“Pacanya pa Vyose Mutemwanenge Nkhanirankhanira”
“Umaliro wa vinthu vyose uli pafupi. . . . Pacanya pa vyose mutemwanenge nkhanirankhanira.”—1 PETROS 4:7, 8, Phangano Liphya.
YESU wakamanya kuti maora ghacoko ghaumaliro agho wakaŵira lumoza na ŵasambiri ŵake ghakaŵa ghakuzirwa comene. Wakamanya masuzgo agho ŵakumanenge nagho kunthazi. Ŵakaŵa na nchito yikuru yakuti ŵacite, kweni ŵatinkhikenge na kutombozgeka, nga ni umo nayo wakasuzgikira. (Yohane 15:18-20) Mu usiku waumaliro wakuŵira nawo lumoza, Yesu wakawerezgapo comene za kukhumbikwa kwa ‘kutemwana.’—Yohane 13:34, 35; 15:12, 13, 17.
2 Mpostole Petrosi, uyo wakaŵapo pa usiku wura, wakapulikiska fundo iyi. Vilimika vikati vyajumphapo, apo wakalemberanga Ŵakhristu, Yerusalemu wati wakhala pacoko waka kuparanyika, Petrosi wakayowoyapo comene za kukhumbikwa kwa citemwa. Ŵakhristu wakaŵapa ulongozgi wakuti: “Umaliro wa vinthu vyose uli pafupi. . . . Pacanya pa vyose mutemwanenge nkhanirankhanira.” (1 Petros 4:7, 8, Phangano Liphya) Mazgu gha Petrosi ngankhongono comene kwa ŵanthu awo ŵakukhala mu “mazuŵa gha kuumaliro” wa caru ici. (2 Timote 3:1) Kasi ‘kutemwana nkhanirankhanira’ kukung’anamuraci? Cifukwa wuli nkhwakukhumbikwa kuti ndimo titemwerenge ŵanyithu? Ndipo tingalongora wuli kuti tili na citemwa ca mtundu uwu?
Kasi ‘Kutemwana Nkhanirankhanira’ Kukung’anamuraci?
3 Ŵanthu ŵanandi ŵakuwona citemwa nga nchithu ico munthu wakwenera kuŵa naco mwakawiro. Kweni Petrosi wakayowoyanga za citemwa bweka yayi, kweni citemwa capadera. Lizgu lakuti “kutemwa” ilo lili pa lemba la 1 Petros 4:8 lili kufuma ku lizgu la Cigiriki lakuti a·gaʹpe. Lizgu ili likung’anamura citemwa cambura kujighanaghanira wekha, ico cikulongozgeka na mikhaliro yiwemi. Buku linyake likuti: “Citemwa ca A·gaʹpe munthu wangacilongozga cifukwa uyo wali naco wakuyegheka waka maghanoghano yayi, kweni wakukhumba yekha kuŵa naco ndipo wakucita vinthu ivyo vikulongora citemwa ici.” Pakuti taŵanthu tikubabika na mtima wakujighanaghanira tekha, tikukhumbikwira kukumbuskika kuti tilongorenge citemwa ku ŵanji, kucita nthena mwakuyana na umo malango gha Ciuta ghakutiphalirira.—Genesis 8:21; Ŵaroma 5:12.
4 Ici kuti cikung’anamura kuti tikwenera kutemwana mwakuti tifiske waka dango yayi. Munthu wakulongora citemwa ca A·gaʹpe mwakucita kucicizgika panji mwambura kukondwa yayi. Petrosi wakayowoya kuti tikwenera ‘kutemwana nkhanirankhanira [kutemwana “comene,” Kingdom Interlinear].’a Ndipouli, kuti tiŵe na citemwa ca mtundu uwu pakukhumba kuyezgayezga. Pakuyowoya za lizgu la Cigiriki ilo likung’anamurika kuti “nkhanirankhanira” munthu munyake wakusambira comene wakayowoya kuti: “Mazgu agha tingaghayaniska na munthu uyo wakucita maseŵero gha kucimbira, mweneuyo wakufwilirapo comene kuponya malundi patali usange wali pafupi kufika pa mzere waumaliro.”
