Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
JULAYI 2-8
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | LUKA 6-7
“Mupenge Mwawanangwa”
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Lu 6:37
Lutilirani kugowokera, ndipo muzamugowokereka: Panji kuti “Lutilirani kufwatura ndipo muzamufwatulika.” Lizgu la Chigiriki ilo lili kung’anamulika kuti “kugowokera” likung’anamura “kumuleka walutenge; kutumizga; kufumiska (mwachiyelezgero, kayidi).” Pa nkhani ya mulandu, mazgu agha ghakung’anamura kugowokera munthu uyo wakwenelera chilango.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Lu 6:38
Mupelekenge: Panji kuti “Lutilirani kupeleka.” Mazgu gha Chigiriki agho pa vesi ili ghang’anamulika kuti mupelekenge ghakung’anamura kupeleka mwakulutilira.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Lu 6:38
thumba la munjilira winu: Mazgu agha mu Chigiriki ghakung’anamura “chifuŵa (nganga),” kweni mu nkhani iyi ghakwenera kuti ghakung’anamura vinthu ivyo munthu wanganyamura pa munjilira wake. Mazgu ghakuti ‘Kukhutulira mu thumba la munjilira’ ghakuyowoya ivyo ŵamalonda ŵakatemwanga kuchita. Iwo ŵakanyamuranga vinthu ivyo ŵagura pa munjilira wawo.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Lu 7:35
na milimo yake: Panji kuti “na ŵana ŵake wose.” Apa vinjeru ŵaviyelezgera na munthu uyo wali na ŵana. Mu nkhani yakuyana na iyi iyo yili pa Mt 11:19, vinjeru ŵaviyelezgera nga kuti vikuchita “milimo.” Ŵana ŵavinjeru panji kuti milimo (iyo Yesu na Yohane ŵakachitanga), vikalongora kuti ivyo ŵanthu ŵakaŵayowoyeranga vikaŵa vyautesi. Pa vesi ili vikaŵa nga Yesu wakuyowoya kuti: ‘Wonani mwekha ivyo nkhuchita na umo nkhuchitira vinthu ndipo mumanyenge kuti ivyo mukuniyowoyera ni vyautesi.’
JULAYI 9-15
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | LUKA 8-9
“Kasi Ntchivichi Chikukhumbikwa Kuti Tiŵe Mulondezgi wa Yesu?”
it-2-E 494
Chivwimbo
Apo Mulembi munyake wakayowoya kwa Yesu kuti: “Msambizgi, nimulondezganinge kulikose uko mukuya,” Yesu wakazgora kuti: “Ŵakambwe ŵali na michembo ndipo viyuni vyamudera vili na vivwimbo, kweni Mwana wa munthu walije malo ghakugonekapo mutu wake.” (Mt 8:19, 20; Lu 9:57, 58) Apa Yesu wakalongora makora, kuti munthu waŵe mulondezgi wake wakwenera yayi kuŵa na maghanoghano ghakuti wakhalenge umoyo wa wofuwofu nga umo ŵanandi ŵakukhalira mu charu ichi. Kweni wakwenera kugomezga chomene Yehova. Fundo iyi yikuwonekaso makora mu lurombo lwa chiyelezgero ulo wakasambizga ŵasambiri ŵake apo wakati: “Mutipe chakurya chithu cha zuŵa ili.” Kweniso vikuyanako na ivyo wakayowoya nyengo yinyake apo wakati: “Mwakuyana waka, palije yumoza wa imwe uyo wakutondeka kuleka katundu wake wangaŵa msambiri wane.”—Mt 6:11; Lu 14:33.
