Tiŵenge na Nkharo Yiwemi Pakuŵa Ŵateŵeti ŵa Ciuta
“Muŵe ŵakuyezga Ciuta.”—EFE. 5:1.
1, 2. (a) Cifukwa wuli nkharo yiwemi njakuzirwa? (b) Kasi tidumbiskanenge vici mu nkhani iyi?
PAKUYOWOYA za nkharo yiwemi, mwanakazi munyake zina lake Sue Fox wakalemba kuti: “Kulije kupumura pakulongora nkharo yiwemi. Nkharo njakukhumbikwa kulikose, ndiposo nyengo yiliyose.” Para ŵanthu ŵali na nkharo yiwemi, mphindano zikucepa ndipo kanandi zikumara. Kweni para ŵalije nkharo mphindano zikukata yayi. Para ŵanthu ŵakucitirana msinjiro pakuŵa zawe, vimbimbiza na vitima.
2 Kanandi mu mpingo Wacikhristu mukuŵa ŵanthu awo ŵali na nkharo yiwemi. Kweni tikwenera kucenjera kuti tileke kutolera nkharo ziheni izo zazara mu caru. Tiyeni tiwone umo kulondezga fundo za mu Baibolo pa nkhani iyi kungativikililira ndiposo kukopa ŵanthu kuti ŵasopenge mwaunenesko. Kuti timanye umo tingalongolera nkharo yiwemi, tiwonenge umo Yehova Ciuta na Mwana wake ŵakucitira.
Yehova na Mwana Wake Mbankharo
3. Kasi ni nkharo wuli yiwemi iyo Yehova Ciuta wakulongora?
3 Kwa Yehova Ciuta tikusambirako nkharo yiwemi. Nangauli ni Fumu Yikuru ya cilengiwa cose, ngwalusungu ndiposo wakucindika ŵanthu. Pakuyowoya na Abrahamu na Mozesi, Yehova wakazunura mazgu agho mu Cihebere ghakulongora kuti wakaŵacindikanga. (Gen. 13:14; Ex. 4:6) Para ŵateŵeti ŵake ŵapuvya, Yehova ‘ngwalusungu na waucizi, wakukunthirapo ndipo wakuzara na cifundu na unenesko.’ (Sal. 86:15) Yehova wakupambana comene na ŵanthu ŵanyake awo ŵakukalipa waka para ŵanji ŵatondeka kucita ivyo iwo ŵakukhumba.
4. Kasi tingacita wuli nga ni Yehova para ŵanyithu ŵakuyowoya nase?
4 Ciuta wakutegherezga ivyo ŵanthu ŵakuyowoya, kulongora kuti wali na nkharo yiwemi. Abrahamu wakati wamufumba za ŵanthu ŵa mu Sodomu, Yehova wakazgora mafumbo ghake ghose mwakuzika. (Gen. 18:23-32) Wakawona nga kuti Abrahamu wakumutayiska waka nyengo yayi. Yehova wakutegherezga para ŵateŵeti ŵake ŵakumulomba ndiposo para ŵakwananga awo ŵapera ŵakulilira kwa iyo. (Ŵazgani Salmo 51:11, 17.) Asi nase tikwenera kucita nga ni Yehova, kutegherezga para ŵanyithu ŵakuyowoya nase?
5. Kasi nkharo yiwemi nga ni iyo Yesu wakaŵa nayo yingatovwira wuli kuti tiŵe paubwezi uwemi na ŵanyithu?
5 Yesu Khristu wakasambira vinthu vinandi comene ku Ŵawiske, ndipo cimoza cake ni nkharo yiwemi. Nangauli wakaŵa wakutangwanika comene na uteŵeti wake, nyengo zose Yesu wakaŵa wakuzika na walusungu. Iyo wakaŵa wakunozgeka kovwira ŵavyoni, ŵacibulumutira awo ŵakapempheskanga ndiposo ŵanji ŵakusuzgika. Wakaŵalaŵiskanga waka yayi para ŵiza, nangauli ŵakizanga kwambura kulayizga. Kanandi wakalekezganga dankha ivyo wakacitanga mwakuti waŵawovwire. Yesu wakaghanaghaniranga comene awo ŵakapulikananga mwa iyo. (Mrk. 5:30-34; Luka 18:35-41) Pakuŵa Ŵakhristu, nase tikuŵa ŵalusungu ndipo tikovwira ŵanji nga ni Yesu. Para tikucita ivi, ŵabali ŵithu, ŵazengezgani na ŵanji ŵakuwona. Kweniso nkharo yiwemi yikupeleka ucindami kwa Yehova ndipo yikutipa cimwemwe.
