‘Mwa Ŵana, Pulikirani Ŵapapi Ŵinu’

“Mwa ŵana, pulikirani mu Fumu ŵapapi ŵinu: cifukwa uku nkhwakurunjika.”—ŴAEFESO 6:1.

1. Kasi kupulikira kungamuvikilirani wuli?

PANYAKE mphanyi tili kufwa titondekenge kupulikira, ndipo ŵanji ŵali kufwa cifukwa cakuti ŵakatondeka kupulikira. Kupulikira vici? Macenjezgo, mwaciyelezgero agho ghakufuma ku mathupi ghithu ghakupangika mwakuzizwiska. (Salmo 139:14) Maso ghithu ghangawona kuti mtambo wabinkha, makutu ghithu ghangapulika kududumira kwa leza. Ndipo leza para wacita mwetu wangacitiska sisi nyalunyalu. Awo ŵali kusambizgika kofya kwa vimanyikwiro ivi, yikuŵa nyengo yawo yakubisamira cimphepo ico cingiza pamoza na civula cikuru ca ŵaleza na malibwe ico cingaŵakoma.

2. Cifukwa wuli ŵana ŵakukhumbikwira kucenjezgeka, ndipo cifukwa wuli ŵakwenera kupulikira ŵapapi ŵawo?

² Mwa ŵana ŵacoko mukukhumbikwira kucenjezgeka za vinthu vyakofya, ndipo ŵapapi ŵinu ndiwo ŵali na udindo uwu. Mungakumbuka ŵakumuphalirani kuti: “Kukora ku moto yayi, mungaphya.” “Lekani kuseŵera pa maji mungafwa.” “Mulaŵiskenge uku na uku pambere mundajumphe msewu.” Nchacitima kuti ŵana ŵakupwetekeka nanga nkhufwa wuwo cifukwa cakutondeka kupulikira. Kupulikira ŵapapi ŵinu “nkhwakurunjika,” ndipo nkhwakwenelera. Kweniso nchinthu camahara. (Zintharika 8:33) Lemba linyake likuti kupulikira ‘kukukondweska’ Fumu yithu Yesu Khristu. Enya nadi, Ciuta wakulangura imwe mwa ŵana ŵacoko kupulika ŵapapi ŵinu.—Ŵakolose 3:20; 1 Ŵakorinte 8:6.

Vyandulo vya Muyirayira vya Kupulikira

3. Kasi ku ŵanandi ŵa ise ‘umoyo weneco’ ni vici, ndipo ni mwauli umo ŵana ŵangaŵira na cilindizga ici?

³ Kupulikira ŵapapi ŵinu kukumuvikilirani ku “umoyo uno,” kweniso kumovwiraninge kuti muzakakondwe na umoyo “uwo ukwiza,” uwo “mbumoyo weneco.” (1 Timote 4:8; 6:19) Ku ŵanandi ŵa ise, umoyo weneco mbumoyo wamuyirayira mu caru ciphya pano pasi, ico Ciuta walayizga awo ŵakusungilira malango ghake mwakugomezgeka. Dango linyake lakuzirwa mwa malango agha likuti: “Cindika ŵawuso na ŵanyoko (ili ndi Dango lakudanga ilo liri na cilayizgano), Kuti kukukhalire makora, ndipo kuti ukhalirenge myaka yinandi pano pa caru.” Mwantheura, para mukupulikira ŵapapi ŵinu, muŵenge ŵakukondwa. Muŵenge na cilindizga ciwemi ca munthazi, ndipo muzamukondwa na umoyo wamuyirayira mu paradiso pa caru capasi.—Ŵaefeso 6:2, 3.

