Kunozgekera Nkani za Musambiri mu Sukulu

NKANI yiliyose ya mu sukulu yikutipa mwaŵi wa kukuliska luso lwa kuyowoya nkani. Ndipo para mukujipereka na mtima wose, pacoko-pacoko kuya kwinu pantazi kuzamumanyikwa na ŵanji. (1 Tim. 4:15) Sukulu iyi yimovwiraninge kuti mukuzge maluso ghinu.

Kasi mukuŵa na wofi para mukuyowoya pamaso pa mpingo? Ici ncakawiro. Ndipouli, vintu vinyake vingamovwirani kuti mucepeske kwenjerwa kwinu. Para muli panyumba, kuŵazga mwakukwezga mazgu kukwenera kuŵa cizgoŵi cinu. Pa maungano gha mpingo, nyengo zose zgoranipo para mafumbo ghakufumbika, ndipo usange muli wakwenelera kunjizgikamo mu uteŵeti wa m’munda, mukwenera kucita nteura mwakukhazikika. Ici cizam’mupani mahara ghakuyowoya pamaso pa ŵanji. Mwakusazgirapo, nozgekerani makora nkani za ŵasambiri mwakutendekera, na kuyezgelera kuyowoya mwakukwezga mazgu. Kumbukirani kuti muzamuyowoya nkani yinu pamaso pa ŵategherezgi ŵaubwezi. Ndipo pambere mundanyamuke kuti mukayowoye nkani yiliyose, cakudanga rombani kwa Yehova. Iye mwakukondwa wakupereka mzimu wake utuŵa ku ŵateŵeti ŵake awo ŵakumuromba.—Luka 11:13; Fil. 4:6, 7.

Lekani kughanaghana kuti mukayowoye vinandi. Pakujumpa nyengo yitaliko kuti muntu waŵe muyowoyi muwemi na kuŵa musambizgi wakukora mtima. (Mika 6:8) Usange mwalembeska sono mu sukulu, lekani kughanaghana kuti mungayowoya makora comene nkani pa nyengo yakwamba. Mu malo mwake, nyengo yiliyose gwiriranipo ncito pa urongozgi umoza wa kayowoyero. Sambirani mu buku ili cipaturo ico cikurongosora za urongozgi uwo. Usange ncamacitiko, gwiriranipo ncito pa fundo izo zaperekeka ku umaliro kwa cipaturo ico. Kacitiro aka kamupaninge cimanyisko ca umo mungagwiriskilira ncito urongozgi pambere mundakayowoye nkani yinu pa mpingo. Muzamuruta nadi pantazi mukuruta kwa nyengo.

Kunozgekera Nkani Yakuŵazga

Kunozgekera kuŵazga pa wumba kukusazgapo vinandi comene kuruska waka kumanya kuzunura mazgu mu nkani iyo mwapika. Yezgayezgani kuti mupulikiske makora ivyo nkani iyo yikuyowoya. Para mwapokera waka nkani yinu, yiŵazgani na cilato ca kuyipulikiska makora. Yezgayezgani kupulikiska fundo ya sentensi yiliyose na ghanoghano ilo likuyowoyeka mu ndime yiliyose mwakuti ciŵe cipusu kuti mulongosore maghanoghano agho makora ndiposo mwakwenelera. Usange ncamacitiko, wonani mu dikishonare kazunuliro kawemi ka mazgu agho mukughamanya cara. Yimanyani makora nkani. Ŵapapi ŵakwenera kuwovwira ŵana ŵawo ŵacoko kucita ici.

Kasi muli kuphalirikapo kuti muŵazge cigaŵa ca Baibolo panji ndime za nkani ya mu Gongwe la Mulinda? Usange nkani iyo yilipo mu ciyowoyero cinu yakujamburika pa matepi, cingaŵa ciweme kutegherezga ku kaŵazgiro na kumanya makora kazunuliro ka mazgu, kadidimizgiro, na umo mazgu ghakukwelera na kukhilira. Ndipo yezgani kugwiriskira ncito fundo izi para mukuŵazga.

