“Ukondwenge Nayo Muwoli wa Uphya Wako”

“Ukondwenge nayo muwoli wa uphya wako . . . Nchifukwa wuli iwe mwana wane kuti ukondwenge na mwanakazi muleŵileŵi?”—ZINTHARIKA 5:18, 20.

1, 2. Nchifukwa wuli tingati citemwa ico cikuŵapo pakati pa mfumu na muwoli wake ni thumbiko?

BAIBOLO likubisa yayi pa nkhani za kugonana. Pa lemba la Zintharika 5:18, 19, tikuŵazga kuti: “Ciziŵa cako citumbikike, ukondwenge nayo muwoli wa uphya wako, waŵe nga ndi kanyama kakutowa mbaŵalakazi yiwemi. Kutowa kwake kukukondweske mazuŵa ghose. Ukondwengeso na kutemwa kwake nyengo zose.”

² Apa, mazgu ghakuti “ciziŵa” ghakung’anamura ico cikucitiska kukhorwa pa kugonana. Citemwa ico cikuŵa pakati pa mwanalume na mwanakazi ŵakutorana, ni thumbiko lakufuma kwa Ciuta. Kweni ubwezi uwu, ukwenera kuŵa mu nthengwa pera. Fumu Solomoni ya mu Israyeli wamwaka, iyo yikalemba Zintharika, yikafumba kuti: “Nchifukwa wuli iwe mwana wane kuti ukondwenge na mwanakazi muleŵileŵi, na kuvumbatira maŵere gha mwanakazi wa waka?”—Zintharika 5:20.

3. (a) Ni fundo wuli yacitima iyo yikucitika mu nthengwa zinandi? (b) Ni mwauli umo Ciuta wakuwonera uleŵi?

³ Pa zuŵa la ukwati wawo, mwanalume na mwanakazi ŵakulayizga kuti ŵatemwanenge ndipo ŵagomezganenge. Ndipouli, nthengwa zinandi zikumara cifukwa ca uleŵi. Pamanyuma pa kusandasanda maukaboni, munthu munyake wakasanga kuti pa “ŵawoli 100, 25 ŵakaŵa kuti ŵacitapo uleŵi ndiposo pa ŵafumu 100, 44 ŵakacitapo uleŵi.” Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Mungapusikikanga. Nanga manyi mbazaghali, manyi mbakusopa vikozgo, manyi mbaleŵi, manyi mbauyaya, manyi mbakukazuzgana ŵanalume pera . . . kuti ŵamkuhalira Ufumu wa Ciuta cara.” (1 Ŵakorinte 6:9, 10) Uwu mbunenesko nadi. Uleŵi nkhwananga kukuru comene pamaso pa Ciuta, ndipo ŵateŵeti ŵaunenesko ŵakwenera kujisungilira ku ukhaliro wa kuleka kugomezgeka mu nthengwa. Nchivici cingatovwira ‘kusunga nthengwa kuŵa ya ulemu, na citara kuŵa cambura kukazuzgika’?—Ŵahebere 13:4.

Cenjerani na Mtima Wakupusika

4. Kasi ni nthowa wuli zinyake izo Ŵakhristu ŵakutora panji ŵakutengwa ŵangayambira vibwezi kuwaro kwa nthengwa?

⁴ Lero ŵanthu ŵanandi “ŵali na maso ghakuzura na uleŵi na ghambura kumanya kuleka kwananga.” (2 Petros 2:14) Ŵakukorana ubwezi na ŵanthu ŵanyake kuwaro kwa nthengwa. Mu vyaru vinyake, ŵawoli ŵanandi ŵanjira nchito, ndipo ŵanalume na ŵanakazi ŵakugwilira nchito pamoza, ico capangiska kuti ŵanji ŵaŵe na vibwezi vyambura kwenelera mu ma ofesi. Kweniso, kucezga pa Intaneti kwapangiska kuŵa cipusu kwa awo mbasoni kuŵa na vibwezi. Ŵanthu ŵakutora panji ŵakutengwa ŵakuwa mu cipingo ici kwambura kumanya.

5, 6. Ni mwauli umo mwanakazi yumoza Wacikhristu wakawira mu cipingo cakofya comene, ndipo tikusambirapoci?

