Kasi Mukwenda mu “Nthowa Yakuluska,” Iyo Nchitemwa?

“CIUTA nchitemwa.” Mazgu gha mpositole Yohane agha, ghakuyowoya za mukhaliro ukuru wa Ciuta. (1 Yoh. 4:8) Cifukwa cakuti Ciuta wakutitemwa tikusendelera kwa iyo ndipo tikuŵa nayo paubwezi. Pakuti Ciuta wakutitemwa, kasi tikukhwaskika wuli? Ŵanandi ŵakuyowoya kuti: “Ivyo tikutemwa vikuwumba wunthu withu.” Uwu mbunenesko. Kweniso, umoyo withu ukukhwaskika ndiposo kuwumbika na ŵanthu awo tikutemwana nawo. Pakuti tili kulengeka mu cikozgo ca Ciuta, nase tingalongora citemwa. (Gen. 1:27) Lekani mpositole Yohane wakalemba kuti tikutemwa Ciuta “cifukwa ndiyo wakamba kutitemwa.”—1 Yoh. 4:19.

Mazgu Ghanayi Agho Ghakulongosora Citemwa

Mpositole Paulosi wakati citemwa ni “nthowa yakuluska.” (1 Kor. 12:31) Cifukwa wuli wakalongosora citemwa mwantheura? Kasi wakayowoyanga za citemwa wuli? Kuti timanye makora, tiyeni tisande lizgu lakuti “citemwa.”

Ŵagiriki ŵa mu nyengo yakale ŵakaŵa na mazgu ghanayi ghakulongosolera mitundu yakupambanapambana ya citemwa. Mazgu agha ni stor·geʹ, eʹros, phi·liʹa, na a·gaʹpe. Pa mazgu agha, lizgu la a·gaʹpe ndilo likulongosora za Ciuta uyo “nchitemwa.”a Pakulongosora za citemwa ici, mu buku lake lakuti New Testament Words, William Barclay wakati: “Citemwa ca a·gaʹpe cikukolerana comene na maghanoghano. Kuti tikubabika naco yayi, cikulongoreka kuyana na khumbiro lithu.” Mu nkhani iyi, a·gaʹpe nchitemwa ico munthu wakulongora cifukwa ca kulondezga fundo izo wasambira, ndipo kanandi cifukwa cakuti wakhumbisiska kucita nthena. Pakuti pali fundo ziwemi na ziheni, nchiwemi kuti Ŵakhristu ŵalondezgenge fundo ziwemi izo Yehova Ciuta wali kulemba mu Baibolo. Para tingayaniska umo Baibolo likulongosolera citemwa ca a·gaʹpe ndiposo mitundu yinyake ya citemwa, mbwenu tipulikiskenge makora citemwa ico tikwenera kulongora.

Citemwa mu Mbumba

Nchakukondweska comene kuŵa mu mbumba iyo muli citemwa. Stor·geʹ likaŵa lizgu Lacigiriki ilo kanandi likayowoyanga za citemwa ico ŵanthu ŵa mu mbumba yimoza ŵakulongorana. Ŵakhristu ŵakuyezgayezga kutemwa ŵa mu mbumba zawo. Paulosi wakacima kuti mu mazuŵa ghaumaliro, ŵanthu ŵazamuŵa “ŵambura citemwa cakawiro.”b—2 Tim. 3:1, 3.

Nchacitima kuti citemwa cakawiro ico cikwenera kuŵa mu mbumba cikuzizima. Mwaciyelezgero, ŵanakazi ŵanandi ŵakufumya nthumbo. Mbumba zinandi zikucindika yayi ŵapapi ŵawo ŵacekuru. Ŵanandi ŵakupatana. Cifukwa wuli ŵakucita nthena? Zgoro ndakuti ŵalije citemwa cakawiro.

