Sambirani Baibolo Kuti Mulombenge Makora
“A, Yehova, nkhumuŵeyani, mutegherezge khutu linu sono ku lurombo lwa muteŵeti winu.”—NEH. 1:11.
1, 2. Cifukwa wuli nchakuzirwa kusanda malurombo ghanji agho ghali mu Baibolo?
LUROMBO na kusambira Baibolo ni vyakuzirwa comene pa kusopa kwaunenesko. (1 Tes. 5:17; 2 Tim. 3:16, 17) Mbunenesko kuti Baibolo ni buku la malurombo yayi. Kweni, muli malurombo ghanandi padera pa agho ghakusangika mu buku la Masalmo.
2 Peneapo tikuŵazga na kusambira Baibolo, tisangenge malurombo ghanji agho ghakukolerana na umo vinthu viliri na ise. Nakuti para tikutolera fundo za mu malurombo agho ghakusangika mu Baibolo, tilombenge makora. Kasi tingasambiraci ku ŵanthu awo ŵakapempha wovwiri ndipo ŵakazgoreka, kweniso ku ivyo ŵakayowoya mu malurombo ghawo?
Penjani na Kulondezga Ulongozgi wa Ciuta
3, 4. Kasi Abrahamu wakamutuma vici muteŵeti wake, ndipo tikusambiraci pa umo Yehova wakamovwilira?
3 Mu Baibolo tikusambira kuti nchakuzirwa kulomba ulongozgi kwa Ciuta. Ghanaghanirani ivyo vikacitika apo Abrahamu wakatuma muteŵeti wake mulara Eliezer ku Mesopotamiya, kukatolera Yisake muwoli wakopa Ciuta. Apo ŵanakazi ŵakaneghanga maji pa cisimi, iyo wakalomba wakati: ‘A Yehova . . . , kufiskike, kuti mwali mweneuyo ndinene kwa iye kuti, Khizga, nkhuŵeya, ciŵiya cako, kuti ndimwe, ndipo iye wanene, Imwa, ndimweskeso ŵagamila ŵako, mweneuyu ndiye waŵenge uyo mwamusolera muteŵeti winu Yisake. Na ici, nditindimanye kuti mwalongora lusungu kwa sekuru wane.’—Gen. 24:12-14.
4 Lurombo lwa muteŵeti wa Abrahamu lukazgoreka apo Rabeka wakamweska ngamila za muteŵeti uyu. Pamanyuma Rabeka wakalongozgana na muteŵeti uyu kuya ku Kenani ndipo Yisake wakamutora kuŵa muwoli wake. Mbunenesko, tileke kukhazga kuti Ciuta watipenge cimanyikwiro. Ndipouli, watilongozgenge usange tikulomba ndipo tili ŵakukhumbisiska kulongozgeka na mzimu wake.—Gal. 5:18.
Lurombo Lukovwira Kuti Tileke Kwenjerwa Comene
5, 6. Kasi capadera nchivici mu lurombo lwa Yakobe ulo wakayowoya apo wakaŵa pafupi kukumana na Esau?
5 Lurombo lungatovwira kuti tileke kwenjerwa comene. Cifukwa ca kopa mukuru wake Esau, Yakobe wakalomba kuti: “A Yehova, . . . nkhwenera cara nanga nkhacoko waka ka malusungu ghinu, na magomezgeko ghinu ghose, ivyo mwavilongora ku muteŵeti winu . . . Mundiponoske ku woko la mukuru wane, ku woko la Esau, pakuti nkhumopa, mzire wize kwiza katikoma tose, ŵanyina pamo na ŵana. Kweni imwe mukanena kuti, Nadi ndikucitire uwemi, na kucita mphapu yako nga ndi mcenga wamu nyanja, weneuwo kuti ungapendeka cara unandi.”—Gen. 32:9-12.