nwtsty mazgu ghakulongosora mavesi Lu 9:59, 60
nkhasunge adada: Mazgu agha ghakulongora kuti munthu uyu wakapemphanga kuluta ku nyifwa kukasunga adada ŵake yayi chifukwa ŵakaŵa kuti ŵandafwe. Adada ŵake ŵawenge kuti ŵafwa nadi mphanyi panyengo iyi wakayowoyanga na Yesu yayi. Kale para munthu wafwa ŵakachedwanga yayi kusunga. Kanandi ŵakasunganga zuŵa leneliro. Adada ŵa munthu uyu ŵakwenera kuti ŵakaŵa ŵalwari panji ŵachekuru. Yesu wakwenera kuti wakamanya kuti ŵalipo awo ŵakuŵapwelelera. Paŵavyenge ŵanthu ŵanyake ŵakuŵapwelelera, Yesu mphanyi wakayowoya nthena yayi. (Mrk 7:9-13) Apa vikaŵa nga kuti munthu uyu wakuphalira Yesu kuti ‘Sono dankha yayi kweni para adada ŵafwa ndipo nimulondezganinge.’ Kweni Yesu wakawona kuti munthu uyu wakataya mwaŵi wakuti wadangizge Ufumu wa Chiuta mu umoyo wake.—Lu 9:60, 62.
Ŵakufwa uŵaleke ŵasunge ŵakufwa ŵawo: Nga umo tawonera mazgu ghakulongosora vesi pa Lu 9:59, adada ŵa munthu uyu, ŵakwenera kuti ŵakaŵa ŵalwari panji ŵachekuru. Ntheura apa, Yesu wakwenera kuti wakang’anamuranga kuti: ‘Uŵaleke ŵakufwa mwauzimu ŵasunge ŵakufwa ŵawo,’ kung’anamura kuti munthu uyu waŵaleke ŵachibali ŵapwelelere adada ŵake m’paka pa nyifwa yawo na kuŵasunga. Munthu uyu walondezgenge Yesu mphanyi wakaŵa na mwaŵi wakusanga umoyo wamuyirayira, wakatenge waŵenge pa gulu la ŵanthu ŵakufwa mwauzimu yayi. Ivyo Yesu wakazgora vikulongora kuti kudangizga Ufumu wa Chiuta na kupharazga ndivyo vingawovwira munthu kuŵa wamoyo mwauzimu.
nwtsty vithuzi na mavidiyo
Kulimira Pulawu
Kanandi ŵanthu ŵakalimanga na pulawu para chihanya chamara waka ndipo panyengo iyi dongo likaŵanga litechi chifukwa vula yikaŵanga kuti yamba kuwa. (Wonani Vyakusazgirako B15.) Mapulawu ghanyake ghakaŵanga na khuni lakusongoka kunthazi panji chisulo ndipo nyama yimoza panji ziŵiri ndizo zikaguzanga. Para ŵamara kulima ŵakapandanga. Mu Malemba Ghachihebere muli viyelezgero vinandi ivyo vikuyowoya za kulimira pulawu. (Ŵer 14:18; Yes 2:4; Yer 4:3; Mik 4:3) Kanandi Yesu wakazunuranga ivyo vikuchitika pakulima kuti wasambizge vinthu vyakuzirwa. Mwachiyelezgero, wakayowoya ivyo vikuchitika para munthu wakulimira pulawu kuti wadidimizge fundo yakuti msambiri wakwenera yayi kutimbanizgika na vinyake. (Lu 9:62) Para munthu uyo wakulimira pulawu watimbanizgika na vinthu vinyake, mizere yikuŵa yakubendera. Mwakuyana waka, para msambiri wa Khristu wakutimbanizgika kuchita mulimo uwo wapika, wakuŵa wambura kwenelera Ufumu wa Chiuta.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Lu 8:3
ŵakaŵateŵeteranga: Panji kuti “ŵakaŵawovwiranga (ŵakaŵapanga).” Lizgu Lachigiriki lakuti di·a·ko·neʹo lingang’anamura kupwelelera munthu mwakuthupi nga nkhumuphikira, kumupa chakurya na vinyake. Vikuyanako na ivyo vili pa Lu 10:40 (‘kutangwanika na milimo’), Lu 12:37 (“kuŵateŵetera”), Lu 17:8 (‘kuteŵetera’), na Mil 6:2 (‘kugaŵa chakurya’), kweniso lizgu ili lingang’anamura milimo yose yakuyanako na iyi. Ntheura mazgu ghakuti ŵakaŵateŵeteranga ghakuyowoya za umo ŵanakazi awo ŵakuzunulika mu vesi 2 na 3, ŵakachitiranga pakovwira Yesu na ŵasambiri ŵake kuti ŵafiske mulimo uwo Chiuta wakaŵapa. Ntheura ŵanakazi aŵa ŵakapeleka uchindami kwa Chiuta, lekani Chiuta wakazomerezga kuti milimo yawo yiwemi yilembeke mu Baibolo kuti tiyimanye. (Zi 19:17; Heb 6:10) Lizgu lenelili Lachigiriki ndilo ŵali kugwiliskiraso ntchito pa Mt 27:55; Mrk 15:41 apo likulongosora za ŵanakazi.
