NKHANI YAKUSAMBIRA 21
SUMU 21 Lutilirani Kupenja Dankha Ufumu
Lindilirani Msumba Uwo Uzamukhalilira
“Na mtima wose tikulindilira [msumba] uwo ukwiza.”—HEB. 13:14.
FUNDO YIKURU
Umo tingasangira chandulo na lemba la Ŵahebere chaputara 13 mazuŵa ghano kweniso munthazi.
1. Kasi Yesu wakayowoyerathu kuti ntchivichi chizamuchitikira msumba wa Yerusalemu?
MAZUŴA ghachoko waka pambere wandafwe, Yesu Khristu wakayowoya uchimi uwo ukafiskika kakwamba mu mazuŵa ghaumaliro gha mgonezi wa Ŵayuda. Iyo wakachenjezga kuti zuŵa linyake msumba wa Yerusalemu ‘uzamuzingilizgika na ŵankhondo.’ (Luka 21:20) Yesu wakaphalira ŵalondezgi ŵake kuti para ŵawona waka ŵankhondo aŵa, awo ŵakaŵa ŵankhondo ŵa Ŵaroma, ŵafumemo mwaluŵiro.—Luka 21:21, 22.
2. Kasi mpositole Paulosi wakaŵapa ulongozgi wuli Ŵakhristu Ŵachihebere ŵa mu Yudeya na Yerusalemu?
2 Vyaka vichoko waka pambere Yerusalemu wandazingilizgike na ŵankhondo ŵa Ŵaroma, mpositole Paulosi wakalemba kalata iyo yikumanyikwa kuti buku la Ŵahebere ndipo yikaŵa na uthenga wakuzirwa. Mu kalata iyi, Paulosi wakaŵapa ulongozgi wakuzirwa Ŵakhristu ŵa mu Yudeya na Yerusalemu, uwo ukaŵawovwira kunozgekera ivyo vikaŵa vichitikenge munthazi. Kasi ntchivichi icho chikaŵa kuti chichitikenge munthazi? Yerusalemu wakaŵa kuti waparanyikenge. Ŵakhristu aŵa kuti ŵaponoskeke ŵakeneranga kuleka nyumba zawo kweniso mabizinesi ghawo. Ntheura pakuyowoya vya msumba wa Yerusalemu, Paulosi wakalemba kuti: ‘Pano tilije msumba wakukhalilira.’ Kufuma apo wakasazgirapo kuti: “Kweni na mtima wose tikulindilira uwo ukwiza.”—Heb. 13:14.
3. Kasi “msumba wa fawundeshoni yanadi” ni vichi, ndipo chifukwa wuli tikuwulindilira?
3 Ŵakhristu awo ŵakasankha kufumamo mu Yerusalemu na Yudeya, ŵakwenera kuti ŵakanenekanga na kusekeka, kweni kuchita nthena kukaponoska umoyo wawo. Mazuŵa ghano napo tikuneneka chifukwa chakuti tikuthemba ŵanthu yayi panji kupenja umoyo wawofuwofu mu charu ichi. Chifukwa wuli tikuchita nthena? Tikumanya kuti vinthu vya mu nyengo iyi ni vyakanyengo waka. Tikulindilira “msumba wa fawundeshoni yanadi,” uwo ni Ufumu wa Chiuta “uwo ukwiza.”a (Heb. 11:10; Mat. 6:33) Mu kamutu kachoko kalikose mu nkhani iyi tiwonenge: (1) umo ulongozgi wa Paulosi ukawovwilira Ŵakhristu ŵakwambilira kuti ŵalutilire kulindilira msumba “uwo ukwiza,” (2) umo Paulosi wakaŵawovwilira kunozgekera ivyo vikwiza munthazi, kweniso (3) umo ulongozgi wake ungatovwilira mazuŵa ghano.