6 Yakobe wakayezgayezga kuti waleke kupindana na mukuru wake, kweni iyo na Esau ŵati ŵaphemana lurombo lwake lukazgoreka. (Gen. 33:1-4) Ŵazgani ivyo Yakobe wakalomba ndipo muwonenge kuti wakaŵeyelera waka wovwiri yayi. Iyo wakalongora cipulikano mu Mphapu yakulayizgika ndipo wakawonga Ciuta cifukwa ca lusungu lwake. Kasi tili na “wofi”? (2 Kor. 7:5) Usange tili na wofi, ŵeyelero la Yakobe likutikumbuska kuti malurombo ghakovwira kuti munthu waleke kwenjerwa comene. Ndipouli, malurombo ghakwenera kuŵa ghakupempha pera yayi, ghakwenera kulongoraso kuti tili na cipulikano.
Lombani Vinjeru
7. Cifukwa wuli Mozesi wakalomba kuti wamanye nthowa za Yehova?
7 Khumbo lakuti tikondweske Yehova ndilo likwenera kutituma kuti tilombe vinjeru. Mozesi wakalomba kuti wamanye nthowa za Yehova. Wakaŵeyelera Yehova kuti: ‘Wonani, mukunena kwa ine, Kwera nawo ŵanthu aŵa [kufuma mu Eguputo] . . . Ntheura sono, usange ndasanga ucizi pamaso pinu, mundilongore nthowa zinu, . . . mwakuti ndisange ucizi pamaso pinu.’ (Ex. 33:12, 13) Pakuzgora lurombo lwake, Ciuta wakamumanyiska nthowa zake kuluska pakwamba. Ici cikaŵa cakukhumbikwa nadi kuti walongozge makora ŵanthu ŵa Yehova.
8. Kasi mungasanga candulo wuli para mukulanguruka pa lemba la 1 Mathemba 3:7-14?
8 Davide nayo wakalomba kuti: “Mundisambizge mendero ghinu, A Yehova.” (Sal. 25:4) Solomoni, mwana wake nayo wakalomba Ciuta kuti wamupe vinjeru kuti wawuse makora Israyeli. Yehova wakakondwa na lurombo lwa Solomoni, ndipo wakamupa ivyo wakalomba na kusazgirapo usambazi na ucindami. (Ŵazgani 1 Mathemba 3:7-14.) Usange mwapika uteŵeti uwo ukuwoneka nga ngwakusuzga, lombani vinjeru ndipo muŵe ŵakujiyuyura. Usange mwacita ntheura, Ciuta wamovwiraninge kumanya vinthu na kucita mwavinjeru. Vinjeru ivi vimovwiraninge kucita milimo yinu mwakwenelera ndiposo mwacitemwa.
Lombani na Mtima Wose
9, 10. Pakujulira tempele, kasi Solomoni wakang’anamurangaci pakuzunura mtima kanandi waka mu lurombo lwake?
9 Kuti lurombo lwithu lupulikikwe, tikwenera kulomba na mtima wose. Cipaturo 8 ca buku la 1 Mathemba cikuti, pakujulira tempele la Yehova mu Yerusalemu mu 1026 B.C.E., Solomoni wakalomba na mtima wose panthazi pa wumba. Likasa la phangano likati laŵikika mu Malo Ghatuŵa Comene ndipo bingu la Yehova likati lazuzga tempele, Solomoni wakalumba Ciuta.
10 Sandani lurombo lwa Solomoni, ndipo muwonenge kuti wakazunura mtima mwakuwerezgawerezga. Solomoni wakamanyanga kuti Yehova pera ndiyo wakumanya mtima wa munthu. (1 Mathe. 8:38, 39) Lurombo ulu lukulongoraso kuti wakwananga uyo ‘wawelera kwa Ciuta na mtima wose,’ wangagowokeleka. Usange mulwani wakora wuzga ŵanthu ŵa Ciuta, Yehova wakapulikanga maŵeyelero ghawo usange mitima yawo njakufikapo. (1 Mathe. 8:48, 58, 61) Nadi, tikwenera kulomba na mtima wose.
Buku la Masalmo Lingatovwira Kuti Tilombenge Makora
11, 12. Kasi mwasambirapo vici pa lurombo lwa Mulevi uyo kwakanyengo wakatondeka kuyako ku malo ghakupatulika gha Yehova?
