Kasi Mukumanya?

Padera pa Baibolo, kasi pali ukaboni wuli unyake wakuti Yesu wakaŵako nadi?

▪ Ŵakulemba mdauko ŵanandi awo ŵakaŵako Yesu wati wafwa, ŵakamuzunurapo. Yumoza wawo wakaŵa Cornelius Tacitus, uyo wakalemba mdauko wa Romu apo wakawusikanga na mathemba ghakurughakuru. Pakuyowoya za moto uwo ukawocha Romu mu 64 C.E., Tacitus wakayowoya kuti vikapulikikwa kuti Themba Nero ndilo likabuska moto. Tacitus wakayowoyaso kuti, Nero wakaguluzgira gulu la ŵanthu ŵakucemeka Ŵakhristu kuti ndiwo ŵakabuska moto. Tacitus wakalemba kuti: “Christus, uyo [Ŵakhristu] ŵali kutorako zina, wakakomekera m’mawoko gha kazembe Pontiyo Pilato mu muwuso wa Tiberiyo.”—Annals, XV, 44.

Muyuda munyake wakulemba mdauko, zina lake Flavius Josephus, nayo wakamuzunurapo Yesu. Pakulongosora ivyo vikacitika pa nyengo iyo Fesito, kazembe wa Ŵaroma ku Yudeya wakafwira m’ma 62 C.E., ndiposo apo Albinus uyo wakanjira mu malo ghake wakizira, Josephus wakati Musofi Mukuru Ananus (Anasi) “wakacemeska ungano wa ŵeruzgi ŵa Sanihedirini na kutolera panthazi pawo Yakobe, munung’una wa Yesu mweneuyo wakacemekanga Khristu, na ŵanyake.”—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).

Cifukwa wuli Yesu wakacemekanga Khristu?

▪ Mabuku gha Mateyu, Mariko, Luka, na Yohane ghakuyowoya kuti apo mungelo Gabriyeli wakiza kwa Mariya na kumumanyiska kuti waŵenge na nthumbo, wakamuphalira kuti mwana uyo wababikenge wazakamuthye Yesu. (Luka 1:31) Mu nyengo yakale, zina lakuti Yesu likaŵa lacilendo yayi pakati pa Ŵayuda. Josephus, Muyuda wakulemba mdauko wakalembapo za ŵanthu 12, padera pa awo ŵakuzunulika mu Malemba, awo ŵakaŵa na zina ili. Mwana wa Mariya wakacemekanga “Munazarete,” ico cikulongora kuti iyo wakaŵa Yesu wakufuma ku Nazarete. (Mariko 10:47) Wakamanyikwangaso kuti “Khristu,” panji Yesu Khristu. (Mateyu 16:16) Kasi ici cikung’anamuraci?

Lizgu la Citumbuka lakuti “Khristu” likufuma ku la Cigiriki lakuti Khri·stosʹ, ilo likuyana na la Cihebere lakuti Ma·shiʹach (Mesiya). Mazgu ghose ghaŵiri agha ghakung’anamura “Wakuphakazgika.” Pambere Yesu wandize, pakaŵaso ŵanthu ŵanji awo ŵakaŵa ŵakuphakazgika. Mwaciyelezgero, Mozesi, Aroni, na Themba Davide wose ŵakayowoyekanga kuti ŵakaŵa ŵakuphakazgika, kung’anamura kuti Ciuta wakaŵapa milimo na mazaza. (Leviticus 4:3; 8:12; 2 Samuel 22:51; Ŵahebere 11:24-26) Yesu, Mesiya uyo wakayowoyekerathu, wakaŵa mwimiliri wakuzirwa wa Yehova. Lekani nchakwenelera kuti wakapika zina lakuti “Khristu, Mwana wa Ciuta wamoyo.”—Mateyu 16:16; Daniel 9:25.

[Cithuzithuzi pa peji 15]

Artist’s Rendering of Flavius Josephus