Ivyo Mukwenera Kumanya pa Nkhani ya Maleriya
Wupu wa vya umoyo pa charu chose (WHO) ukuti mu 2013, ŵanthu ŵakujumpha 198 miliyoni ŵakakoleka na maleriya ndipo ŵanthu pafupifupi 584,000 ŵakafwa. Pafupifupi ŵanthu 4 pa ŵanthu 5 ŵaliwose awo ŵakafwa na nthenda iyi ŵakaŵa ŵana ŵa vyaka 5 kukhilira pasi. Nthenda iyi yikusuzga chomene mu vyaru na vigaŵa vinandi, ndipo ŵanthu 3.2 biliyoni ŵali pangozi.
1 KASI MALERIYA NI VICHI?
Maleriya ni nthenda iyo yikuthandazgika na kachibungu. Para munthu wali na maleriya wakupulika kotcha thupi, mphepo zinandi, mavuchi (thukuta) ghakufuma, mutu ukuŵinya, thupi likuphwanya, wakuchita mseru, na kubokora (kuwukura). Nyengo zinyake vimanyikwiro ivi vikuleka na kuwonekaso para pajumpha mazuŵa ghaŵiri panji ghatatu. Kweni vikuthemba pa mtundu wa kachibungu ako kambiska kweniso utali wa nyengo iyo munthu uyu wakalwarapo maleriya.
2 KASI MALERIYA GHAKWAMBUKIRA WULI?
Tuvibungu uto tukuyegha maleriya tukuchemeka Pulazimodiya. Ndipo tukunjira mu ndopa za munthu para walumika na nyimbo yanakazi yakuchemeka Anofelesi.
Tuvibungu utu tukunjira mu maselo gha chiŵindi, ndipo tukukababana mwenemura.
Para maselo gha chiŵindi ghasweka, tuvibungu tura tukufuma, ndipo tukunjira mu maselo ghaswesi gha ndopa. Mura namo tukubabanaso.
Para maselo ghaswesi ghasweka, tuvibungu utu tukufuma, mbwenu tukunjiraso mu maselo ghanyakeso ghaswesi.
Tuvibungu utu tukulutilira kunjira mu maselo ghaswesi ndipo maselo nagho ghakulutilira kusweka. Nyengo yiliyose para maselo ghaswesi ghasweka, munthu wakujipulika kuti wali na maleriya.
3 KASI MUNGAJIVIKILIRA WULI?
Usange mukukhala mu charu icho maleriya ghakukata yayi . . .
Mugonenge mu usikiti. Ndipo usikiti uwu
muwubizge mu munkhwala wa nyimbo.
ungaŵanga wakudoloka panji wakukeluka yayi.
ukwenera kujara pose apo mwagona.
Fayirani munkhwala wa nyimbo mu nyumba yinu.
Usange mungafiska, ŵikani vinthu vyakuti vijandenge nyimbo pa mulyango panji mu mawindo. Kweniso buskani mafani mwakuti nyimbo zileke kudeka.
Vwarani malaya ghakuŵala agho ghakujara thupi lose.
Para mungafiska, lekani kukhala pa malo agho pali thengere apo nyimbo zikutemwa kubumbana kweniso pafupi na vimaji vyambura kwenda apo nyimbo zikubabirana.
Usange maleriya ghamukorani, chimbilirani kwa dokotala.
Usange mukughanaghana vya kuluta ku charu icho maleriya ghakukata yayi . . .
Fumbilirani dankha pambere mundanyamuke. Vibungu ivyo vikuyegha maleriya vikupambana mu vyaru na vyaru. Ntheura munkhwala uwo ungaŵa wakovwira kunyake, kunyake ungakora yayi. Kweniso mungachita makora kufumba dankha dokotala winu ivyo mukwenera kumanya pa nkhani ya umoyo winu.
Nyengo yose iyo muŵirenge mu charu ichi, londezgani fundo zakovwira izo tayowoya, izo zikovwira awo ŵakukhala mu charu icho maleriya ghakukata yayi.
Usange maleriya ghamukorani, chimbilirani kwa dokotala. Manyani kuti munthu wangamba kupulika kuti wali na maleriya para pajumpha sabata yimoza panji zinayi kufuma apo nyimbo zikamulumira.