Kuŵazga Mwakurondora

MALEMBA ghakurongosora kuti khumbo la Ciuta ndakuti ŵantu ŵose ‘ŵafikepo pa kumanya unenesko.’ (1 Tim. 2:4) Mwakukolerana na fundo iyi, para tikuŵazga Baibolo mwakukwezga, cilato cithu ncakuti ŵanji ŵapulikiske cimanyisko cakufikapo, ndipo ici cikwenera kutikhuŵirizga kuti tiŵazge makora.

Kuŵazga Baibolo mwakukwezga na vyakupharazga vinyake ivyo vikurongosora Baibolo nkhwacandulo kwa ŵawukirano na ŵacekuru wuwo. Nga Mbakaboni ŵa Yehova, tili na mulimo wakupharazga ku ŵanji cimanyisko cakuyowoya za Yehova na ntowa zake. Kanandi ici cikucitika mwakuŵazga kwa muntu yumoza panji kuŵazgira kawupu kacoko ka ŵantu. Mu mbumba namo tikuŵazgaso. Muli mwaŵi yinandi comene mu Sukulu ya Uteŵeti wa Ciuta kuti ŵabali na ŵadumbu, ŵawukirano na ŵacekuru ŵapokere urongozgi wa umo ŵangaŵazgira makora mwakukwezga.

Kuŵazga Baibolo kwa pa wumba, kwali ni apo pali ŵantu ŵacoko panji pa mpingo, kukwenera kucitika mwakupwererera. Baibolo ndakufunyilirika na Ciuta. Mwakusazgirapo, ‘mazgu gha Ciuta ngamoyo, ndipo ngankhongono, ngakutwa kwakuruska lupanga lwakutwa kose kose, ghakuporota ghasuke ghapatulanye pakati umoyo na mzimu, na marungo na mongo wuwo, ghapusu kuvumbula maghanoghano na madazgo gha mtima.’ (Heb. 4:12) Mu Mazgu gha Ciuta muli cimanyisko cakuzirwa comene ico cikusangikaso kunyake kulikose cara. Mazgu gha Ciuta ghangawovwira muntu kuti wamanye Ciuta waunenesko yekha ndiposo kuti wakuliske ubwezi wathithithi na iye, mwakusazgirapo, igho ghakovwiraso muntu kuti walimbane makoraghene na vyakumara-mahara vya umoyo. Igho ghakurongosora umo yunji wangazakasangira umoyo wamuyirayira mu caru cipya ca Ciuta. Mwanteura, cilato cithu cikwenera kuŵa cakuti tiyezgeyezge kuŵazga Baibolo.—Sal. 119:140; Yer. 26:2.

Umo Tingaŵazgira Mwakurondora. Pali ntowa zinandi za umo tingaŵazgira makora, kweni ntowa yakudanga ndiyo kuŵazga mwakurondora. Ici cikung’anamura kuŵazga makora vyose ivyo vyalembeka pa pepala. Lekani kujwantira mazgu ghanyake pakuŵazga, panji kuleka kuŵazga lizgu nga ni umo lalembekera, panjiso kuleka kuŵazga makora mazgu ghanyake cifukwa cakuti mazgu agho ghakukozgana na ghanyake.

Kuti muŵazge mazgu mwakurondora, mukwenera kupulikiska danka nkani iyo yalembeka. Kuti mupulikiske nkani iyo yalembeka mukwenera kunozgekera makora. Mukuruta kwa nyengo, peneapo mukulaŵiska makora mazgu agho muŵazgenge na kuwona umo igho ghalembekera, nadi nkanira, mbwenu mwambenge kuŵazga makora.