JULAYI 16-22
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | LUKA 10-11
“Ntharika ya Musamariya Muwemi”
nwtsty mazgu ghakulongosora vidiyo na vithuzi
Nthowa Yakufuma ku Yerusalemu Kuya ku Yeriko
Msewu (1) uwo walongoreka mu kavidiyo ukwenera kuti ukwenda mu nthowa iyo kale ŵanthu ŵakendangamo kufuma ku Yerusalemu kuluta ku Yeriko. Msewu uwu ukaŵa wa makilomita yakujumpha 20 ndipo ukaŵa na chikhizga chitali cha kukhotakhota kilomita yimoza kufuma ku Yerusalemu kuya ku Yeriko. Msewu uwu ukaŵanga wakofya chomene chifukwa mukaŵanga vigeŵenga na ŵankhungu ndipo kanandi ŵasilikari ŵakavikiliranga ŵanthu awo ŵakendanga mu msewu uwu. Yeriko (2) wakaŵa pa msewu uwo ukakumana na nthowa yakufuma ku mapopa gha Yudeya. Msumba wakale wa Yeriko (3) ukaŵa pafupifupi makilomita ghaŵiri kufuma ku msumba wa Romu.
nwtsty mazgu ghakulongosora mavesi Lu 10:33, 34
“Musamariya munyake”: Kanandi Ŵayuda wakawonanga Ŵasamariya kuti mbanthu ŵapasi ndipo ŵakenderananga yayi. (Yoh 4:9) Ŵayuda ŵanyake ŵakatemwanga kugwiliskira ntchito mazgu ghakuti “Musamariya” para ŵakukhumba kuyuyura panji kutuka munthu. (Yoh 8:48) Rabi munyake uyo ŵali kumulemba mu buku la Mishna wakati: “Munthu uyo wakurya chingwa cha Musamariya vikuyana waka na munthu uyo wakurya nyama yiŵisi ya nkhumba.” (Shebith 8:10) Ŵayuda ŵanandi ŵakagomezganga yayi ukaboni uwo Musamariya wangapeleka panji kuzomera kuti Musamariya waŵagwilire ntchito. Yesu wakati wamanya nkharo yiheni iyo Ŵayuda ŵakaŵa nayo, wakalongosora fundo ya nkhongono mu ntharika ya Musamariya muwemi panji kuti mzengezgani muwemi.
kumukaka vilonda, wakapungulirapo mafuta na vinyo: Luka uyo wakaŵa dokotala wakalemba makora ntharika ya Yesu, wakalongosora umo ŵakawovwiliranga munthu para wali na chilonda. Ŵanthu ŵanandi ŵakatemwanga chomene kugwiliskira ntchito mafuta na vinyo kuŵika pa vilonda. Nyengo zinyake ŵakaphakanga mafuta pa chilonda kuti chileke komira (yaniskani na Yes 1:6), ndipo vinyo ni munkhwala uwo ukukoma majeremusi pa chilonda. Luka wakalongosora makora umo ŵakakakiranga vilonda kuti vileke kunangika chomene.