Kweniso, Baibolo likusambizga kuti “mtima ngwakupusika kwakuluska vyose.” (Yer. 17:9) Citemwa ico cikulongoreka mu mbumba cikufumira mu mtima. Kweni cakukondweska nchakuti Paulosi wakayowoya kuti citemwa ca a·gaʹpe ndico mfumu wakwenera kulongora muwoli wake. Paulosi wakayaniska citemwa ici na citemwa ico Khristu wakulongora mpingo. (Efe. 5:28, 29) Citemwa ici nchakuzikika pa fundo za Yehova, uyo wakambiska nthengwa.

Kutemwa ŵa mu mbumba yithu kufumira pasi pa mtima kukuticiska kuti tipwelelerenge ŵapapi ŵithu ŵacekuru ndiposo kovwira ŵana ŵithu. Cikuciska ŵapapi kulanga ŵana ŵawo mwacitemwa. Cikovwira ŵapapi kuti ŵaleke kulongora citemwa caupusikizgi ico kanandi cikupangiska ŵapapi kuleremeka ŵana ŵawo.—Efe. 6:1-4.

Citemwa ca Ŵakutorana na Fundo za mu Baibolo

Citemwa ico cikuŵa pakati pa mfumu na muwoli nchawanangwa cakufuma kwa Ciuta. (Zinth. 5:15-17) Kweni lizgu lakuti eʹros, ilo likung’anamura citemwa ca ŵakutorana mulije mu Baibolo. Cifukwa wuli? Mu vilimika ivyo vyajumpha, Gongwe la Mulinda likalongosora kuti: “Mazuŵa ghano caru cose capasi cikulongora kuti cikupuvya mwakuyana na Ŵagiriki ŵakale. Ŵakasopanga Eros ndiposo kumupa sembe. . . . Kweni mdauko ukulongora kuti kusopa ciuta uyu kukapangiska kuti ŵanthu ŵaleke kucindika nthengwa, kucita vinthu vyambura kwenelera ndiposo kupatana. Panji lekani awo ŵakalemba Baibolo ŵandalembemo mtundu uwu wa citemwa.” Citemwa cithu cikwenera kulongozgeka na fundo za mu Baibolo mwakuti tigege kuwira mu cipingo ca kutemwa munthu cifukwa ca umo wakuwonekera ndiposo cifukwa ca khumbo la kugonana. Ipo jifumbani kuti, ‘kasi citemwa cane ca mu nthengwa cikwendera lumoza na citemwa ceneco ca a·gaʹpe?’

Ŵawukirano awo ŵakulondezga fundo za mu Baibolo ŵangalutilira kuŵa ŵatuŵa pa nyengo ya “maulamphalampha gha uwukirano,” apo khumbiro la kugonana likuŵa likuru. (1 Kor. 7:36; Kol. 3:5) Vili nthena cifukwa tikuwona nthengwa kuŵa cawanangwa cakufuma kwa Yehova. Pakuyowoya za ŵakutorana, Yesu wakati: “Ico Ciuta wagumanya pamoza munthu waleke kupatura.” (Mat. 19:6) Padera pa kukopeka waka na uyo tatorana nayo, tikuwona nthengwa kuŵa yakuzirwa comene. Para mu nthengwa mwaŵa suzgo tikucimbilira kumazga yayi, kweni tikuyezgayezga kulongora mikhaliro ya Ciuta mwakuti mbumba yithu yikondwenge. Kucita nthena kukovwira kuti nyengo zose mbumba yiŵe yakukondwa.—Efe. 5:33; Heb. 13:4.