6. Kasi Yesu wakacitanga wuli kulongora kuti wakaŵa paubwezi na ŵanji?
6 Yesu wakalongoraso kuti wakacindikanga ŵanthu mwa kuŵacema na mazina ghawo. Kasi ndimo ŵalongozgi ŵa cisopa ca Ŵayuda ŵakacindikiranga ŵanji nthena? Yayi. Iwo ŵakawonanga ŵanthu ŵambura kumanya Dango kuŵa “ŵakutembeka” ndipo ŵakaŵayuyuranga. (Yoh. 7:49) Mwana wa Ciuta ndimo wakacitiranga yayi. Marita, Mariya, Zakeyu, ndiposo ŵanji ŵanandi ŵakamupulikanga wakuŵacema na mazina ghawo. (Luka 10:41, 42; 19:5) Nangauli ŵanthu ŵakucemana mwakuyana na kakhaliro kawo panji uko ŵali kufuma, ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakuyezgayezga kuŵa ŵaubwezi na ŵanji.a Ŵakucindika Ŵakhristu ŵanyawo ndiposo ŵanthu ŵanji nangauli ŵangaŵa ŵa mitundu yinyake.—Ŵazgani Yakobe 2:1-4.
7. Fundo za mu Baibolo zikutovwira wuli kucindika ŵanji kulikose?
7 Umo Ciuta na Mwana wake ŵakucitira na ŵanthu ŵa mitundu yose ndiposo mafuko ŵakulongora kuti ŵakucindika ŵanthu ndipo vikovwira kuti awo ŵali na maghanoghano ghawemi ŵakopeke na unenesko. Kweni nkharo yikupambana malo na malo. Ntheura tikulondezga malango ghakuŵikika yayi pa nkhani ya nkharo yiwemi. M’malo mwake, tikulondezga fundo za mu Baibolo pakulongora nchindi ku ŵanji. Tiyeni tiwone umo tingacitira makora uteŵeti withu cifukwa ca kulongora nkharo yiwemi ku ŵanthu.
Kutawuzga Ŵanthu na Kuyowoya Nawo
8, 9. (a) Kasi nkhacitiro wuli ako ŵanthu ŵangawona nga ni nkharo yiheni? (b) Kasi mazgu gha Yesu gha pa Mateyu 5:47 ghakwenera kukhwaska wuli umo tikucitira vinthu na ŵanji?
8 Cifukwa ca nthangwanika izo zazara mu caru, kanandi ŵanthu ŵakujumphana waka kwambura kutawuzgana. Mbunenesko kuti munthu wangatawuzga waliyose uyo wakujumphana nayo yayi. Ndipouli, kanandi cikuŵa cakwenelera kutawuzga ŵanji. Kasi mukutemwa kutawuzga ŵanthu? Panji kanandi mukujumpha waka kwambura kumwemwetera panji kuyowoyapo? Munthu wangamba kuŵa na cizgoŵi ciheni kwambura kumanya.
9 Yesu wakatikumbuska apo wakati: “Usange mukutawuzga ŵabali ŵinu pera, nchinthu wuli capadera ico mukucita? Asi ŵanthu ŵa mitundu nawo ŵakucita ceneici?” (Mat. 5:47) Pa nkhani yeneyiyi, munthu munyake zina lake Donald Weiss wakalemba kuti: “Ŵanthu ŵakukwiya comene para ŵanji ŵakuŵalaŵiska panji kuŵajumpha waka. Ŵanthu awo mwaŵazerezga waka ŵangapulikiska yayi cifukwa ico mwacitira nthena. Munkhwala wake ngupusu: Tawuzgani ŵanthu. Yowoyani nawo.” Para tingalongora ŵanji mtima waubwezi, titemwanenge na ŵanandi.
