Ivyo Vingapangiska Mbumba Kuŵa Yacimwemwe
Kumazga Masuzgo
Mfumu wakati: “Ŵana ŵithu ŵali nkhu?”
Muwoli wakati: “Ŵaluta ku msika, ŵamugura malaya.”
Mfumu wakati: [Wakakwiya ndipo wakayowoya mwakucemerezga] “‘Ŵamugura malaya?’ Asi malaya ŵali kugura mwezi wamara uwu?”
Muwoli wakati: [Mwakujigowokera, ndiposo mwakukwiya cifukwa cakuti mfumu wake wakamususka] “Kweni kuti waka vinthu vyakhira mtengo. Nakuti ŵangunipempha dankha, ndipo nanguŵazomerezga kuti ŵalute.”
Mfumu wakati: [Wakatondeka kujikora, ndipo wakacemerezga] “Ukumanya kuti nkhutemwa yayi kuti ŵana ŵithu ŵagulenge vinthu pambere ŵandaniphalire. Iwe ungaŵazomerezga wuli kwambura kuniphalira dankha?”
Kasi mukughanaghana kuti ni masuzgo wuli agho ŵakutorana awo ŵazunulika pacanya apa ŵakwenera kumazga? Nchakuwonekerathu kuti mfumu wali na befu. Kweni padera pa ici, ŵakutorana aŵa ŵakuwoneka kuti ŵakukolerana yayi pa nkhani ya wanangwa uwo ŵana ŵawo ŵakwenera kuŵa nawo. Kweniso ŵakuwoneka kuti ŵakudumbiskana makora yayi.
Palije nthengwa iyo njakufikapo. Ŵakutorana wose ŵali na masuzgo ghakupambanapambana. Kwali masuzgo ngacoko panji ngakuru, nchakuzirwa kuti mfumu na muwoli ŵasambire kughamazga. Cifukwa wuli?
Para nyengo yajumphapo, masuzgo agho ghandamazgike ghangazakajandizga kudumbiskana. Themba Solomoni likati: “Mphindano yikozgana na mphingirizgo zakujara linga.” (Zintharika 18:19) Kasi mungacita wuli kuti mudumbiskanenge makora para mukukhumba kumazga masuzgo?
Nga ni umo mtima na maphapu viliri vyakukhumbikwa mwakuti ndopa zigwire makora nchito yake, citemwa na nchindi ni vyakukhumbikwa kuti paŵe kudumbiskana kuwemi mu nthengwa. (Ŵaefeso 5:33) Pa nkhani ya kumazga masuzgo, citemwa cipangiskenge kuti ŵakutorana ŵaleke kukumbuka maubudi ghakumanyuma na umo ghakaŵakwenyelezgera, m’malo mwake ŵaghanaghanirenge za suzgo ilo liripo pa nyengo iyo. (1 Ŵakorinte 13:4, 5; 1 Petros 4:8) Ŵakutorana awo ŵakucindikana ŵakuyezgayezga kuti waliyose wayowoyengepo maghanoghano ghake mwakufwatuka ndiposo ŵakutegherezgana na kupulikiska ico munyawo wayowoya.
Nthowa Zinayi Zakumazgira Masuzgo
Aghanaghanirani nthowa zinayi izo zalembeka pasi apa, ndipo muwone umo fundo za mu Baibolo zingamovwilirani kumazga masuzgo mwacitemwa ndiposo mwanchindi.
1. Ŵani na nyengo yakuti mudumbiskane. “Kanthu kose kali na nyengo yake na yake, . . . nyengo ya kukhala cete, na nyengo ya kuyowoya.” (Mupharazgi 3:1, 7) Nga ni umo tawonera kugazgana kwa ŵakutorana awo ŵazunulika kukwambilira kwa nkhani iyi, masuzgo ghanyake ghangapangiska munthu kuti wakwiye comene. Usange vyamucitikirani, jikorani na kuleka dankha cidumbirano kwa nyengo yicoko, ‘khalani cete’ kuti muleke kukwiya comene. Mungavikilira nthengwa yinu kuti yileke kunangika usange mungalondezga ulongozgi wa mu Baibolo uwu: “Jando la mphindano liri ngati para munthu wajulira maji, ntheura leka makani, yindayambe mphindano.”—Zintharika 17:14.
Ndipouli, paliso “nyengo ya kuyowoya.” Masuzgo ghali nga ni thondo, ndipo ghakukura comene para mwaghalekelera. Ntheura lekani kusurako suzgo pakughanaghana kuti yimarenge yekha. Usange mwaleka dankha kudumbiskana za suzgo yinu, longorani nchindi ku munyinu mwa kusankha nyengo kuti muzakadumbiskane suzgo yinu. Ici cingawovwira mose kulondezga ulongozgi wa mu Baibolo, wakuti: “Dazi lileke kunjira mu ukali winu.” (Ŵaefeso 4:26) Kweni mukwenera kucita vinthu mwakuyana na layizgo linu.
