Ivyo Vingamovwirani Kuti Mudumbiskanenge na Munyinu mu Nthengwa

‘MPHANYI nanguyowoya nthena yayi.’ ‘Nanguyowoya makora yayi.’ Kasi muli kujipulikapo ntheura pamanyuma pa kudumbiskana na munyinu wa mu nthengwa? Kudumbiskana ni luso lwakukhumbikwa kulusambira. Nga ni umo ghakuŵira maluso ghose, kudumbiskana ni suzgo yayi kwa ŵanji, kweni kwa ŵanji ni suzgo likuru comene. Usange kudumbiskana ni suzgo kwa imwe, nchamacitiko kuti namwe musambire kuyowoya makora maghanoghano ghinu, mwakuti mudumbiskanenge makora.

Nyengo zinyake ŵakutorana ŵangaŵa na suzgo la kudumbiskana cifukwa ca mitheto. Mwakuyana na mitheto yinyake, ŵanalume ŵakuphalirika kuti ŵangayowoyanga comene yayi. Ŵanalume awo ŵakuyowoya comene ŵakuŵawona nga mbambura mahara. Kweni Baibolo likuti: “Munthu yose wapusumphe kupulika, wazitule kuyowoya.” (Yakobe 1:19) Ulongozgi uwu ukukhwaska ŵanalume na ŵanakazi wuwo ndipo ukulongora kuti kudumbiskana kukukhumbikwira vinandi kuluska kuyowoya waka. Ŵanthu ŵaŵiri ŵangadumbiskana kwanyengo yitali comene, kweni wuli usange ŵatondeka kupulikiskana? Usange ni nthena ndikuti palije kudumbiskana kuwemi. Nga ni umo lemba lalongolera pacanya apa, kudumbiskana kuwemi kukukhumbikwira luso lwa kupulikiskana.

Kudumbiskana Kwambura Mazgu

Mu vigaŵa vinyake, ŵawoli ŵakwenera yayi kuyowoya maghanoghano ghawo. Ŵafumu ŵakwenera kuŵa ŵambura kuzgoŵereka mu mbumba. Ku malo ghanthena, mfumu na muwoli ŵakumanya yayi ivyo munyawo wakukhumba pa nyengo iyo. Ŵawoli ŵanyake ŵakumanya ivyo ŵafumu ŵawo ŵakukhumba, ndipo ŵakuŵacitira mwaluŵiro. Ntheura, kudumbiskana kwambura mazgu kukucitika pakati pa mfumu na muwoli. Kweni kanandi, kudumbiskana kwa mtundu uwu kukucitika na munthu yumoza. Uku muwoli wangasambira maghanoghano panji umo mfumu wake wakujipulikira, kweni ni viŵi yayi kuti mfumu nayo wacite nthena kwa muwoli wake.

Nadi, mu mitheto yinyake ŵanalume ŵakuwona ivyo ŵawoli ŵawo ŵakukhumbikwira, ndipo ŵakuŵacitira. Nthengwa zingasanga candulo na kudumbiskana kuwemi, nanga muŵe mu mitheto iyo yazunulika pacanya apa.

Kudumbiskana Nkhwakukhumbikwa

Kudumbiskana mwakufwatuka kukovwira kuti paŵavye kuleka kupulikiskana na kung’anamulira panyake ivyo munyako wayowoya. Mu nyengo ya Ŵaisrayeli, mafuko gha ŵaRuben, ŵaGad, na nusu wa fuko la Manase awo ŵakakhalanga ku mafumiro gha zuŵa gha Mronga wa Yordani ŵakazenga “jochero likuru comene” pa Yordani. Kweni mitundu yinyake yikamanya makora yayi ico ŵakacitira nthena. Pakughanaghana kuti ŵabali ŵawo awo ŵali kusirya kwa Yordani ŵagaruka, mitundu ya kumanjiliro gha zuŵa yikanozgeka kurwa nkhondo na “ŵakugaruka.” Pambere ŵandambe kurwa nkhondo, mitundu ya kumanjiliro gha zuŵa yikatuma ŵanthu kuti ŵakadumbiskane na mitundu ya ku mafumiro gha zuŵa. Ŵakacita makora comene! Ŵakasanga kuti jochero likaŵa lakuperekapo sembe zambura kuzomerezgeka yayi. M’malo mwake, mtundu wa ku mafumiro gha zuŵa ukopanga kuti munthazi mitundu yinyake yingazakaŵaphalira kuti: “Mulive phande mwa Yehova.” Jochero lira ukaŵa ukaboni wakuti nawoso ŵakasopanga Yehova. (Joshua 22:10-29) Jochero lawo ŵakalithya zina lakuti Kaboni cifukwa kwa iwo likaŵa ukaboni wakuti Yehova ni Ciuta waunenesko.”—Joshua 22:34.

