NKHANI YAKUSAMBIRA 35
SUMU 121 Tikwenera Kujikora
Ivyo Tingachita Kuti Tilimbane na Makhumbiro Ghaheni
“Lekani kuzomerezga kwananga kuti kulutilire kuwusa nga ni themba mu mathupi ghinu agho ghangafwa ndipo muleke kupulikira makhumbiro gha mathupi ghinu.”—ROM. 6:12.
FUNDO YIKURU
Nkhani iyi yitovwirenge ivyo tingachita (1) kuti tileke kugongowa para tamanya kuti tili na makhumbiro ghaheni kweniso (2) kuti tileke kuthera para tayezgeka.
1. Kasi tose tikulimbana na vichi?
KASI muli kuŵapo na khumbiro likuru la kuchita chinthu chinyake icho Yehova wakutinkha? Usange ni nthena, mukwenera yayi kughanaghana kuti mukasangana na chiyezgo chikuru chomene kuluska waliyose. Baibolo likuti: “Viyezgo ivyo vikumuwirani ndivyo vikuwiraso ŵanthu wose.” (1 Kor. 10:13)a Ichi chikung’anamura kuti khumbiro lililose liheni ilo mukulimbana nalo, ŵanyake nawo ŵakulimbana nalo. Manyani kuti muli mwekha yayi, ndipo Yehova wamovwiraninge kuti mutonde makhumbiro ghaheni.
2. Kasi ni makhumbiro wuli agho panji Ŵakhristu ŵanyake na ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakulimbana nagho? (Wonaniso chithuzi.)
2 Baibolo likuyowoyaso kuti: “Waliyose wakuyezgeka para wakopeka na kunyengeka na khumbiro lake.” (Yak. 1:14) Vesi ili likutovwira kumanya kuti icho chingakopa munthu munyake, chingapambana na icho chingakopaso munyake. Mwachiyelezgero, Ŵakhristu ŵanyake ŵangakopeka kuti ŵachite uzaghali na munthu uyo ni mwanalume panji mwanakazi munyawo yayi; apo ŵanyake ŵangakopeka kuchita uzaghali na ŵanalume ŵanyawo panji ŵanakazi ŵanyawo. Awo ŵali kuleka kuwonelera vyamuziro ŵangaŵaso na khumbiro lankhongono lakwambiraso chizgoŵi ichi. Ŵanandi awo ŵali kuleka kumwa minkhwala yakutimbanizga wongo panji kumwa chomene moŵa, nawo ŵangasangana na suzgo lakuyana waka. Agha ni makhumbiro ghachoko waka agho Ŵakhristu ŵanyake na ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakulimbana nagho. Pa nyengo yinyake, tose tikwenera tili kujipulikapo nga umo mpositole Paulosi wakajipulikira, uyo wakalemba kuti: “Para nkhukhumba kuchita chiwemi, icho ntchiheni chikuŵa nane.”—Rom. 7:21.
Tingayezgeka nyengo yiliyose kweniso kulikose (Wonani ndime 2)d
3. Kasi munthu wangajipulika wuli para wakuwona kuti kanandi waka wakulimbana na khumbiro liheni limoza na limoza?
3 Para mukulimbana na khumbiro liheni limoza na limoza, mungawona nga kuti nkhongono mulijirethu zakulimbana nalo. Mungajipulikaso kuti mulije chigomezgo chilichose, ndipo mungamba kughanaghana kuti Yehova walije namwe ntchito chifukwa waka chakuti muli na khumbiro liheni. Manyani kuti maghanoghano ghose agha ngakubudika! Chifukwa wuli tikuyowoya nthena? Kuti tipulikiske makora, nkhani iyi yizgorenge mafumbo ghaŵiri: (1) Kasi maghanoghano ghakuti mulijirethu nkhongono kweniso mulije chigomezgo chilichose ghakufuma nkhu? (2) Kasi mungachita wuli kuti mutonde apo mukulimbana na makhumbiro ghaheni?
UMO “MUHENI” WAKUKHUMBIRA KUTI TIJIPULIKIRENGE
4. (a) Chifukwa wuli Satana wakukhumba tijipulikenge kuti tilijirethu nkhongono zakulimbana na makhumbiro ghaheni? (b) Chifukwa wuli tingati tilijirethu yayi nkhongono zakulimbana na makhumbiro ghaheni?