4. Kasi ni mwauli umo ŵana ŵangacindikira Ciuta na kusanga candulo?

⁴ Para mukucindika ŵapapi ŵinu na kuŵapulikira, mukucindikaso Ciuta cifukwa ndiyo wakulangura kuti muŵapulikirenge. Kweniso mukwandula. Baibolo likuti: “Ine ndine Yehova, Ciuta winu uyo wakumusambizgani kuti muwone candulo.” (Yesaya 48:17; 1 Yohane 5:3) Kasi mukusanga wuli candulo cifukwa ca kupulikira? Ŵanyinamwe na ŵawiskemwe ŵakukondwa, ndipo ŵangalongora cimwemwe cawo mwa kumucitirani vinthu ivyo vingapangiska umoyo winu kuŵa wacimwemwe. (Zintharika 23:22-25) Kweni cakuzirwa comene nchakuti para mukupulikira mukukondweska Ŵawiskemwe ŵakucanya, ndipo ŵazamumutumbikani comene. Tiyeni tiwone umo Yehova wakatumbikira na kuvikilira Yesu, uyo wakati: “Mazuŵa ghose nkhucita vyeneivyo vikumukondweska.”—Yohane 8:29.

Yesu Wakalimbikiranga Milimo

5. Kasi pali ukaboni wuli wakulongora kuti Yesu wakalimbikiranga milimo?

⁵ Yesu wakaŵa mwana wakwamba wa Mariya. Ŵawiske awo ŵakamulera, a Yosefe ŵakaŵa muŵaji. Yesu nayo wakaŵa muŵaji, nchakuwonekerathu kuti wakasambizgika na Yosefe. (Mateyu 13:55; Marko 6:3; Luka 1:26-31) Kasi mukughanaghana kuti Yesu wakaŵa muŵaji wa mtundu wuli? Apo wakaŵa kucanya, pambere mwamunthondwe wandanjire munthumbo mwa ŵanyina, wakalongosora kuti: “Nkhaŵapo ine pafupi nayo [Ciuta] nga ndi fundi; ndipo zuŵa na zuŵa nkhaŵa wakumukondweska.” Ciuta wakakondweskeka na Yesu, uyo apo wakaŵa kucanya wakalimbikiranga milimo. Kasi mukughanaghana kuti apo wakaŵa muwukirano pano pa caru wakalimbikiranga milimo na kuŵa muŵaji waluso?—Zintharika 8:30; Ŵakolose 1:15, 16.

6. (a) Cifukwa wuli mukughanaghana kuti apo Yesu wakaŵa mwana wakacitanga milimo ya panyumba? (b) Kasi ni mwauli umo ŵana ŵangalondezgera ciyelezgero ca Yesu?

⁶ Palije kukayika kuti Yesu apo wakaŵa mwana wakaseŵeranga, nga umo Baibolo likuyowoyera kuti ŵana ŵakaseŵeranga. (Zekariya 8:5; Mateyu 11:16, 17) Ndipouli, mungasimikizga kuti Yesu pakuŵa mwana wakwamba mu mbumba yikuru kweni yakusoŵera mwakuthupi, wakacitanga milimo yinyake padera pa kusambizgika kuŵaja na Yosefe. Pamasinda, Yesu wakaŵa mupharazgi ndipo wakajipeleka ku uteŵeti wake mwakuti wakaleka vinthu vyakumukondweska pa umoyo wake. (Luka 9:58; Yohane 5:17) Kasi pali nthowa izo imwe mungalondezgera Yesu? Kasi ŵapapi ŵinu ŵakumupemphani kuti munozge cipinda cinu panji kucita milimo yinyake? Kasi ŵakumuciskani kuti mulutenge nawo ku maungano kukasopa Ciuta na kuphalirako ŵanji za cipulikano cinu? Kasi mukughanaghana kuti Yesu wate wacitenge wuli na ivyo ŵapapi ŵinu ŵakumupemphani kucita?

Musambiri Muwemi wa Baibolo Ndiposo Msambizgi

7. (a) Kasi Yesu wakaluta na ŵanjani ku Paska? (b) Yesu wakaŵa nkhu apo ŵanyake ŵakaweleranga ku nyumba, ndipo cifukwa wuli?