Cifukwa cakuti ŵakalongosora makora, mitundu yinyake yila yikaleka maghanoghano gha kurwa nawo. Nadi, nkhondo yikatondeka cifukwa ca kudumbiskana mwakufwatuka. Pamanyuma pake, peneapo Israyeli wakagalukira Yehova Ciuta, mfumu wawo wakuyelezgera, Yehova wakaŵaphalira mwacitemwa kuti ‘wayowoyenge nawo ku mtima cwi.’ (Hoseya 2:14) Naco nchiyelezgero ciwemi comene kwa awo mbakutorana! Nadi, yezgayezgani kumufika munyinu pa mtima mwakuti wamanye umo mukujipulikira. Ivi ni vyakukhumbikwa, comenecomene para mukukhumba kudumbiskana nkhani zakusuzga. Pattie Mihalik, mtolamakani wa ku United States, wakati: “Ŵanji ŵakuti mazgu ngakudura yayi, kweni mazgu ngakukhumbikwa comene kuluska ndarama. Nangauli ŵanji ŵakuwona kuti nchakusuzga kulongosora umo ŵakujipulikira, kweni njombe yake njakuzirwa comene kuluska ndarama ku banki.”

Kukuzga Maluso gha Kudumbiskana

Ŵanji ŵangayowoya kuti, ‘nthengwa yithu yaŵa yakusuzga kufuma pakwamba.’ Ŵanji ŵangayowoyaso kuti ‘nthengwa iyi yingalutilira yayi.’ Iwo ŵangaghanaghana kuti nchamacitiko yayi kuti ŵanyololere maluso gha kudumbiskana pamanyuma pa zuŵa la ukwati. Ghanaghanirani za awo nthengwa zawo ŵakucita kunozga mbabali ŵawo. Ŵanandi ŵa mu mitheto ya nga ni iyi ŵakudumbiskana makora mu nthengwa zawo.

Mbumba yinyake ya ku vyaru vya kuvuma kwa Asiya yikatorana kwizira mu nthengwa iyo ŵakacita kuŵanozgera. Thenga likatumika kuluta kutali kukapenja mwanakazi. Nangauli vikaŵa ntheura, ŵakutorana aŵa, ŵeneawo ŵakaŵako vilimika pafupifupi 4,000 ivyo vyajumpha, ŵakalongora luso luwemi comene lwa kudumbiskana. Yisake, wakakumana na thenga na mwanakazi uyo wakazakaŵa muwoli wake mu munda. Thenga ‘likamwandulira Yisake’ vyose ivyo likacita. Pakulongosora za nthengwa iyi Baibolo likuti: “Papo Yisake wakiza naye Rabeka mu hema la ŵanyina Sara [kulongora kuti ni nthengwa yakuzomerezgeka]. Wakamutora Rabeka ndipo wakaŵa muwoli wake, ndipo wakamutemwa.”—Genesis 24:62-67.

Mungawona kuti pakwamba Yisake wakapulika dankha lipoti ndipo pamanyuma pake wakamutora Rabeka kuŵa muwoli wake. Thenga lawo likaŵa lakugomezgeka na lakujipeleka kwa Yehova Ciuta, mweneuyo Yisake wakamusopanga. Yisake wakaŵa na cifukwa ciwemi cakumugomezgera mwanalume uyu. Pamanyuma pake Yisake “wakamutemwa” Rabeka mweneuyo wakamutora.