YEZGANI KUCITA ICI: Sabata yiliyose, ŵani na nyengo yakuti mudumbiskanenge masuzgo gha mu mbumba. Usange mwawona kuti pali nyengo yinyake iyo mukukolerana yayi para mukudumbiskana, mwaciyelezgero, para mwawera waka ku nchito panji pambere mundarye, koleranani kuti muleke kudumbiskana za masuzgo ghinu pa nyengo izi. M’malo mwake, sankhani nyengo iyo yingaŵa yakwenelera.
2. Yowoyani maghanoghano ghinu mwakufwatuka ndiposo mwanchindi. Baibolo likuti: “Yowoyeskanani unenesko munthu yose na mzengezgani wake.” (Ŵaefeso 4:25) Usange ndimwe wakutora panji kutengwa, mzengezgani winu wapafupi comene ni munyinu wa mu nthengwa. Ntheura fwatukani kumuphalira munyinu umo mukujipulikira. Margareta,a uyo waŵa mu nthengwa kwa vilimika 26, wakati: “Nkhati natengwa waka nkhaghanaghananga kuti para pali suzgo mfumu wane wamanyenge yekha umo nkhujipulikira. Nkhawona kuti ivyo nkhaghanaghananga vikaŵa vyambura kwenelera. Sono nkhuyezga kulongosora makora maghanoghano ghane kweniso umo nkhujipulikira.”
Kumbukani kuti pakudumbiskana suzgo, cilato cinu nchakuti mutonde yayi panji kuthereska mulwani, kweni kuti munyinu wamanye maghanoghano ghinu. Kuti mucite makora longosorani ilo mukughanaghana kuti ni suzgo, yowoyani apo suzgo ili likwambira, ndiposo umo imwe mukujipulikira na suzgo ili. Mwaciyelezgero, usange mukukhuŵara cifukwa cakuti munyinu wakuŵika makora yayi vinthu, mwanchindi mungayowoya kuti, ‘Para mwawera ku nchito ndipo mukuŵika malaya yinu pasi [apo pakwambira suzgo na ilo ni suzgo], nkhuwona kuti mukuwonga yayi pa ivyo nkhuyezgayezga kucita pakupwelelera nyumba [longosorani umo mukujipulikira].’ Ndipo sacizgani ivyo imwe mukughanaghana kuti vingawovwira kumazga suzgo.
YEZGANI KUCITA ICI: Kuti movwirike kughanaghana makora pambere mundambe kuyowoya na munyinu, lembani ilo mukughanaghana kuti ni suzgo ndiposo nthowa yakumazgira suzgo iyo imwe mwawona.
3. Tegherezgani ndipo manyani maghanoghano gha munyinu. Msambiri Yakobe wakalembera Ŵakhristu kuti ŵakwenera ‘kupusumpha kupulika, kuzitura kuyowoya, kuzitura kukalipa.’ (Yakobe 1:19) Pa vinthu vinandi vyakukwenyerezga, ico cikukwenyerezga comene mu nthengwa ni para mukuwona kuti munyinu wakupulikiska yayi umo imwe mukujipulikira na suzgo ilo liripo. Ntheura, woneseskani kuti muleke kucitiska munyinu kughanaghana kuti mukumupulikiska yayi.—Mateyu 7:12.
Wolfgang, uyo waŵa mu nthengwa kwa vilimika 35, wakati: “Para tikudumbiskana masuzgo, nkhutemwa kwenjerwa, comenecomene para nkhuwona kuti muwoli wane wakupulikiska yayi maghanoghano ghane.” Dianna, uyo waŵa mu nthengwa kwa vilimika 20, wakati: “Kanandi nkhudandaulira mfumu wane kuti wakunitegherezga viŵi yayi para tikudumbiskana masuzgo.” Kasi mungamazga wuli suzgo ili?
Lekani kughanaghanira waka kuti mukumanya umo munyinu wakujipulikira. Mazgu gha Ciuta ghakuti: “Mphindano yikwiza na kujikuzga, kweni mahara ghali kwa awo ŵakupulikiska.” (Zintharika 13:10) Mulongorani nchindi munyinu, mwa kumuleka kuti walongosore maghanoghano ghake kwambura kumudumulizga. Kulongora kuti mwapulikiska ivyo munyinu wayowoya, werezganipo ivyo mwapulika, ndipo mucite nthena kwambura kumunyoza panji kumofya. Muzomerezgani munyinu kuti wamovwirani kupulikiska usange mundapulikiske vinyake ivyo wanguyowoya. Lekani kuyowoya mwekha pera. Munyinu nayo wayowoyengepo maghanoghano ghake mpaka mose muwone umo waliyose wakughanaghanira ndiposo umo wakujipulikira pa nkhani iyo.
