŵaŵiri ŵasungwana ŵakacicizgika kukhala mu mphanji. (Genesis 19:17, 23-26, 30) Ivyo pakwamba vikawoneka viwemi, sono vikazgoka viheni.

2 Ŵateŵeti ŵa Ciuta mazuŵa ghano ŵakusambirapo kanthu pa ivyo vikacitikira Loti. Pakughanaghana vyakucita, tiŵenge maso na maulwani agho tingawamo, ndipo tileke kupusikika na mawonekero. Lekani Mazgu gha Ciuta ghakutisoka kuti: “Muzize” comene. (1 Petros 1:13) Lizgu la Cigiriki ilo apa ŵalilemba kuti “muzize” likung’anamura “kuŵa na mahara ghithu ghose.” Wakusanda Baibolo C.H. Lenski wakuti “kuŵa na mahara ghose nkhuleka kuphuluphutira, na kupima makora vinthu mwakuti munthu wacite mwavinjeru.” Tiyeni tiwone vinyake ivyo vingakhumbikwira kuti tiŵe na mahara ghose.

Kupima Mwaŵi wa Malonda

3. Cifukwa wuli pakukhumbikwa kuŵa maso para tapika mwaŵi wa kucita malonda?

3 Tiyezgelere kuti munthu wakucindikika, kwali ni muteŵeti wa Yehova, wamupemphani kuti mucite nayo malonda. Iyo watoreka mtima na maghanoghano ghakuti vyose vyendenge makora, ndipo wakumuciskani kuti muleke kuwutaya mwaŵi uwu. Mungamba kughanaghana kuti vinthu viŵenge makora comene mu mbumba yinu, ndipo para mungacita nthena mungaŵa na nyengo yakukwana yakucitira vyauzimu. Kweni lemba la Zintharika 14:15 likucenjezga kuti: “Muzereza wakupulikana bweka vyose, kweni wamahara wakupwelelera mendero ghake.” Kanandi para munthu wayegheka maghanoghano cifukwa ca kunweka kwamba bizinesi yiphya, wakutondeka kuwona ulwani, ndipo wakuluwa kuti pangaŵa vyakutimbanizga. (Yakobe 4:13, 14) Usange vyaŵa nthena, nchakuzirwa kuziza comene!

4. Kasi ‘tingasanda wuli mendero ghithu’ para tapempheka kucita malonda?

4 Munthu wakucenjera wakusanda dankha mtundu wa malonda pambere wandadumure cakucita. (Zintharika 21:5) Usange wacita nthena, kanandi wakuwona ulwani wakubisika. Wonani ciyelezgero ici: Munthu wakukhumba kubwereka ndarama kwa imwe kuti wakacitire malonda, ndipo wakuti wazamumuwezgerani ndarama zinandi zapacanya. Nangauli munganweka, kweni kasi pali uheni wuli? Kasi wazomera kuzakawezga ndarama nangauli malonda ghake ghangatondeka, panji vikuthemba pa umo malonda ghenderenge? Panji, kasi mungataya ndarama zinu mu maji usange malonda ghangatondeka? Kweniso mungajifumba kuti: “Cifukwa wuli munthu uyu wakubwereka ndarama ku ŵanthu? Kasi ku banki ŵawona kuti malonda agho wakughanaghana ghangatondeka?” Para mungafwasa na kughanaghanira uheni uwo ungaŵapo, mungapima makora ivyo mwapempheka.—Zintharika 13:16; 22:3.

5. (a) Kasi Yeremiya wakacita cinthu wuli camahara apo wakagura munda? (b) Cifukwa wuli nchakovwira kulemberana mapangano ghose gha malonda?

