Ciuta Wakulongora Citemwa Cake kwa Ise

“Lusungu lukuru [luzamuwusa] nga ni themba kwizira mu urunji, kulongozgera ku umoyo wamuyirayira.”—ROM. 5:21.

1, 2. Yowoyani vyawanangwa viŵiri ivyo vyazunulika, ndipo ico cikuluska vyose ni nchi?

MUNTHU munyake wakati: ‘Malango gha Ŵaroma ndiposo fundo yakuti munthu wakwenera kulondezga dango, ndico cikaŵa ciharo cakuzirwa comene kwa munthu uyo wahara ufumu.’ (Dr. David J. Williams wa pa University of Melbourne, Australia) Nangauli ŵakawonanga nthena, kweni pali ciharo cinyake panji kuti cawanangwa ico cikuluska vyawanangwa vyose. Cawanangwa ici ni nthowa iyo Ciuta wanozga kuti tipimike ŵarunji pamaso pake ndiposo kuti tizakasange umoyo wamuyirayira.

² Ciuta wapeleka cawanangwa ici mwakukolerana na malango ghake ghaurunji. Mu buku la Ŵaroma cipaturo 5, Paulosi wakalongosora vinandi yayi vyakukhwaskana na malango. Wakamba na mazgu ghakukhozga ghakuti: “Tapimika ŵarunji cifukwa ca cipulikano, [ntheura] tiyeni tiŵe pa mtende na Ciuta kwizira mwa Fumu yithu Yesu Khristu.” Awo ŵapokera cawanangwa ca Ciuta, ŵakuciskika kuti nawo ŵamutemwenge. Paulosi wakaŵa yumoza wa awo ŵakapokera cawanangwa ici. Wakalemba kuti: “Citemwa ca Ciuta capungulikira mu mitima yithu kwizira mu mzimu utuŵa.”—Rom. 5:1, 5.

3. Kasi pali mafumbo wuli ghakuzirwa?

³ Cifukwa wuli cawanangwa ca citemwa ici cikaŵa cakukhumbikwa? Cifukwa wuli Ciuta wali kupeleka cawanangwa ici mu nthowa yakwenelera? Kasi munthu waliyose payekha wakwenera kucitaci kuti wapokere cawanangwa ici? Tiyeni tisange mazgoro ghakukhorweska na kuwona umo ghakulongolera citemwa ca Ciuta.

Citemwa ca Ciuta Kwimikana na Kwananga

4, 5. (a) Kasi ni nthowa wuli yikuru iyo Yehova walongolera citemwa cake? (b) Kasi ni fundo wuli iyo yingatovwira kupulikiska lemba la Ŵaroma 5:12?

⁴ Nthowa yimoza iyo Yehova walongolera citemwa cake njakuti wakatuma Mwana wake kuti wazakawovwire ŵanthu. Paulosi wakati: “Ciuta wakuphara [wakulongora] citemwa ca iyomwene kwa ise, mu fundo yakuti apo tikaŵa ticali ŵakwananga, Khristu wakatifwira.” (Rom. 5:8) Ghanaghanirani waka fundo yakuti: “Apo tikaŵa ticali ŵakwananga.” Waliyose wakukhumbikwira kumanya umo vikendera kuti tose tiŵe ŵakwananga.

⁵ Pakulongosora nkhani iyi, Paulosi wakamba na Fundo yakuti: “Kwizira mwa munthu yumoza kwananga kukanjira mu caru ndipo nyifwa kwizira mu kwananga, ntheura nyifwa yikathandazgikira ku ŵanthu wose cifukwa wose ŵakananga.” (Rom. 5:12) Ise tingapulikiska fundo iyi cifukwa Ciuta wali kulemba umo umoyo wa munthu ukambira. Yehova wakalenga ŵanthu ŵaŵiri, Adamu na Eva. Mlengi ngwakufikapo, ntheura ŵapapi ŵithu ŵakwambilira nawo ŵakaŵa ŵakufikapo. Ciuta ŵakaŵapa vyose vyakukhumbikwa, kweni wakaŵakanizga waka cinthu cimoza na kuŵaphalira kuti usange ŵangaleka kupulikira mbwenu ŵafwenge. (Gen. 2:17) Ndipouli, iwo ŵakasankha kuleka kupulikira dango la Ciuta, ntheura ŵakakana kuti Ciuta ngwakwenelera kuŵapa malango ndiposo kuŵawusa.—Dute. 32:4, 5.