⁷ Ŵanalume wose ŵa mbumba za Israyeli ŵakapika dango lakuti ŵalutenge kukasopa Yehova katatu pa tempele mu nyengo ya viphikiro vya Ciyuda. (Duteronome 16:16) Apo Yesu wakaŵa na vilimika 12, mbumba yakwawo yikaluta ku Yerusalemu nyengo ya Paska. Nchakuwonekerathu kuti ŵanung’una na ŵadumbu ŵake ŵakaŵapo pa ulendo uwu. Ndipo awo ŵakwenera kuti ŵakendanga na mbumba yakwake ŵakaŵa, Salome uyo panji wakaŵa munung’una wa Mariya, pamoza na mfumu wake Zebediya na ŵana ŵawo Yakobe na Yohane, awo pamasinda ŵakaŵa ŵapositole.a (Mateyu 4:20, 21; 13:54-56; 27:56; Marko 15:40; Yohane 19:25) Pakuwelera ku nyumba, Yosefe na Mariya ŵakatenge Yesu wali na ŵacibali, lekani pakwamba ŵakaŵanika yayi kuti palije. Ŵakati ŵendapo mazuŵa ghatatu, Mariya na Yosefe ŵakaŵanika kuti Yesu palije, ndipo ŵakamupenja na kumusanga mu tempele, “wakukhala pakati pa ŵasambizgi, wakaŵapulikanga na kuŵafumba.”—Luka 2:44-46.

8. Kasi Yesu wacitangaci mu tempele, ndipo cifukwa wuli ŵanthu ŵakazukumanga?

⁸ Ni mwauli umo Yesu ‘wakafumbiranga’ ŵasambizgi? Kufumba kwake kukaŵa kwakuti wasange waka mazgoro yayi. Lizgu la Cigiriki ilo lazunulika apa likung’anamura kufumba nga umo ŵakucitira mu khoti, mwantheura wakafumbananga nawo. Enya, nanga ni apo wakaŵa mwana mucoko, Yesu wakaŵa musambiri wa Baibolo uyo ŵasambizgi ŵa visopa ŵakazukumanga nayo. Baibolo likuti: “Wose awo ŵakamupulika ŵakazukumanga na kamanyiro kake na kazgolero kake.”—Luka 2:47.

9. Kasi mungalondezga wuli ciyelezgero ca Yesu pakusambira Baibolo?

⁹ Cifukwa wuli Yesu apo wakaŵa mwana mucoko nanga ni ŵasambizgi ŵa visopa ŵakazukumanga nayo umo wakamanyiranga Malemba? Wakatumbikika cifukwa wakalereka na ŵapapi awo ŵakawopanga Ciuta ndipo ŵakamusambizga kwambira pa wanici wake. (Exodus 12:24-27; Duteronome 6:6-9; Mateyu 1:18-20) Tingaŵa ŵakusimikizga kuti Yosefe wakalutanga na Yesu ku sunagoge kukategherezga Malemba apo ghakaŵazgikanga na kulongosoreka. Kasi namwe muli na mwaŵi wa kulereka na ŵapapi awo ŵakumusambizgani Baibolo na kuluta namwe ku maungano Ghacikhristu? Kasi mukuzirwiska citatata cawo, nga umo Yesu wakawongera ŵapapi ŵake? Kasi mukuphalirako ŵanji ivyo mukusambira nga umo Yesu wakacitiranga?

Yesu Wakapulikiranga

10. (a) Cifukwa wuli ŵapapi ŵa Yesu ŵakeneranga kumanya uko ŵangamusanga? (b) Nchiyelezgero wuli ciwemi ico Yesu wakupeleka ku ŵana?