5 Apo mprofeti Yeremiya wakagura munda kwa mbali wake, uyo nayo wakasopanga Yehova, wakalemba mu buku pamaso pa ŵakaboni. (Yeremiya 32:9-12) Munthu wamahara wakuwoneseska kuti walemba mapangano ghose gha malonda agho wakucita, nanga wangacita mapangano agha na ŵabali ŵake ndiposo Ŵakhristu ŵanyake.a Para mwalemberana phangano makoraghene, cikovwira kuti paleke kuwuka viwawa, ndipo cikovwira kusunga umoza. Kweni nyengo zinyake ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakuŵa na masuzgo pa malonda cifukwa ca kuleka kulemberana phangano. Ici cingaŵa cacitima, cifukwa masuzgo agha ghangayambiska kuŵinyirana mtima na cigwinini ndiposo kunanga umoyo wauzimu.

6. Cifukwa wuli tikwenera kucenjera na udokezi?

6 Tikwenera kucenjera na udokezi. (Luka 12:15) Cifukwa ca kukhumba ndarama zinandi zapacanya, tingatondeka kuwona uheni wa malonda agho tikukhumba kucita. Ŵanyake awo ŵali na milimo yakuzirwa pakuteŵetera Yehova ŵawira mu cipingo ici. Mazgu gha Ciuta ghakutisoka kuti: “Ng’anamukaniko ku kutemwa ndarama: mukhorwenge na ivyo muli navyo.” (Ŵahebere 13:5) Para Mkhristu wakughanaghanira mwaŵi wa kucita malonda, wakwenera kujifumba kuti: ‘Kasi nchakukhumbikwa nadi kuti niciteko malonda agha?’ Usange tikukhorwa na vinthu vicoko waka na kulimbikira kusopa Yehova, tithaskikenge ku “vitima vinandi.”—1 Timote 6:6-10.

Masuzgo gha Ŵakhristu Ŵambura Kutora Panji Kutengwa

7. (a) Kasi Ŵakhristu ŵanandi ŵambura kutora panji kutengwa ŵali na masuzgo wuli? (b) Kasi kusankha wakutorana nayo na kugomezgeka kwa Ciuta vikukolerana wuli?

7 Ŵateŵeti ŵa Yehova ŵanandi ŵakudokera kutora panji kutengwa, kweni ŵakumusanga yayi wakutorana nayo wakwenelera. Mu vyaru vinyake ŵanthu awo ŵandatore panji kutengwa ŵakucicizgika kuŵa pa nthengwa. Kweni cingaŵa cakusuzga kuti ŵanyake ŵasange ŵakutorana nawo pakati pa Ŵakhristu ŵanyawo. (Zintharika 13:12) Ndipouli, cifukwa ca kugomezgeka kwa Yehova, Ŵakhristu ŵakupulikira dango la kutora “mu Fumu pera.” (1 Ŵakorinte 7:39) Ŵakhristu ŵambura kutora na kutengwa ŵakwenera kuziza comene kuti ŵatonde viyezgo.

8. Kasi msungwana Mushulamu wakacicizgika wuli, ndipo ivi vingaŵacitikira wuli Ŵakhristu ŵanakazi lero?

8 Mu buku la Sumu ya Solomoni muli nkhani ya msungwana wakucemeka Mushulamu uyo fumu yikamudokera. Nangauli wakaŵa na munyamata uyo ŵakapangana kuti ŵatorane, fumu yikayezga kumukopa na vyuma, nchindi na masangulusko. (Sumu ya Solomon 1:9-11; 3:7-10; 6:8-10, 13) Usange ndimwe Mkhristu mwanakazi, namwe mwanalume wangamudokerani, nangauli mukukhumba yayi. Uko mukugwira nchito, munthu wakucindikika wangamba kumuhayani na kumucitirani viwemi, ndipo wangapenja mipata kuti wacezgenge namwe. Cenjerani na kukopa uku. Nangauli munthu uyo wangaŵa kuti wakumukhumbani yayi, kweni kanandi ndimo vikuŵira. Nga ni mwali Mushulamu, mukwenera kuŵa “ciliŵa.” (Sumu ya Solomon 8:4, 10) Usange ŵakumukopani, kanani. Para mukunjira nchito, ŵaphalirani ŵanchito ŵanyinu kuti ndimwe yumoza wa Ŵakaboni ŵa Yehova, na kuŵapharazgira para mwaŵi wasangika. Ici ciŵenge civikiliro kwa imwe.

