Jiperekani pa Kuŵazga

VINYAMA vingacita cara vintu ivyo imwe mukucita. Kanandi cifukwa ca kuleka kuŵa na mwaŵi wakusambira, muntu yumoza mwa ŵantu ŵankondi na yumoza ŵakumanya cara kuŵazga—ndipo awo ŵali kusambira kuŵazga, ŵanandi ŵakuŵazga mwakukhazikika cara. Ndipouli, luso lwinu lwa kuŵazga malemba lukumupangiskani kuti murutenge ku vyaru vinyake, na kukakumana na ŵantu awo umoyo wawo ungamusambizgani vintu vinandi, na kusanga mahara ghakovwira agho ghangamovwirani umo mungamazgira masuzgo gha umoyo.

Luso lwa kuŵazga makora likurongora umo muntu wakusangira candulo kufuma ku masambiro ghake. Para wakupenja ncito, luso lwake lwa kuŵazga lungamupangiska kumanya kuti ni ncito wuli iyo wangagwira na ciŵerengero ca maora agho wakwenera kugwira ncito iyo kuti wajovwire. Ŵawoli awo ŵakuŵazga makora ŵakupwererera makora mbumba zawo comene-comene pa nkani ya vyakurya, utozgi, na kujivikilira ku matenda. Ŵamama awo ŵakuŵazga makora ŵangasambizga ŵana ŵawo kuti ŵakule na mahara.

Candulo cikuru ico cikuŵapo cifukwa ca kuŵazga, ncakuti ‘mukusanga mahara ghakumanyira Ciuta.’ (Zinth. 2:5) Ntowa zinandi izo tikuteŵetera Ciuta zikusazgapo kuŵazga. Pa maungano gha mpingo tikuŵazga Malemba na vyakupharazga vinyake vyakuzikika pa Baibolo. Cikuthemba pa kaŵazgiro kinu kuti muŵe na vyakufumapo viweme mu uteŵeti wa m’munda. Ndiposo kunozgekera vyakucitika ivi kukusazgapo kuŵazga. Pacifukwa ici, kukura kwinu mwauzimu kukuthemba comene pa cizgoŵi cinu ca kuŵazga.

Gwiriskirani Ncito Makora Mwaŵi uwo Muli Nawo

Ŵanji awo ŵakusambira ntowa za Ciuta ŵandasambire comene sukulu. Mutepanji iwo ŵakwenera kusambizgika kuŵazga kuti ŵarute pantazi mu cimanyisko cawo cauzimu. Panji ŵangakhumbikwira kovwirika kuti ŵanyolorere luso lwawo lwa kuŵazga. Mipingo iyo yili na ŵantu ŵambura kumanya kuŵazga, yikuyezgayezga kwambiska makalasi ghakusambizga kuŵazga mwakugwiriskira ncito kabuku ka mutu wakuti Dziperekeni pa Kuŵerenga ndi Kulemba (Jiperekani pa Kuŵazga na Kulemba). Ŵantu ŵanandi ŵasanga candulo mwa kugwiriskira ncito buku ili. Cifukwa cakuti kuŵazga makora nkhwakukhumbikwa, mipingo yinyake yapanga manozgero gha kunyolorera kaŵazgiro agho ghakucitika mwakukolerana na Sukulu ya Uteŵeti wa Ciuta. Nanga kungaŵa uko kulije masambiro agha, muntu wangaruta pantazi mwakuŵa na nyengo yakuŵazga mwakukwezga zuŵa na zuŵa, kusangikapo pa maungano na kunjizgikamo mu sukulu.

Ncacitima kuti mabuku agho ghali na vithuzithuzi vinandi ndiposo na wayilesi ya sinema vyapangiska kuti ŵantu ŵaŵe ŵambura kukondwa na kuŵazga. Kuwonelera wayalesi ya sinema na kuŵazga pacoko comene kungajandizga muntu kuti wakuzge luso lwake lwa kuŵazga na kughanaghana makora, nkongono zake za kaghanaghaniro, ndiposo kurongosora vintu mwakupulikikwa makora.