¹⁰ Kasi mukughanaghana kuti Mariya na Yosefe ŵakajipulika wuli ŵati ŵamupenja Yesu mazuŵa ghatatu na kukamusanga mu tempele? Nchambura kukayika kuti nkhongono zawo zikaweleramo. Kweni Yesu wakalongora kuzizikika kuti ŵapapi ŵake ŵakamanya yayi uko wakaŵa. Iwo ŵakamanyanga makora kubabika kwa Yesu mwamunthondwe. Nangauli ŵakamanya vyose yayi vyakukhwaskana na Yesu, ŵakwenera kuti ŵakamanyanga mulimo wake wa munthazi nga Mponoski na Muwusi wa Uthemba wa Ciuta. (Mateyu 1:21; Luka 1:32-35; 2:11) Mwantheura, Yesu wakaŵafumba kuti: “Mwandipenjeraci? asi mwamanyanga kuti ndili kwenera kuŵa mu nyumba ya Ŵadada?” Ndipouli, Yesu wakapulikira na kuwelera ku Nazarete lumoza na ŵapapi ŵake. Baibolo likuti: “Ndipo wakaŵapulikiranga.” Kweniso, “ŵanyina ŵakasungilira mu mtima wawo vinthu vyose vyeneivi.”—Luka 2:48-51.

11. Kasi ni sambiro wuli la kupulikira ilo mungatorako kwa Yesu?

¹¹ Kasi cikumuŵirani cipusu kulondezga Yesu, nyengo zose kupulikira ŵapapi ŵinu? Panji mukughanaghana kuti ŵapapi ŵinu ŵakumanyaci umo caru sono cikwendera nakuti imwe mukumanya vinandi kuluska iwo? Mbunenesko, mungamanya vinthu vinyake ivyo panji ŵapapi ŵinu ŵakuvimanya yayi nga ndi maselufoni, makompyuta panji na vinthu vinyake vyalero. Kweni kumbukani kuti ŵasambizgi ŵakumanyikwa ŵakazukumanga na Yesu cifukwa ca “kamanyiro kake na kazgolero kake.” Mungazomerezga kuti Yesu wakamanyanga vinandi kuluska imwe. Kweni Yesu wakapulikiranga ŵapapi ŵake. Fundo iyi yikung’anamura kuti Yesu wakakolerananga na vyose ivyo ŵapapi ŵake ŵayowoya yayi. Ndipouli, “wakaŵapulikiranga,” nanga ni apo wakaŵa na vilimika vyapakati pa 13 na 19. Kasi ni sambiro wuli ilo mukughanaghana kuti mungatorako ku ciyelezgero ca Yesu?—Duteronome 5:16, 29.

Kupulikira Kukusuzga

12. Kasi ni mwauli umo kupulikira kungaponoskera umoyo winu?

¹² Nchipusu yayi kupulikira nyengo zose, nga umo vikaŵira vilimika vicoko waka ivyo vyajumpha. Ŵasungwana ŵaŵiri ŵakaŵa pafupi kujumpha msewu uwo mukwenda magalimoto comene m’malo mwakujumpha apo pakwenda ŵanthu ŵapasi. Apo munyawo wakaŵa pafupi na malo agho pakujumpha ŵanthu ŵakwenda pasi iwo ŵakati: “Yendeska John tijumphe kuno. Asi ukuluta na ise?” Apo John wakaziwulikanga, msungwana munyake wakamunyoza wakati: “Wofi nga nkhuku!” Nangauli John wakaŵa na wofi yayi, wakati: “Nkhwenera kupulikira ŵamama.” Wacali pa malo agho pakujumpha ŵanthu ŵakwenda pasi, wakapulika kukwentha kwa matayara ndipo wakawona ŵasungwana ŵagandika na galimoto. Yumoza wakafwira papo, munyake wakapwetekeka comene mwakuti ŵakakamudumura lundi. Ŵanyinawo ŵa ŵasungwana ŵakaŵaphalira kuti ŵakajumphe apo pakwenda ŵanthu ŵapasi. Pamasinda pa ivi ŵakaphalira ŵanyina John kuti: “Nkhugomezga kuti ŵaŵenge ŵakupulikira nga ndi msepuka winu mphanyi ivi vindacitike.”—Ŵaefeso 6:1.