Kutemwa Ŵabwezi

Kwambura ŵabwezi, umoyo ungaŵa wambura kunozga. Ntharika ya mu Baibolo yikuti: “Walipo bwezi uyo wakuskepelera kwakuluska mwanamunyako.” (Zinth. 18:24) Yehova wakukhumba kuti tiŵenge na ŵabwezi. Tikumanya makora ubwezi uwo ukaŵa pakati pa Davide na Jonatani. (1 Sam. 18:1) Ndipo Baibolo likuti Yesu “wakamutemwanga” mpositole Yohane. (Yoh. 20:2) Pa Cigiriki citemwa ico cikuŵa pakati pa ŵabwezi cikucemeka phi·liʹa. Mbuheni yayi kuŵa na mubwezi mu mpingo. Ndipouli, pa 2 Petrosi 1:7 tikuciskika kuti “ku kutemwa ŵabali” (phi·la·del·phiʹa) tisazgeko citemwa ca a·gaʹpe. Kuti tilutilire kuŵa paubwezi na ŵanji, tikwenera kulondezga ulongozgi uwu. Cingaŵa ciwemi kujifumba kuti, ‘kasi citemwa cane ca phi·liʹa cikwendera lumoza na fundo za mu Baibolo?’

Mazgu gha Ciuta ghakutovwira kuti tileke kulumba cisko para tikucita vinthu na ŵabwezi ŵithu. Tikucita vinthu mwaupusikizgi yayi, kulongora lusungu ku ŵabwezi ŵithu, kweni kuŵa ŵanonono ku awo mbabwezi ŵithu cara. Tikucita mwaupusikizgi yayi mwakuti tiŵe paubwezi na ŵanthu ŵanyake. Cakuzirwa comene nchakuti kulondezga fundo za mu Baibolo kukutovwira kuti tisorenge ŵabwezi mwamahara na kuŵambara “mendezgano ghaheni [agho] ghakunanga makhaliro ghawemi.”—1 Kor. 15:33.

Citemwa Capadera

Citemwa ca pakati pa Ŵakhristu nchapadera comene. Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Citemwa cinu ciŵe cambura upusikizgi. . . . Mu kutemwa ŵabali, muŵe na mtima wacitemwa kwa yumoza na munyake.” (Rom. 12:9, 10) Ndipo nadi, Ŵakhristu ŵakusangwa na citemwa ca a·gaʹpe ico ‘nchambura upusikizgi.’ Citemwa ici kuti tikucita kubabika naco yayi. Kweni, nchakujintha mu fundo za mu Baibolo izo tikusambira. Kweniso, Paulosi wakuyowoya za “kutemwa ŵabali” (phi·la·del·phiʹa) ndiposo “mtima wacitemwa” (phi·loʹstor·gos). Lizgu lakuti phi·loʹstor·gos lili kufuma ku mazgu ghakuti phiʹlos na stor·geʹ. Munthu munyake wakayowoya kuti: “Kutemwa ŵabali” kukung’anamura “kuŵalongora lusungu, kuŵafipira mtima ndiposo kuŵawovwira.” Para tikulongora citemwa ici lumoza na ca a·gaʹpe, taŵateŵeti ŵa Yehova tikuŵa ŵakukolerana comene. (1 Tes. 4:9, 10) Mazgu ghakuti “mtima wacitemwa,” ghakusangika kamoza mu Baibolo ndipo ghakung’anamura kuŵa ŵakutemwana nga umo ŵakucitira ŵanthu ŵa mu mbumba yimoza.c

Pali mitundu yitatu ya citemwa iyo yikovwira Ŵakhristu kuti ŵakoleranenge. Pali citemwa ca mu mbumba, kutemwa ŵabwezi kweniso citemwa ico cikuticiska kuti titemwenge ŵanthu wose ico cikujintha pa fundo za mu Baibolo. Antheura, mpingo kuti ni malo ghakukumaniranako waka yayi, kweni ni mbumba yakukolerana pakusopa Yehova Ciuta. Awo tikukolerana nawo pakusopa Yehova tikuŵawona kuti mbabali na ŵadumbu ŵithu. Mba mu mbumba yimoza na ise ndiposo mbabwezi ŵithu, nyengo zose tikuŵacitira vinthu mwakukolerana na fundo za mu Baibolo. Mphanyi talutilira kulongora citemwa, ico cikutovwira kuti tiŵe ŵakukolerana ndiposo kumanyikwiska mpingo waunenesko.—Yoh. 13:35.

[Mazgu ghamusi]

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 12]

Kasi mukulongora wuli citemwa, ico cikovwira kuti tiŵe ŵakukolerana?