Kapulikikwiro Kaweme ka Mazgu

KUTI ŵantu ŵakukhwaskika na cintu ico cayowoyeka pera yayi, kweniso ŵakukhwaskika na umo cintu ico cayowoyekera. Usange muntu uyo wakuyowoya namwe wakuyowoya mwa kukondweska, mwa ubwezi na mwa lusungu, kasi ncaunenesko yayi kuti mukuŵa ŵakunweka kuti mutegherezge makoraghene kwa muntu wanteura uyo, kuruska kutegherezga kwa muntu uyo mazgu ghake nga ukari?

Kuŵa na mazgu ghakupulikikwa makora kuti ni nkani ya kumanya kufumiska waka mazgu ghaweme yayi. Kungasazgapo nkaro ya muntu. Peneapo muntu uyo cimanyisko cake cikusazgikira ndipo wakugwiriskira ncito ivyo Baibolo likuyowoya, kayowoyero kake kakusinta. Mikhaliro yakuzomerezgeka na Ciuta ya nga ni citemwa, cimwemwe na wezi yikumanyikwa kwizira mu kayowoyero kake. (Gal. 5:22, 23) Para iye wakutemwa nadi ŵanji, kapulikikwiro ka mazgu ghake kakurongora. Para muntu waleka kuwongera na kwamba kudandaura, mazgu agho wakuyowoya na kapulikikwiro kake vikurongora kuti wakudandaura nadi. (Cit. 3:39-42; 1 Tim. 1:12; Yuda 16) Nanga kungaŵa kuti mungacimanya yayi ciyowoyero, kweni para muntu ngwa kujitemwa, wambura kupulika vya ŵanyake, wakutemwa kusesa ŵanji, mukari, ndiposo para yunji ngwa kujiyuyura, wakuzizipizga, wa wezi, na wa citemwa, ncakusuzga yayi kuti muwone mphambano iyo yilipo pakati pa ŵantu ŵaŵiri aŵa.

Nyengo zinyake kuleka kuŵa na mazgu ghakupulikikwa makora kungacitika cifukwa ca urwari uwo wuli kwananga mukoromiro panji cingaŵaso cifukwa ca kupendera. Masuzgo ghanteura agha ghangaŵa ghakuru comene ghakuti ghangamazgika yayi mu mgonezi uwu. Ndipouli, kusambira kugwiriskira ncito makora viŵaro vya kuyowoyera kungawovwira comene.

Cintu cakuzirwa kucikumbukira ncakuti muntu waliyose wali na kapulikikwiro ka mazgu kakupambana na munyake. Anteura cilato cinu cileke kuŵa ca kuyezga umo yunji wakuyowoyera. M’malo mwake, yezgayezgani kuŵa na mazgu ghinu na ghinu, ghakuŵa na kapulikikwiro kinu na kinu. Ncici ico cingamovwirani kuti mucite nteura? Pali vintu viŵiri vyakukhumbikwira.

Thutani Mwakwenelera. Kuti mazgu ghinu ghapulikikwe makora, mukwenera kumanya kuthuta mwakwenelera. Kuwura ici, mbwenu mazgu ghinu ghapulikikwenge pacoko, ndipo kayowoyero kinu kaŵenge ka kugotagota.

Cigaŵa cikuru ca maphapu ghinu kuti cili mucanya mwa nganga yinu yayi, cifuŵa cikuwoneka cikuru cifukwa ca viwangwa vya viphanga. M’malo mwake, maphapu ngakuru pacanya pa munofu uwo ukujara ntumbo (diaphragm). Munofu uwu ngwakugumatiskika ku mbambo za musi, ndipo wukupatura nganga na ntumbo.

Usange mukuzuzga mpepo cigaŵa ca kucanya pera ca maphapu ghinu para mukuthuta, mbwenu mpepo iyo mwanguthutira mkati yimalenge luŵiro. Mazgu ghinu ghaŵevyenge nkongono, ndipo muvukenge luŵiro. Kuti muthute makora, mukwenera kukhala pasi panji kuyimilira mwakwenelera. Lekani kutukumuska cigaŵa ca kucanya pera ca nganga yinu para mukuthutira mkati panyengo yakuti muyowoye. Cakudanga zuzgani mpepo cigaŵa ca musi ca maphapu ghinu. Para cigaŵa ici cazura na mpepo, cigaŵa ca musi ca mbambo zinu cikutukumukira m’mpepete. Panyengo yeneyiyo, munofu uwo ukujara ntumbo ukukhilira pasi, ndipo mwanteura ukupereka mwaŵi kuti malo ghaŵe ghasani kuti ntumbo na matumbo vitukumuke, cimanyikwiro cakuti vintu ivi vikutumuka ni para mukupulika kufyenya kwa lamba winu panji cakuvwara cilicose pa ntumbo yinu. Maphapu ghinu kuti ghali mu ntumbo yayi, igho ghali mu nganga. Kuti mumanye kuti ivi vikucitika nadi, korani vigaŵa vya musi mwa mbambo zinu. Sono thutirani mkati mwa kukweta mpepo yinandi. Usange mukuthuta mwakwenelera, kuti mubabakurenge ntumbo yinu na kukwezga viphanga vinu yayi. M’malo mwake, mbambo zinu zikwerenge mucanya na kukhira pacoko-pacoko.

