Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
MALICHI 5-11
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MATEYU 20-21
“Waliyose uyo Wakukhumba Kuŵa Mukuru Pakati Pinu Waŵe Muteŵeti Winu”
nwtsty tumavidiyo na vithuzi
Msika
Misika yinyake nga uwo walongoreka apa, yikaŵanga mumphepete mwa misewu. Ndipo kanandi ŵamalonda ŵakajiguliskiranga waka vinthu palipose na kujara msewu. Ŵanthu ŵakaguranga vinthu vya zuŵa na zuŵa, viŵiya vya dongo, vyagilasi ivyo vikaŵanga vyakudura, kweniso vinthu vinyake. Pakuti nyengo iyo mafuriji kukaŵavya, ntheura zuŵa lililose ŵanthu ŵakalutanga ku msika kukagura vyakukhumbikwa. Ku malo agha, ŵana ŵakaseŵerangako, awo ŵakugura ŵakapulikanga nkhani zakupambanapambana ku ŵamalonda na ŵalendo, kweniso awo ŵakaŵa pa ntchito yayi ŵakalindiliranga kuti ŵanthu ŵaŵape ntchito. Yesu wakachizga mulwari mu msika uwu, kweniso Paulosi wakapharazgangako. (Mil 17:17) Kweni ŵalembi na Ŵafarisi ŵakujikuzga ŵakatemwanga malo ghanthena agha, kuti ŵanthu ŵaŵawonenge na kuŵapa ntchindi pa kuŵatawuzga.
nwtsty mazgu ghakulongosora mavesi, Mt 20:20, 21
nyina wa ŵana ŵa Zebediya: Aŵa ndiwo ŵakaŵa ŵamama ŵa Yakobe na Yohane. Mwakuyana na ivyo Mariko wali kulemba, Yakobe na Yohane ndiwo ŵakaluta kwa Yesu. Ndiwo ŵakapempha, kweni ŵakachita ivi kwendera mwa amama ŵawo a Salome awo ŵakwenera kuti ŵakaŵa anyina ŵachoko ŵa Yesu.—Mt 27:55, 56; Mrk 15:40, 41; Yoh 19:25.
yumoza ku woko linu lamalyero ndipo munyake ku woko linu lamazere: Kukhala ku woko la malyero panji kumazere ntchilongolero chakuti munthu ngwakuchindikika kweniso wali na mazaza, kweni uyo wali kumalyero ndiyo ngwakuchindikika chomene.—Sa 110:1; Mil 7:55, 56; Ro 8:34.
nwtsty mazgu ghakulongosora mavesi, Mt 20:26, 28
muteŵeti: Kanandi mu Baibolo ŵakugwiliskira ntchito lizgu la Chigiriki lakuti di·aʹko·nos pakuyowoya za munthu uyo wakuteŵetera ŵanji. Lizgu lenelili ndiloso ŵakugwiliskira ntchito pakuyowoya za Khristu (Ro 15:8), ŵateŵeti, panji ŵateŵeti ŵa Khristu (1Ko 3:5-7; Kol 1:23), ŵateŵeti ŵakovwira (Fil 1:1; 1Ti 3:8), kweniso ŵateŵeti ŵamunyumba (Yoh 2:5, 9) na awo ŵakugwira ntchito mu boma (Ro 13:4).
kuzakateŵetereka chara, kweni kuteŵetera: Panji kuti “kuteŵetera ŵanyake.”
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 21:9
“Ponoskani, taŵeya: Mazgu agha ghangang’anamuraso kuti “Hosana.” Mazgu gha Chigiriki agha agho ghali kufuma ku lizgu la Chihebere, ilo likung’anamura “ponoskani, tikulomba” panji kuti “ponoskani, taŵeya.” Vesi ili likulongora kuŵeyelera Chiuta kuti waŵathaske ndipo lingang’anamuraso kuti “chonde, tiponoskani.” Pati pajumpha nyengo, ŵanthu ŵakamba kugwiliskira ntchito lizgu ili para ŵakulomba panji kulumba. Lizgu la Chihebere ili likusangikaso pa Sa 118:25, ilo ntchigaŵa cha Masalimo ghakuchemeka Hallel (Haleluya) agho ŵanthu ŵakimbanga nyengo ya Paska. Ntheura, mazgu agha ndigho ghakizanga mu maghanoghano pa nyengo iyi. Nthowa yimoza iyo Chiuta wakazgolera pempho ili kuti waponoske Mwana wa Davide, mpha nyengo iyo wakamuwuskira ku ŵakufwa. Pa Mt 21:42, Yesu wakakora mazgu gha pa Sa 118:22, 23 na kuyowoya kuti lemba ili likuyowoya za Mesiya.
