Ŵaliska Awo Ni “Mabambiro ku Mskambo”
“Liskani mskambo wa Ciuta weneuwo uli mwa imwe, . . . kwakuzomera [na mtima wose], . . . , [ndiposo] mwamphu; . . . [na kuŵa] mabambiro ku mskambo.”—1 PETROS 5:2, 3.
1, 2. (a) Kasi Yesu wakamuŵikizga mulimo wuli mpositole Petrosi, ndipo cifukwa wuli Yesu wakapuvya yayi kumugomezga? (b) Kasi Yehova wakujipulika wuli na ŵaliska awo wimika?
NYENGO yinyake pambere Pentekoste wa mu 33 C.E. wandacitike, Petrosi na ŵasambiri ŵanyake ŵankhondi na yumoza ŵakaryanga cakurya ca mulenji ico Yesu wakaŵanozgera mumphepete mwa Nyanja ya Galileya. Aka kakaŵa kakwamba yayi kuti Petrosi wawone Yesu pamanyuma pakuti wawuka. Nakuti tikukayika yayi kuti wakakondwa kumuwona Yesu ngwamoyo. Kweni Petrosi wakwenera kuti wakaŵa wakwenjerwa. Cifukwa mazuŵa ghacoko waka kumasinda kwake, wakamukana Yesu pamaso pa ŵanthu. (Luka 22:55-60; 24:34; Yohane 18:25-27; 21:1-14) Kasi Yesu wakamunena Petrosi cifukwa ca cipulikano cicoko nangauli wakang’anamuka mtima? Yayi. Kweni Yesu wakamuŵikizga Petrosi mulimo wa kulera na kuliska “twana mberere” twake. (Yohane 21:15-17) Umo nkhani ya mu Baibolo ya mdauko wa mpingo wakale wa Ŵakhristu yikulongolera, Yesu wakapuvya yayi kumugomezga Petrosi. Petrosi pamoza na ŵapositole ŵanyake kweniso madoda gha mu Yerusalemu, ŵakalutilira kuliska mpingo wa Ŵakhristu mu nyengo yakusuzga kweniso apo ukandananga comene.—Milimo 1:15-26; 2:14; 15:6-9.
2 Lero, kwizira mwa Yesu Khristu, Yehova wimika ŵanalume ŵakukhwima mwauzimu kuŵa ŵaliska ŵakulongozga mberere zake mu nyengo yinonono comene mu mdauko wa ŵanthu. (Ŵaefeso 4:11, 12; 2 Timote 3:1) Kasi Yehova wapuvya pakugomezga ŵanalume aŵa? Ubali wa mtende wa Ŵakhristu pa caru cose ukulongora kuti wandapuvye. Unenesko ngwakuti ŵaliska aŵa mbanthu ndipo ŵakubuda, nga umo wakacitira Petrosi. (Ŵagalatiya 2:11-14; Yakobe 3:2) Nangauli vili nthena, Yehova wakuŵagomezga kuti ŵaliskenge mberere zake ‘izo wali kuzigura na ndopa’ za Mwana wake. (Milimo 20:28) Yehova wakuŵatemwa ŵanalume aŵa, wakuŵawona kuti “mbakwenelera nchindi zakuwerezga.”—1 Timote 5:17.
3. Kasi ŵaliska ŵauzimu ŵakucita wuli kuti ŵalutilire kuŵa na mzimu wakunweka ndiposo mwamphu?
3 Kasi ŵaliska ŵauzimu ŵakucita wuli kuti ŵalutilire kuŵa ŵakunweka na ŵamwamphu, ntheura na kuŵa mabambiro ku mskambo? Iwo ŵakugomezga mzimu utuŵa wa Ciuta, uwo ukuŵapa nkhongono kuti ŵacite milimo yawo, nga umo wakacitira Petrosi na ŵaliska ŵanyake ŵakale. (2 Ŵakorinte 4:7) Kweniso mzimu utuŵa ukupambika mwa iwo vipambi vya mzimu ivyo ni kutemwa, cimwemwe, mtende, kuzizipizga, wezi, uwemi, magomezgeko, kuzika, na kujikora. (Ŵagalatiya 5:22, 23) Tiyeni tiwone umo ŵaliska ŵangaŵira mabambiro pakulongora vipambi ivi peneapo ŵakuliska mskambo wa Ciuta uwo wuli mwa iwo.