Kasi Yisake na Rabeka ŵakaŵa na maluso ghawemi pakudumbiskana? Pakawuka suzgo likuru comene pamanyuma pakuti mwana wawo Esau watora ŵana ŵasungwana ŵaŵiri ŵaHit. Ndipo Rabeka wakati kwa Yisake: “Vyalema na umoyo wane cifukwa ca ŵanakazi ŵaHit. Usange Yakobe [mwana wawo musepuka mucoko] watora muwoli mu ŵanakazi ŵaHit . . . , kasi umoyo wane tiundicitire ine kawemi kakuŵa uli?” (Genesis 26:34; 27:46) Nadi, Rabeka wakayowoya makoraghene umo wakajipulikira.

Yisake wakamuphalira Yakobe, munung’una wa Esau kuti waleke kutora mwanakazi wa ku Kenani. (Genesis 28:1, 2) Rabeka nayo wakayowoyapo fundo yake. Mbumba iyi yikadumbiskananga makoraghene nkhani zikuruzikuru zakusuzga, ici nchiyelezgero ciwemi kwa ise lero. Wuli usange ŵakutorana ŵakukolerana yayi pa nkhani yinyake? Kasi ŵangacita wuli?

Usange Mwapambana Maghanoghano

Usange mose mwapambana pa nkhani yinyake lekani kumulanga munyinu mwa kuleka kumuyowoyeska. Para mwacita ntheura cingalongora kuti: Ndimwe wakukondwa yayi, nakuti mukukhumba kuti munyinu nayo waleke kukondwa. Munyinu wangaŵa kuti wandamanye ivyo mukukhumba panji umo mukujipulikira.

Imwe pamoza na munyinu wa mu nthengwa mungakhumbikwira kudumbiskana mwambura kubisirana. Usange pali nkhani yakusuzga, kujikora kungaŵa kwakusuzga. Abrahamu na Sara, ŵapapi ŵa Yisake, ŵakakumana na mukhaliro wakusuzga. Cifukwa cakuti Sara wakaŵa wambura kubaba, iyo wakalondezga mdauko wa mu nyengo yawo ndipo wakamupa Abrahamu Hagara muteŵetikazi wake kuti wamubabire mwana. Ndipo Hagara wakamubabira Abrahamu mwana musepuka zina lake Ishmael. Ndipouli, pamanyuma pake Sara nayo wakatora nthumbo, ndipo wakamubabira Abrahamu mwana musepuka zina lake Yisake. Yisake wakati waleka konkha, Sara wakawona Ishmael wakusuzga mwana wake. Sara wakawona ngozi iyo yikaŵapo ku mwana wake, ndipo wakamuphalira Abrahamu kuti wacimbizge muzgakazi uyu na mwana wake Ishmael. Nadi, Sara wakadumbiskana na Abrahamu umo iyo wakajipulikiranga mwambura kubisa. Kweni ico iyo wakapempha cikaŵa cakukwiyiska comene kwa Abrahamu.

Kasi suzgo ili likamara wuli? Baibolo likuti: “Ciuta wakati kwa Abrahamu, ‘Cileke kukukwiyiska cifukwa ca kapungwe, na cifukwa ca muzgakazi wako; mu vyose ivyo Sara wanene kwa iwe, pulikira mazgu ghake, cifukwa mwa Yisake tiyicemeke mphapu yako.” Abrahamu wakapulikira ivyo Yehova wakamuphalira ndipo wakacita mwakuyana waka.—Genesis 16:1-4; 21:1-14.

Mungayowoya kuti, ‘Usange Ciuta wayowoyenge nase kufuma kucanya, cingaŵa cakusuzga yayi kwa ise kukolerana nayo.’ Ici cikutifiska pa cinthu cinyake ico cingatovwira kumazga mphindano iyo yingaŵapo. Ŵanthu awo mbakutorana ŵangapulikizga kwa Ciuta. Mwauli? Mwa kuŵazgira pamoza Mazgu gha Ciuta na kucita mwakuyana na umo Ciuta wakukhumbira.—1 Ŵatesalonika 2:13.