nyumba ya ŵalendo: Mu Chigiriki mazgu agha ghakung’anamura “malo agho ŵanthu wose ŵakapokelerekanga panji kutolekera.” Ku malo agha ŵalendo na viŵeto vyawo ŵakasanganga malo ghakugona. Mweneko nyumba wakapelekanga vinthu vyakukhumbikwa ku ŵalendo, kweniso ndiyo wakatchajanga mtengo usange munthu munyake wamulekera ŵanthu ŵakuti waŵapwelelere.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Lu 10:18
Nkhuwona Satana wawa kale nga ni leza kufuma kuchanya: Mazgu agho Yesu wakayowoya ukaŵa uchimi, wakawona nga kuti vyachitika kale kuti Satana waponyeka pasi kufuma kuchanya. Lemba la Chiv 12:7-9 likulongosora za nkhondo iyo yikachitika kuchanya apo Satana na viŵanda vyake ŵakaponyeka pasi. Kweniso lemba ili likuyowoya za kubabika kwa Ufumu wa Mesiya. Apa Yesu wakayowoyanga za kuthereska Satana na viŵanda vyake para wazamurwa nawo nkhondo kunthazi. Usange panyengo iyo Chiuta wakaŵapa nkhongono ŵasambiri ŵambura kufikapo 70 zakufumiskira viŵanda, kuli wuli ivyo Yesu wazamuchita kunthazi.—Lu 10:17.
nwtsty mazgu ghakulongosora mavesi Lu 11:5-9
Nganya, nibwelekako vingwa vitatu: Nga umo viliri mu ntharika iyi, ŵanthu ŵa ku Middle East ŵakatemwanga chomene kupokelera ŵalendo. Nanga vingaŵa kuti ŵalendo ŵiza mwamabuchi usiku pakati, ndipo mweneko nyumba wakumanya yayi ivyo ŵizira, kweni wakaŵanozgeranga chakurya. Nangauli wangaŵa kuti walije chakurya kweniso mbusiku chomene, mweneko nyumba wakabwelekanga kwa mzengezgani wake.
Leka kunisuzga: Pakwamba mzengezgani uyu wakakhumba yayi kumovwira. Wakakhumba yayi kumovwira chifukwa chakuti wakamutinkhanga yayi, kweni wakaŵa kuti wagona kale. Panyengo iyo, kanandi nyumba za ŵakavu zikaŵanga na chipinda chikuru chimoza. Para munthu mu nyumba iyi wakukhumba kuwuka wakatimbanizganga wose awo ŵagona kusazgapo na ŵana wuwo.
kukosera: Lizgu Lachigiriki ilo lili kung’anamulika kuti kukosera, lingang’anamura “kuŵavya soni.” Kweni pa nkhani iyi, lizgu ili likung’anamura kulutilira kukosera. Munthu uyo wakuzunulika mu ntharika ya Yesu wakachita soni yayi panji kuleka kupempha ivyo wakakhumbanga. Mwakuyana waka, Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti ŵakwenera kulutilira kulomba kwambura kuleka.—Lu 11:9, 10.