10. Kasi nkharo yiwemi yingatovwira wuli kuti tipharazgirenge ŵanandi? (Wonani bokosi lakuti, “Mwemweterani Dankha.”)
10 Pulikani ivyo Tom na Carol, awo ŵakukhala mu msumba unyake ku North America ŵakucita. Ŵakuwona kuti kuyowoyeskana na ŵanthu mwanchindi nchakuzirwa comene pakucita uteŵeti wawo. Kasi ŵakucita wuli? Mwakukolerana na lemba la Yakobe 3:18, Tom wakati: “Tikuyezgayezga kuŵa paubwezi ndiposo pa mtende na ŵanthu. Para tawona ŵanthu ŵali pawaro pa nyumba zawo ndiposo awo ŵakugwira nchito tikuluta na kuyowoya nawo. Tikumwemwetera na kuŵatawuzga. Tikudumbiskana nawo vinthu ivyo ŵakutemwa nga ni ŵana ŵawo, ncheŵe zawo, nyumba zawo ndiposo nchito izo ŵakugwira. Ŵakwamba kutiwona kuŵa ŵabwezi ŵawo.” Carol wakati: “Para talutaso tikuŵaphalira mazina ghithu, ndipo nase tikuŵafumba mazina ghawo. Tikuŵaphalira mulimo uwo tikucita, kweni tikudumbiskana nawo mwakudumura. Pamasinda tikuŵapharazgira.” Ntheura, Tom na Carol ŵakufwatukirana na ŵanthu ŵanandi. Ŵanyake ŵakupokelera mabuku ghithu ndipo ŵanji ŵalongora kuti mbakunweka kusambira unenesko.
Longorani Nkharo Yiwemi Para Mukuyuzgika
11, 12. Cifukwa wuli tikwenera kuzizwa yayi para ŵanthu ŵakutiyuzga para tikupharazga makani ghawemi, ndipo tikwenera kuŵazgora wuli?
11 Nyengo zinyake ŵanthu ŵakuticitira msinjiro para tikupharazga makani ghawemi. Tikuzizwa yayi para ŵakuticitira nthena, cifukwa Khristu Yesu wakacenjezgerathu ŵasambiri ŵake, wakati: “Usange ŵakanitambuzga ine, ŵatambuzgenge na imwe wuwo.” (Yoh. 15:20) Kweni palije ciwemi ico tingasanga para tikuwezgera msinjiro. Kasi tikwenera kucita wuli? Mpositole Petrosi wakalemba kuti: “Tuŵiskani Khristu mu mitima yinu pakuŵa Fumu, ŵakunozgeka nyengo zose kujivikilira panthazi pa waliyose uyo wakukhumba kumanya cifukwa ca cigomezgo ico cili mwa imwe, kweni mucitenge ntheura pamoza na kuzika ndiposo nchindi zikuru.” (1 Pet. 3:15) Nkharo yithu yiwemi, kuzgora mwakuzika na kuŵacindika vingawovwira kuti awo ŵakutinena ŵambe kutegherezga uthenga withu.—Tito 2:7, 8.
12 Para ŵanthu ŵakutiyowoyera msinjiro, kasi tingazgora munthowa yakukondweska Ciuta? Enya. Paulosi wakati: “Ivyo mukuyowoya viŵenge vyakukondweska nyengo zose, vyakulungika na mcere, mwakuti mumanye umo mukwenera kuzgolera waliyose.” (Kol. 4:6) Usange tikucindika ŵa mu mbumba yithu, awo tikusambira nawo sukulu, awo tikugwira nawo nchito, ŵabali na ŵadumbu mu mpingo ndiposo ŵazengezgani ŵithu, cingaŵa cipusu kuzgora munthowa yakwenelera awo ŵakuticitira msinjiro.—Ŵazgani Ŵaroma 12:17-21.
13. Yowoyani ciyelezgero kulongora kuti nkharo yiwemi yingawovwira kuti awo ŵakutisuska ŵazomere uthenga withu.
13 Kulongora nkharo yiwemi para tikuyuzgika kukovwira kuti ŵanji ŵamanye unenesko. Mwaciyelezgero, ku Japan munthu munyake na mulendo wake ŵakamuyowoyera msinjiro mbali. Mbali wakawukapo mwanchindi pa nyumba para. Apo wakalutilira kupharazga mu cigaŵa ici, mbali wakawona kuti mulendo yura wakumulingizga. Mbali wakati wizaso kwa iyo, mulendo yura wakati: “Nili na citima comene cifukwa ca ivyo tangucita. Nangauli tangumuyowoyerani viheni, kweni nanguwona kuti mwangukwiya yayi. Kasi ningacita wuli kuti niŵe nga ndimwe?” Cifukwa cakuti ŵakaŵa kuti ŵamulekeska waka nchito ndiposo ŵamama ŵake ŵakaŵa kuti ŵatayika, wakaŵavya cigomezgo cakuti wangaŵaso wakukondwa. Mbali yura wakamulomba kuti wasambirenge nayo Baibolo ndipo wakazomera. Pakajumpha nyengo yitali yayi, wakamba kusambira Baibolo kaŵiri mu sabata.
