Kasi Ŵana Ŵinu Ŵangayowoyaci?
ŴAPAPI: Mu Gongwe la Mulinda la Janyuwale 15, 2010, pa peji 16-20, tikazunurapo kuti pakusambira mungayezgelera na ŵana ŵinu. Nkhani iyi yili na fundo izo mungalondezga kuti movwire ŵana ŵinu kuti ŵaŵe ŵakunozgeka kumarana na masuzgo agho ŵakusangana nagho ku sukulu. Mungayezgelera masacizgo gha mu nkhani iyi pa Nyengo Yakusopera ya Mbumba.
ŴANA awo Mbakaboni ŵa Yehova ŵakukumana na masuzgo ghanandi. Kanandi ŵanyawo ku sukulu ŵakuŵafumba cifukwa ico ŵakulekera kucitako vinthu vinyake nga nkhwimbako sumu ya fuko, kusindamira ndembera, kukondwelera zuŵa lakubabikira, na viphikiro vinyake. Kasi ŵana ŵinu ŵangazgora wuli usange ŵanyawo ŵangaŵafumba za vinthu ivi?
Ŵana ŵanyake ŵakuzgora waka kuti: “Ivyo ningacita yayi. Cisopa cane cikukana.” Ŵana ŵanthena ŵakwenera kulumbika cifukwa ca kuŵa ŵakukhora. Ivyo ŵakuzgora vikovwira kuti ŵanyawo ŵaleke kuŵafumba vinandi. Ndipouli, Baibolo likuticiska kuti tiŵe “ŵakunozgeka . . . kujivikilira panthazi pa waliyose uyo wakukhumba kumanya cifukwa” ca ivyo tikugomezga. (1 Pet. 3:15) Kucita nthena kukukhumba vinandi kuluska kuyowoya waka kuti: “Ivyo ningacita yayi.” Nangauli ŵanji ŵangakolerana nase yayi, kweni ŵanji ŵangatemwa kumanya cifukwa ico tikukanira.
Ŵawukirano ŵanandi awo Mbakaboni ŵali kulongosolerapo ŵanyawo nkhani za mu Baibolo mwakugwiliskira nchito mabuku nga ni Sambirani kwa Msambizgi Waluso. Nkhani izi zingawovwira kumanya cifukwa ico ŵana awo Mbakaboni ŵakucitirako yayi vinthu vinyake. Ŵana ŵa sukulu ŵanandi ŵakutegherezga mwakunweka nkhani za mu Baibolo, ndipo masambiro gha Baibolo ghanandi ghamba mu nthowa iyi. Ŵana ŵanyake ŵa sukulu cingaŵaŵira cinonono kutegherezga nkhani yose. Ŵanyake ŵangazipulikiska yayi nkhani za mu Baibolo usange zindalongosoreke makora. Apo munyake ŵakamucema kuti wakaŵepo pa ciphikiro cakukondwelera kubabika kwake, Minhee, uyo wali na vilimika 11 wakati: “Baibolo lindayowoyepo kuti tikondwelerenge zuŵa lakubabikira. Yohane Mbapatizi, wakakomeka pa ciphikiro cakukondwelera zuŵa lakubabika.” Kweni Minhee wakukumbuka kuti mubwezi wake wakawoneka kuti wakapulikiska yayi ivyo wakamuzgora.
Nyengo zinyake kuŵalongora waka cithuzi panji nkhani ya mu mabuku ghithu kungawovwira. Kweni wuli usange pa sukulu ŵakukanizga kuti ŵana ŵagaŵanenge mabuku gha cisopa? Kasi ŵana ŵithu ŵangapharazga makora kwambura mabuku? Kasi mungawovwira wuli ŵana ŵinu kuti ŵavikilire vigomezgo vyawo?
Yezgelerani Lumoza
Kuyezgelerathu ku nyumba kukovwira, ndipo pa nyengo iyi ŵapapi ŵakwenera kutora cigaŵa ca ŵana ŵanyawo ŵa ku sukulu. Apo ŵana ŵakuvikilira ivyo ŵakugomezga, ŵapapi ŵakwenera kuŵalumba na kuŵawovwira kunyolora mazgoro ghawo, ndiposo kuŵaphalira kuzirwa kwa kucita nthena. Mwaciyelezgero, mungaŵaciska kuti ŵayowoyenge mazgu agho ŵanyawo ŵangaghapulikiska. Joshua uyo wali na vilimika 9 wakati ŵanyake ku sukulu ŵakapulikiskanga yayi mazgu ghakuti “njuŵi” ndiposo “kugomezgeka.” Ntheura, wakaŵalongosoleranga mu mazgu ghapusu kuti ŵapulikiske.—1 Kor. 14:9.