GOMEZGANI UYO WAZAMUMUSIDANIPO YAYI
4. Chifukwa wuli msumba wa Yerusalemu ukaŵa wakuzirwa ku Ŵakhristu?
4 Msumba wa Yerusalemu ukaŵa wakuzirwa chomene ku Ŵakhristu. Mpingo wakwambilira Wachikhristu ukakhazikiskikira mu msumba uwu mu 33 C.E., ndipo wupu wake wakulongozga ukaŵa mu msumba wenewuwu. Kweniso Ŵakhristu ŵanandi ŵakaŵa na nyumba zawo ndiposo vinthu vinandi vyakuthupi mu msumba uwu. Ndipouli, Yesu wakaŵachenjezga ŵalondezgi ŵake kuti ŵakwenera kufumamo mu Yerusalemu na mu Yudeya wuwo.—Mat. 24:16.
5. Kasi Paulosi wakaŵanozgekereska wuli Ŵakhristu ivyo vikaŵa kuti vizenge munthazi?
5 Kuti wanozgekereske Ŵakhristu ivyo vikwiza munthazi, Paulosi wakaŵawovwira kuti ŵaŵike mtima pa umo Yehova wakawoneranga msumba wa Yerusalemu. Paulosi wakaŵakumbuska umo Yehova wakawoneranga msumba uwu, kuti tempile, ŵasembe, kweniso sembe izo zikapelekekanga vikaŵaso vyakupatulika yayi. (Heb. 8:13) Ŵanthu ŵanandi awo ŵakakhalanga mu msumba uwu ŵakamukana Mesiya. Tempile la mu Yerusalemu likaŵaso chinyina cha kusopa kutuŵa yayi, ndipo likaŵa kuti liparanyikenge mwasonosono.—Luka 13:34, 35.
6. Chifukwa wuli ulongozgi wa Paulosi uwo uli pa Ŵahebere 13:5, 6 ukaŵa wa panyengo yake ku Ŵakhristu?
6 Pa nyengo iyo Paulosi wakalemberanga Ŵahebere, Yerusalemu ukaŵa msumba usambazi. Mulembi Wachiroma pa nyengo iyo wakachema Yerusalemu kuti “msumba wakumanyikwa chomene mu chigaŵa icho.” Ŵayuda ŵakufuma mu vigaŵa vinandi ŵakalutanga ku msumba uwu chaka chilichose kuti ŵakachite viphikiro, ivyo vikawovwira chomene kuti msumba uŵe usambazi. Mwambura kukayika, Ŵakhristu ŵanyake nawo ŵakwenera kuti ŵakasanganga ndalama zinandi. Panji lekani Paulosi wakaŵaphalira kuti: “Umoyo winu uŵenge wambura kutemwa ndalama, uku mukukhorwa na vinthu ivyo vilipo.” Kufuma apo, wakakora lemba ilo pali layizgo lakukhozga chomene la Yehova lakuti: “Nikulekenge yayi napachoko nesi kukutaya munthowa yiliyose.” (Ŵazgani Ŵahebere 13:5, 6; Doto. 31:6; Sal. 118:6) Ŵakhristu awo ŵakaŵa mu Yerusalemu na Yudeya ŵakakhumbikwiranga nadi kuŵakumbuska layizgo ili. Chifukwa wuli? Chifukwa ntchakuti pamanyuma pakupokera kalata iyi, ŵakakhumbikwiranga kuleka nyumba zawo, mabizinesi ghawo, kweniso katundu wawo munandi. Ndipo kufuma apo, ŵakeneranga kukamba kukhala umoyo uphya ku malo ghachilendo.
7. Chifukwa wuli sono ndipo tikwenera kumugomezga chomene Yehova?
7 Ivyo tikusambirapo: Kasi ntchivichi chichitikenge sonosono apa? “Suzgo yikuru” yambenge sonosono apa ndipo charu chiheni ichi chiparanyikenge. (Mat. 24:21) Nga umo vikaŵira na Ŵakhristu ŵakwambilira, tikwenera kulutilira kuŵa maso na kuŵa ŵakunozgeka. (Luka 21:34-36) Pa nyengo ya suzgo yikuru, panji tizamukhumbikwira kuleka katundu withu munyake panji yose, ndipo tikwenera kuzakagomezga na mtima wose kuti Yehova wazamutilekapo yayi. Nanga ni sono nthena, pambere suzgo iyi yindachitike, tili na mwaŵi wakulongora uyo tikumugomezga chomene. Jifumbani kuti, ‘Kasi vyakuchita na vilato vyane vikulongora kuti nkhugomezga mausambazi panji layizgo la Chiuta lakuti watipwelelerenge?’ (1 Tim. 6:17) Mbunenesko kuti tingasambirapo kanthu pa ivyo vikachitikira Ŵakhristu ŵanyithu, kweni timanye kuti “suzgo yikuru” yizamuŵa yakuti yindachitikepo nakale. Ipo kasi tizamumanya wuli ivyo tikwenera kuchita para suzgo yikuru yamba?