Simikizgani kuti mwaŵazga na kupulikiska makora sambiro ilo likurongosora za urongozgi wa kayowoyero uwo mwapika kuti mugwirirepo ncito pambere mundambe kunozgekera nkani yinu. Usange ncamacitiko, weleranimo mu urongozgi wa kayowoyero panyuma pakuti mwayezgelera kuŵazga nkani iyo mwapika mwakuwerezga-werezga mu mazgu ghakukwera. Yezgayezgani kugwiriskira ncito urongozgi uwu makoraghene.

Masambiro agha ghamovwiraninge comene mu uteŵeti winu wa m’munda. Peneapo mukucita uteŵeti wa m’munda, muli na mwaŵi ukuru comene wa kuŵazgira ŵanji. Cifukwa cakuti Mazgu gha Ciuta ghali na nkongono ya kusinta umoyo wa ŵantu, ncakukhumbikwa kuti muŵazgenge makora. (Heb. 4:12) Lekani kughanaghana kuti para mwapika nkani yimoza panji ziŵiri muzamumanya vigaŵa vyose vya kaŵazgiro kawemi. Mpostole Paulos wakalembera karata kwa murara Wacikristu mweneuyo wakaŵa na cimanyisko cinandi, iye wakalemba kuti: ‘Rutilirani kujipereka pa kuŵazga pa wumba.’—1 Tim. 4:13, NW.

Kunozgekera Nkani na Cidumbirano Cake

Para mwapika nkani mu sukulu yeneiyo yikunjizgamo cidumbirano, kasi mungacita wuli?

Manyani vintu vitatu ivi: (1) mutu wa nkani iyo mwapika, (2) cidumbirano cinu na muntu uyo mwamuyowoya nayo, ndiposo (3) urongozgi uwo mwapika kuti mugwilirepo ncito.

Mukwenera kusanga cimanyisko cakukhwaskana na nkani iyo mwapika. Kweni para mwambapo waka kucita ivi, ghanaghanirani comene za cidumbirano cinu na muntu uyo muzamuyowoya naye, cifukwa cakuti vintu ivi vikukolerana na mtundu wa nkani iyo mwamuyowoya ndiposo umo mwamuyowoyera. Kasi mwamugwiriskira ncito cidumbirano wuli? Kasi mwamulongora umo mungapharazgira makani ghawemi kwa muntu uyo mukumumanya? Panji mwamulongora ivyo vingacitika para mwakumana na muntu panyengo yakwamba? Kasi muntu uyo ni murara kuruska imwe panji ni mucoko? Kasi iye wangaŵa na kaghanaghaniro wuli kurazga ku nkani iyo mwanozgekera kudumbirana naye? Ni mwauli umo iye wakuyimanyira nkani iyo? Kasi mukughanaghana kuti mwamuŵa na vyakufumapo wuli viweme panyuma pa cidumbirano cinu? Mazgoro ku mafumbo agho ghangapereka urongozgi wakukhumbikwa uwo mungagwirirapo ncito.

Kasi ni nku uko mungasangako cimanyisko ca nkani iyo mwapika? Mu buku ili pa peji 33 mupaka 38, pali cimanyisko ca “Umo Tingapangira Kafukufuku.” Ŵazgani, ndipo gwiriskirani ncito mabuku ghakucitira kafukufuku agho muli nagho. Mwakucita nteura, muzamusanga fundo zinandi izo mungagwiriskira ncito. Ŵazgani comene kuti mumanye fundo izo nzakukhumbikwa. Ndipouli, peneapo mukucita ici, ghanaghanirani za cidumbirano ico mwamugwiriskira ncito pakuyowoya nkani yinu ndiposo muntu uyo mwamuyowoya naye. Lembani fundo izo zingaŵa zakukhumbikwa.

Pambere mundalinganizge nkani yinu na kusanka fundo, iŵani danka na nyengo ya kuŵazgira urongozgi uwo mwapika kuti mugwilirepo ncito. Kugwiriskira ncito urongozgi uwo ncimoza mwa vilato vikuru vya nkani yinu.