⁵ Aghanaghanirani Mkhristu uyo timucemenge kuti Mary mweneuyo wakakhala pacoko kucita uleŵi. Mfumu wake uyo njumoza wa Ŵakaboni ŵa Yehova yayi, wakaŵavya citemwa canadi. Mary wakaghanaghanira nyengo ya kumanyuma apo wakakumana na yumoza wa ŵanalume awo ŵakagwiranga nchito na mfumu wake. Mwanalume uyo wakaŵa wakufwasa, ndipo pamanyuma pake, wakalongora kunweka na ivyo cisopo ca Mary cikusambizga. “Wakaŵa muwemi comene, ndipo wakaŵa wakupambana na mfumu wane,” wakayowoya ntheura Mary. Pakati pajumpha kanyengo kacoko waka Mary na mwanalume yura ŵakamba kutemwana. Mary wakaghanaghananga kuti: “Nindacite uleŵi, ndipo mwanalume uyu ngwakunweka na Baibolo. Panji ningamovwira.”

⁶ Pambere citemwa cira cindafike paheni, Mary wakamba kughanaghanira za nkharo yake yiheni. (Ŵagalatiya 5:19-21; Ŵaefeso 4:19) Njuŵi yake yikamba kugwira nchito, ndipo wakanozga vyose makora. Ivyo vikamucitikira Mary vikulongora kuti “mtima ngwakupusika kwakuluska vyose, nguheni wambura kulorako.” (Yeremiya 17:9) Baibolo likutiphalira kuti: “Vikilira mtima wako kwakuluska vyose.” (Zintharika 4:23) Ni mwauli umo tingacitira?

‘Uyo Wakughanaghana Makora Wakubisama’

7. Pakovwira yunji uyo wali na masuzgo gha mu nthengwa, ni ulongozgi wuli wa mu Malemba uwo ukwenera kulondezgeka?

⁷ Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Uyo wakuti wakwima wacenjere mzire wangawa.” (1 Ŵakorinte 10:12) Ndiposo lemba la Zintharika 22:3 likuti: “Uyo wakughanaghana makora wakuwona ulwani na kubisama.” M’malo mwa kughanaghana kuti, ‘Palije ico cinganicitikira,’ nchamahara kughanaghanira ivyo vingalongozgera ku masuzgo. Mwaciyelezgero, lekani kumuphalira masuzgo ghinu munthu uyo ni muwoli winu panji mfumu winu yayi uyo nayo wali na masuzgo mu nthengwa. (Zintharika 11:14) Usange yunji wamufikani kuti mumovwire, muphalirani kuti wakadumbiskane na munyake wa mu nthengwa, Ŵakhristu ŵakukhwima, panji ŵalara, ndipo nchiwemi kudumbiskana ŵanalume pera panji ŵanakazi pera. (Tito 2:3, 4) Ŵalara mu mpingo wa Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakulongora ciyelezgero ciwemi comene pa nkhani iyi. Para mulara wakukhumba kuyowoya na mudumbu vyacisisi, wakucita ntheura pa malo agho ghakuwoneka na wose nga nkhu Nyumba ya Ufumu.

8. Nchivici ico cingatovwira kuŵa maso mu malo gha nchito?

⁸ Ku malo gha nchito na kunyake, cenjerani na ivyo vingacitiska kuti mwambe kukhumbana. Mwaciyelezgero, kukhala nyengo yitali na mwanakazi panji mwanalume cingaŵa ciyezgo. Pakuŵa mwanalume wakutora panji mwanakazi wakutengwa, longorani kwizira mu kayowoyero na vyakucita vinu kuti vyawaka mukwenderamo yayi. Pakuŵa munthu uyo ngwakujipeleka kwa Ciuta, cenjerani kuti muleke kukopa ŵanthu cifukwa ca kuvwara mwambura kwenelera. (1 Timote 4:8; 6:11; 1 Petros 3:3, 4) Kuŵika vithuzithuzi vya mfumu winu na ŵana pakweru mu malo ghinu gha nchito vingamukumbuskani kuti muli na mbumba. Simikizgani kuti muleke kukhuŵilizga panji kulekelera munthu uyo wakutemwa kukopa ŵanyake.—Job 31:1.