5 Mwantheura, tikwenera kulongora citemwa usange nchipusu kucita nthena pera cara, nesi ku ŵanthu ŵakusankhika waka. Kuti tilongore citemwa ca Cikhristu, tikwenera kufwilirapo kulongora citemwa nanga pangaŵa panyengo iyo nkhwakusuzga kucita ntheura. (2 Ŵakorinte 6:11-13) Mwakuwonekerathu, citemwa ca mtundu uwu ndico tikwenera kuyezgayezga comene kuŵa naco, nga ni umo munthu uyo wakucita maseŵero gha kucimbira wakucitira kuti waŵe waluso. Nchakukhumbikwa kuti tiŵe na citemwa ca mtundu uwu kwa yumoza na munyake. Cifukwa wuli? Pa vifukwa pafupifupi vitatu.
Cifukwa Wuli Tikwenera Kutemwana?
6 Cifukwa cakwamba nchakuti “kutemwa nkhwa Ciuta.” (1 Yohane 4:7) Yehova, uyo ni Mwambiski wa mukhaliro wakukondweska uwu, ndiyo wakamba kutitemwa. Mpostole Yohane wakuti: ‘Mu ceneici ndimo kutemwa kwa Ciuta kukavumbulika mwa ise, cakuti Ciuta wakatuma mu caru Mwana wake Kananda, mwakuti tiŵenge na umoyo mwa iyo.’ (1 Yohane 4:9) Mwana wa Ciuta ‘wakatumika’ kuti wazakaŵe munthu, kucita uteŵeti wake, na kufwa pa khuni lakusuzgikirapo—vyose ivi ‘kuti tiŵe na umoyo.’ Kasi tikwenera kucitaci kuti tilongore kuti tikuwonga citemwa cikuru ico Ciuta wali kutilongora? Yohane wakuti: “Usange Ciuta wakamanca kutitemwa ise, ise nase tikwenera kutemwana.” (1 Yohane 4:11) Wonani kuti Yohane wakati: “Usange Ciuta wakamanca kutitemwa”—kuti wakati kukutemwa yayi, kweni kutitemwa. Fundo iyo yili apa njakupulikikwa makora: Usange Ciuta wakutemwa ŵasopi ŵanyithu, ipo nase tikwenera kuŵatemwa.
7 Cifukwa caciŵiri nchakuti kutemwana nkhwakukhumbikwa comene panyengo yasono mwakuti tovwire ŵabali ŵithu awo ŵali mu suzgo, cifukwa “umaliro wa vinthu vyose waneng’enera.” (1 Petros 4:7) Tikukhala mu “nyengo zinonono.” (2 Timote 3:1) Vyakucitika vya mu caru, masoka, na kususkika, vikutipa masuzgo. Munyengo za viyezgo, tikukhumbikwira kusendelera comene kwa yumoza na munyake. Kutemwana comene kuzamutigumatizga pamoza na kutipangiska ‘kupwelelerana.’—1 Ŵakorinte 12:25, 26.
8 Cacitatu, tikwenera kutemwana cifukwa tikukhumba yayi “kumupa malo Satana” ghakuti wanjilirepo. (Ŵaefeso 4:27) Satana wakukaŵa yayi kugwiliskira nchito kuŵavya urunji kwa ŵasopi ŵanyithu—maubudi ghawo, mphuvya zawo, na kacitiro kawo mwakuti watiwezgere nyuma. Kasi mazgu ghambura mahara panji kacitiro kambura lusungu ka musopi munyithu vitipangiskenge kuti tileke kuwungana na mpingo? (Zintharika 12:18) Yayi, tingaleka yayi usange tikutemwana nkhanirankhanira! Citemwa ca mtundu uwu cikutovwira kuti tisungilire mtende na kulutilira kukolerana pakuteŵetera Ciuta “na mtima umoza.”—Zefaniya 3:9.
Umo Mungalongolera Kuti Mukutemwa Ŵanji
9 Kulongora citemwa kukwenera kwambira pa nyumba. Yesu wakayowoya kuti ŵalondezgi ŵake ŵaunenesko ŵazamumanyikwa cifukwa ca kutemwana. (Yohane 13:34, 35) Citemwa cikwenera kuwoneka mu mpingo pera yayi, kweni na mu mbumba wuwo—pakati pa ŵakutorana ndiposo pakati pa ŵapapi na ŵana. Kuŵa na citemwa pa ŵanthu ŵa mu mbumba yithu nkhwakukwana yayi, kweni tikwenera kulongora citemwa mu nthowa zakukhozga.