Mwana wa Davide: Mazgu agha ghakulongora mzere uwo Yesu wakababikiramo na udindo wake pakuŵa Mesiya wakulayizgika.
MALICHI 12-18
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MATEYU 22-23
“Pulikirani Malango Ghaŵiri Ghakuru Chomene”
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 22:37
mtima: Lizgu ili lingang’anamuraso wunthu wamukati. Ndipouli, para lazunulika pamoza na mazgu ghakuti “umoyo” na “maghanoghano,” ndikuti likung’anamura umo munthu wakujipulikira, ivyo wakukhumba, na ivyo wakughanaghana ilo ni ng’anamuro lake leneko. Mazgu agho ŵaghagwiliskira ntchito apa (mtima, mzimu, na maghanoghano) kanandi ghakugwilira lumoza yayi ntchito; mazgu agha ghakudidimizga waka kuzirwa kwa kutemwa chomene Chiuta.
Umoyo wako wose: Panji kuti “wunthu wane.”
maghanoghano: Ni nkhongono ya kaghanaghaniro. Munthu wakwenera kugwiliskira ntchito nkhongono yakughanaghana kuti wamanye Chiuta na kuŵa nayo paubwezi. (Yoh 17:3, Ro 12:1) Pa lemba la Do 6:5, mu Chihebere ŵali kugwiliskira ntchito mazgu ghose ghatatu, ‘mtima, umoyo, na nkhongono.’ Ndipouli, mwakuyana na ivyo Mateyu wakalemba mu Chigiriki, wali kulemba lizgu lakuti “maghanoghano” m’malo mwa “nkhongono.” Pakwenera kuti pali vifukwa ivyo mazgu agha ghakulembekera mwakupambana. Chakwamba, mu Chihebere chakale pakaŵavya lizgu limoza lakung’anamura “maghanoghano,” kweni kanandi ŵakalembanga mazgu ghanyake gha Chihebere agho ghakang’anamuranga “mtima.” Mazgu agha ghakang’anamuranga wunthu wamukati, kusazgapo ivyo munthu wakughanaghana, umo wakuwonera vinthu, na ivyo vikumuchiska kuchita vinthu vinyake. (Do 29:4; Sa 26:2; 64:6; wonani mazgu ghakulongosora vesi, mtima.) Pa chifukwa ichi, apo mu Chihebere pali mazgu agho ghakung’anamura “mtima,” mu Greek Septuagint kanandi ŵakulembamo lizgu lakuyanako nalo, “maghanoghano.” (Ge 8:21; 17:17; Zi 2:10; Yes 14:13) Chifukwa chinyake icho Mateyu wakwenera kuti wakalembera lizgu la Chigiriki ilo likung’anamura “maghanoghano” m’malo mwa “nkhongono” pakukora mazgu gha pa Do 6:5, chingaŵa chakuti lizgu la Chihebere ilo lili kung’anamulika kuti “nkhongono,” likung’anamuraso nkhongono yakaghanaghaniro. Mulimose umo viliri, kugwiliskira ntchito mazgu agha mwakusinthasintha, gha Chihebere panji gha Chigiriki, vikutovwira waka kumanya chifukwa icho ŵalembi ŵa Makani Ghawemi ŵandagwiliskire ntchito lizgu limoza.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 22:39
Lachiŵiri: Pa Mt 22:37, ivyo Yesu wakazgora Mufarisi mwakudunjika vikaŵa kuti vili kulembeka kale, kweni Yesu wakalutilira kuyowoya za dango lachiŵiri (Le 19:18), na kudidimizga fundo yakuti malango ghaŵiri agha ghakwendera lumoza kweniso kuti ndipo pali kujintha Dango na ivyo Zintchimi zikalemba.—Mt 22:40.
muzengezgani: Lizgu la Chigiriki ilo lili kung’anamulika kuti “mzengezgani” (likung’anamura “uyo mukukhala nayo pafupi,”) lingang’anamuraso vinandi padera pa uyo mukukhala nayo pafupi. Mwachiyelezgero, lingang’anamuraso waliyose uyo mukuchitira lumoza vinthu.—Lu 10:29-37; Ro 13:8-10.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 22:40
Dango . . . Zintchimi: “Dango” ni mabuku gha mu Baibolo kwambira pa Genizesi mpaka Dotoronome. “Zintchimi” ni mabuku ghose ghamauchimi gha mu Malemba gha Chihebere. Ndipouli, para mazgu agha ghakuzunulika pamoza, ghangang’anamura Malemba ghose gha Chihebere.—Mt 7:12; 22:40; Lu 16:16.