“Khala Wacimwemwe na Muwoli Wako Uyo Ukutemwa”

9. Kasi ni vinthu wuli ivyo vingacitiska ubwezi uphya kuŵa wankhongono comene?

⁹ Kuvikilira mtima kukukhumbikwira vinandi kuluska waka kugega viyezgo. Kunweka na munthu munyake kuwaro kwa nthengwa kungalongora kuti mfumu panji muwoli wakupwelelera yayi ivyo munyake wakukhumba. Kungaŵa kuti muwoli wakuŵikako mahara yayi kwa mfumu wake panji wakumudelera. Mwamabuci munthu munyake kwali nkhu nchito panji mu mpingo wangawoneka kuli wali na mikhaliro iyo mfumu panji muwoli wake walije. Mwambura kucedwa citemwa cikwamba, ndipo ubwezi uphya uwu ukuŵa wankhongono comene. Ici cikulongora kuti fundo ya mu Baibolo iyi njaunenesko: “Munthu yose wakuyezgeka para wasongeka ndipo wakopeka na kakhumbiro kake.”—Yakobe 1:14.

10. Ni mwauli umo mfumu na muwoli ŵangakhozgera ubwezi wawo?

¹⁰ M’malo mwa kulaŵiska kuwaro kwa nthengwa kuti ŵakhorweske makhumbiro ghawo, ŵasange citemwa, ubwezi, panji kovwirika mu masuzgo, ŵafumu na ŵawoli ŵakwenera kufwilirapo kukhozga ubwezi wawo. Mulimose umo vingaŵira, mukhalenge nyengo yitali muli lumoza, ndipo temwanani comene yumoza na munyake. Ghanaghanirani ico cikamucitiskani kuti mutemwane. Ghanaghanirani ivyo mukawona mwa uyo sono ni muwoli panji mfumu winu. Ghanaghanirani nyengo ziwemi izo mukaŵanga lumoza. Lombani kwa Ciuta za suzgo yinu. Wamasalmo Davide wakaŵeyelera Yehova kuti: “Lengani mtima wakutowa mwa ine, A Ciuta, ŵikani mkati mwane mzimu uphya na wakunyoroka.” (Salmo 51:10) Ŵikanipo mtima ‘kukhala wacimwemwe na muwoli winu uyo mukutemwa mazuŵa ghose gha umoyo winu uwo Ciuta wamupani pano pasi.’—Mupharazgi 9:9.

11. Kasi mahara, vinjeru, na umanyi vikugwira nchito wuli pa kukhozga nthengwa?

¹¹ Vinthu vinyake ivyo vikwenera kuluwika yayi pa kukhozga nthengwa ni mahara, vinjeru, na umanyi. Lemba la Zintharika 24:3, 4 likuti: “Nyumba yikuzengeka na vinjeru, yikukhozgeka na umanyi. Na mahara vipinda vikuzuzgika na vinthu vya usambazi, vyakuzirwa na vyakukondwereska.” Pa vinthu vyakuzirwa ivyo vikupangiska mbumba kuŵa yakukondwa ni mikhaliro nga citemwa, kugomezgeka, kopa Ciuta, na cipulikano. Kuti tiŵe na mikhaliro iyi tikwenera kumumanya Ciuta. Ŵakutorana ŵakwenera kusambira comene Baibolo. Ni mwauli umo vinjeru na umanyi viliri vyakuzirwa? Kuzizipizga masuzgo gha zuŵa na zuŵa kukukhumbikwira vinjeru, kucita mwakuyana na ivyo vili mu Malemba. Munthu uyo wali na umanyi wakupulikiska maghanoghano na malanguruko gha munyake wa mu nthengwa. (Zintharika 20:5) Kwizira mwa Solomoni, Yehova wakayowoya kuti: “Mwana wane, pulikizga vinjeru vyane, khutu lako lipulikiske umanyi wane.”—Zintharika 5:1.