10 Kasi ŵakutorana ŵangalongorana wuli citemwa? Mwanalume uyo wakumutemwa muwoli wake, wakulongora kuti wakumutemwa nadi kwizira mu mazgu ghake na vyakucita vyake, kwali ŵali pa ŵanthu panji kwaŵekha. Wakumucindika na kupulikizga maghanoghano ghake, masacizgo ghake, na ivyo vili mu mtima wake. (1 Petros 3:7) Wakuŵika vyakukhumba vya muwoli wake panthazi pa vyake, ndipo wakuyezgayezga kumupwelelera kuthupi, kuuzimu, ndiposo umo wakujipulikira. (Ŵaefeso 5:25, 28) Mwanakazi uyo wakutemwa nadi mfumu wake wakumupa ‘nchindi’ zikuru, nanga kungaŵa kuti nyengo zinyake mfumu wake wakukwaniska yayi ivyo iye wakukhumba. (Ŵaefeso 5:22, 33) Wakovwirana nayo mfumu wake ndipo wakujilambika kwa iyo, kuleka kumusuzga na vyakukhumba vinandinandi, kweni wakukolerana nayo pakucita vinthu vyauzimu.—Genesis 2:18; Mateyu 6:33.
11 Ŵapapi, kasi mungalongora wuli citemwa ku ŵana ŵinu? Mungalongora kuti mukuŵatemwa usange mukulimbikira kugwira nchito mwakuti muŵapenge vinthu vyakukhumbikwa pa umoyo wawo. (1 Timote 5:8) Kweni ŵana ŵakukhumbikwira vinandi kuluska kuŵapa waka cakurya, vyakuvwara, na malo ghakugona. Kuti ŵakule na citemwa pa Ciuta na kumuteŵetera, ŵakukhumbikwira kuŵasambizga vinthu vyauzimu. (Zintharika 22:6) Ici cikung’anamura kuti mukwenera kuŵa na nyengo yakuti musambirenge Baibolo nga ni mbumba, kunjira m’munda, na kuluta ku maungano. (Duteronome 6:4-7) Kuti ticite vinthu ivi mwambura kudukaduka, tikwenera kuŵa na mtima wa kujinora, comenecomene mu nyengo zino zinonono. Mukulongora kuti mukutemwa ŵana ŵinu usange mukuyezgayezga comene kupwelelera umoyo wawo wauzimu, cifukwa mukukhumba kuti ŵazakaŵe na umoyo wamuyirayira.—Yohane 17:3.
12 Nchakukhumbikwa kuti ŵapapi ŵalongorengeso citemwa mwa kupwelelera maghanoghano gha ŵana ŵawo. Ŵana ŵakukaŵa yayi kupuluka; pakuti maghanoghano ghawo ghacali gha wanici, ŵakukhumba kuti muŵasimikizgirenge kuti mukuŵatemwa. Ŵaphalirani kuti mukuŵatemwa, ndipo ŵapani citemwa cinandi, pakuti kucita ntheura kukuŵasimikizgira kuti mbakutemweka ndiposo mbakuzirwa. Ŵalongorani citemwa na kuŵawonga mwakufumira pasi pa mtima, pakuti kucita nthena kukuŵaphalira kuti mukuwona na kuzirwiska ivyo ŵakucita. Langani ŵana ŵinu mwacitemwa, pakuti kucita ntheura kukuŵaphalira kuti mukukhumba kuti ŵakule na mahara. (Ŵaefeso 6:4) Kulongorana citemwa kwa mtundu uwu kukovwira kuti mbumba yiŵe yacimwemwe na yakukolerana, yakunozgeka kutonda masuzgo gha mazuŵa ghano ghaumaliro.