Nthowa Yiwemi Yakusambilira Nkharo Yiwemi
14, 15. Kasi ŵateŵeti ŵa Yehova ŵa mu nyengo yakale ŵakasambizganga vici ŵana ŵawo?
14 Mu nyengo zakale, ŵapapi awo ŵakopanga Ciuta ŵakasambizganga ŵana ŵawo nkharo yiwemi. Lemba la Genesis 22:7, likulongora kuti Abrahamu na mwana wake Yisake ŵakayowoyeskananga mwanchindi. Yosefe nayo wakalongora kuti wakasambizgika makora na ŵapapi ŵake. Apo wakaŵa mu gadi wakacindikanga ŵakayidi ŵanyake. (Gen. 40:8, 14) Ivyo wakaphalira Faro vikalongora kuti wakasambizgika makora kucindika ŵanthu ŵamazaza.—Gen. 41:16, 33, 34.
15 Pa Malango Khumi agho Ŵaisrayeli ŵakapika pakaŵa dango lakuti: “Cindika ŵawuso na ŵanyoko, kuti mazuŵa ghako ghaŵe ghanandi mu caru ico Yehova Ciuta wako wakupa iwe.” (Ex. 20:12) Nthowa yimoza iyo ŵana ŵakalongoleranga kuti ŵakucindika ŵapapi ŵawo njakuti ŵakaŵa na nkharo yiwemi pa nyumba. Mwana wa Jeftha wakalongora kuti wakacindikanga ŵawiske apo wakakolerana na ivyo ŵawiske ŵakalapa.—Ŵeru. 11:35-40.
16-18. (a) Kasi tingacita wuli kuti ŵana ŵaŵe na nkharo yiwemi? (b) Ni vyandulo wuli vinyake ivyo vikuŵapo usange ŵana ŵakusambizgika nkharo yiwemi?
16 Nchakuzirwa comene kusambizga ŵana ŵithu nkharo yiwemi. Kuti ŵakure makora, ŵana ŵakwenera kusambizgika umo ŵangacitira mwanchindi para ŵakutawuzga ŵalendo, kuzgora foni, kweniso umo ŵangacitira para ŵakurya pamoza na ŵanji. Ŵakwenera kupulikiska cifukwa ico ŵakwenera kulongolera lusungu ku ŵacekuru na ŵalwari, kovwira awo ŵayegha katundu muzito, ndiposo kujulira cijaro ŵanthu. Ŵakwenera kupulikiskaso cifukwa ico ŵakwenera kuyowoyera mwakufumira pasi pa mtima kuti “yewo” para ŵanthu ŵaŵapa cinthu ndiposo kuti “phepani” para ŵabuda.
17 Nchipusu kusambizga ŵana kuti ŵaŵe na nkharo yiwemi. Ŵana ŵakusambira makora para ŵakuwona umo ŵapapi ŵawo ŵakucitira. Kurt uyo wali na vilimika 25 wakalongosora umo iyo, mukuru wake ndiposo munung’una wake ŵakasambilira nkharo yiwemi, wakati: “Tikawonanga na kupulika umo Ŵamama na Ŵadada ŵakacitiranga para ŵakuyowoyeskana ndiposo umo ŵakacitiranga vinthu mwalusungu na ŵanthu ŵanyake. Ku Nyumba ya Ufumu, pambere maungano ghandambe na para ghamara, ŵadada ŵakanitoranga kukatawuzga ŵabali na ŵadumbu ŵacekuru. Nkhategherezganga para ŵakuŵatawuzga, ndipo nkhawonanga umo ŵakaŵacindikiranga. Pamasinda, nane nkhamba kucita nga ndiwo. Nkhucita kucicizgika yayi kuti nicindikenge ŵanji.”
18 Nchivici cikucitika para ŵapapi ŵakusambizga ŵana ŵawo nkharo yiwemi? Ŵana ŵakuŵa na ŵabwezi ŵawemi ndiposo ŵakuŵa pa mtende na ŵanji. Ŵakugwira makora nchito na ŵanyawo ndiposo ŵeneko ŵa nchito. Nakuti ŵapapi ŵakukondwa para ŵana ŵawo mbankharo, ndipo ŵakuŵa ŵakukhorwa.—Ŵazgani Zintharika 23:24, 25.