Temwani Mskambo na Mberere Yiliyose Payekha
4, 5. (a) Kasi Yehova na Yesu ŵakulongora wuli kuti ŵakutemwa mskambo? (b) Kasi ni mu nthowa wuli zinyake izo ŵaliska ŵauzimu ŵakulongolera kuti ŵakutemwa mskambo?
4 Mukhaliro wakwamba uwo mzimu wa Ciuta ukupambika nchitemwa. Yehova wakulongora kuti wakutemwa mskambo wose, mwa kupeleka cakurya cauzimu cinandi. (Yesaya 65:13, 14; Mateyu 24:45-47) Kweni wakucita vinandi padera pa kulera mskambo. Wakufipira mtima mberere yiliyose. (1 Petros 5:6, 7) Yesu nayo wakutemwa mskambo. Wakapeleka umoyo wake cifukwa ca iwo, ndipo wakumanya ‘zina’ la mberere yiliyose.—Yohane 10:3, 14-16.
5 Ŵaliska ŵauzimu ŵakuyezga Yehova na Yesu. Ŵakulongora kuti ŵakutemwa mskambo wose mwa kujipeleka pa “kusambizga” mpingo. Nkhani za mu Baibolo izo ŵakuyowoya zikovwira pakulera na kuvikilira mskambo, ndipo waliyose wakuwona umo ŵakutokatokera pa cigaŵa ici. (1 Timote 4:13, 16) Kweni pali milimo yinyake iyo ŵaliska ŵakucita yeneiyo ŵanthu ŵakuyiwona yayi ndipo yikuŵatolera nyengo yitali. Yinyake mwa milimo iyi ni kunozga mafayelo gha mpingo, kuzgora na kulemba makalata, kunozga ndondomeko, na kucita milimo yinyake yinandi mwakuti maungano gha mpingo na vinthu vinyake vyendenge “makoraghene na mu ndonda.” (1 Ŵakorinte 14:40) Ŵanthu ŵakuwona yayi para milimo iyi yikucitika ndipo ŵangayimanya viŵi yayi. Ipo ŵaliska aŵa ŵakuteŵetera mu citemwa nadi.—Ŵagalatiya 5:13.
6, 7. (a) Ni nthowa wuli yimoza iyo ŵaliska ŵangamanyira makora mberere? (b) Cifukwa wuli nyengo zinyake nchiwemi kuphalirako mulara umo tikujipulikira?
6 Ŵaliska ŵacitemwa ŵakuyezgayezga kulongora citemwa ku mberere yiliyose mu mpingo. (Ŵafilipi 2:4) Nthowa yimoza iyo ŵaliska ŵangamanyira makora mberere yiliyose nkhuteŵetera lumoza mu mulimo wa kupharazga. Kanandi Yesu wakendanga na ŵalondezgi ŵake mu upharazgi nakuti wakasangirangapo mwaŵi wa kuŵaciska. (Luka 8:1) Mkhristu munyake uyo ni muliska waluso wakuti: “Nawona kuti kuteŵetera lumoza na mbali panji mudumbu m’munda ndiyo nthowa yiwemi comene kuti nimumanye na kumuciska.” Usange mundateŵetepo lumoza na ŵalara m’munda sonosono apa, mwalekeraci kupangana nawo kuti mucite ntheura?