Ŵana ŵanji ŵa sukulu awo ŵafumba fumbo ŵangalutilira yayi kuŵikako mahara usange zgoro nditali. Kweni para ŵawukirano awo Mbakaboni ŵakuyowoya nawo mu nthowa yakudumbiskana, ŵangalutilira kunweka. Haneul uyo wali na vilimika khumi wakati: “Ŵanyane ku sukulu ŵakutemwa yayi kuti niŵalongosolere waka, kweni kuti tidumbiskanenge.” Kuti muyowoye nawo mu nthowa yakudumbiskana, mukwenera kufumba mafumbo ndiposo kutegherezga comene para ŵakuyowoya maghanoghano ghawo.
Vidumbirano vyakulondezgapo ivi vikulongora umo ŵana Ŵacikhristu ŵangacitira na ŵanyawo ku sukulu. Palije cifukwa ca kusungilira pa mtima vidumbirano ivi, cifukwa ŵana ŵakuyana yayi, ndipo vyakucitika navyo vikupambana. Ntheura, mwana uyo ni Kaboni wakwenera kutorapo waka fundo pa vidumbirano ivi na kuyowoya mu mazgu ghake ndiposo mu nthowa iyo yingayana na nkhani iyo wakudumbiskana na ŵanyake. Usange muli na ŵana awo ŵacali pa sukulu, yezgelerani nawo lumoza vidumbirano ivi.
Kusambizga ŵana kukutora nyengo, ndipo kukukhumba citatata. Ŵapapi awo Mbakhristu ŵakukhumbikwira kusambizga makora ŵana ŵawo fundo za mu Baibolo na kuŵawovwira kuti ŵazilondezgenge.—Dute. 6:7; 2 Tim. 3:14.
Pa Nyengo Yakusopera ya Mbumba yakulondezgapo, yezgelerani lumoza na ŵana ŵinu vidumbirano ivi. Manyani kuti vingawovwira comene ŵana ŵinu. Kumbukani kuti cilato nchakuti ŵana ŵasungilire mazgoro panji mazgu agho ghali mu vidumbirano ivi yayi. Nakuti mungayezgelera kanandi waka, kweniso mu nthowa zakupambanapambana. Apo ŵakuvikilira cigomezgo cawo, ŵawovwirani kuti ŵalongosorenge mwakuzika ndiposo mwaluso. Para nyengo yajumphapo, mungasambizga ŵana ŵinu umo ŵangalongosolera cigomezgo cawo ku ŵanyawo ku sukulu, ŵazengezgani, na ŵasambizgi wuwo.
[Bokosi/Vithuzithuzi pa peji 4, 5]
KUKONDWELERA ZUŴA LAKUBABIKIRA
Mere: Yohane, wize ku ciphikiro ca kukondwelera zuŵa lakubabika kwane.
Yohane: Nawonga comene Mere, cifukwa ca kunighanaghanira. Kweni cifukwa wuli uŵenge na ciphikiro ca kukondwelera zuŵa ilo ukababikira?
Mere: Cifukwa wuli wafumba nthena? Kasi iwe ukukondwelera yayi zuŵa ilo ukababikira?
Yohane: Nkhukondwelera yayi.
Mere: Ukulekeraci? Ine apo nkhababikanga mbumba yakwithu yikakondwa comene.
Yohane: Mbumba yakwithu yikuyana waka na yakwako. Nayo yikakondwa comene nati nababika. Kweni nkhuwona kuti cingaŵa cifukwa cakukwana cara kuti nikondwelerenge cilimika cilicose. Pa viphikiro vya kukondwelera zuŵa ilo ŵakababikira, ŵanandi ŵakujiwona kuti mbakuzirwa comene. Kweni asi Ciuta ndiyo ngwakuzirwa comene? Kweniso asi tikwenera kumuwonga cifukwa cakuti wali kutipa umoyo?
Mere: Kasi ukung’anamura kuti nileke kukondwelera zuŵa lakubabika kwane?