JULAYI 23-29
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | LUKA 12-13
“Imwe Muli Ŵakuzirwa Kuluska Mpheta Zinandi”
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Lu 12:6
mpheta: Lizgu Lachigiriki lakuti strou·thiʹon likuyowoya za tuyuni tuchokotuchoko, kweni kanandi likuyowoya za mpheta uto tukaŵa tuyuni twakutchipa chomene kuluska tuyuni tose.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Lu 12:7
nanga ni masisi gha kumutu kwinu ghose ghali kupendeka: Ŵanthu ŵanyake ŵakuti pa avereji mutu wa munthu uli na masisi ghakujumpha 100,000. Usange Yehova wakumanya unandi wa masisi gha munthu waliyose, vikulongora kuti wakuwona mulondezgi waliyose wa Khristu kuti ngwakuzirwa.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Lu 13:24
Limbikirani chomene: Panji “Lutilirani kuyezgayezga.” Fundo ya Yesu yikaŵa yakuti munthu wakwenera kuŵikapo mtima chomene kuti wanjire pa mulyango ufinyi. Pa nkhani iyi, Mabaibolo ghanyake ghali kung’anamulika kuti “Fwiliranipo chomene kuyana na umo mungafiskira; Chitanipo kanthu pa mpata uliwose.” Lizgu la Chigiriki lakuti a·go·niʹzo·mai likuyanako na lizgu linyake la Chigiriki lakuti a·gonʹ, ilo kanandi ŵakaligwiliskiranga ntchito pa maseŵero. Pa Heb 12:1, lizgu ili lagwiliskirika ntchito mwakuyelezgera ku Ŵakhristu awo ŵakuchita “chiphalizgano” kuti ŵazakasange umoyo. Kweniso lizgu ili likugwiliskirika ntchito pa nkhani zakupambanapambana izo zikukhumbikwira ‘kupilipita’ (Fil 1:30; Kol 2:1) panji ‘kurwa nkhondo’ (1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Lizgu la Chigiriki ilo ŵagwiliskira ntchito pa Lu 13:24 likuyowoya za “chiphalizgano” (1Ko 9:25), ‘kulimbikira’ (Kol 1:29; 4:12; 1Ti 4:10; 6:12), na ‘kurwa’ (1Ti 6:12). Pakuti mazgu agha ŵali kutolera ku mazgu agho ghakuyowoya chomene vya maseŵero ghachiphalizgano, ŵanthu ŵanyake ŵakusachizga kuti kulimbikira uko Yesu wakayowoya tingayaniska na munthu uyo wakulimbikira kuchita maseŵero na nkhongono zose na kuyezgayezga kuchita chilichose icho wangafiska kuti wawine chiphalizgano na kupokera njombe.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Lu 13:33
chingachitika yayi: Panji kuti “ni vyambura machitiko.” Palije uchimi wa mu Baibolo uwo ukuyowoya mwakudunjika kuti Mesiya wazamufwira ku Yerusalemu. Panji Yesu wakayowoya fundo iyi chifukwa cha mazgu agho ghali pa Da 9:24-26. Kweniso mu nyengo iyo, usange Ŵayuda ŵakomenge ntchimi, ŵakeneranga kuyikomera mu msumba wa Yerusalemu mwenemumo. Ivi ndivyo vikenerangaso kuchitikira Mesiya. Khoti likuru ilo likaŵa ku Yerusalemu likaŵa na ŵeruzgi 71 ndipo ŵanthu awo ŵaŵatundura kuti ni ntchimi zitesi, ŵakeluzgikiranga kwenekura. Yesu wakweneraso kuti wakamanyanga kuti ku Yerusalemu ndiko nyengo zose ŵakapelekeranga sembe kwa Chiuta kweniso ndiko ŵakakomeranga mberere yakuchitira Paska. Ivyo Yesu wakayowoya vikachitika nadi. Ŵakamutolera pamaso pa khoti la Sanihedirini ku Yerusalemu na kumususka. Ndipo kukaŵa ku Yerusalemu, mukati mwa mu msumba uko Yesu wakafwira nga ni ‘mberere ya Paska.’—1Ko 5:7.