Vyakupharazga ivyo vikutovwira kupulikiska makora Baibolo vikuperekeka na “Muzga wa magomezgeko.” Ivi vikutipa cimanyisko cinandi cakukhwaskana na nkani zakuzirwa comene zauzimu. (Mat. 24:45; 1 Kor. 2:12, 13) Vikutimanyiskaso nkani zakuzirwa izo zikucitika mu caru, kusazgaposo vyakucitika na ivyo vikung’anamura; vikutovwira kuti timanye makora vilengiwa vya mu caru; ndiposo vikutisambizga ntowa izo tingamazgira masuzgo agho tikukumana nayo. Kuruska vyose, vikutovwira kumanya umo tingateŵetera Ciuta mwakuzomerezgeka na kusanga wezi wake. Mwanteura kuŵazga makora kumovwiraninge kuti mukure mwauzimu.

Mwanadi, luso lwa kuŵazga makora pa lekha kuti ndakovwira cara. Luso lurilose lukukhumbikwira kuligwiriskirika ncito mu ntowa yakwenelera. Nga ni umo tikucitira na cakurya, mwakuyana waka tikwenera kusanka ivyo tikuŵazga. Kasi tingaryera dara cakurya ico cilije mavitamini panji ceneico cingatirwaliska? Mu ntowa yakuyana waka, mwalekeraci kutceŵa kuŵazga nkani iyo yingatimbanizga kaghanaghaniro na mtima winu? Marango gha Baibolo ndigho ghakwenera kupereka languro apo pakwenera kuzikika ntowa izo tingagwiriskira ncito pa kusanka vintu ivyo tikukhumba kuŵazga. Pambere mundasanke ico mukukhumba kuŵazga, ghanaghanirani za malemba gha nga ni Mupharazgi 12:12, 13; Ŵaefeso 4:22-24; 5:3, 4; Ŵafilipi 4:8; Ŵakolose 2:8; 1 Yohane 2:15-17; na 2 Yohane 10.

Ŵazgani na Cilato Ciweme

Kuzirwa kwa cilato ciweme ca kuŵazga kukuwoneka makora para tikusanda nkani za mu Makani Ghaweme. Mwaciyerezgero, mu Makani Ghaweme gha Mateyu, tikuwona kuti Yesu wakafumbanga mafumbo ŵamanyi-marango awo ŵakaŵa ŵarongozgi ŵa cisopo kuti “Kasi mulive kuŵazga?” na “Kasi mulive kuŵazga kale?” pambere wandaŵazgore kufumira mu Malemba mafumbo ghawo gha ndyari. (Mat. 12:3, 5; 19:4; 21:16, 42; 22:31) Sambiro limoza ilo tikusambira mu cakucitika ici ndakuti usange tikuŵazga na cilato ciheni, tingapulikiska makora cara panjiso tingapambana na fundo yake. Ŵafarisi ŵakaŵazganga Malemba cifukwa ŵakaghanaghananga kuti kucita ici ŵazamusanga umoyo wamuyirayira. Njombe iyi, nga ni umo Yesu wakayowoyera, yikuperekeka cara ku awo ŵakuleka kumutemwa Ciuta na kuzomerezga manozgero ghake gha ciponosko. (Yoh. 5:39-43) Vilato vya Ŵafarisi vikaŵa vya uryezi; ndico cifukwa cake ŵanandi ŵakaŵa na kaghanaghaniro kaheni.

Kutemwa Yehova ncilato ciweme comene ico tingaŵa naco para tikuŵazga Mazgu ghake. Citemwa ca nga ni ici cikuticiska kusambira khumbo la Ciuta, cifukwa citemwa ‘cikusekererana na unenesko.’ (1 Kor. 13:6) Nanga tingaŵa kuti tikatemwanga cara kuŵazga kunyuma uku, kutemwa Yehova na ‘vinjeru vithu vyose’ kuzamuticiska kuti tijipereke comene kuti tisange cimanyisko ca Ciuta. (Mat. 22:37) Citemwa cikuwuska cikondwelero, ndipo cikondwelero cikuwuska khumbo la kusambira.