11 Para tikusambira buku la Masalmo tilombenge makora ndipo Ciuta watizgorenge. Mulevi yunji wakalindilira mwakuzika. Nangauli nyengo yikajumphapo kwambura kuyako ku malo ghakupatulika gha Yehova, wakimba kuti: “Kasi wagongoweraci ’we mzimu wane? Kasi ukukweŵekeraci mkati mwane? Gomezga Ciuta, cifukwa nadi tindimulumbeso, movwiri wane na Ciuta wane.”—Sal. 42:5, 11; 43:5.
12 Kasi tingasambiraci kwa Mulevi uyu? Usange vingacitika kuti muli mu jele cifukwa ca kucita urunji ndipo mukutondeka kuwungana pamoza na ŵanyinu, lindilirani Ciuta mwakuzika ndipo wacitengepo kanthu. (Sal. 37:5) Ghanaghanirani cimwemwe ico mukaŵa naco pakuteŵetera Ciuta, ndipo lombani kuti muzizipizge uku ‘mukugomezga Ciuta’ kuti wamufwaturaninge mwakuti mukaŵeso pamoza na ŵanthu ŵake.
Lombani na Cipulikano
13. Mwakuyana na lemba la Yakobe 1:5-8, cifukwa wuli mukwenera kulomba na cipulikano?
13 Nanga vinthu vingaŵa wuli, lombani na cipulikano nyengo zose. Para mukuyezgeka, londezgani fundo ya msambiri Yakobe. Lombani Yehova, ndipo mungakayikanga yayi kuti wamupaninge vinjeru vyakuzizipizgira viyezgo. (Ŵazgani Yakobe 1:5-8.) Ciuta wakumanya viyezgo ivyo vyamuwirani, ndipo wangamulongozgani na kumusanguluskani kwizira mwa mzimu wake. Khutulirani mtima winu kwa iyo na cipulikano cose, “kwambura na kukayika wuwo,” ndipo zomerani kulongozgeka na mzimu wake ndiposo fundo izo zili mu Mazgu ghake.
14, 15. Cifukwa wuli tingati Hana wakalomba na kucita vinthu na cipulikano?
14 Hana, yumoza wa ŵawoli ŵaŵiri ŵa Elikana Mulevi, wakalomba na kucita vinthu na cipulikano. Hana, uyo wakaŵavya mwana, wakanenekanga na Penina, muwoli munyake, uyo wakaŵa na ŵana ŵanandi. Apo Hana wakaŵa pa cihema, wakalayizga kuti usange wangababa mwana msepuka, wamupelekenge kwa Yehova. Cifukwa cakuti pakulomba milomo yake yikasunkhunyikanga, Musofi Mukuru Eli wakatenge Hana waloŵera. Eli wakati wamanya kuti Hana wandaloŵere, wakati: “Ciuta wa Israyeli wakupe ico walomba.” Nangauli Hana wakamanya yayi umo vimalirenge, wakaŵa na cipulikano kuti lurombo lwake luzgorekenge. Ntheura ‘cisko cake ntha cikaŵaso cacitima.’—1 Sam. 1:9-18.
15 Wakati wababa Samuyeli na kumulumura, Hana wakamupeleka kwa Yehova kuti wacitenge uteŵeti wakupatulika pa cihema. (1 Sam. 1:19-28) Para mungalanguruka pa lurombo lwa Hana, namwe mulombenge makora ndipo muwonenge kuti usange mukulomba na cipulikano cakuti Yehova wamuzgoraninge, citima ico mungaŵa naco cifukwa ca masuzgo cimalenge.—1 Sam. 2:1-10.
16, 17. Nchivici cikacitika cifukwa cakuti Nehemiya wakalomba na kucita vinthu na cipulikano?
16 Nehemiya, munthu murunji uyo wakaŵako mu vilimika vyapakati pa 400 na 500 B.C.E., wakalomba na kucita vinthu na cipulikano. Wakaŵeyelera kuti: “A, Yehova, nkhumuŵeyani, mutegherezge khutu linu sono ku lurombo lwa muteŵeti winu na lurombo lwa ŵateŵeti ŵinu awo ŵakunweka kopa zina linu; musakatiske muteŵeti winu, nkhumuŵeyani, muhanya uno, kumucitira cinthemwa kuti munthu uyu wandilaŵiske na lusungu.” Kasi “munthu uyu” wakaŵa njani? Wakaŵa Artaxerxes, Themba la Peresiya ilo Nehemiya wakalipanga nkhombo.—Neh. 1:11.