Para Pali “Suzgo”

12. Cifukwa wuli nchakuzizwiska yayi kuti ŵakutorana ŵakusangana na masuzgo?

¹² Palije nthengwa iyo njakufikapo. Nanga ni Baibolo likuyowoya kuti ŵafumu na ŵawoli ŵaŵenge na “suzgo mu thupi.” (1 Ŵakorinte 7:28) Vyenjezgo, urwali, nthambuzgo, na vinthu vinyake vingatimbanizga nthengwa. Para masuzgo ghamuwirani, mukwenera kupenja nthowa mose pamoza nga mbakutorana ŵakugomezgeka zakuti mukondweske Yehova.

13. Kasi mfumu na muwoli ŵakwenera kujisanda pa vinthu wuli?

¹³ Wuli usange mu nthengwa muli suzgo cifukwa ca umo ŵakutorana ŵakucitira kwa yumoza na munyake? Kupenja nthowa zakumazgira masuzgo kukukhumbikwira kufwilirapo. Mwaciyelezgero, mutepanji kayowoyero ka msinjiro kathaza mu nthengwa yawo ndipo sono nchizgoŵi cawo. (Zintharika 12:18) Nga ni umo tawonera mu nkhani ya kumanyuma, kucita ntheura kungatimbanizga nthengwa. Ntharika ya mu Baibolo yikuti: “Nkhuwemi kukhala mu mapopa, kwakuluska kukhala na mwanakazi muŵereŵesi na wa zawe.” (Zintharika 21:19) Usange ndimwe muwoli mu nthengwa yanthena, jifumbani kuti: ‘Kasi kacitiro kane kakucitiska mfumu wane kutondeka kukhala nane pafupi?’ Baibolo likuphalira ŵafumu kuti: “Temwani ŵawoli ŵinu ndipo mungaŵanga na nkhaza kwa iwo.” (Ŵakolose 3:19) Usange ndimwe mfumu, jifumbani kuti: ‘Kasi kacitiro kane kakucitiska muwoli wane kukapenja cipembuzgo kunyake?’ Unenesko ngwakuti palije kujigowokera pa uzaghali. Kweni pakuti ici cingacitika, nchakwenelera kudumbiskana masuzgo mwakufwatuka.

14, 15. Cifukwa wuli kulaŵiska kuwaro kwa nthengwa ni nthowa yakumazgira masuzgo yayi?

¹⁴ Kupenja cipembuzgo kuwaro kwa nthengwa ni nthowa ya kumazgira masuzgo yayi. Kasi ubwezi wanthena ungalazga nkhu? Ku nthengwa yiphya na yiwemiko? Ŵanji ŵangaghanaghana ntheura. Ŵangaghanaghana kuti, ‘kweni munthu uyu wali na mikhaliro iyo nkhukhumba mwa munyane wa mu nthengwa.’ Kweni maghanoghano ghanthena ngawaka. Cifukwa nchakuti waliyose uyo wakukhumba kuleka munyake panji kumukhuŵirizgani kuti mumuleke munyinu, wakupepura kupatulika kwa nthengwa. Nchambura kupulikikwa kughanaghana kuti ubwezi uwu umulongozgeraninge ku nthengwa yiwemi.

¹⁵ Mary, uyo tamuzunura kukwambilira wakaghanaghanira uheni wa kacitiro kake, uwo mphanyi ukamucitiska kutaya ubwezi wake na Ciuta. (Ŵagalatiya 6:7) Iyo wakati: “Apo nkhamba kusanda maghanoghano ghane kulazga kwa mubwezi wa mfumu wane, nkhawona kuti usange pakaŵa mwaŵi wakuti mwanalume uyu wamanye unenesko, mphanyi ndine nkhamutondeska. Ndipo uheni uwu mphanyi ukakhwaska wose na kukhuŵazga ŵanji!”—2 Ŵakorinte 6:3.

Cikhuŵirizgo Cikuru Comene

16. Kasi uheni unyake wa mikhaliro yaukazuzi ni vici?

¹⁶ Baibolo likucenjezga kuti: “Milomo ya mwanakazi muleŵileŵi yikunthonya uci, kuyowoya kwake nkhwa utelezi wa mafuta. Kweni umaliro wake ngwakuŵaŵa nga nchivumulo, ngwakuthwa nga ndi lupanga lwa wuyi kosekose.” (Zintharika 5:3, 4) Umaliro wa mikhaliro yaukazuzi ngwakuŵinya ndipo ngwakukoma. Padera pa kusuzgika na njuŵi, munthu wangatora matenda na kwambulizga munyake. Mwaunenesko, ici nchifukwa ciwemi cakulekera nthowa iyo yingalongozgera ku kuleka kugomezgeka mu nthengwa.