13 Citemwa cikutipangiska kuti tileke kuŵika comene maghanoghano ghithu pa maubudi gha ŵanji. Kumbukani kuti apo wakapelekanga ulongozgi ku ŵaŵazgi ŵake wakuti ‘ŵatemwanenge nkhanirankhanira,’ Petrosi wakapeleka cifukwa ico kucita nthena kuliri kwakukhumbikwa, wakati: “Pakuti kutemwa kukubenekelera zakwananga zinandinandi.” (1 Petros 4:8) ‘Kubenekelera’ zakwananga kuti kukung’anamura ‘kubenekelera’ zakwananga zikuru yayi. Zakwananga zikuru zikwenera kuvumbulika mwakwenelera ndipo ŵalara mu mpingo ŵakwenera kugwilirapo nchito. (Leviticus 5:1; Zintharika 29:24) Kungaŵa kuŵavya citemwa na kuleka kupulikira Malemba usange tingalekelera ŵanthu awo ŵakunangira dala kuti ŵapwetekenge na kusuzga ŵanthu ŵambura mulandu.—1 Ŵakorinte 5:9-13.
14 Nyengo zinandi, maubudi na mphuvya za ŵasopi ŵanyithu vikuŵa vikuru viŵi yayi. Tose nyengo zinyake tikukhuŵara mu kayowoyero panji kacitiro, tikukhuŵazgana, nanga kuŵe kupwetekana mtima. (Yakobe 3:2) Kasi tikwenera kucimbilira kuthandazga maubudi gha ŵanyithu? Kucita nthena kungayambiska waka mphindano mu mpingo. (Ŵaefeso 4:1-3) Usange citemwa ndico cikutilongozga, tizamuyowoyera viheni ŵasopi ŵanyithu yayi. (Salmo 50:20) Nga ni umo pulasitara na penti vikubenekelera magankha agho ghanguŵa pa ciwumba, citemwa naco cikubenekelera maubudi gha ŵanyithu.—Zintharika 17:9.
15 Citemwa cizamutipangiska kuti tovwire awo ŵakusuzgika nadi. Peneapo mikhaliro mu mazuŵa ghano ghaumaliro yikulutilira kuhenipirahenipira, pakuŵa nyengo apo Ŵakhristu ŵanyithu ŵakukhumbikwira wovwiri wakuthupi. (1 Yohane 3:17, 18) Mwaciyelezgero, kasi pali mbali mu mpingo withu uyo mu nyumba mwake mwanjira ukavu mwamabuci panji wafumiskika nchito? Para ndimo vyaŵira, mutepanji tingamovwira usange mukhaliro withu ukutizomerezga. (Zintharika 3:27, 28; Yakobe 2:14-17) Kasi nyumba ya cokoro cicekuru yikukhumbikwira kunozga? Mbwenu mutepanyake tingayezgayezga kuti tinozge.—Yakobe 1:27.
16 Kuti tikulongora citemwa ku ŵanthu awo tikukhala nawo pafupi pera yayi. Nyengo zinyake, tingapulika kuti ŵateŵeti ŵa Ciuta ku vyaru vinyake ŵakusuzgika cifukwa ca kavuluvulu uyo wananga katundu wawo, vindindindi, panji nkhondo. Ŵangaŵa kuti ŵakusoŵa cakurya, vyakuvwara, na vinthu vinyake. Palije kanthu kuti mba mtundu unyake panji fuko linyake. ‘Tikutemwa ŵabali wose.’ (1 Petros 2:17) Mwantheura, nga ni umo yikacitiranga mipingo ya Ŵakhristu ŵa mu handiredi lakwamba, tikuŵa ŵakunozgeka kovwirapo usange pali ndondomeko ya kovwira ŵabali awo ŵali mu suzgo. (Milimo 11:27-30; Ŵaroma 15:26) Para tikulongora citemwa mu nthowa zose izi, tikukhozga kukolerana kwithu mu mazuŵa ghano ghaumaliro.—Ŵakolose 3:14.