Nciweme kuyowoya nkani yinu munyengo iyo yagaŵilika, cifukwa muzamuŵa na nyengo yakuyowoyera mazgu gha umaliro gha nkani yinu, kweni para nyengo yakugaŵilika yamara, cimanyikwiro cizamuperekeka. Ndipouli mu uteŵeti withu wa m’munda, nyengo yikuŵa yakuzirwa cara nyengo zose. Mwanteura para mukunozgekera, ghanaghanirani za nyengo iyo mwagaŵilika, kweni didimizgirani umo cimanyisko ico mukuyowoya cingaŵira cacandulo

Urongozgi Wakukhwaskana na Cidumbirano. Sandani masacizgo pa peji 82, na kusanka umoza uwo ungaŵa wakovwira mu uteŵeti winu wa m’munda, weneuwo ungamovwirani kugwiriskira ncito makora nkani iyo mwapika. Usange mwaŵa mukudumba nkani mu sukulu kwa nyengo yitaliko, uwonani uwu kuŵa mwaŵi winu wakuti muye pantazi na kusanga maluso ghakusazgikira cifukwa ca uteŵeti winu.

Usange mulaŵiliri wa Sukulu ya Uteŵeti wa Ciuta wamuphalirani za cidumbirano, imwe zomerani waka. Mwakanandi cidumbirano cikuŵa ca kupharazgira muntu. Usange mundamupharazgirepo muntu mu ukhaliro uwo mwapika, fumbani ŵapharazgi awo ŵali kucitapo. Usange nyengo yikuzomerezga, yezgayezgani kurondezga cidumbirano ico mugwiriskirenge ncito mu uteŵeti wa m’munda. Ici cimovwiraninge kuti mufiske cilato cakuzirwa ca kusambira kwinu.

Para Muzamuyowoya Nga ni Nkani

Usange ndimwe mwanarumi, mungapika nkani yifupi yakuti muyowoye pa mpingo. Para mukunozgekera nkani izi, fundo izo zikukhumbikwa kuzighanaghanira nzakuyana waka na izo zazunulika kale zakukhwaskana na nkani ya musambiri izo zikuyowoyeka nga ni ciyezgelero. Mpambano yikuru ni ŵategherezgi na ntowa iyo nkani yamuyowoyekera.

Nyengo zose ncakukhumbikwa kunozgekera nkani yinu mu ntowa yakuti waliyose uyo wakutegherezga wasange candulo. Ŵantu ŵanandi awo ŵakusangikapo ŵakumanya kale visambizgo vyeneco vya unenesko wa Baibolo. Iwo ŵangaŵa kuti ŵakumanya makora nkani iyo mwapika kuti muyowoye. Ghanaghanirani za ivyo ŵakumanya kale vyakukhwaskana na nkani yinu. Fwiliranipo kuti ŵasange candulo mu ntowa yinyake ya umo mungayowoyera nkani yinu. Jifumbani kuti: ‘Ni mwauli umo ningayowoyera nkani yane kuti nipangiske ŵategherezgi ŵane kumanya makora Yehova nga ni muntu? Kasi mu nkani iyi muli vici ivyo vingatovwira kumanya khumbo la Ciuta? Kasi ni mwauli umo nkani iyi yingatovwilira pakupanga vyakusanka viweme mu caru ici, ico ncakuzura na makhumbiro gha thupi?’ (Efe. 2:3) Kuti musange mazgoro ghakukhorweska ku mafumbo agha pakukhumbikwira kuti mucite kafukufuku. Para mukugwiriskira ncito Baibolo, yezgani kucita vinandi kuruska kuŵazga waka lemba. Rangurukani pa malemba agho mwaŵazga, na kurongora umo malemba agho ghaliri ghacandulo. (Mil. 17:2, 3) Lekani kuyowoya vinandi. Yowoyani nkani yinu mu ntowa yakuti yiŵe yambura kuruwika.

Kunozgekera kukwenera kusazgamo kupereka pwererero la umo mwamuyowoyera. Mungalekanga cara kucita ici. Yezgelerani kuyowoya nkani yinu mwakukwezga mazgu. Kuyezgayezga kwinu uko mukucita pa kusambira na kugwiriskira ncito urongozgi wa kayowoyero wakupambana-pambana vikovwira kuti muye pantazi. Kwali ndimwe muyowoyi mupya panji uyo wali na cimanyisko cinandi, nozgekerani makora mwakuti mukayowoye na cikhuŵirizgo fundo izo nzakukolerana na nkani yinu. Peneapo mukuyowoya nkani yiliyose ya mu sukulu, kumbukirani cilato ca kugwiriskira ncito wanangwa wa kuyowoya uwo Ciuta wali kumupani kuti mumurumbire iye.—Sal. 150:6.