6. (a) Cifukwa wuli nyifwa yikiza pa ŵana ŵa Adamu, ndipo kasi Malango agho ŵakapokera mu nyengo ya Mozesi ghakamazga suzgo ili? (b) Kasi nthenda yakwambukira tingayiyelezgera na vici?

⁶ Adamu wakamba kubaba ŵana pamanyuma pakuti wananga, ntheura ŵana ŵake wose ŵakahara kwananga na masuzgo agho ghakwiza cifukwa ca kwananga. Ndipouli, ŵana ŵakaswa dango la Ciuta yayi nga umo wakacitira Adamu, ntheura kwananga kwawo kukuyana yayi na kwa Adamu, nakuti ŵana ŵakapikapo dango lililose yayi. (Gen. 2:17) Nipera, ŵana ŵa Adamu ŵakahara kwananga. Lekani kwananga na nyifwa vikawusa nga ni themba kufuma kwa Adamu mpaka kwa Mozesi apo Ŵaisrayeli ŵakapokera Malango, ico cikalongora pakweru kuti ŵakaŵa ŵakwananga. (Ŵazgani Ŵaroma 5:13, 14.) Kwananga uko tili kuhara, tingakuyelezgera na nthenda yakwambukira iyo ŵana ŵangambura kufuma ku ŵapapi ŵawo. Nangauli ni ŵana wose yayi awo ŵangasuzgika na nthenda iyi, kweni nipera kwizira mwa iwo yunji wa mu mphapu yawo wangazakasuzgika na suzgo ili. Kweni ndimo viliri na kwananga yayi. Kwananga kwa Adamu nkhwambura kugwentheka. Waliyose wakukhwaskika. Ndipo nyengo zose umaliro wake ni nyifwa. Ndipo kuli kwambukira ŵana ŵake wose. Kasi tingasutukako ku suzgo ili?

Ico Ciuta Wapeleka Kwizira mwa Yesu Khristu

7, 8. Kasi ŵanalume ŵaŵiri aŵa ŵiziska vinthu wuli vyakupambana?

⁷ Cifukwa ca citemwa, Yehova wapeleka cawananga ico cimazgenge kwananga uko tili kuhara. Paulosi wakati ivi vikacitika kwizira mwa munthu munyake wakufikapo panji kuti Adamu waciŵiri. (1 Kor. 15:45) Kweni ivyo vyacitika cifukwa ca ŵanalume ŵaŵiri aŵa ni vyakupambana. Vikupambana wuli?—Ŵazgani Ŵaroma 5:15, 16.

⁸ Paulosi wakati: “Umo ciliri cawanangwa ndimo ukaŵira ubudi cara.” Adamu wakabuda, ndipo wali kupika cilango cakuyana na ubudi wake, ico ni nyifwa. Kweni ndiyo pera yayi uyo wakeneranga kufwa. Baibolo likuti: “Na kubuda kwa munthu yumoza ŵanandi ŵakafwa.” Cilango ico Adamu wakapika cikakhwaskaso ŵana ŵake wose, kusazgapo ise. Ndipouli, tingakhozgeka kumanya kuti munthu wakufikapo, uyo ni Yesu wali kwiza na cinthu cinyake cakupambanako. Kasi nchinthu wuli? Zgoro tikulisanga mu ivyo Paulosi wakayowoya apo wakati “ŵanthu ŵa mitundu yose ŵakupimika ŵarunji kuti ŵaŵe ŵamoyo.”—Rom. 5:18.

9. Nga umo lemba la Ŵaroma 5:16, 18 likuyowoyera, kasi Ciuta wakacita vici pakupima ŵanji kuŵa ŵarunji?

⁹ Kasi mazgu gha Cigiriki agho ghali kung’anamulika kuti “ŵakupimika ŵarunji” na “ŵapimike ŵarunji” ghakung’anamuraci? Wakung’anamura Baibolo munyake wakalemba kuti: ‘Ni mazgu gha ntharika agho ghakuyowoyeka mu khoti kung’anamura kuti mulandu palije. Ghakuyowoya za kusintha uko kukucitika kuti munthu wakolerane na Ciuta, ndipo kusintha uku nkhwa munthu iyomwene yayi. Mazgu agha ghakupeleka cithuzithuzi ca Ciuta nga ni mweruzgi, uyo weruzga kuti munthu uyo ŵangwiza nayo mu khoti lake kuti ngwambura urunji walije mulandu. Kweni Ciuta wamusutura munthu uyu.’