17 Nehemiya wakalomba kanandi waka wati wamanya kuti Ŵayuda awo ŵakafwatulika ku wuzga ku Babuloni ŵali “mu suzgo yikuru na mu kukhozgeka soni; [ndipo] linga la Yerusalemu labwanganduka.” (Neh. 1:3, 4) Malurombo gha Nehemiya ghakazgoreka kuluska umo mweneco wakaghanaghaniranga. Themba Artaxerxes likamuzomerezga kuluta ku Yerusalemu kukazengaso linga. (Neh. 2:1-8) Nyengo yicoko waka, linga likazengekaso. Malurombo gha Nehemiya ghakazgoreka cifukwa cakuti wakafipiranga mtima kusopa kwaunenesko ndipo wakalomba na cipulikano. Kasi ndimo malurombo ghinu ghakuŵira?
Kumbukani Kulumba na Kuwonga
18, 19. Kasi muteŵeti wa Yehova wakwenera kumulumba na kumuwonga pa vifukwa wuli?
18 Para mukulomba, kumbukani kulumba na kuwonga Yehova. Pali vifukwa vinandi vyakumulumbira ndiposo kumuwonga. Mwaciyelezgero, Davide wakaŵa wakukhumbisiska kulumba ufumu wa Yehova. (Ŵazgani Salmo 145:10-13.) Kasi malurombo ghinu ghakulongora kuti mukuwonga mwaŵi wa kupharazga Ufumu wa Yehova? Mazgu gha awo ŵakalemba Masalmo ghangamovwirani kuti pakulomba muwongenge Ciuta na mtima wose cifukwa ca maungano gha mpingo, gha dera, na gha cigaŵa.—Sal. 27:4; 122:1.
19 Para mukuwonga cifukwa ca ubwezi uwemi uwo muli nawo na Ciuta, mulombenge na mtima wose na mazgu ghanthena agha: “Tindimuwongeni, A Yehova, mukati mwa ŵanthu; tindimbenge zakumulumbani comene mukati mwa mafuko gha ŵanthu. Pakuti cifundu cinu nchikuru kufikira na ku mtambo, kukhwima kwinu kukufikira ku mabingo. Mutumphuskike, A Ciuta, pacanya pa mtambo! Ucindami winu uŵe pacanya pa caru cose!” (Sal. 57:9-11) Izi ni fundo zakukhozga comene. Kasi mukuzomerezga kuti mazgu ghakukhozga agha gha mu Masalmo ghangawovwira kuti mulombenge makora?
Ŵeyelerani Ciuta na Nchindi Zikuru
20. Kasi Mariya wakalongora wuli kuti wakaŵa wakujipeleka kwa Ciuta?
20 Para mukulomba mukwenera kulongora kuti mukucindika Ciuta. Mazgu agho Mariya wakayowoya wati wamanya kuti wababenge Mesiya ghakuyanako na agho Hana wakayowoya apo wakapelekanga msepuka Samuyeli kuti wateŵeterenge pa cihema. Mazgu gha Mariya ghakalongora kuti wakacindikanga Ciuta, wakati: “Umoyo wane ukukuzga Yehova, ndipo mzimu wane ungaleka cara kuŵa na cimwemwe cikuru kwa Ciuta Mponoski wane.” (Luka 1:46, 47) Kasi namwe mungayowoya nthena mu malurombo ghinu? Nchakukayikiska yayi kuti Mariya wakasoleka kuŵa nyina wa Yesu, uyo ni Mesiya cifukwa wakopanga Ciuta.
21. Kasi malurombo gha Yesu ghakalongora wuli kuti wakaŵa na nchindi ndiposo cipulikano?
21 Yesu wakalombanga mwanchindi na cipulikano cose. Mwaciyelezgero, wacali wandawuske Lazaro ku ŵakufwa, “wakinuska maso ghake kucanya ndipo wakati: ‘Ŵadada, nkhumuwongani kuti mwanipulika. Mbunenesko, nkhumanya kuti nyengo zose mukunipulika.’” (Yoh. 11:41, 42) Kasi malurombo ghinu ghakulongora kuti namwe muli na nchindi ndiposo cipulikano? Sandani lurombo lwakuwonerapo lwa Yesu, ndipo muwonenge kuti fundo zake zakuzirwa, nkhutuŵiskika kwa zina la Yehova, kwiza kwa Ufumu wake, ndiposo kufiskika kwa khumbo lake. (Mat. 6:9, 10) Sono ghanaghanirani malurombo ghinu. Kasi ghakulongora kuti mtima winu uli pa Ufumu wa Yehova, kucita khumbo lake, ndiposo kuti zina lake lituŵa lituŵiskike? Ndimo ghakwenera kuŵira.