Ghanaghanirani za Luŵiro lwa Kaŵazgiro

Kuŵazga ku kwendezgana na kumanya. Usange mukuŵazga sono ntena, mukumanya mazgu na kukumbukira ivyo ghakung’anamura. Mungasazgirako luŵiro lwa kaŵazgiro kinu usange mungakuzga luso lwa kumanya kalembekero ka mazgu. Mu malo mwa kulekezga danka kuŵazga na kughanaghanira lizgu lirilose palekha, yezgayezgani kuŵazga mazgu ghose agho ghakupanga sentensi. Peneapo mukukuzga luso ulu, muzamusanga kuti mukupulikiska makora comene ivyo mukuŵazga.

Ndipouli, para mukuŵazga nkani yinonono, ivyo mukusanga cifukwa ca kuyezgayezga kwinu vingasazgikira mwakugwiriskira ncito ntowa zakupambana-pambana. Pakumuphalira Joshua umo wakenera kuŵazgira Malemba, Yehova wakayowoya kuti: “Buku ili la dango lingawukangapo pa mlomo wako, ughanaghanengemo.” (Josh. 1:8) Kanandi kughanaghana kukucitika para muntu wakuranguruka. Mwanteura, lizgu la Cihebere ilo lang’anamurika ‘kughanaghanira’ likung’anamulikaso “kuranguruka.” (Sal. 63:6; 77:12; 143:5) Pakuranguruka, muntu wakughanaghana comene; wakucimbilira cara. Kuŵazga mwakughanaghanira kukupangiska kuti Mazgu gha Ciuta ghakhazikike comene mu maghanoghano na mu mtima. Baibolo liri na maucimi, urongozgi, zintharika, mapowemu, vipharazgo vya ceruzgo, fundo zakukhwaskana na vilato vya Yehova, na viyerezgero vyeneco vya umoyo—vyose ivi nvyakuzirwa kwa awo ŵakukhumba kwenda mu ntowa za Yehova. Mwee, nako nkwacandulo kuŵazga mu ntowa iyo yingapangiska kuti Mazgu gha Ciuta ghakhazikike comene mu maghanoghano na mu mtima winu!

Khazikikani mu Maghanaghano

Para mukuŵazga, njizgikanimo mu cakucitika cilicose ico cikuyowoyeka. Ghanaghanirani kuti ŵantu awo ŵakuzunulika mukuŵawona, na kughanaghanira ivyo vikucitika, ivyo ŵakukumana navyo mu umoyo wawo. Ici ncipusu para mukuŵazga nkani ya nga ni ya Davide na Goliati, yakulembeka mu 1 Samuel cipaturo 17. Kweni nanga zingaŵa nkani za mu buku la Exodus na Leviticus zakukhwaskana na kuzenga hema na kukhazikiskika kwa usofi, zingaŵa zakukondweska na kuwoneka kuŵa zeneko para mukughanaghanira za ukuru wake na vintu ivyo ŵakagwiriskira ncito pa kuzenga, panji para mukughanaghanira za sembe ya vyakununkira, ufu, na viŵeto ivyo vikaperekekanga sembe zakoca. Mwee, aghanaghanani waka mweneumo cikaŵira cintu capacanya kuteŵetera nga ni musofi! (Luka 1:8-10) Mwakugwiriskira ncito mahara na kaghanaghaniro kinu muzamovwirika kumanya za kuzirwa kwa ivyo mukuŵazga ndipo vizamovwirani kukumbukira.