13. (a) Cifukwa wuli mukwenera kupulikira ŵapapi ŵinu? (b) Mphawuli apo nchakwenelera kuti mwana wakane kupulikira ŵapapi?

¹³ Cifukwa wuli Ciuta wakuti: ‘Mwa ŵana, pulikirani ŵapapi ŵinu’? Para mukupulikira ŵapapi ŵinu mukupulikiraso Ciuta. Kweniso, ŵapapi ŵinu ŵakumanya vinthu vinandi comene kuluska imwe. Mwaciyelezgero, vilimika vinkhondi pambere ngozi iyo yayowoyeka pacanya yindacitike, mwana wa ŵabwezi ŵanyina John wakakomeka pa malo gheneghagha. Mbunenesko kuti nyengo zose cingaŵa cipusu yayi kupulikira ŵapapi ŵinu, kweni Ciuta wakuti mukwenera kuŵapulikira. Nyengo zinyake, usange ŵapapi ŵinu, panji ŵanji, ŵakumuphalirani kuti muyowoye utesi, mwibe, panji mucite cinthu cinyake ico Ciuta wakutinkha, mukwenera “kupulikira Ciuta kwakuluska ŵanthu.” Lekani Baibolo likuti: “Mwa ŵana pulikirani mu Fumu ŵapapi ŵinu.” Ici cikusazgapo kupulikira ŵapapi ŵinu vinthu vyose ivyo vikukolerana na malango gha Ciuta.—Milimo 5:29.

14. Cifukwa wuli kupulikira kukusuzga cara kwa munthu uyo ngwakufikapo, kweni cifukwa wuli wakwenera kusambira?

¹⁴ Kasi mukughanaghana kuti muŵenge ŵakufikapo, “wambura kukazuzgika, wakupatulika ku ŵakwananga,” nga umo Yesu wakaŵira mphanyi nyengo zose cikumuŵirani cipusu kupulikira ŵapapi ŵinu? (Ŵahebere 7:26) Muŵenge ŵakufikapo, mphanyi mulije makhumbiro ghakucita viheni, nga agho muli nagho sono. (Genesis 8:21; Salmo 51:5) Nanga ni Yesu wakacita kusambira kuti waŵe wakupulikira. Baibolo likuti: “Nanga [Yesu] wakaŵa Mwana, wakasambira kapulikiliro mu ivyo wakakomwa navyo.” (Ŵahebere 5:8) Kasi ni mwauli umo kukomwa kukamovwilira Yesu kusambira kupulikira, ivyo kucanya mphanyi wakasambira yayi?

15, 16. Kasi Yesu wakasambira wuli kupulikira?

¹⁵ Mwakulongozgeka na Yehova, Yosefe na Mariya ŵakavikilira Yesu kuti waleke kukomeka apo wakaŵa mwanici. (Mateyu 2:7-23) Kweni pamasinda Ciuta wakaleka kuvikilira Yesu mwamunthondwe. Maghanoghano na masuzgo gha Yesu ghakakura comene ndipo Baibolo likuyowoya kuti “wakapeleka malurombo na maŵeyelero pamoza na nchemerezgo na masozi.” (Ŵahebere 5:7) Kasi ivi vikacitika nyengo wuli?

¹⁶ Vikacitika mu maora ghaumaliro gha umoyo wake wa pa caru capasi apo Satana wakayezgayezga comene kuti waswe ukongolekwa wa Yesu. Nchakuwonekerathu kuti Yesu wakasuzgika maghanoghano umo nyifwa yake nga munthu muheni yiyuyulirenge zina la Ŵawiske. Ndipo “wakafwililira mu kulomba [m’munda wa Getsemane]: ndipo mavuci ghake ghakaŵa nga ndi manthonyezi ghakuru gha ndopa ghakunthonyera pasi.” Pamasinda pa maora ghacoko waka, nyifwa yake pa khuni lakusuzgikirapo yikamuŵinya comene mwakuti Yesu “wakabangura na lizgu likuru.” (Luka 22:42-44; Marko 15:34) Mwantheura, “wakasambira kapulikiliro mu ivyo wakakomwa navyo” ndipo wakakondweska mtima wa Ŵawiske. Sono Yesu wali kucanya, wakumanya makora masuzgo agho ghakuŵapo para tikuyezgayezga kuti tiŵe ŵakupulikira.—Zintharika 27:11; Ŵahebere 2:18; 4:15.