17. Nchifukwa wuli cikuru ico tikwenera kulutilira kugomezgeka mu nthengwa?

¹⁷ Fundo njakuti kuleka kugomezgeka mu nthengwa nkhwananga, cifukwa Yehova, uyo wakambiska nthengwa, ndiposo uyo wakupeleka nkhongono ya kugonana ku ŵanthu, wakutinkha ukhaliro wanthena. Kwizira mwa nchimi Malaki, wakati: “Nditisendelere pafupi kwa imwe mu kweruzga, nditiŵe kaboni waluŵiro kususka . . . ŵaleŵi.” (Malaki 3:5) Mwakuyana na ico Yehova wakuwona, lemba la Zintharika 5:21 likuti: “Mendero gha munthu ghali pamaso pa Yehova, ndipo iye wakulanguruka na kucita kwake kose.” Nadi pano, “vyose vili nkhuli na kuŵikika pakweru pamaso gha mweneuyo tamkumupataulira.” (Ŵahebere 4:13) Cikhuŵirizgo cikuru pa kugomezgeka mu nthengwa nchakuti, kuleka kugomezgeka nangauli ŵanthu ŵangaleka kumanya, ndiposo nangauli tingaleka kupwetekeka panji kusuzgika na njuŵi, kugonana kulikose kwaukazuzi kukunanga ubwezi withu na Yehova.

18, 19. Kasi tingasambirapoci pa nkhani ya Yosefe na muwoli wa Potifara?

¹⁸ Ciyelezgero ca Yosefe, mwana wa Yakobe, cikulongora kuti kuŵa pa mtende na Ciuta nkhwakukhumbikwa comene. Pakuti wakasanga ucizi pa maso pa Potifara, uyo wakaŵa nduna ya Faro, Yosefe wakaŵa na mwaŵi wa kuŵa mu nyumba ya Potifara. Yosefe wakaŵa “wakutowa na wa mbonekera yiwemi,” ico cikacitiska kuti muwoli wa Potifara wamudokere. Zuŵa lililose wakayezga kukopa Yosefe, kweni wakatondeka. Nchivici cikamucitiska Yosefe kukana vyose ivi? Baibolo likutiphalira kuti: “Kweni iye wakakana wakati ku muwoli wa sekuru wake: ‘Wona sekuru wane . . . nesi wandikanizga kanthu ndipera iwe, cifukwa uli muwoli wake. Kasi ningacita uli uheni uwu ukuru na kwanangira Ciuta?’”—Genesis 39:1-12.

¹⁹ Yosefe wakasungilira kakhaliro katuŵa mwa kukana kugona na muwoli wamwene. Kwa ŵanalume awo mbakutora, lemba la Zintharika 5:15 likuti: ‘Mumwenge maji gha mu cisimi cinu na cinu, maji ghakwenda agho ghakufumira mu cisimi cinu.’ Cenjerani na kukorana ubwezi na ŵanji kuwaro kwa nthengwa kwambura kumanya. Fwiliranipo kukhozga citemwa mu nthengwa yinu na yinu, ndipo limbikirani kumazga masuzgo ghose gha mu nthengwa agho ghangaŵapo. Mulimose umo vingaŵira, ‘kondwani nayo muwoli wa uphya winu.’—Zintharika 5:18.

Kasi Mwasambira Vici?

• Ni mwauli umo Mkhristu kwambura kumanya wangawira mu cipingo ca kuŵa mu ubwezi uwo ukuŵapo pakati pa mfumu na muwoli?

• Nchivici ico cingamovwira munthu kugega kuŵa pa ubwezi kuwaro kwa nthengwa?

• Para masuzgo ghaŵawira, kasi ŵakutorana ŵakwenera kucitaci?

• Kasi nchikhuŵirizgo wuli cikuru pa kugomezgeka mu nthengwa?

[Cithuzithuzi pa peji 12]

Nchacitima kuti malo gha nchito ghangamba kuŵa ghakucitirako vibwezi vyambura kwenelera