4 Satana wakukhumba tijipulikenge kuti tilijirethu nkhongono para tikulimbana na viyezgo. Yesu wakalongosora makora fundo iyi apo wakasambizganga ŵasambiri ŵake kulomba kuti: “Mungatitoleranga mu kuyezgeka chara, kweni mutiwombore kwa muheni.” (Mat. 6:13) Satana wakuyowoya kuti ŵanthu ŵangapulikira yayi Yehova para ŵayezgeka kuti ŵachite vinthu viheni. (Yobu 2:4, 5) Chifukwa wuli Satana wakughanaghana nthena? Satana iyomwene ndiyo wakaŵa wakwamba kukopeka na khumbiro lake, ndipo wakatondeka kulutilira kugomezgeka kwa Yehova. Ntchakuwonekerathu kuti wakuwona nga nase tili nga ndiyo, kuti para tayezgeka mbwenu tingaleka kugomezgeka kwa Yehova. Satana wakafika na pakughanaghana kuti Mwana wa Chiuta nayo wangathera ku chiyezgo. (Mat. 4:8, 9) Kweni ghanaghanirani fundo iyi: Kasi mbunenesko nadi kuti tilijirethu nkhongono zakulimbana na makhumbiro ghaheni? Yayi. Tikukolerana na mpositole Paulosi uyo wakalemba kuti: “Mu vinthu vyose, nkhusanga nkhongono mwa uyo wakunipa nkhongono.”—Fil. 4:13.
5. Kasi tikumanya wuli kuti Yehova wakugomezga kuti tingatonda apo tikulimbana na makhumbiro ghaheni?
5 Mwakupambanako na Satana, Yehova wakugomezga kuti tingakwaniska kulimbana na makhumbiro ghaheni. Tikumanya wuli fundo iyi? Chifukwa Yehova wakayowoyerathu kuti mzinda ukuru wa ŵanthu ŵakugomezgeka uzamupona pa suzgo yikuru. Ghanaghanirani waka ivyo fundo iyi yikung’anamura. Yehova, uyo wangateta yayi wakuyowoya kuti ŵanthu ŵanandi, ŵachoko waka yayi, ŵazamunjira mu charu chiphya mbakutowa, uku “ŵachapa minjilira yawo na kuyituŵiska mu ndopa za Mwana wa mberere.” (Chivu. 7:9, 13, 14) Apa ntchakuwonekerathu kuti Yehova wakutiwona kuti tilijirethu nkhongono yayi pakulimbana na makhumbiro ghaheni.
6-7. Chifukwa wuli Satana wakukhumba tijipulikenge kuti tilije chigomezgo chilichose apo tikulimbana na makhumbiro ghaheni?
6 Satana wakukhumba kuti tijipulikenge kuti tilijirethu nkhongono pera yayi, kweni wakukhumbaso kuti tijipulikenge kuti tilijirethu chigomezgo ndipo Yehova walije nase ntchito chifukwa chakuti waka tili na makhumbiro ghaheni. Chifukwa wuli Satana wakukhumbaso kuti tighanaghanenge munthowa iyi? Satana ndiyo walije chigomezgo chilichose, Yehova wali kumweruzga kuti ngwakwenelera umoyo wamuyirayira yayi. (Gen. 3:15; Chivu. 20:10) Mwambura kukayika Satana wakukhumba kuti nase tijipulikenge kuti tilije chigomezgo chilichose. Vili nthena chifukwa chakuti wakuchita sanji pakuti ise tili na chilindizga icho iyo chili kumutonda. Ndipouli, ise tili na chigomezgo. Nakuti Baibolo likutisimikizgira kuti Yehova wakukhumba kutovwira kuti tizakasange umoyo wamuyirayira. Iyo “wakukhumba yayi kuti munyake waparanyike, kweni wakukhumba kuti wose ŵang’anamuke mtima.”—2 Pet. 3:9.
7 Ntheura usange tikugomezga kuti tilijirethu nkhongono panji chigomezgo chilichose apo tikulimbana na makhumbiro ghaheni, ndikuti tikughanaghana munthowa iyo Satana wakukhumba kuti tighanaghanirenge. Kumanya fundo iyi kungatovwira kuti tiŵikepo mtima kulimbana nayo Satana.—1 Pet. 5:8, 9.
UMO TINGAJIPULIKIRA CHIFUKWA CHA KWANANGA UKO TILI KUHARA
8. Padera pa kuchita vinthu viheni, kasi kwananga kukusazgaposo vichi? (Salimo 51:5) (Wonaniso “Mazgu Ghalongosoreka.”)
8 Padera pa Satana, paliso chinthu chinyake icho chingatipangiska kujipulika kuti tilijirethu nkhongono kweniso chigomezgo apo tikulimbana na makhumbiro ghaheni. Kasi ntchivichi? Ni kwananga uko tili kuhara kufuma ku ŵapapi ŵithu ŵakwambilira.b—Yobu 14:4; ŵazgani Salimo 51:5.
9-10. (a) Kasi Adamu na Eva ŵakajipulika wuli ŵati ŵananga? (Wonaniso chithuzi.) (b) Kasi kwananga uko tili kuhara kukutipangiska kuti tijipulikenge wuli?
9 Ghanaghanirani umo Adamu na Eva ŵakajipulikira ŵakati ŵananga. Ŵati ŵatondeka kupulikira Yehova, ŵakabisama na kuyezga kujibisa mathupi ghawo. Pakulongosorapo pa ivyo ŵakachita apa, buku la Insight on the Scriptures likuti: “Kwananga ndiko kukaŵapangiska kuti ŵajiyimbe mulandu, ŵenjerwe, kujipulika ŵambura kuvikilirika, kweniso kuŵa na soni.” Vinthu vinayi ivi vikaŵa waka nga ni nyumba ya vipinda vinayi ndipo Adamu na Eva ŵakajalirika mu nyumba yeneyiyi. Adamu na Eva ŵakendanga kufuma ku chipinda chinyake kuya ku chinyake, kweni ŵakatondekanga kufumira kuwaro. Vikaŵa vyambura machitiko kuti ŵapone ku kwananga uko ŵakaŵa nako.