PULIKIRANI AWO ŴAKULONGOZGA
8. Kasi Yesu wakaŵapa ulongozgi wuli ŵasambiri ŵake?
8 Pati pajumpha vyaka vichoko waka kufuma apo ŵakapokelera kalata ya Paulosi yakuluta ku Ŵahebere, Ŵakhristu ŵakawona ŵankhondo ŵa Ŵaroma ŵakuzingilizga msumba wa Yerusalemu. Ichi chikaŵa chimanyikwiro chakuti ŵachimbire, chifukwa msumba wa Yerusalemu ukaŵa pafupi kuparanyika. (Mat. 24:3; Luka 21:20, 24) Kweni kasi ŵakeneranga kuti ŵachimbilire nkhu? Yesu wakaŵaphalira waka kuti: “Awo ŵali mu Yudeya ŵambe kuchimbilira ku mapiri.” (Luka 21:21) Mukaŵa mapiri ghanandi mu chigaŵa ichi. Ipo kasi ŵakeneranga kunjilira nkhu?
9. Chifukwa wuli Ŵakhristu ŵakwenera kuti ŵakamanyanga makora yayi mapiri ghakuchimbilirako? (Wonaniso mapu.)
9 Ghanaghanirani mapiri ghanyake agho Ŵakhristu ŵakatenge ŵachimbilirengeko. Mwachiyelezgero kukaŵa mapiri gha Samariya, mapiri gha Galileya, Phiri la Heremoni na mapiri gha Lebanoni, kweniso mapiri ghakuzingilira dambo la Yorodani. (Wonani mapu.) Misumba yinyake iyo yikaŵa mu mapiri agha yikawonekanga nga kuti ni malo ghakuvikilirika. Mwachiyelezgero, msumba wa Gamla uwo ukaŵa pachanya pa mapiri ndipo chikaŵa chakusuzga chomene kufikako. Ndipo Ŵayuda ŵanyake ŵakawonanga kuti msumba uwu ghakaŵa malo ghawemi ghakubisamamo. Ndipouli, mu msumba wa Gamla ndimo mukachitikira nkhondo yakofya chomene yapakati pa Ŵayuda na Ŵaroma, ndipo ŵanthu ŵa mu msumba uwu ŵanandi ŵakafwa.b
Pakaŵa mapiri ghanandi agho Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakatenge ŵachimbilirengeko, kweni ni ghose yayi agho ghakaŵa ghakuvikilirika (Wonani ndime 9)
10-11. (a) Kasi Yehova wakwenera kuti wakaŵalongozganga wuli Ŵakhristu? (Ŵahebere 13:7, 17) (b) Kasi Ŵakhristu ŵakasanga chandulo wuli chifukwa cha kupulikira awo ŵakulongozga? (Wonaniso chithuzi.)
10 Vikuwoneka kuti Yehova wakalongozganga Ŵakhristu kwizira mu awo ŵakalongozganga mu mpingo. Wakusanda mdauko munyake zina lake Eusebius wakalemba kuti: “Mwakulongozgeka na mzimu, ŵanalume awo ŵakalongozganga ŵakapokera mboniwoni, ndipo ŵanthu ŵa mu mpingo wa mu Yerusalemu ŵakaphalirika kuti . . . ŵafumemo mu msumba pambere nkhondo yindayambe na kuluta ku msumba unyake wa ku Pereya wakuchemeka Pela.” Vikuwoneka kuti msumba wa Pela ukaŵa uwemi kuchimbilirako. Ukaŵa kutali yayi na Yerusalemu, ntheura ukaŵa wambura kusuzga kufikako. Nakuti msumba uwu ukaŵa wa Ŵamitundu ndipo mukaŵavya Ŵayuda ŵakuwukira ŵakulwera wanangwa kuti ŵalimbane na Ŵaroma.—Wonani mapu.