Cakurondezgapo, sambirani kuthutira kuwalo. Lekani kwananga mvuci winu mwa kuthuta luŵiro-luŵiro. Thutirani kuwalo mwapacokopacoko. Lekani kujanda mvuci winu kuti ufume mwa kufyenya pa singo. Ici cingapangiska kuti kapulikikwiro ka mazgu ghinu kaŵe kaheni panji ghaŵe ghakukwera comene. Nkongono ya minofu ya mu ntumbo na ya maphapu (iyo yikukolezganiska maphapu pamoza) ndiyo yikufumiska mvuci, peneapo munofu uwo ukujara ntumbo ndiwo ukulangura kafumiro ka mvuci.

Nga ni umo muntu uyo wakucita maseŵero gha kucimbira wakusambilira umo wangacitira ciphalizgano, muyowoyi wa nkani naye wangamanya kathutiro kaweme mwakucita kusambira. Yimilirani makora, thutani mwa kuzuzga mpepo cigaŵa ca musi ca maphapu ghinu, ndipo thutirani kuwalo mwapacokopacoko na kwamba kupenda kuyambira pa wanu mupaka apo mungakwaniskira mwambura kupumura. Pamanyuma pake yezgelerani kuŵazga mwakukwezga uku mukuthuta mwakuyana na ivyo vyayowoyeka pacanya apa.

Fwaturani Minofu Yakukakika. Cintu cinyake cakukhumbikwira kuti mazgu ghapulikikwe makora ni kuŵa wakufwatuka. Ncakukondweska kuti mungaruta pantazi kuyowoya makora mwa kusambira kuŵa wakufwatuka. Maghanoghano na thupi vikwenera kuŵa vyakufwatuka, cifukwa maghanoghano ghakukakika ghakupangiska minofu kuŵaso yakukakika.

Fwaturani maghanoghano ghinu mwakuŵa na kawonero kaweme ka ŵategherezgi ŵinu. Usange ŵategherezgi ŵinu ni ŵantu awo mukukumana nawo mu uteŵeti wa m’munda, kumbukirani kuti, nanga kungaŵa kuti mwasambira Baibolo kwa myezi yicoko waka, kweni ndipera, mukumanya vintu vyakuzirwa vyakukhwaskana na vilato vya Yehova ivyo mungaŵaphalira. Mwaŵafikira ŵantu awo cifukwa ŵakukhumba wovwiri, kwali ŵakumanya kuti ŵakukhumbikwira wovwiri panji yayi. Kulwande linyake, para mukuyowoya mu Nyumba ya Ufumu, ŵanandi mwa ŵategherezgi ŵinu mbantu ŵa Yehova. Iwo mbabwezi ŵinu, ndipo iwo ŵakukhumba kuti mucite makora. Palije ŵayowoyi ŵa nkani pano pa caru capasi awo ŵakuŵa na ŵapulikizgi ŵaubwezi na ŵacitemwa nga ni umo ise nyengo zose tikuŵira nawo.

Fwaturani minofu ya pasingo ndipo nyengo zose woneseskani kuti njakufwatuka. Kumbukirani kuti, para mpepo yikujumpa pa tuminofu twinu twa mazgu uto tuli mu mukoromiro, ito tukunjenjemera. Kapulikikwiro ka mazgu kakusinta usange minofu ya pasingo njakukakika panji njakufwatuka, vikuyana waka na umo mazgu gha gitara ghakusintira usange waya wake waguzika comene panji pacoko. Para tuminofu twinu twa mazgu nthwakufwatuka, mazgu ghinu ghakupulikikwa mwapasipasi. Kufwatura minofu ya pasingo kukovwiraso kuti mphuwu za mpuno ziŵe zakujurika, ndipo ici cikukupangiska kuti kapulikikwiro ka mazgu ghinu kaŵe kaweme.

Fwatukani thupi lose—makongono, mawoko, viphanga na singo linu. Ici cipangiskenge kuti mazgu ghinu ghapulikikwe makora. Mazgu ghakupulikikwa makora usange ghakufika makoraghene mu viŵaro vyakupambana-pambana vya thupi linu, kweni para thupi ndakukakika, mbwenu ici cikucitika yayi. Kapulikikwiro ka mazgu, ako kakupangika mkati mwa mukoromiro na tuminofu tunyakeso twa mazgu, tukupangiska kuti igho ghapulikikwe mwa kuwerezga-werezga mu mphuwu ya mpuno; ndiposo ghakupulikikwa mwa kuwerezga-werezga para ghakhwaska viwangwa vya mu nganga, mino, cavu na mu mphuwu za mpuno. Vyose ivi vikupangiska mazgu kuti ghapulikikwe makora. Para mungaŵika cintu pa bokosi panji pa cithini ico cikuŵa ku gitara, mazgu gha gitara ghakupulikikwa comene yayi; anteura pa cithini ici paleke kuŵikika cintu cilicose kuti cifumiske mazgu ghaweme. Umu ndimo viliriso viwangwa vya mu thupi lithu, ivyo ni vyakukhozgeka pamoza na minofu. Cifukwa cakuti mazgu ghinu ghakukhwaska viwangwa na kupulikikwa mwakuwerezga-werezga, ncamacitiko kuti musinte mazgu ghinu mwakwenelera kuti ghakolerane na ghanoghano ilo mukuyowoya. Mungayowoya pa wumba wukuru wa ŵantu mwambura kupazanguka.