kujintha: Lizgu la Chigiriki ilo lili kung’anamulika kuti “kujintha pa” likung’anamurikaso kuti “kuthemba pa; kugomezga pa.” Ntheura Yesu wakalongora kuti ni Dango waka la Malango 10 chara, kweni kuti Malemba ghose gha Chihebere ghakujintha pa chitemwa.—Ro 13:9.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 22:21
vinthu vya Kesare kwa Kesare: Ivyo Yesu wakazgora apa, vikuyana na ivyo vili pa Mr 12:17 na Lu 20:25, ndipo ndivyo vyekha ivyo vili kulembeka pakuyowoya za themba Lachiroma. “Vinthu vya Kesare” vikusazgapo vyose ivyo tikupeleka ku boma, ntchindi na kujilambika ku wose awo ŵali na mazaza.—Ro 13:1-7.
vya Chiuta kwa Chiuta: Vikusazgapo kusopa Chiuta na mtima wose, kumutemwa na mtima wose, kweniso kupulikira na mtima wose.—Mt 4:10; 22:37, 38; Mil 5:29; Ro 14:8.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 23:24
mukusuja munya kweni mukumira ngamila: Munya nthwamoyo tuchokotuchoko uto Ŵaisrayeli ŵakamanyanga kuti nthwakufipirwa, ndipo ngamila ntchinyama chikuru icho Ŵaisrayeli ŵakamanyanga kuti ntchakufipirwa. (Le 11:4, 21-24) Yesu wakayowoya mwa ntharika kuti ŵalongozgi ŵavisopa ŵakasujanga vyakumwa vyawo kuti ŵawuskemo munya kopa kuti ŵangafipiskika. Kweni ŵakaŵikangako mahara viŵi yayi ku vinthu vikuruvikuru ivyo dango likasambizganga, ndipo pakuchita nthena vikaŵa nga kuti ŵakumira ngamila.
MALICHI 19-25
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MATEYU 24
“Lutilirani Kuŵa Maso Mwauzimu mu Mazuŵa Ghaumaliro Agha”
it-2 279 ¶6
Chitemwa
Chitemwa chingazizima. Yesu, apo wakaphaliranga ŵasambiri ŵake za vinthu ivyo vizamuchitika munthazi, wakayowoyaso kuti chitemwa (a·gaʹpe) cha ŵanandi awo ŵakuti ŵali na chipulikano mwa Chiuta, chizamuzizima. (Mt 24:3, 12) Pakuyowoya za nyengo zinonono, mpositole Paulosi wakati ŵanthu ŵazamuŵa “ŵakutemwa ndalama.” (2Ti 3:1, 2) Ntheura vikuchitika nadi, ndipo munthu wangaleka kuŵa maso na kuleka kulondezga fundo za mu Baibolo kweniso chitemwa icho wakaŵa nacho pakwamba, chingamara. Ipo ntchakuzirwa chomene kuti nyengo zose timutemwenge Chiuta na kughanaghanirapo Mazgu ghake na kulutilira kuzomera kuti fundo za Chiuta zitiwumbenge.—Efe 4:15, 22-24.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 24:8
kwamba kwa masuzgo: Lizgu la Chigiriki ilo lili kung’anamulika kuti ‘kwamba kwa masuzgo,’ likung’anamura ulwilwi uwo mwanakazi wakupulika para wakubaba. Pakuti fundo ya pa vesi ili yikuyowoya waka za vyakuŵinya, na kusuzgika mwachisanisani, fundo njakuti masuzgo agho tikukumana nagho pambere suzgo yikuru yindachitike ghakusazgikira ndipo ghakuŵa ghakuŵinya na ghakupweteka.—Mt 24:21.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 24:20
nyengo ya chiwuvi: Pakuti pa nyengo iyi kukuŵa vula, maji ghakututuka, kweniso kuzizima, vikupangiska kuti chiŵe chakusuzga kwenda kweniso kusanga chakurya na malo ghakukhala.—Ezr 10:9, 13.
zuŵa la Sabata: Mu malo nga ni Yudeya, dango lakusunga Sabata likapangiskanga kuti chiŵe chinonono kuti munthu wende mitunda yitali kweniso kuti wanyamure katundu; ndipo vipata vya msumba vikaŵanga vyakujalika pa zuŵa la Sabata.—Wonani Mil 1:12 na Vyakusazgirapo B12.