7 Cifukwa ca citemwa, Yesu wakakondwanga kweniso wakaŵanga wacitima pamoza na ŵalondezgi ŵake. Mwaciyelezgero, apo ŵasambiri ŵake 70 ŵakawera na cimwemwe ku upharazgi, Yesu ‘wakasekelera.’ (Luka 10:17-21) Kweni “Yesu wakalira,” wakati wawona kuti Mariya na mbumba yake kweniso ŵabwezi ŵake ŵakaŵa na citima cifukwa ca nyifwa ya Lazaro. (Yohane 11:33-35) Lero napo, ŵaliska ŵacitemwa ŵakujipulika umo mberere zikujipulikira. Citemwa cikuŵatuma kuti ‘ŵakondwenge na awo ŵakukondwa’ na ‘kulira na awo ŵakulira.’ (Ŵaroma 12:15) Usange muli ŵakukondwa panji ŵacitima, fwatukani kuŵaphalira ŵaliska umo mukujipulikira. Ŵakhozgekenge para ŵapulika kuti muli ŵakukondwa. (Ŵaroma 1:11, 12) Para ŵamanya viyezgo ivyo vyamuwirani ŵamukhozganinge na kumusanguluskani.—1 Ŵatesalonika 1:6; 3:1-3.
8, 9. (a) Kasi mulara munyake wakalongora wuli kuti wakatemwanga muwoli wake? (b) Nchakuzirwa wuli kuti muliska watemwenge mbumba yake?
8 Umo muliska wakucitira na mbumba yake ndivyo vikulongora kuti wakutemwa mskambo. (1 Timote 3:1, 4) Usange ngwakutora, citemwa na nchindi ivyo wakulongora ku muwoli wake cikuŵa cakuwonerapo ku ŵanalume ŵanyake. (Ŵaefeso 5:25; 1 Petros 3:7) Wonani umo Mkhristu munyake zina lake Linda wakayowoyera. Mfumu wake wakaŵa mulaŵiliri kwa vilimika vyakujumpha 20 pambere wandafwe. Linda wakuti: “Mfumu wane wakaŵa wakutangwanika nyengo zose na kupwelelera mpingo. Kweni wakawoneseskanga kuti tikucitira vinthu pamoza. Kanandi wakaniwonganga cifukwa cakuti nkhamovwiranga, ndipo wakapatulanga nyengo na kucezga nane. Ntheura, nkhawona kuti wakunitemwa ndipo nkhaŵa na sanji yayi cifukwa cakuti wakateŵeteranga mpingo nyengo yitali.”
9 Usange Mkhristu uyo ni muliska wali na ŵana, ndipo wakuŵasambizga mwacitemwa na kuŵawonga nyengo na nyengo, ŵapapi ŵanyake ŵakutolerako. (Ŵaefeso 6:4) Nakuti citemwa ico wakulongora ku mbumba yake mbukaboni wakuti ngwakwenelera nadi mulimo uwo wali kupika pakwimikika na mzimu utuŵa.—1 Timote 3:4, 5.
Dumbiskanani Kuti Cimwemwe na Mtende Vilutilire
10. (a) Nchivici cingatimbanizga cimwemwe na mtende mu mpingo? (b) Ni nkhani wuli iyo yikakhumba kutimbanizga mtende mu mpingo mu nyengo ya ŵapositole, ndipo nkhani iyi yikamazgika wuli?