Usange mukupwererera cara peneapo mukuŵazga, maghanoghano ghinu ghangayingayinga. Mungaŵa nga mukulaŵiska pa peji kweni mukughanaghana vintu vinyake. Kasi wayilesi yikwimba? Kasi wayilesi ya sinema njakujura? Kasi viŵaro vya mbumba vikudumbiskana? Usange ncamacitiko, nciweme kuŵazgira pa malo ghambura ciwawa. Ndipouli, vyakutimbanizga vingafuma mu mtima winu. Mutepanji pa zuŵa ilo mwanguŵa ŵakutangwanika comene. Aha, ncakusuzga cara kuti muntu wakumbukirenge vintu ivyo wacitanga zuŵa ilo! Ncakukanizgika cara kuweleramo mu vyakucitika vya zuŵa—kweni ici cingacitikanga cara para mukuŵazga. Mukwenera kuŵazga peneapo maghanoghano ghinu ngakukhazikika, nanga kungaŵa kuromba pambere mundambe kuŵazga. Kweni para mukuŵazga, maghanoghano ghinu ghangamba kuyingayinga. Yezganiso. Jisambizgani kuti maghanoghano ghinu ghakhazikike pa nkani iyo mukuŵazga. Pacoko na pacoko muzamuwona kuti mukunyolorera.

Kasi mukucitaci para mwasanga lizgu ilo mukulipulikiska cara? Mazgu ghanyake agho mukughamanya cara ghangalongosoreka panji kukonkoskeka mu nkani iyo mukuŵazga. Panji mungamanyaso ng’anamuro lake mwakuwona umo lagwiriskirika ncito mu nkani iyo. Usange mukupulikiska cara, wonani mu dikishonare usange muli nalo, panji mungagwara mzere kusi kwa lizgu ilo na kukafumba ku ŵanji nyengo yinyake kuti mumanye ng’anamuro lake. Ici cizamukuzga kamanyiro kinu ka mazgu na kurutiska pantazi kapulikiskiro kinu para mukuŵazga.

Kuŵazga pa Wumba

Peneapo mpostole Paulos wakaphalira Timote kuti warutilire kujipereka pa kuŵazga, iye comene-comene wakang’anamuranga kuŵazga uko kukwanduliska ŵanji. (1 Tim. 4:13, NW) Kuŵazga makora pa wumba kukusazgapo vinandi kuruska waka kuŵazga mwakukwezga mazgu. Cakwamba, muŵazgi ŵakwenera kupulikiska ng’anamuro la mazgu na fundo izo zikulongosoreka. Ni pekha para wakucita nteura ndipo wangayowoya ghanoghano lake mwakwenelera na kurongora nkongono yake makoraghene. Mwanadi, ici cikukhumbikwira kunozgekera kuweme na kuyezgelera. Ndico cifukwa cake Paulos wakaciska kuti: “Rutilirani kujipereka pa kuŵazga pa wumba.” (NW) Mu Sukulu ya Uteŵeti wa Chiuta muzamusambizgika luso lwa kuzirwa ulu.

Patulani Nyengo ya Kuŵazga

“Maghanoghano gha ŵapampu ghakuya ku uzali nadi, kweni yose uyo ngwa mawara wakufika ku ukavu pera.” (Zinth. 21:5) Ici ncakuzirwa nadi pakuyowoya za kuzirwa kwa kuŵazga. Kuti tisange “uzali,” tikwenera kunozgekera kuti milimo yinyake yileke kutijandizga para tikuŵazga.

Kasi mukuŵazga nyengo wuli? Kasi mukusanga candulo mwa kuŵazga mlenjilenji? Kasi mukuŵa maso na muhanya? Usange mungapatula maminiti 15 panji 20 zuŵa lililose kuti muŵazgenge, namwe mungazakazizwa na cimanyisko cinandi ico muzamucisanga. Cakuzirwa comene ndico kuŵazga mwakukhazikika.

Ncifukwa wuli Yehova wakasanka kuti vilato vyake viweme vilembeke mu buku? Zgoro ndakuti ŵantu wose mu vigaŵa vyose vya caru capasi ŵaŵazgenge Mazgu ghake. Ici cikuŵapangiska kuti ŵaghanaghanire milimo yakuzizwiska ya Yehova, kuti ŵaphalire ivi ŵana ŵawo, ndiposo kuti ŵakumbukirenge milimo ya Ciuta. (Sal. 78:5-7) Kuwongera kwithu wanangwa wa Yehova pa nkani iyi kukuwoneka makora mu ntowa iyo tikujiperekera ise taŵene pa kuŵazga Mazgu ghake gha umoyo.