JULAYI 30–OGASITI 5
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | LUKA 14-16
“Ntharika ya Mwana Wakuzgeŵa”
nwtsty mazgu ghakulongosora mavesi Lu 15:11-16
Munthu munyake wakaŵa na ŵana ŵaŵiri ŵanalume: Vigaŵa vinyake vya ntharika ya mwana wakuzgeŵa ni vyakuzirwa chomene. Ntharika iyi njimoza mwa ntharika zitali izo Yesu wakayowoya. Chinthu chakuzirwa chomene mu ntharika iyi ni ubali uwo ukaŵapo. Mu ntharika zinyake, kanandi Yesu wakatemwanga kuzunura vinthu vyakupambanapambana nga ni mbuto zakupambanapambana, dongo, panji kukolerana pakati pa ŵazga na fumu yawo. (Mt 13:18-30; 25:14-30; Lu 19:12-27) Kweni mu ntharika iyi, Yesu wakayowoya ubwezi uwo ukaŵapo pakati pa dada na ŵana ŵake. Ŵanandi awo ŵakupulika ntharika iyi ŵangalongora yayi lusungu nga umo dada wa mu ntharika iyi wakachitira. Ntharika iyi yikulongora kuti Adada ŵithu ŵakuchanya ŵali na lusungu kweniso chitemwa chikuru ku ŵana ŵake ŵa pa charu chapasi, kwali ni awo ŵalutilira kugomezgeka kwa iwo panji awo ŵakapuluka na kuweleraso kwa iwo.
muchoko: Mwakuyana na Dango la Mozesi, mwana wakwamba ŵakamupanga chiharo kusazgirapo kaŵiri. (Do 21:17) Ntheura usange mu ntharika iyi mwana mulara ndiyo wakaŵa wakwamba kubabika, chikung’anamura kuti chiharo cha muchoko uyu chikaŵa hafu cha chiharo cha mulara.
wakasakaza: Lizgu Lachigiriki ilo lang’anamurika kuti wakasakaza, likung’anamura “kumija (mu vigaŵa vyakupambanapambana).” (Lu 1:51; Mil 5:37) Pa Mt 25:24, 26, lizgu ili lili kung’anamulika kuti ‘kuwuluska.’ Ntheura pa vesi ili mazgu ghakuti kusakaza ghakung’anamura kunanga mwambura mahara.
makhaliro ghaheni: Panji kuti “umoyo (wambura kupwelerako, wambura kujikora, wauchinyama).” Lizgu Lachigiriki lakuyanako nalo lili pa Efe 5:18; Tit 1:6 na pa 1Pe 4:4. Pakuti lizgu Lachigiriki ili lingang’anamuraso kusakaza ndalama zinandi, panji kunanga, mu Mabaibolo ghanyake ŵali kulemba kuti “kuchita vinthu nga mwana wakuzgeŵa.”
kukaliska nkhumba: Nyama izi zikaŵanga zakufipirwa mwakuyana na Dango, ntheura kuliska nkhumba ukaŵa mulimo wapasi kweniso wakukhozga soni kwa Muyuda.—Lu 15:11-16.
misekese: Misekese yili na vikhokho vyakusilirika vya mtundu wa bulawuni ndipo mu Chigiriki ŵakuvichema kuyana na umo vikuwonekera. Vikuwoneka nga nkhasengwe (ke·raʹti·on, “kasengwe kachoko”). Misekese ni chakurya cha hachi, ng’ombe, na nkhumba ndipo njakuzara chomene nanga ni mazuŵa ghano. Chikaŵa chakukhozga soni chomene kwa mwana wakuzgeŵa chifukwa wakafika na pakudokera chakurya cha nkhumba.—Wonani mazgu ghakulongosora vesi Lu 15:15.
nwtsty mazgu ghakulongosora mavesi Lu 15:17-24
na imwe wuwo: Panji kuti “mu maso ghinu.” Lizgu Lachigiriki lakuti e·noʹpi·on, likung’anamura “panthazi pa; pamaso pa,” ndipo ndilo lili kugwiliskika ntchito pa 1Sa 20:1 mu Septuagint. Mu vesi ili Davide wakafumba Yonatani kuti: “Naŵanangira vichi awuso?”