22. Cifukwa wuli mungaŵa na cigomezgo kuti Yehova wamupaninge cikanga kuti mupharazgenge makani ghawemi?
22 Cifukwa ca nthambuzgo panji viyezgo vinyake, kanandi tikulomba wovwiri kwa Yehova kuti timuteŵetere na cikanga. Sanihedirini yikati yalangura Petrosi na Yohane kuti ŵaleke “kusambizga mu zina la Yesu,” ŵapositole aŵa ŵakakana kuleka. (Mil. 4:18-20) Ŵakati ŵafwatulika, ŵakaphalira ŵasopi ŵanyawo ivyo vikacitika. Kufuma apo, wose awo ŵakaŵapo ŵakaŵeyelera Ciuta kuti waŵawovwire kuyowoya mazgu ghake na cikanga. Ŵakwenera kuti ŵakakondwa comene apo lurombo lwawo lukazgoreka, cifukwa “ŵakazuzgika na mzimu utuŵa ndipo ŵakayowoyanga mazgu gha Ciuta na cikanga.” (Ŵazgani Milimo 4:24-31.) Pa cifukwa ici, wumba ukamba kusopa Yehova. Namwe lurombo lungamupani nkhongono kuti mupharazgenge makani ghawemi na cikanga.
Mulombenge Makora Nyengo Zose
23, 24. (a) Zunurani viyelezgero vinyake ivyo vikulongora kuti usange tikuŵazga Baibolo tingalomba makora. (b) Kasi mucitengeci kuti mulombenge makora?
23 Pali viyelezgero vinandi ivyo vikulongora kuti para tikuŵazga na kusambira Baibolo tikulomba makora. Mwaciyelezgero, nga ni Yona, pakulomba mungazomerezga kuti “ciponosko ncha Yehova!” (Yona 2:1-10) Usange mukusuzgika mtima cifukwa ca kwananga uko mukacita ndipo mwapempha ŵalara kuti ŵamovwirani, ivyo Davide wakayowoya mu lurombo vingamovwirani kuti para mukulomba muyowoyenge mazgu ghakulongora kuti mwapera. (Sal. 51:1-12) Nyengo zinyake para mukulomba, mungalumba Yehova nga umo wakacitira Yeremiya. (Yer. 32:16-19) Para mukupenja munthu wakuti mutorane nayo, kusanda lurombo ulo lukusangika mu cipaturo 9 ca Ezra, pamoza na madando ghinu, vingamovwirani kuti mupulikire Ciuta na kutora panji kutengwa “mu Fumu pera.”—1 Kor. 7:39; Ezra 9:6, 10-15.
24 Lutilirani kuŵazga, kusambira, na kusanda Baibolo. Penjani fundo izo mungayowoya mu malurombo ghinu. Fundo izi mungazizunura para mukuŵeyelera, kulomba na kulumba Ciuta. Musendelerenge kwa Yehova Ciuta peneapo mukusambira Baibolo kuti mulombenge makora.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Cifukwa wuli tikwenera kupenja na kulondezga ulongozgi wa Ciuta?
• Nchivici cikwenera kuticiska kuti tilombenge vinjeru?
• Kasi buku la Masalmo lingatovwira wuli kuti tilombenge makora?
• Cifukwa wuli tikwenera kulomba na cipulikano ndiposo mwanchindi?
[Cithuzithuzi pa peji 8]
Muteŵeti wa Abrahamu wakalomba ulongozgi kwa Ciuta. Kasi ndimo namwe mukucitira?
[Cithuzithuzi pa peji 10]
Nyengo Yakusopera ya Mbumba yingawovwira kuti mulombenge makora