10 Mzimu utuŵa ungapambika cimwemwe na mtende mu mtima wa Mkhristu waliyose, mu wupu wa ŵalara, na mu mpingo wose. Ndipouli, cimwemwe na mtende vingatimbanizgika para palije kudumbiskana makora. Solomoni, Fumu yakale yikati: “Kwambura wupu vinthu kuti vikwenda makora cara.” (Zintharika 15:22) Kweni para pali kudumbiskana kuwemi kweniso mwanchindi, cimwemwe na mtende vikulutilira kuŵapo. Mwaciyelezgero, apo nkhani ya ukotoli yikakhumba kutimbanizga mtende mu mpingo mu nyengo ya ŵapositole, wupu wakulongozga ku Yerusalemu ukalomba mzimu utuŵa kuti uŵalongozge. Kweniso waliyose wakayowoyapo maghanoghano ghake pa nkhani iyi. Ŵakati ŵadumbiskana, ŵakakaka fundo yimoza. Ŵakati ŵaphalira mipingo fundo iyo wose ŵakakaka, ŵabali ‘ŵakakondwa na cisangulusko cake.’ (Milimo 15:6-23, 25, 31; 16:4, 5) Cimwemwe na mtende vikalutilira kuŵapo.
11. Kasi ŵalara ŵangacita wuli kuti mu mpingo mulutilire kuŵa cimwemwe na mtende?
11 Lero napo, ŵaliska ŵakovwira kuti cimwemwe na mtende vilutilire mu mpingo mwa kudumbiskana makora. Para masuzgo ghakukhumba kutimbanizga mtende mu mpingo, ŵakukhala pasi na kudumbirana mwakufwatuka. Ŵakutegherezga mwanchindi para muliska munyawo wakuyowoya. (Zintharika 13:10; 18:13) Para ŵalomba wovwiri wa mzimu utuŵa, ŵakukaka fundo kuyana na ivyo Baibolo likuyowoya kweniso ulongozgi wakupelekeka na “muzga wa magomezgeko na wa vinjeru.” (Mateyu 24:45-47; 1 Ŵakorinte 4:6) Malinga wupu wa ŵalara wakaka fundo mwakuyana na Malemba, mulara waliyose wakupulikira ulongozgi wa mzimu utuŵa mwa kukolerana na fundo iyo yakakika nangauli wumba undakolerane na maghanoghano ghake. Cimwemwe na mtende vikulutilira kuŵapo cifukwa ca mzimu wa kujiyuyura uwu, ndipo mberere zikusambirako umo zingendera na Ciuta. (Mika 6:8) Kasi imwe mukukolerana mwakujiyuyura na fundo iyo ŵaliska mu mpingo ŵakaka mwakuyana na ulongozgi wa mu Baibolo?
Muŵe Ŵakuzizipizga na Ŵawezi
12. Cifukwa wuli Yesu wakenera kuŵa wakuzizipizga na wawezi pakucita vinthu na ŵapositole?
12 Nangauli nyengo zinandi ŵapositole ŵake ŵakatondekanga kucita makora, Yesu wakaŵa wakuzizipizga na wawezi pakucita vinthu na iwo. Mwaciyelezgero, Yesu wakayezga kuŵaphalira kanandi waka kuti ŵakwenera kuŵa ŵakujiyuyura. (Mateyu 18:1-4; 20:25-27) Ndipouli, pa usiku wakuti macero ghake wakomekenge, wakati waŵasambizga kujiyuyura mwa kugezeska malundi ghawo, “mukawuka mphindano mukati mwa iwo, kuti ndi nju wa iwo wakupimika kuŵa mukuru.” (Luka 22:24; Yohane 13:1-5) Kasi Yesu wakaŵanena ŵapositole? Yayi, wakadumbirana nawo mwawezi, wakati: “Mukuru ndi nju, uyo wakukhala pa kurya, panji uyo wakuteŵeta? Asi ndi uyo wakukhala pa kurya? Kweni Ine ndili mukati mwinu nga ndi uyo wakuteŵeta.” (Luka 22:27) Paumaliro ŵapositole ŵakacontheka mitima na kuzizipizga kwa Yesu, wezi wake, pamoza na nkharo yake yiwemi.
13, 14. Mphawuli comene apo ŵaliska ŵakwenera kuŵa ŵawezi?