10. Kasi Yesu wakacita vici ico cikovwira kuti ŵanthu ŵapimike ŵarunji?

¹⁰ Kasi ‘Mweruzgi murunji wa caru cose’ wakeneranga kusutura munthu wambura urunji pa lufura wuli? (Gen. 18:25) Ciuta wakajura nthowa mwakutuma Mwana wake pa caru capasi. Yesu wakacita khumbo la Ŵawiske mwakufikapo, nangauli wakayezgeka, kusekeka comene, ndiposo kuyuzgika. Wakagomezgeka mpaka apo wakafwira pa khuni lakusuzgikirapo. (Heb. 2:10) Yesu wakapeleka umoyo wake waurunji kuŵa sembe yakuwombora iyo yikasutura panji kuti kuwombora ŵana ŵa Adamu ku kwananga na nyifwa.—Mat. 20:28; Rom. 5:6-8.

11. Kasi sembe yakuwombora yikajintha pa lufura wuli lwakuyana?

¹¹ Paulosi wakati sembe iyi ‘nchiwombolero cakuyana.’ (1 Tim. 2:6) Kasi yikayana na vici? Adamu wali kwiziska kuwura kufikapo na nyifwa pa ŵanthu wose. Yesu pakuŵa munthu wakufikapo wakatenge wababenge ŵana ŵanandi ŵakufikapo.a Ntheura, tikagomezganga kuti umoyo wa Yesu pamoza na ŵana ŵake wose ŵakufikapo awo wakatenge wababenge ndiwo ni sembe yakuyana na Adamu pamoza na ŵana ŵake ŵambura kufikapo. Ndipouli, Baibolo likuyowoyapo yayi kuti ŵana awo Yesu wakatenge wababenge nawo nchigaŵa ca sembe yakuwombora. Lemba la Ŵaroma 5:15-19 likuti nyifwa ya “munthu yumoza” yawombora wose. Umoyo wakufikapo wa Yesu ukayana na wa Adamu. Tikwenera kudodoliska pa Yesu pera. Cikaŵa camacitiko kuti ŵanthu ŵamitundu yose ŵapokele cawanangwa capadera ndiposo umoyo cifukwa ca “kurunjiska kumoza pera” kwa Yesu, pakuŵa wakupulikira na kugomezgeka mpaka nyifwa. (2 Kor. 5:14, 15; 1 Pet. 3:18) Kasi vikenda wuli?

Ŵapimika Ŵarunji Cifukwa ca Sembe Yakuwombora

12, 13. Cifukwa wuli awo ŵakupimika ŵarunji ŵakukhumbikwira lusungu na citemwa ca Ciuta?

¹² Yehova Ciuta wakapokelera sembe yakuwombora iyo Mwana wake wakapeleka. (Heb. 9:24; 10:10, 12) Ndipouli, ŵasambiri ŵa Yesu pa caru capasi, kusazgapo ŵapositole ŵakaŵa kuti ŵacali ŵambura kufikapo. Nangauli ŵakafwilirangapo kuti ŵaleke kwananga, kweni ni nyengo zose yayi apo vikaŵayenderanga makora. Cifukwa wuli? Cifukwa ŵakahara kwananga. (Rom. 7:18-20) Kweni Ciuta wakacitapo kanthu. Wakapokelera “ciwombolero cakuyana” ndipo wakaŵa wakukhumbisiska kucigwiliskira nchito pa ŵateŵeti ŵake.

¹³ Ciuta wakagwiliskira nchito sembe yakuwombora iyi pa ŵapositole cifukwa cakuti ŵakamucitira kanthu kanyake kapadera yayi. Kweni nchifukwa ca lusungu na citemwa cake cikuru. Yehova wakawuskapo mulandu pa ŵapositole na ŵanji, na kuŵawona kuti ŵalije mulandu wa zakwananga izo ŵakahara. Paulosi wakayowoya mwakupulikikwa makora kuti: “Na lusungu lukuru ulu, mwaponoskeka kwizira mu cipulikano; cifukwa ca mwaŵene cara, ici nchawanangwa ca Ciuta.”—Efe. 2:8.

14, 15. Kasi awo Ciuta wakuŵapima kuŵa ŵarunji ŵapokerenge njombe wuli, kweni ŵakwenera kucita vici?