9. Kasi uheni wa kukorana ubwezi na munthu wacilendo pa Intaneti ni ngu? (Wonani bokosi pa peji 30.)

9 Mazuŵa ghano kuli mawupu ghanandi pa Intaneti agho cilato cake nkhovwira ŵambura kutora na kutengwa kuti ŵasange ŵakutorana nawo. Ŵanyake ŵakuwona kuti iyi ni nthowa yiwemi yakumanyira ŵanthu awo mphanyi ŵakaŵamanya yayi. Kweni nchakofya kukorana ubwezi na munthu wacilendo. Pa Intaneti, nchakusuzga kumanya unenesko panji utesi. (Salmo 26:4) Ni wose yayi awo ŵakuneneska kuti ŵakuteŵetera Yehova. Nakuti usange mukucezga pa Intaneti, ubwezi ukukonda luŵiro comene, ndipo munthu wangatondeka kuŵanika makora vinthu. (Zintharika 28:26) Nchambura mahara kukorana ubwezi na munthu wambura kumanyikwa makora pa Intaneti panji kwizira mu nthowa zinyake.—1 Ŵakorinte 15:33.

10. Kasi Ŵakhristu ŵambura kutora panji kutengwa ŵangakhozgeka wuli na ŵanji?

10 Yehova wali na “ciwuravi na lusungu” ku ŵateŵeti ŵake. (Yakobe 5:11) Wakumanya kuti Ŵakhristu awo ŵacali ŵekha cifukwa cakuti ŵandamusange wakutorana nayo vikuŵaŵinya nyengo zinyake, ndipo wakukondwa usange ŵakugomezgeka. Kasi ŵanji ŵangaŵakhwimiska wuli? Tikwenera kuŵawonga nyengo zose cifukwa ca kupulikira, kweniso mzimu wa kujipata. (Ŵeruzgi 11:39, 40) Kweniso tingaŵacema kuti ticezge nawo na kukhozgana. Kasi muli kucitapo ivi sonosono? Kweniso tingaŵalombera kwa Yehova kuti waŵawovwire kuti ŵakhore mwauzimu, ndiposo kuti ŵamuteŵeterenge na cimwemwe. Usange tikuŵafipira mtima nadi, tiyeni tilongore kuti mbakuzirwa kwa ise, mwakuyana na umo Yehova wakuŵawonera.—Salmo 37:28.

Suzgo ya Ulwari

11. Kasi pangaŵa masuzgo wuli usange tikulwara comene?

11 Tikwenjerwa comene usange ise panji wakutemweka withu wali na matenda ghakuru. (Yesaya 38:1-3) Para tikupenja munkhwara, nchakuzirwa kulondezga comene fundo izo zili mu Malemba. Mwaciyelezgero, Ŵakhristu ŵakupulikira comene dango la Baibolo la kuziŵizga ndopa, ndipo ŵakukana nthowa zakupimira matenda panji kucizga zakukhwaskana na mizimu. (Milimo 15:28, 29; Ŵagalatiya 5:19-21) Kweni cingaŵa cakusuzga kuti awo ŵandasambire vya munkhwara ŵasankhe nthowa yakwenelera iyo ŵangaŵacizgira. Kasi nchivici cingatovwira kuti tizize comene?