13 Mwakuyana waka, muliska wauzimu wangakhumbikwira kumovwira munthu kanandi waka pa ico wakutondeka kucita makora. Muliska wangakwenyelera na munthu uyo. Kweni para ‘wakucenjezga cikanamalango,’ ndipo wakukumbuka kuti nayo wakutondeka mu vinyake, waŵenge wakuzizipizga na wawezi kwa mbali wake. Para wacita nthena ndikuti wakuyezga Yehova na Yesu, awo ŵakulongora makhaliro agha kwa Ŵakhristu wose, na ŵaliska wuwo.—1 Ŵatesalonika 5:14; Yakobe 2:13.
14 Nyengo zinyake ŵaliska ŵangakhumbikwira kumucenya munthu uyo wananga vikuru. Usange munthu uyo wakupera yayi, ŵalara ŵakwenera kumufumyamo mu mpingo. (1 Ŵakorinte 5:11-13) Ndipouli, umo ŵakucitira nayo munthu uyu ŵakwenera kulongora kuti iwo ŵakutinkha kwananga, munthu yayi. (Yuda 23) Para ŵaliska ŵakulongora wezi ŵangawovwira kuti mberere yakuzgeŵa yiwelere ku mskambo.
Milimo Yiwemi Yakucitika Cifukwa ca Cipulikano
15. Kasi ni nthowa wuli yimoza iyo ŵaliska ŵakuyezgera uwemi wa Yehova, ndipo nchivici cikuŵatuma kuti ŵacitenge nthena?
15 “Ku wose Yehova ndi muwemi,” nanga nkhu awo ŵakuleka kuwonga ivyo wakuŵacitira. (Salmo 145:9; Mateyu 5:45) Uwemi wa Yehova ukuwoneka comene pakuti wakutuma ŵanthu ŵake kuti ŵapharazge “makani ghawemi . . . gha ufumu.” (Mateyu 24:14) Ŵaliska ŵakulongora uwemi wa Ciuta mwa kudangilira pa mulimo wa kupharazga. Nchivici cikuŵatuma kuti ŵatokatokenge nthena? Nchipulikano cakukhora mwa Yehova na vilayizgo vyake.—Ŵaroma 10:10, 13, 14.
16. Kasi ŵaliska ‘ŵangacitira wuli uwemi’ mberere?
16 Padera pa kucitira ‘wose uwemi’ mwa kupharazga, ŵaliska ŵali na mulimo wa kucitira uwemi “comenecomene awo mba mbumba ya cipulikano.” (Ŵagalatiya 6:10) Nthowa yimoza iyo ŵakucitira ici njakuti ŵakwendera ŵabali kuti ŵaŵakhozge. Mulara munyake wakati: “Nkhutemwa comene kwendera ŵabali. Nkhuŵa na mwaŵi wa kuŵalumba ŵabali na ŵadumbu cifukwa ca umo ŵakutokatokera kweniso kuŵawonga pa ivyo ŵakucita.” Nyengo zinyake ŵaliska ŵangasacizga umo munthu uyo wangacitira kuti wateŵetere makora Yehova. Para ŵakucita nthena, ŵaliska ŵangacita makora kuyezga mpositole Paulosi. Wonani umo wakayowoyera ku ŵabali ŵa ku Tesalonika: “Nga muŵe imwe, tikumugomezgani mu Fumu kuti mukucita sono, ndipo muti mupe kucita, ivyo tikamulayizgani.” (2 Ŵatesalonika 3:4) Mberere zikukopeka na mazgu ghawemi agha ndipo cikuŵa cipusu kuti ‘zipulikire awo mbacilongozgi.’ (Ŵahebere 13:17) Para ŵaliska ŵamwenderani na kumukhozgani, mwalekeraci kuŵawonga?