¹⁴ Ghanaghanirani za mtundu wa cawanangwa ico Wankhongono zose wakapeleka kuti wagowokere kwananga uko munthu wakahara ndiposo maubudi agho wacita pa iyo yekha. Tingafiska yayi kupenda zakwananga izo munthu wakacita pambere wandazgoke Mkhristu, kweni pa lufura lwa sembe yakuwombora, Ciuta wakugowokera zakwananga zanthena. Paulosi wakalemba kuti: “Cawanangwa cakufuma mu maubudi ghanandi cikalongozgera kuti ŵanandi ŵapimike ŵarunji.” (Rom. 5:16) Ŵapositole ndiposo ŵanji awo ŵakapokera cawanangwa ca citemwa ici (kupimika ŵarunji) ŵakeneranga kulutilira kusopa Ciuta waunenesko mu cipulikano. Kasi ŵazamupokera njombe wuli? “Awo ŵakupokera lusungu lukuru lwakuzara na cawanangwa ca urunji, ŵazamuwusa nga ni mathemba pakuŵa ŵamoyo kwizira mwa munthu yumoza, Yesu Khristu.” Cawanangwa caurunji ici cili na njombe yiwemi. Cawovwira kuti ŵanthu ŵasange umoyo wamuyirayira.—Rom. 5:17; ŵazgani Luka 22:28-30.

¹⁵ Awo ŵakupokera cawanangwa ici ŵakupimika ŵarunji, ndipo ŵakuzgoka ŵana ŵauzimu ŵa Ciuta. Pakuŵa ŵahaliri ŵamoza na Khristu, ŵakulindilira kuwuskikira kucanya nga mbana ŵauzimu kuti ‘ŵakawuse nga ni mathemba’ lumoza na Yesu Khristu.—Ŵazgani Ŵaroma 8:15-17, 23.

Citemwa ca Ciuta Cikulongorekaso ku Ŵanji

16. Kasi awo ŵakulindilira kuzakakhala pa caru capasi ŵakupokera cawanangwa wuli?

¹⁶ Mbateŵeti wose yayi ŵa Ciuta awo “ŵazamuwusa nga ni mathemba” kucanya pamoza na Khristu. Ŵanandi ŵali na cigomezgo nga ni ico ŵakaŵa naco ŵateŵeti ŵa Ciuta awo ŵakaŵako pambere Khristu wandize. Ŵakulindilira kuzakakhala mu Paradiso pa caru capasi kwamuyirayira. Kasi nawo ŵangapokera cawanangwa kwa Ciuta na kupimika ŵarunji uku ŵali na cilindizga ca kuzakakhala pa caru capasi? Kuyana na ivyo Paulosi wakalembera Ŵaroma, zgoro ndakuti enya.

17, 18. (a) Kasi Ciuta wakamuwonanga wuli Abrahamu cifukwa ca cipulikano cake? (b) Kasi vikenda wuli kuti Yehova wapime Abrahamu kuŵa murunji?

¹⁷ Paulosi wakayowoyapo za Abrahamu, munthu wacipulikano uyo wakaŵako pambere Yehova wandapeleke malango ku Ŵaisrayeli ndiposo pambere Khristu wandajure nthowa ya umoyo wa kucanya. (Heb. 10:19, 20) Tikuŵazga kuti: “Pakuti mu dango kuti ndimo Abrahamu panji mphapu yake wakapokera layizgo cara lakuti waŵenge muhaliri wa caru, kweni kwizira mu urunji mwa cipulikano.” (Rom. 4:13; Yak. 2:23, 24) Apa tikuwona kuti Ciuta wakamupima Abrahamu kuŵa murunji.—Ŵazgani Ŵaroma 4:20-22.

¹⁸ Mazgu ghakuti wakapimika murunji, ghakung’anamura kuti Abrahamu wakaŵa wambura kwananga yayi apo wakateŵeteranga Yehova. (Rom. 3:10, 23) Ndipouli, pakuti Yehova wali na vinjeru vyambura cigoti, wakawona cipulikano ca Abrahamu na milimo yake ndipo wakamupima kuŵa murunji. Fundo njakuti Abrahamu wakaŵa na cipulikano mu “mphapu” yakulayizgika iyo yikeneranga kufuma mwa iyo. Mphapu iyi yikaŵa Mesiya, panji Khristu. (Gen. 15:6; 22:15-18) Pa lufura lwa “ciwombolero cakupelekeka na Khristu Yesu,” Ciuta wakagowokeranga zakwananga izo zikacitikanga kale. Lekani Abrahamu ndiposo ŵateŵeti ŵanji ŵa Ciuta awo ŵakaŵako pambere Khristu wandize nawo ŵazamuwuka.—Ŵazgani Ŵaroma 3:24, 25; Sal. 32:1, 2.