17 Citemwa cikutipangiska kuti tipharazgirenge ŵanji makani ghawemi gha Ufumu wa Ciuta. Ghanaghanirani ciyelezgero ico Yesu wakalongora. Cifukwa wuli wakapharazganga na kusambizga? ‘Wakalengeranga lusungu’ ŵanthu cifukwa ca mukhaliro wawo wambura kumanya vinthu vyauzimu. (Marko 6:34) Ŵanthu ŵakalekekanga na kupusikika na ŵaliska ŵatesi, awo ŵakeneranga kuti ŵaŵasambizgenge unenesko na kuŵapa cilindizga ciwemi ca munthazi. Mwantheura, mwakututuzgika na citemwa cakufumira pasi pa mtima na lusungu, Yesu wakapembuzga ŵanthu na “makani ghawemi gha Ufumu wa Ciuta.”—Luka 4:16-21, 43.
18 Lero napo, ŵanthu ŵanandi ŵakulekeka na kupusikika ndipo ŵalije cilindizga cilicose. Usange nase tikulengera lusungu ŵanthu awo ŵandamanye unenesko wakuyowoya za Ciuta nga ni umo Yesu wakacitira, citemwa cizamutipangiska kuti tiŵaphalireko makani ghawemi gha Ufumu wa Ciuta. (Mateyu 6:9, 10; 24:14) Pakuwona kucepa kwa nyengo iyo yakhalako, pakukhumbikwa kupharazga luŵiro uthenga wakuponoska uwu.—1 Timote 4:16.
“Umaliro wa Vinthu Vyose Waneng’enera”
19 Kumbukirani kuti Petrosi wakayamba ulongozgi wake wakuyowoya za kutemwana na mazgu ghakuti: “Umaliro wa vinthu vyose waneng’enera.” (1 Petros 4:7) Sonosono apa, caru ciheni ici ciparanyikenge ndipo caru ciphya ca Ciuta citolenge malo. (2 Petros 3:13) Ipo yino ni nyengo yakuti tidemwerenge yayi. Yesu wakaticenjezga kuti: “Mujicenjelere, mzire pakunji mitima yinu yizotope na kudindiŵara, na kuloŵera, na vyenjezgo vya umoyo uno, ndipo zuŵa lira liti limwizirani na kucirukizga nga ndi nkhoka [cipingo].”—Luka 21:34, 35.
20 Mwantheura, ipo tiyeni tiyezgeyezge ‘kuŵa maso,’ na kumanya nyengo iyo tilimo. (Mateyu 24:42) Tiyeni tiŵe maso na viyezgo vilivyose ivyo Satana wangatipa kuti vititimbanizge. Tiyeni tileke kuzomerezga kuti caru ciheni na cambura citemwa ici cititondeske kulongora citemwa ku ŵanyithu. Kuluska vyose, tiyeni tisendelere comene kwa Ciuta waunenesko, Yehova, uyo Ufumu wake wakuwusika na Mesiya sonosono apa ufiskenge vilato vyake vyose pa caru.—Civumbuzi 21:4, 5.
[Mazgu ghamusi]
a Pa 1 Petros 4:8, Mabaibolo ghanyake ghakuti tikwenera kutemwana “mwakufumira pasi pa mtima,” “comene,” panji “kufwilirapo.”
MAFUMBO
• Ni ulongozgi wuli uwo Yesu wakapeleka ku ŵasambiri ŵake apo wakalayirananga nawo, ndipo nchivici ico cikulongora kuti Petrosi wakapulikiska fundo ya Yesu? (Ndime 1-2)
• Kasi ‘kutemwana nkhanirankhanira’ kukung’anamuraci? (Ndime 3-5)
• Cifukwa wuli tikwenera kutemwana? (Ndime 6-8)
• Kasi mungalongora wuli kuti mukutemwa ŵanji? (Ndime 9-18)
• Cifukwa wuli yino ni nyengo yakuti tidemwerenge yayi, ndipo nchivici ico tikwenera kuŵa ŵakusimikizga kuti ticitenge? (Ndime 19-20)
[Cithuzithuzi pa peji 29]
Mbumba iyo yikutemwana na kukolerana yikuŵa yakunozgeka kutonda masuzgo gha mazuŵa ghano ghaumaliro
[Cithuzithuzi pa peji 30]
Citemwa cikutipangiska kuti tovwire awo ŵakusuzgika
[Cithuzithuzi pa peji 31]
Kuphalirako ŵanji makani ghawemi gha Ufumu wa Ciuta nchilongolero cakuti tikuŵatemwa