ŵantchito: Mwana muchoko uyu wakati wafika ku nyumba wakaphalira adada ŵake kuti ngwakwenelera yayi kuchemeka mwana wawo kweni ŵamuzgore nga ngwa ntchito. Mwakupambana na ŵazga awo ŵakakhalanga mu nyumba, wantchito wakakhalanga kuwaro nga ngwaganyu. Ndipo kanandi waganyu wakagwiranga ntchito kwa zuŵa limoza na kuluta.—Mt 20:1, 2, 8.
kumufyofyontha: Panji kuti “kumufyofyontha mwachitemwa.” Lizgu Lachigiriki ilo lili kung’anamulika kuti “kumufyofyontha,” ni lizgu ilo lili kufuma ku lizgu lakuti phi·leʹo, ilo nyengo zinyake likung’anamura “fyofyontha” (Mt 26:48; Mrk 14:44; Lu 22:47) ndipo kanandi lizgu ili likung’anamura “kuŵa na chitemwa pa” (Yoh 5:20; 11:3; 16:27). Pakuti awiske ŵakamuvumbatira na kumufyofyontha mwachitemwa mwana wa mu ntharika iyi, vikulongora kuti ŵakaŵa ŵakukhumbisiska kumupokelera mwana wakupera uyu.
kuchemeka mwana winu: Mipukutu yinyake yikuti: “Munizgore nga njumoza wa ŵantchito ŵinu,” kweni ivyo vili kulembeka mu Baibolo liphya vikukolerana na ivyo vili mu mipukutu yakale yakuzomerezgeka. Ŵanthu ŵanyake awo ŵakusanda vya Baibolo ŵakuyowoya kuti mazgu ghanyake ŵakasazgirako kuti ghakolerane na ivyo vili pa Lu 15:19.
munjilira . . . mphete . . . vilyato: Munjilira uwu ukaŵa munjilira bweka yayi, kweni ukaŵa uwemi chomene. Ukwenera kuti ukaŵa wakutowa kweniso wakudura chomene ndipo ukapelekekanga kwa munthu wakuzirwa. Dada pakuvwalika mphete pa woko la mwana vikulongora kuti dada wakamutemwanga mwana, kumuchindika na kumuwona nga umo vikaŵira pakwamba pambere wandagaluke. Kanandi muzga wakavwaranga vilyato yayi. Ntheura apa, dada wakalongora makora kuti wamupokelera nadi mwana wake kuŵaso wa mbumba yake.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Lu 14:26
wakutinkha: Mu Baibolo, lizgu lakuti ‘kutinkha,’ lingang’anamura vinandi. Lingang’anamura kughanaghanira viheni munthu, kuchiska munthu kuti wapweteke ŵanji. Lingang’anamuraso kutinkha chomene chinthu panji munthu mwakuti ungachitira nayo lumoza vinthu yayi. Lizgu ili lingang’anamuraso kutemwa pachoko chinthu. Mwachiyelezgero, para Baibolo likuti Yakhobe ‘wakatinkha’ Leya kweni wakatemwanga Rakelo, likung’anamura kuti Leya wakamutemwanga pachoko pakuyaniska na Rakelo (Ge 29:31, mazgu ghamusi; Do 21:15, mazgu ghamusi), ndimoso ŵali kulembera mu mabuku ghanyake ghakale Ghachiyuda. Ntheura Yesu wakang’anamuranga kuti ŵasambiri ŵake ŵatinkhenge ŵa mu banja lawo panji kujitinkha ŵekha yayi, chifukwa kuchita nthena vikate vipambanenge na ivyo Malemba ghakuyowoya. (Yaniskani na Mrk 12:29-31; Efe 5:28, 29, 33.) Mu nkhani iyi mazgu ghakuti “wakutinkha” ghangang’anamura “kutemwa pachoko.”