Pakukhumbikwira Kujikora Kuti Tiŵe Ŵakuzika
17. Kasi Petrosi wakasambirako vici kwa Yesu?
17 Yesu wakaŵa wakuzika, nanga ni para ŵanthu ŵamukwenyerezga. (Mateyu 11:29) Wakati wapelekeka na kukakika, Yesu wakakalipa yayi, wakajikora comene. Cifukwa ca phyumphyu, Petrosi wakasolora lupanga na kuwezgera. Kweni Yesu wakati: “Kasi ukughanaghana kuti ndilive kumanya kuŵeyera Ŵadada, ndipo ŵanditumizgirenge sono pano mipingo yakuluska khumi na yiŵiri ya ŵangelo?” (Mateyu 26:51-53; Yohane 18:10) Petrosi wakasambirapo kanthu ndipo pamanyuma pake wakakumbuska Ŵakhristu kuti: “Khristu nayo wakakomwera imwe, na kumusidirani bambiro, mwakuti mulondezge malwayo ghake: . . . Mweneuyo, para wakatukikanga, kuti wakawezga kutuka cara; para wakakomwanga, kuti wakafinganga cara.”—1 Petros 2:21-23.
18, 19. (a) Mphawuli comene apo ŵaliska ŵakwenera kulongora kuzika na kujikora? (b) Ni mafumbo wuli agho tizamudumbiskana mu nkhani yakulondezgapo?
18 Ntheura pera, ŵaliska ŵamahara ŵakwenera kuŵa ŵakuzika nanga ŵanthu ŵangaŵacitira uheni. Mwaciyelezgero, ŵanyake awo ŵakukhumba kuŵawovwira mu mpingo ŵangaŵacitira makora yayi. Usange munthu uyo wakukhumbikwira wovwiri ngwakupwetekeka panji ni mulwari mwauzimu, wangazgora na mazgu gha “kulasa kwa lupanga.” (Zintharika 12:18) Ndipouli, nga ni Yesu, ŵaliska ŵakuwezgera mazgu ghakulasa yayi panji kumucitira uheni. Kweni ŵakujikora na kulutilira kumulengera lusungu, ndipo ici cingamovwira munthu uyo wakukhumbikwira wovwiri. (1 Petros 3:8, 9) Kasi mukutorapo kanthu pa ivyo ŵalara ŵakucita na kulongora kuzika na kujikora para ŵakumulongozgani?
19 Tikukayika yayi kuti Yehova na Yesu ŵakuwonga mulimo ukuru uwo ŵaliska vikwi vinandi ŵakucita pakupwelelera mskambo mwakujipeleka pa caru cose. Kweniso Yehova na Mwana wake ŵakutemwa comene ŵateŵeti ŵakovwira vikwi vinandi awo ŵakovwira ŵalara pa ‘kuteŵetera ŵatuŵa.’ (Ŵahebere 6:10) Ipo nchifukwa wuli ŵabali ŵanyake ŵakubapatizika ŵakudonda kupenja “mulimo uwemi” uwu? (1 Timote 3:1) Ndipo Yehova wakusambizga wuli awo waŵimika kuŵa ŵaliska? Tizamudumbiskana mafumbo agha mu nkhani yakulondezgapo.
Kasi Mukukumbuka?
• Kasi ni nthowa wuli zinyake izo ŵaliska ŵakulongolera kuti ŵakutemwa mskambo?
• Kasi wose mu mpingo ŵangacitaci kuti muŵe cimwemwe na mtende?
• Cifukwa wuli ŵaliska ŵakuŵa ŵakuzizipizga na ŵawezi para ŵakulongozga munthu?
• Kasi ŵalara ŵakulongora wuli uwemi na cipulikano?
[Cithuzithuzi pa peji 19]
Ŵalara ŵakuteŵetera mpingo cifukwa ca citemwa
[Vithuzithuzi pa peji 19]
Kweniso ŵakucezga na mbumba zawo pa vyakusanguluska . . .
. . . na mu uteŵeti
[Cithuzithuzi pa peji 20]
Para ŵalara ŵakudumbiskana makora, mu mpingo mukuŵa cimwemwe na mtende