Kondwani Pakupimika Ŵarunji

19. Cifukwa wuli ŵanandi ŵakwenera kukhozgeka na umo Ciuta wakawoneranga Abrahamu?

¹⁹ Fundo yakuti Abrahamu wakapimika kuŵa murunji njakukhozga comene ku Ŵakhristu mazuŵa ghano? Yehova wakapima Abrahamu kuŵa murunji nga umo wapimira ŵakuphakazgika awo ‘mbahaliri ŵamoza na Khristu’ yayi. Ŵanthu ŵacoko waka aŵa “ŵakucemeka kuŵa ŵatuŵa” ndipo ŵakutoreka kuti “mbana ŵa Ciuta.” (Rom. 1:7; 8:14, 17, 33) Kweni Abrahamu wakaŵa “mubwezi wa Yehova,” ndipo pa nyengo iyi sembe yakuwombora yikaŵa kuti yindapelekeke. (Yak. 2:23; Yes. 41:8) Kweni wuli pakuyowoya za Ŵakhristu ŵaunenesko awo ŵakulindilira kuzakakhala mu Paradiso pa caru capasi?

20. Kasi Ciuta wakukhumbaci ku awo wakuŵapima ŵarunji sono nga umo wakacitira na Abrahamu?

²⁰ Ŵakhristu aŵa ŵandapokere “cawanangwa ca urunji” na cilindizga ca umoyo wa kucanya “kwizira mu kufwatulika na ciwombolero cakupelekeka na Khristu Yesu.” (Rom. 3:24; 5:15, 17) Ndipouli, ŵali na cipulikano cikuru mwa Ciuta ndiposo mu sembe yakuwombora, nakuti ŵakulongora cipulikano cawo kwizira mu milimo yiwemi. Umoza mwa milimo iyi ngwa “kupharazga ufumu wa Ciuta . . . na kusambizga vinthu vya Fumu Yesu Khristu.” (Mil. 28:31) Lekani Yehova wakuŵawona kuŵa ŵarunji nga umo vikaŵira na Abrahamu. Cawanangwa ca kuŵa paubwezi na Ciuta ico Ŵakhristu aŵa ŵakupokera cikupambana na “cawanangwa” ico ŵakuphakazgika ŵakupokera. Kweni cawanangwa ici ŵakucipokelera na mawoko ghaŵiri.

21. Kasi tikusanga vyandulo wuli cifukwa ca citemwa na urunji wa Yehova?

²¹ Usange namwe mukulindilira kuzakaŵa na umoyo wamuyirayira pa caru capasi, lekani kughanaghana kuti mwaŵi uwu mwausanga cifukwa ca vinjeru vya munthu. Kweni ni khumbo la Muwusi wa Cilengiwa cose. Yehova watora nthowa ziwemi kuti wafiske khumbo lake. Nthowa izi zikukolerana na fundo zake zaurunji. Padera pakulongora urunji, nthowa izi zikuvumburaso citemwa cikuru ico Ciuta wali naco. Mphake kuti Paulosi wakati: “Ciuta wakuphara [wakulongora] citemwa ca iyomwene kwa ise, mu fundo yakuti apo tikaŵa ticali ŵakwananga, Khristu wakatifwira.”—Rom. 5:8.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mukukumbuka?

• Kasi ŵana ŵa Adamu ŵali kuhara vici, ndipo nchivici ico cikucitika?

• Kasi ciwombolero cakuyana cikapelekeka wuli, ndipo cikaŵa wuli cakuyana?

• Kasi muli na mwaŵi wuli cifukwa ca cawanangwa ca kupimika ŵarunji?

[Cithuzithuzi pa peji 13]

Munthu wakufikapo Adamu wakananga. Munthu wakufikapo Yesu wakapeleka “ciwombolero cakuyana”

[Cithuzithuzi pa peji 15]

Ni makani ghawemi nadi kuti tikupimika ŵarunji kwizira mwa Yesu