Mkhristu munyake mwanakazi uyo ngwakukhwima wakati: “Nyengo zinandi usange mwanakazi wapanthengwa mucoko wiza kuti nimupe ulongozgi wakukhwaskana na nthengwa yake, cakwamba nkhumufumba usange iyo na mfumu wake ŵakuŵazga Baibolo pamoza. Ŵanandi awo ŵakuŵa na masuzgo mu nthengwa ni awo ŵalije cizgoŵi canthena.” (Tito 2:3-5) Tose tingasanga candulo kufuma ku mwanakazi uyu. Muŵazgenge Mazgu gha Ciuta na munyinu wa mu nthengwa nyengo zose. Mwakucita ntheura, ‘mukupulika’ mazgu gha Ciuta na umo mungacitira zuŵa na zuŵa. (Yesaya 30:21) Cenjezgo ndakuti: Lekani kutora Baibolo kuŵa nthowa ya kutimbira munyinu, nyengo zose kuŵazganga malemba agho munyinu wakutondeka kukwaniska. M’malo mwake, wonani umo mose mungacitira na ivyo mukuŵazga.

Usange mwakumana na suzgo likuru, mwalekeraci kuwona mu Watch Tower Publications Indexa para muli nayo, kuyana na suzgo linu? Mutepanji mukupwelelera ŵapapi awo mbacekuru, ndipo kucita ntheura kukwiziska masuzgo mu nthengwa yinu. M’malo mwakuciska munyinu za ivyo wangacita panji ivyo wangacitanga yayi, mwalekeraci kuwona dankha mu Index mose pamoza? Cakwamba, laŵiskani pa kamutu kakuti “Parents.” Mungalaŵiska mu mitu yicokoyicoko nga ni “caring for aged parents.” Ŵazgani pamoza nkhani zakuyana waka mu mabuku gha Ŵakaboni ŵa Yehova. Mungazizwa kuwona umo mose mungasangira candulo na mabuku agho ghakuyowoya za Baibolo gheneagho ghawovwira Ŵakhristu ŵanandi.

Kupenja mu mabuku agha na kuŵazgira pamoza, vingamovwirani kuti muliwone makora suzgo linu. Musangenge Malemba ghanyake agho mazgu ghake ghalembeka na agho ghandalembeke gheneagho ghamulongoraninge maghanoghano gha Ciuta. Laŵiskani malemba agho mu Baibolo, ndipo mose muŵazgire pamoza. Nadi, mupulikenge ivyo Ciuta wakuyowoya vyakukhwaskana na suzgo ilo muli nalo.

Nyengo Zose Muŵe Ŵakunozgeka Kudumbiskana

Kasi muli kuyezgapo kujura cijaro ceneico cakhala nyengo yitali kwambura kugwira nchito? Cifukwa ca mlosko, mahinjezi ghakujulika pacokopacoko. Kweni wuli usange cijaro cagwiranga nchito nyengo zose ndipo mahinjezi ghali na mafuta makora? Cingaŵa cakusuzga yayi kujura. Vikuyana waka na kudumbiskana. Usange muli na cizgoŵi ca kudumbiskana mwacitemwa, vili nga ni para mukuphaka mafuta mahinjezi, ntheura mungadumbiskana makoraghene maghanoghano ghinu nanga mungaŵa kuti mwapambana maghanoghano.

Mukwenera kumanya pakwambira. Nangauli kudumbiskana kukukhumbikwira kufwilirapo, yezgayezgani kugwilirapo nchito. Ntheura, mungasangwa imwe na munyinu cifukwa ca ubwezi uwo ukuŵapo mu nthengwa, ico cingacitiska kuti nyengo zose mupulikiskanenge.

[Mazgu ghamusi]

[Cithuzithuzi pa peji 7]

Para mwapambana, kasi mupenjenge ulongozgi wa Ciuta?