11 Ŵakhristu awo ŵakachimbilira ku mapiri ŵakalondezga ulongozgi wa Paulosi wakuti ‘tipulikirenge awo ŵakulongozga’ mu mpingo. (Ŵazgani Ŵahebere 13:7, 17.) Ntheura ŵakapona. Mdauko ukulongora kuti Chiuta wakaŵasidapo yayi awo ‘ŵakalindiliranga msumba wa fawundeshoni yanadi,’ uwo ni Ufumu wa Chiuta.—Heb. 11:10.
Msumba wa Pela ukaŵa pafupi waka kweniso ukaŵa malo ghawemi ghakuchimbilirako (Wonani ndime 10-11)
12-13. Kasi Yehova wakulongozga wuli ŵanthu ŵake nanga mungaŵa mu nyengo zakusuzga?
12 Ivyo tikusambirapo: Yehova wakugwiliskira ntchito awo ŵakulongozga kuti ŵapelekenge ulongozgi wakudunjika ku ŵanthu ŵake. Mu Malemba muli viyelezgero vinandi vya umo Yehova wakagwiliskira ntchito ŵanalume ŵakugomezgeka kuti ŵalongozgenge ŵanthu ŵake mu nyengo zakusuzga. (Doto. 31:23; Sal. 77:20) Ndipo mazuŵa ghano tawona ukaboni wakuti Yehova wakulutilira kugwiliskira ntchito ŵanalume ŵakugomezgeka kuti ŵalongozgenge.
13 Mwachiyelezgero, muliri wa COVID-19 ukati wamba, “awo ŵakulongozga” ŵakapelekanga ulongozgi wakukhumbikwa. Ŵalara ŵakapokera ulongozgi wa umo vinthu vyauzimu vikwenera kwendera kuti ŵawovwire ŵabali na ŵadumbu. Nyengo yichoko waka yikati yajumphapo muliri uwu ukati wamba, tikachita ungano wa chigaŵa mu viyowoyero vyakujumpha 500 kwizira pa Intaneti, TV, na wayilesi. Chakurya chauzimu chikayima yayi. Ntheura tikalutilira kuŵa ŵakukolerana. Tili na chigomezgo chose kuti nanga tingakumana na masuzgo wuli munthazi, Yehova walutilirenge kovwira awo ŵakulongozga kusankha vinthu mwavinjeru. Padera pa kugomezga Yehova na kupulikira malango ghake, kasi ni mikhaliro wuli yinyake iyo yingatovwira kunozgekera suzgo yikuru na kuzakachita vinthu mwavinjeru panyengo iyi?
MUTEMWENGE ŴABALI NA KUŴA NA MTIMA WAKUPA
14. Kuyana na Ŵahebere 13:1-3, kasi ni mikhaliro wuli iyo Ŵakhristu ŵakeneranga kuŵa nayo apo umaliro wa mgonezi wa Ŵayuda ukaŵa pafupi?
14 Para suzgo yikuru yazakamba, tizamukhumbikwira kutemwana kuluska kumasinda kose. Panyengo iyo, tizamukhumbikwira kulondezga chiyelezgero cha Ŵakhristu ŵa mu Yerusalemu na Yudeya. Nyengo zose ŵakatemwananga. (Heb. 10:32-34) Kweni apo mgonezi wa Ŵayuda ukaŵa pafupi kuparanyika, Ŵakhristu ŵakeneranga kulongorana ‘chitemwa cha paubali’ na kovwirana kuluska kumasinda kose.c (Ŵazgani Ŵahebere 13:1-3.) Nase ndimo tikwenera kuchitira apo umaliro wa mgonezi uwu ukusendelera.
15. Chifukwa wuli Ŵakhristu Ŵachihebere ŵakakhumbikwiranga kulongorana chitemwa cha paubali kweniso kovwirana ŵati ŵachimbilira ku mapiri?