Pakukhumbikwira kujiyuyura na kuzika kuti mutegherezge mwakupwelelera ivyo munyinu wakuyowoya. Kweni usange imwe ndimwe mwamba kumucindika munyinu, nayo wamucindikaninge comene.—Mateyu 7:2; Ŵaroma 12:10.
YEZGANI KUCITA ICI: Para mukuwerezga ivyo munyinu wayowoya, lekani kuwerezgapo waka mazgu agho iyo wayowoya. Yezgani kulongosora umo mukupulikiskira ivyo munyinu wayowoya ndiposo umo wakujipulikira.—1 Petros 3:8.
4. Koleranani cimoza. Baibolo likuti: “Kuŵa ŵaŵiri nkhuwemi kwakuluska yumoza pa yekha, cifukwa ŵali na njombe yiwemi pa mulimo wawo. Cifukwa usange ŵawa, yumoza tiwawuske munyake.” (Mupharazgi 4:9, 10) Masuzgo gha mu nthengwa ghangamazgika cara kwambura kucitira vinthu pamoza na kovwirana.
Mbunenesko kuti Yehova wali kusankha mfumu kuŵa mutu wa mbumba. (1 Ŵakorinte 11:3; Ŵaefeso 5:23) Kweni cikung’anamura kuti wenderenge vyake pera yayi. Mfumu wamahara wakucita waka vinthu kwambura kufumba muwoli wake yayi. David, uyo waŵa mu nthengwa kwa vilimika 20, wakati: “Nkhuyezgayezga kusanga fundo iyo tingakolerana na muwoli wane.” Tanya, uyo waŵa mu nthengwa kwa vilimika vinkhondi na viŵiri, wakati: “Fundo njakuti muwone uyo waneneska na uyo wabuda yayi. Nyengo zinyake mungaŵa waka na nthowa zakupambana zakumazgira suzgo. Nawona kuti nthowa yiwemi nkhuleka kugwagwamira pa vinthu.”
YEZGANI KUCITA ICI: Nyengo zose ŵani na mzimu wakuti mucitirenge vinthu lumoza. Mungacita nthena mwa kulemba nthowa izo mungaghanaghanira zakumazgira suzgo ilo. Usange mwawona kuti mulije nthowa zinyake, weleranimo izo mwalemba na kuwona nthowa iyo mungakolerana. Para mwacita nthena, sankhani nyengo kuti muzakawone usange nthowa iyo mukakolerana yikulondezgeka ndiposo umo yawovwilira.
Citirani Vinthu Lumoza, Pamwekha Yayi
Yesu wakayaniska nthengwa na joko. (Mateyu 19:6) Mu nyengo ya Yesu, joko likaŵa khuni ilo ŵakakakilirangako nyama ziŵiri mwakuti zigwire nchito. Kwambura kukolerana, nyama izi zikagwiranga makora yayi nchito ndipo joko likazikwenthanga mu singo. Kweni para zikagwiranga nchito pamoza zikaguzanga vinthu vizitu panji kulima makora.
Mwakuyana waka, mfumu na muwoli awo ŵakutondeka kucitira vinthu lumoza, ŵakondwenge yayi na nthengwa yawo. Kweni usange ŵasambira kucitira vinthu lumoza, ŵangamazga pafupifupi suzgo lililose ilo lingaŵapo ndipo ŵangacita makora vinthu vinandi. Kalala, mwanalume wakutora uyo ngwacimwemwe, wakati: “Kwa vilimika 25, ine na muwoli wane tikumazga masuzgo ghithu mwa kuyowoya mwakufwatuka, waliyose wakujipulika nga umo munyake wakujipulikira, kulomba wovwiri kwa Yehova, ndiposo kulondezga fundo za mu Baibolo.” Kasi namwe mungacita ntheura?
[Cithuzithuzi pa peji 22]
JIFUMBANI KUTI . . .
▪ Kasi ni suzgo wuli ilo nkhukhumba kudumbiskana na mfumu panji muwoli wane?
▪ Kasi ningamanya wuli kuti nkhupulikiska umo munyane wakujipulikira nadi pa nkhani iyi?
▪ Usange nyengo zose nkhucita vinthu umo ine nakhumbira, kasi ni masuzgo wuli agho ghangaŵapo?
[Mazgu ghamusi]
a Mazina ghanyake ghasinthika.