Yohane: Umanyenge wekha cakucita. Kweni ghanaghanira fundo iyi. Ŵanandi ŵakupokera vyawanangwa pa ciphikiro ca kukondwelera zuŵa ilo ŵakababikira, kweni Baibolo likuti muli kukondwa kukuru mu kupeleka kuluska mu kupokera. M’malo mwa kutangwanika comene na zuŵa ilo tikababikira, kasi cingaŵa ciwemi yayi kuwonga Ciuta, kughanaghanira ŵanji, ndiposo kuŵacitira viwemi?
Mere: Fundo iyi nindayighanaghanirepo. Ka ukung’anamura kuti iwe ukupokera cawanangwa cilicose yayi kufuma ku ŵapapi ŵako?
Yohane: Nkhupokera. Kweni ŵakunipa pa zuŵa ilo nkhababikira pera yayi. Ŵakunipa vyawanangwa nyengo yiliyose iyo ŵakhumbira. Mere, kasi ungatemwa kumanya umo viphikiro vya kukondwelera zuŵa lakubabikira vikambira?
Mere: Yowoya nipulike.
Yohane: Namacero, nizamukuphalira za ciphikiro cinyake ca kukondwelera zuŵa lakubabika ico cikacitika mu nyengo yakale.
KWIMBA SUMU YA FUKO
Gelo: Cifukwa wuli Kilere ukwimbako yayi sumu ya fuko?
Kilere: Wacita makora kufumba. Kweni pambere nindakuzgore, ka unganiphalira cifukwa ico iwe ukwimbirako?
Gelo: Nkhwimba cifukwa cakuti nkhutemwa caru cane.
Kilere: Nane nkhucitemwa caru cane. Kweni asi vyaru vinyake navyo ni viwemi?
Gelo: Enya, ni viwemi.
Kilere: Kweni kasi mbunenesko kuti tikwimilira na kwimbira sumu waliyose panji cilicose ico tikucicindika na kucitemwa?
Gelo: Ndimo tikucitira yayi. Apa calongora kuti nkhumanya yayi cifukwa ico nkhwimbirako sumu ya fuko, panji nkhwimbako cifukwa cakuti waliyose wakwimba.
Kilere: Ŵanthu ŵanandi ŵakughanaghana kuti caru cawo cikuluska vinyake vyose. Ŵangacita cilicose cifukwa ca caru cawo. Kweni ine ndimo nkhuwonera yayi. Ningarwako yayi nkhondo, nesi kupeleka umoyo wane cifukwa ca caru cane, cifukwa Ciuta wakutinkha nkhondo ndiposo mzimu wakutemwa caru cako. Nangauli caru cane nkhucitemwa, kweni nkhwimbako yayi sumu ya fuko.
Gelo: Wanijura kumaso.
Kilere: Gelo, nakondwa kuti wapulikiska. Nakuti para ukukhumba kumanya cifukwa ico nkhulekera kucitirako vinthu vinyake ndiwe mwanangwa kunifumba. Kweniso Baibolo likuti mu nyengo yakale, themba la ku Babuloni likalangura ŵanthu kuti ŵasindamirenge cikozgo. Ŵanji ŵakakana kucisindamira nanga ni apo ŵakati ŵakomeke.
Gelo: Nadi? Vikaŵamalira wuli?
Kilere: Nikuphalirenge para tikuwera.
NKHANI ZA NDYALI
Mayiki: Timu, kasi iwe uzamuvotera njani?
Timu: Palije.
Mayiki: Cifukwa?
Timu: Nili kuvota kale.
Mayiki: Ungavotaso ca?
Timu: Enya, boma ilo nili kusora ndiwemi comene.
Mayiki: Uli kusankha boma wuli?
Timu: Boma ilo likulongozgeka na Yesu. Nakuti ni mulongozgi wakwenelera. Kasi ungatemwa kumanya vinandi vya boma ili?
Mayiki: Nilije navyo nchito.
Timu: Suzgo palije, kweni nyengo yiliyose para ungakhumba kumanya, nizamukuphalira.
[Cithuzithuzi]
“Yohane, wize ku ciphikiro ca zuŵa lakubabika kwane”
[Cithuzithuzi pa peji 3]
“Cifukwa wuli ukwimbako yayi sumu ya fuko?”