Vimanyikwiro vya kalembero nvyakuzirwa comene mu nkani zakulembeka. Vimanyikwiro vya kalembero vingarongora apo mukwenera kupumulira pakuŵazga, utali wa kupumura, ndiposo vikurongora apo mukwenera kukwezga mazgu. Mu viyowoyero vinyake, kutondeka kukwezga panji kukhizga mazgu pakuŵazga apo pali cimanyikwiro ca kalembero kungapangiska kuti ilo languŵa fumbo lisinte na kuŵa sitetimenti waka, nyengo zinyake ng’anamuro la sentensi iyo likusintaso. Mwakusazgirapo, ncito ya vimanyikwiro vya kalembero yikukolerana na marango gha kalembero gha ciyowoyero cilicose. Mu viyowoyero vinandi, ncakusuzga kuŵazga mwakurondora para yunji watondeka kurondezga vimanyikwiro vya kazunuliro ka mazgu ivyo vyalembeka na ivyo vingamanyikwa makora mwakuyana na umo nkani iyo mukuŵazga yalembekera. Mu viyowoyero vyanteura ivyo, vimanyikwiro vya kazunuliro ka mazgu ndivyo vikutimanyiska umo tingazunulira malembo gha mazgu. Iyi ni fundo yikuru comene yakuti muyikumbukirenge mwakuti muŵazgenge mwakwenelera. Cakulata cinu ciŵe cakuti muŵazge makora kuti fundo izo zalembeka ŵantu ŵazipulikiske, kuti kuŵazga waka mazgu cara.

Kuyezgelera nkhwakukhumbikwa usange mukukhumba kukuliska luso lwinu lwa kuŵazga makora. Cakudanga ŵazgani ndime yimoza, ndipo panyuma pake ŵazgani ndime yeneyiyo pera mwakuwerezga-werezga kuti muleke kubudiska pakuŵazga. Para mwakhorweskeka mbwenu rutani pa ndime yakurondezgapo. Paumaliro pake yezgayezgani kuŵazga mapeji ghanandi gha nkani iyo mukuŵazga mwambura kujwantira mazgu ghanyake, kugota-gota, panji kubudiska pakuŵazga mazgu ghanji. Panyuma pakucita nteura, rombani muntu munyake kuti wamulaŵilirani para mukuŵazga ndipo wawone maubudi agho mungapanga.

Mu vigaŵa vinyake vya caru, suzgo ya maso na kuleka kuŵa na ungweru wakukwanira vikupangiska kuŵazga kuŵa kwakusuzga. Para masuzgo agha ghangamazgika, mbwenu pangaŵa masintiro ghaweme pakuŵazga.

Mukuruta kwanyengo, ŵabali awo ŵakuŵazga makora ŵangapempeka kuti ŵaŵazge pawumba nga ndi pa Sambiro la Buku la Mpingo na pa Sambiro la Gongwe la Mulinda. Kweni kuti mucite makora mulimo uwu, nvinandi ivyo vikukhumbikwa kuruska kuŵazga waka mwakurondora. Kuti muŵe muŵazgi muweme wa pawumba mu mpingo, cakudanga mukwenera kuŵa muŵazgi muweme panyengo ya kuŵazga kwa imwe mwaŵene. Ici cikukhumbikwira kumanya kuti lizgu lirilose ndakuzirwa mu sentensi. Para mungajwantira lizgu limoza mbwenu ivyo vyalembeka mungavipulikiska makora cara. Para mukubudiska pakuŵazga, nanga pangaŵa panyengo iyo mukuŵazga mwekha, ng’anamuro la sentensi iyo mukuŵazga likutimbanizgika. Kutimbanizgika kungaŵaposo usange mwaleka kumanyisiska makora umo mazgu gha mu nkani yalembekera. Yezgayezgani kuti mupulikiske ng’anamuro la lizgu lirilose ilo lalembeka mu nkani iyo. Mwakusazgirapo, wonaniso umo vimanyikwiro vyakalembero vikusintira ng’anamuro la sentensi. Manyani kuti ng’anamuro la mazgu likumanyikwa makora mwakuyana na umo lizgu ilo lalembekera pamoza na mazgu ghanyake mu sentensi panji mu ndime. Anteura zimanyani makora fundo izi kuti para mukuŵazga mwakukwezga muŵazgenge makora mwakurondezga vimanyikwiro vyakalembero—mafulezi na mazgu ghanji, mumalo mwakuŵazga waka mazgu. Kupulikiska makora ivyo mukuŵazga ncintu cakuzirwa comene kuti ŵanyinu ŵamanye unenesko kwizira mukuŵazga kwa pawumba.

Paulos wakalembera karata Mkristu wacimanyisko kuti: ‘Jipereka pakuŵazga pawumba.’ (1 Tim. 4:13, NW) Mwambura kukayika, ici ncigaŵa cakuti tipange masintiro gha kuruta pantazi.