12. Kasi Mkhristu wangacita wuli pakughanaghanira umo ŵangamucizgira?

12 “Wamahara wakupwelelera mendero ghake,” mwa kupenja fundo mu Baibolo ndiposo mu mabuku gha Cikhristu. (Zintharika 14:15) Mu vyaru vinyake muli ŵadokotala ŵacoko waka na vipatala vyakucepa, ntheura munkhwara waciboyi ndiwo ukusangika luŵiro. Para tikughanaghana za munkhwara uwu, cingaŵa cakovwira kuwona fundo izo zili mu Gongwe la Mulinda la Cingelezi la Epulero 15, 1987, mapeji 26-29 na mphapika ya Uteŵeti Withu wa Ufumu wa Juni 2000 mapeji 4, 5, ndime 6-12. Umu tikusambiramo za maulwani agho ghangaŵapo. Mwaciyelezgero, tingacita makora kumanya vinthu ivi: Kasi uyo wakupeleka munkhwara wakugomezga mizimu? Kasi wakucizga na cigomezgo cakuti matenda na nyifwa vikucitika na mizimu, panji viŵanda para vyakwiya, panyake kuti ŵalwani ndiwo ŵakulowa ŵanthu? Kasi pakunozga panji pakupeleka munkhwara wakupeleka dankha sembe, kuyowoyera, panji kucita mitheto yinyake? (Duteronome 18:10-12) Usange tingafumbilira vinthu ivi, vitovwirenge kulondezga ulongozgi wakuti: “Pimani vinthu vyose; koleskani ico nchiwemi.”b (1 Ŵatesalonika 5:21) Vitovwirenge kuti tileke kukosera panji kususka nthowa zinyake zakucizgira.

13, 14. (a) Kasi tingaghanaghanira wuli makora pakupwelelera thupi lithu? (b) Cifukwa wuli nchakuzirwa kughanaghanira makora pakucezga nkhani za umoyo na munkhwara na ŵanyithu?

13 Nchakuzirwa kuzikira mu vinthu vyose na pakupwelelera umoyo withu wuwo. (Ŵafilipi 4:5) Usange tikupwelelera thupi lithu kwambura kujumpha mzere, tikulongora kuti umoyo withu nchawanangwa cakuzirwa. Para talwara, nchakwenelera kucitapo kanthu. Kweni vingacitika yayi kuti tiŵe lungalunga, mpaka nyengo yakuti Ciuta ‘wacizgire mitundu’ yikwane. (Civumbuzi 22:1, 2) Tiŵe maso kuti tileke kutangwanika comene na kupwelelera thupi lithu, na kuluwa vinthu vyauzimu ivyo ni vyakuzirwa comene.—Mateyu 5:3; Ŵafilipi 1:10.

14 Kweniso tikwenera kughanaghanira makora para tikucezga nkhani za umoyo na munkhwara na ŵanyithu. Tileke kuyowoya nkhani zenezizi pera para takumana pa maungano gha mpingo na maungano ghakuru. Nakuti kanandi pa nkhani ya munkhwara, munthu wakwenera kughanaghanira fundo za mu Baibolo, kupulikira njuŵi yake na kughanaghanira ubwezi wake na Yehova. Ntheura cingaŵa citemwa yayi kucicizga munthu kuti wendere ivyo tikughanaghana panji kumucicizga kuti wazerezge ivyo njuŵi yake yikumuphalira. Nangauli tingafumba awo ŵakumanya vinandi mu mpingo kuti ŵatovwire, kweni Mkhristu waliyose “wayeghenge mphingo yake” pa ivyo waghanaghana kucita, ndipo “tose yumoza yumoza tizamkujipataulira kwa Ciuta.”—Ŵagalatiya 6:5; Ŵaroma 14:12, 22, 23.

Usange Tili mu Suzgo

15. Kasi nchivici cingacitika usange tili mu masuzgo?

15 Ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Yehova nawo ŵangayowoya uheni panji kubuda cifukwa ca suzgo. (Mupharazgi 7:7) Apo Yobu wakayezgeka comene, wakapuluka, ndipo wakacita kovwirika kuti wayambeso kughanaghana makora. (Job 35:2, 3; 40:6-8) Nangauli “Mozesi wakaŵa wakuzika comene kwakuluska wose awo ŵakaŵa pa caru,” nyengo yinyake wakakwiya, ndipo wakabuda pakuyowoya. (Maŵazgo 12:3; 20:7-12; Salmo 106:32, 33) Davide wakajikora makora apo wakaleka Fumu Sauli kwambura kuyikoma, kweni Nabala wakati wamuyowoyera msinjiro na kutuka ŵanalume ŵake, Davide wakakwiya ndipo wakatondeka kughanaghana makora. Mahara ghakizamo apo Abigelu wakanjilirapo, ndipo kukakhala pacoko waka kuti wanange vinthu.—1 Samuel 24:2-7; 25:9-13, 32, 33.