15 Ŵankhondo ŵa Ŵaroma ŵakati ŵazingilizga msumba wa Yerusalemu na kuwelera mwamabuchi, Ŵakhristu ŵakachimbira na vinthu vichoko waka. (Mat. 24:17, 18) Ŵakeneranga kovwirana apo ŵakaŵa munthowa kuluta ku mapiri kweniso ŵati ŵafika. Tikukayika yayi kuti ‘pakawukanga masuzgo’ ghanandi ndipo ghakaŵapanga m’pata wakulongora kuti ŵakutemwana zanadi.—Tito 3:14.
16. Kasi tingalongora wuli chitemwa ku ŵasopi ŵanyithu awo ŵakukhumbikwira wovwiri? (Wonaniso chithuzi.)
16 Ivyo tikusambirapo: Chitemwa chikutichiska kuti tovwirenge ŵasopi ŵanyithu para ŵakukhumbikwira wovwiri. Ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵanandi ŵakujipeleka kovwira mwauzimu na mwakuthupi ŵabali na ŵadumbu awo ŵachimbira kwawo chifukwa cha nkhondo na masoka ghachilengiwa. Mudumbu wa ku Ukraine uyo wakachimbira pa nyumba yake chifukwa cha nkhondo wakati: “Tawona woko la Yehova likutilongozga na kutovwira kwizira mu ŵabali ŵithu. Ŵakatilongora lusungu na kutovwira makora chomene apo tikaŵa ku Ukraine, Hungary, kweniso sono kuno ku Germany.” Awo ŵakovwira ŵabali na ŵadumbu Yehova wakuŵagwiliskira ntchito.—Zinth. 19:17; 2 Kor. 1:3, 4.
Ŵakhristu awo ŵachimbira kwawo ŵakukhumbikwira wovwiri withu (Wonani ndime 16)
17. Chifukwa wuli sono ntchakuzirwa chomene kutemwana na kovwirana?
17 Tikukayika yayi kuti munthazi tizamukhumbikwira kovwira chomene ŵanyithu kuluska mazuŵa ghano. (Hab. 3:16-18) Yehova wakutisambizgirathu sono kuti tilongoranenge chitemwa cha paubali na kovwirana, mikhaliro iyo yizamuŵa yakukhumbikwa chomene pa nyengo iyo.
IVYO VIKWIZA MUNTHAZI
18. Kasi tingaŵayezga wuli Ŵakhristu Ŵachihebere?
18 Nga umo mdauko ukulongolera, Ŵakhristu awo ŵakachimbilira ku mapiri ŵakapona apo Yerusalemu wakaparanyikanga. Ŵakaleka chilichose kumasinda, kweni Yehova wakaŵasidapo yayi. Wuli pakuyowoya vya ise? Tikumanya yayi umo vinthu vizamuŵira munthazi. Kweni Yesu wakatichenjezga kuti nyengo zose tiŵenge ŵakunozgeka kupulikira. (Luka 12:40) Kweniso tili na ulongozgi uwo Paulosi wakapeleka mu kalata yakuluta ku Ŵahebere, ndipo ulongozgi uwu ukugwiraso ntchito na kwa ise wuwo nga umo vikaŵira ku Ŵakhristu ŵakwambilira. Nakuti Yehova watilayizgaso kuti wazamutilekapo yayi panji kutisida. (Heb. 13:5, 6) Ipo mphanyi taŵikapo mtima kulindilira msumba wakukhalilira uwo ni Ufumu wa Chiuta na kuzakasangwa na vitumbiko vinandi kwamuyirayira.—Mat. 25:34.
SUMU 157 Mtende Wanadi!
a Mu nyengo yakale, kanandi misumba yikawusikanga na themba. Ndipo msumba wanthena ukamanyikwanga kuti mbufumu.—Gen. 14:2.
b Ivi vikachitika mu 67 C.E., pati pajumpha nyengo yichoko waka Ŵakhristu ŵati ŵafumamo mu Yudeya na Yerusalemu.
c Lizgu ilo lili kung’anamulika kuti ‘chitemwa cha paubali’ lingang’anamura chitemwa icho ŵanthu ŵakulongorana paubali, kweni Paulosi wakaligwiliskira ntchito pakulongosora chitemwa icho tikwenera kulongora ŵabali na ŵadumbu mu mpingo.