Tikupambanako na Ŵanji
19, 20. Cifukwa wuli tikwenera kufwilirapo kulondezga Ciuta withu waucizi ndiposo Mwana wake?
19 Paulosi wakalemba kuti: “Muŵe ŵakuyezga Ciuta pakuŵa ŵana ŵakutemweka.” (Efe. 5:1) Para tikulondezga fundo za mu Baibolo nga ni izo tasambira mu nkhani iyi, ndikuti tikuyezga Yehova Ciuta na Mwana wake. Para tikuyezga Ciuta tilongorenge nchindi zautesi yayi mwakuti titemweke na awo ŵali na mazaza panji kuti tisangirepo candulo.—Yuda 16.
20 Mu mazuŵa ghaumaliro gha muwuso wake uheni, Satana wakuyezgayezga kutimbanizga ŵanthu kuti ŵaleke kuŵa na nkharo yiwemi iyo Yehova wakukhumba. Kweni watondekenge kunanga nkharo yiwemi ya Ŵakhristu ŵaunenesko. Mphanyi waliyose wa ise walondezga Ciuta withu waucizi ndiposo Mwana wake. Para tacita nthena, ivyo tikuyowoya ndiposo nkharo yithu vipambanenge na vya ŵanthu ŵambura nkharo. Ntheura, Ciuta withu wankharo, Yehova walumbikenge ndipo ŵanthu ŵa mitima yiwemi ŵaguzikirenge ku cisopa caunenesko.
[Mazgu ghamusi]
a Mu vigaŵa vinyake, ni nchindi yayi kumucema zina munthu uyo ni mulara kwa iwe. Ungazunura pekha usange mweneco wazomerezga. Ŵakhristu ŵangacita makora kulondezga ivi.
Kasi Mukukumbuka?
• Kasi tikusambirakoci kwa Yehova na Mwana wake pa nkhani ya nkharo yiwemi?
• Cifukwa wuli nchiwemi kwa ise Ŵakhristu kutawuzga ŵanthu mwaubwezi?
• Kasi nkharo yiwemi yikovwira wuli kuti uteŵeti withu wendenge makora?
• Pa nkhani ya kusambizga ŵana nkharo yiwemi, kasi ŵapapi ŵali na mulimo wuli?
[Bokosi pa peji 27]
Mwemweterani Dankha
Cikuŵa cakusuzga ku ŵanthu ŵanandi kwamba kuyowoyeskana na munthu wacilendo. Kweni cifukwa cakuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakutemwa Ciuta na ŵazengezgani ŵawo, ŵakuyezgayezga kusambira umo ŵangayowoyera na ŵanji mwakuti ŵaŵaphalire unenesko uwo uli mu Baibolo. Nchivici cingamovwirani kuti mucite nthena?
Pa lemba la Ŵafilipi 2:4 pali fundo yakuzirwa, yakuti, “[laŵiskani] pa vyakukhumba vinu pera cara, kweniso pa vyakukhumba vya ŵanyinu.” Ghanaghanirani fundo iyi: Usange mwakumana na munthu kakwamba, mukuŵa wacilendo kwa iyo. Mungacita wuli kuti waŵe wakufwatuka? Mwemweterani dankha na kumutawuzga mwaubwezi. Kweni pali vinyake ivyo mungacita.
Para mukwamba kudumbiskana na munthu, mungaŵa kuti mwatimbanizga ivyo waghanaghananga. Usange mukwamba kudumbiskana nayo vinthu ivyo imwe mukughanaghana, mwambura kughanaghanira ivyo iyo wakughanaghana, panji wangamuzgorani makora yayi. Ntheura, usange mungamanya ivyo waghanaghananga, cingaŵa ciwemi kudumbiskana vinthu vyenevivyo. Ndivyo Yesu wakacita apo wakakumana na mwanakazi pa cisimi ku Samariya. (Yoh. 4:7-26) Maghanoghano ghake ghakaŵa pa kunegha maji. Yesu wakamba kudumbiskana nayo za maji, ndipo wakasintha cidumbirano na kwamba kuyowoyeskana nayo vinthu vyauzimu.
[Vithuzithuzi pa peji 26]
Kuŵa paubwezi na ŵanthu kukovwira kuti tiŵapharazgire
[Cithuzithuzi pa peji 28]
Nkharo njakukhumbikwa nyengo yiliyose