16. Nchivici cingatovwira kuti tileke kuphuluphutira pakucita vinthu?

16 Nase tingahangayika na masuzgo, ndipo tingatondeka kughanaghana makora. Kuti tileke kubuda cifukwa ca kuphuluphutira, tingacita makora kupulika vya ŵanyithu, umo wakacitira Davide. (Zintharika 19:2) Nakuti Mazgu gha Ciuta ghakutisoka kuti: “Kalipani, kweni muleke kwananga; yowoyani mu mtima winu pa vitara vinu ndipo mukhale cete.” (Salmo 4:4) Usange vingacitika, nchiwemi kujikora mpaka mtima utune, pambere tindacite kanthu panji kuwona ico tingacita. (Zintharika 14:17, 29) Tingalomba kwa Yehova na mtima wose, “ndipo mtende wa Ciuta, uwo ukuzungura kuwamo kose, . . . usungilirenge mitima [yithu] na maghanoghano [ghithu] mwa Khristu Yesu.” (Ŵafilipi 4:6, 7) Mtende wakufuma kwa Ciuta uwu utipembuzgenge na kutovwira kuti tiŵe ŵakuziza comene.

17. Cifukwa wuli tikwenera kugomezga Yehova mwakuti tizize comene?

17 Nanga tingayezga comene kugega ulwani na kucita mwamahara, tose tikubuda. (Yakobe 3:2) Nyengo zinyake tingapuluka kwambura kumanya makora. (Salmo 19:12, 13) Kweniso pakuti tili ŵanthu, tilije mahara, panji wenelero wa kurunjika mendero ghithu kwambura Yehova. (Yeremiya 10:23) Ntheura tikuwonga, cifukwa wakutilayizga kuti: ‘Ndikurunjikizgenge na kukusambizga nthowa iyo ukwenera kwendamo; ndikulongozgenge na jiso lane.’ (Salmo 32:8) Inya, tingaziza comene usange Yehova wakutovwira.

[Mazgu ghamusi]

a Kuti mumanye vinandi pa nkhani ya kulemba mapangano gha malonda, wonani Gongwe la Mulinda la Ciceŵa la Ogasiti 1, 1997, mapeji 30-31; la Cingelezi la Novembala 15, 1986, mapeji 16-17; na Galamukani! ya Cingelezi ya Febuluwale 8, 1983, mapeji 13-15, ghakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.

b Awo ŵakughanaghanira nthowa zinyake zakucizgira matenda, ndipo ŵakumanya yayi usange ni ziwemi, nawo ŵangacita makora kusanda dankha.

Kasi Mungazgora Wuli?

Kasi tingaziza wuli

• para tapika mwaŵi wa malonda?

• para tikupenja wakutorana nayo?

• para tikulwara?

• para tili mu suzgo?

[Bokosi pa peji 30]

Kasi Mungavigomezga?

Cifukwa ca kopa mlandu, ŵanyake awo ŵakovwira ŵambura kutora panji kutengwa pa Intaneti ŵakulemba kuti:

“Nangauli tikuyezga comene, tikumanya makora yayi umo ŵanthu aŵa ŵaliri nadi.”

“Ivyo tikulemba nyengo zinyake vikuŵa vyaunenesko yayi, nesi vyakukwana panji vyakovwira.”

“Fundo, unjirikizgi na vinyake ivyo tikulemba vikufuma ku ŵalembi ŵanyake. . . ndipo muleke kuvigomezga comene.”

[Cithuzithuzi pa peji 29]

“Wamahara wakupwelelera mendero ghake”

[Vithuzithuzi pa peji 31]

Kasi Ŵakhristu ŵanakazi ŵangamuyezga wuli mwali Mushulamu?

[Cithuzithuzi pa peji 32]

“Pimani vinthu vyose; koleskani ico nchiwemi”

    Mabuku gha Chitumbuka (1982-2023)
    Fumani
    Njirani
    • Chitumbuka
    • Tumizgani
    • Ivyo Mukukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malango
    • Phangano
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njirani
    Tumizgani