Kusambira Kupulikira

17. Kasi kupokera cilango tikwenera kukuwona wuli?

¹⁷ Para ŵawiskemwe na ŵanyinamwe ŵakumulangani, cikulongora kuti ŵakumukhumbirani viwemi, ndiposo ŵakumutemwani. Baibolo likufumba kuti: “Ndi mwana nju uyo wiske wakuwura kumulanga?” Asi cingaŵa cacitima usange ŵapapi ŵinu ŵakuleka kumutemwani kusanga nyengo na kufwilirapo kumulangani? Mwakuyana waka, cifukwa cakuti Yehova wakumutemwani, lekani wakumulangani. Mbunenesko kuti “kulanga kose kukuwoneka lero kuti nkhwambura cimwemwe, kweni nkhwa citima; kweni pamasinda kukupambika mu mtembwere vipambi vya urunji mwa ŵeneawo mbakusambizgika nako.”—Ŵahebere 12:7-11.

18. (a) Kasi cilango cacitemwa cikulongoraci? (b) Kwizira mu ivyo vyacitikira ŵanji, kasi mwawonapo uwemi wuli wa kupokera cilango?

¹⁸ Themba la mwaka la mu Israyeli, ilo Yesu wakaliyowoya cifukwa ca vinjeru vyake, likayowoya kukhumbikwa kwakuti ŵapapi ŵalangenge ŵana ŵawo mwacitemwa. Solomoni wakalemba kuti: “Uyo walije kutimba mwana wake wakumunangira, kweni uyo wakumutemwa wakutendekera kumulanga.” Solomoni wakayowoyaso za munthu uyo wakuzomera cilango cacitemwa kuti wakuthaska umoyo wake ku nyifwa. (Zintharika 13:24; 23:13, 14; Mateyu 12:42) Mwanakazi munyake Wacikhristu wakukumbuka kuti para wasuzga pa maungano Ghacikhristu, ŵawiske ŵakamuphaliranga kuti ŵamumulanga para ŵafika ku nyumba. Sono wakuwonga uwemi uwo ŵawiske ŵakacita, kumulanga mwacitemwa kukamovwira kuti wakure makora.

19. Cifukwa wuli comene mukwenera kuŵapulikira ŵapapi ŵinu?

¹⁹ Usange muli na ŵapapi awo ŵakumutemwani ndipo ŵakufwilirapo kumulangani mwacitemwa, ni mwaŵi winu. Ŵapulikirani, nga umo Yesu wakapulikiranga ŵapapi ŵake a Yosefe na Mariya. Ŵapulikirani comene cifukwa Yehova Ciuta, uyo ni Wiskemwe wakucanya, ndimo wakuti mucitirenge. Musangenge candulo, nakuti ‘kumukhalireninge makora, ndipo mukhalenge myaka yinandi pano pa caru.’—Ŵaefeso 6:2, 3.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mungazgora Wuli?

• Kasi ni vyandulo wuli ivyo ŵana ŵakusanga para ŵakupulikira ŵapapi ŵawo?

• Apo Yesu wakaŵa mwana mucoko, kasi wakalongora wuli ciyelezgero ca kupulikira ŵapapi ŵake?

• Kasi Yesu wakasambira wuli kupulikira?

[Cithuzithuzi pa peji 20]

Pa msinkhu wa vilimika 12, Yesu wakamanyanga makora Malemba