10 Kweni umo vinthu viliri kwa ise, vikupambanako na umo vikaŵira kwa Adamu na Eva. Sembe yakuwombora iyo yikugwira ntchito yayi kwa Adamu na Eva, yikutovwira kuti zakwananga zithu zigowokereke na kuŵa na njuŵi yituŵa. (1 Kor. 6:11) Ndipouli, tili kuhara kwananga kwawo. Ntheura ntchakuzizika yayi kuti nase nyengo zinyake tikujiyimba mulandu, kwenjerwa, kujiwona ŵambura kuvikilirika, kweniso kukhozgeka soni. Nakuti Baibolo likuyowoya kuti kwananga kukulutilira kutiwusa. Ndipo kukuchita nthena “nanga [nkhu] ŵanthu awo kwananga kwawo kukuyana na kwananga kwa Adamu chara.” (Rom. 5:14) Nangauli fundo iyi yingawoneka yakugongoweska, kweni yingatipangiskanga kujipulika kuti tilijirethu nkhongono kweniso chigomezgo chilichose yayi. Tingakanizga maghanoghano ghaheni agha. Mwawuli?
Kwananga kukapangiska Adamu na Eva kujiyimba mulandu, kwenjerwa, kujiwona ŵambura kuvikilirika, kweniso kukhozgeka soni (Wonani ndime 9)
11. Kasi tikwenera kuchita wuli para tikujipulika kuti tilijirethu nkhongono zakulimbana na makhumbiro ghaheni, ndipo chifukwa wuli? (Ŵaroma 6:12)
11 Para tikujipulika kuti tilijirethu nkhongono ndipo tikuwona nga kuti tingakwaniska yayi kulimbana na makhumbiro ghaheni, tikwenera kuwona kuti ni kwananga uko “kukuyowoya” nase, ntheura tikwenera yayi kupulikira. Chifukwa wuli? Chifukwa Baibolo likusambizga kuti tikwenera yayi kuzomerezga kuti kwananga kulutilire ‘kutiwusa nga ni themba.’ (Ŵazgani Ŵaroma 6:12.) Ichi chikung’anamura kuti tingasankha kuleka kukopeka na makhumbiro ghaheni. (Gal. 5:16) Yehova wakugomezga kuti tingatonda viyezgo, chifukwa viŵenge kuti tingafiska yayi mphanyi ndivyo wakutituma kuchita yayi. (Doto. 30:11-14; Rom. 6:6; 1 Tes. 4:3) Ntchakuwonekerathu kuti tilijirethu yayi nkhongono pakulimbana na makhumbiro ghaheni.
12. Kasi tikwenera kuchita wuli usange tikujipulika kuti tilije chigomezgo chilichose, ndipo chifukwa wuli?
12 Mwakuyana waka, para tikujipulika kuti tilije chigomezgo chilichose ndipo tikuwona kuti Yehova walije nase ntchito chifukwa chakuti waka tili na makhumbiro ghaheni, tikwenera kuwona kuti ni kwananga uko “kukuyowoya” nase, ntheura tikwenera yayi kupulikira. Chifukwa wuli? Chifukwa Baibolo likusambizga kuti Yehova wakumanya makora kuti ndise ŵakwananga. (Sal. 103:13, 14) Iyo “wakumanya vinthu vyose” vyakukhwaskana na ise, kusazgapo umo kwananga uko tili kuhara kukutikhwaskira waliyose payekha. (1 Yoh. 3:19, 20) Ntheura usange tikuŵikapo mtima kulimbana na khumbo la kuchita icho ntchiheni, Yehova watiwonenge kuti tili ŵakutowa. Chifukwa wuli tikukayikira yayi fundo iyi?
13-14. Kasi kuŵa waka na makhumbiro ghaheni chikung’anamura kuti tingaŵa yayi ŵakuzomerezgeka pamaso pa Yehova? Longosorani.
13 Baibolo likupambaniska pakati pa kuchita chiheni (apo tikuŵa na mazaza ghakusankha kuchita panji yayi) na khumbo la kuchita chiheni (apo tikuŵavya mazaza ghakusankha). Mwachiyelezgero, ŵanyake mwa Ŵakhristu ŵakwambilira ku Korinte ŵakachitanga uzaghali na ŵanalume ŵanyawo panji ŵanakazi ŵanyawo. Paulosi wakalemba kuti: “Mwaŵanyake ndimo mukaŵira.” Kasi ichi chikung’anamura kuti ŵati ŵasintha mbwenu ŵakaŵavyaso khumbo la kuchita uzaghali wamtundu uwu? Ungaŵa unenesko yayi kugomezga fundo iyi, chifukwa makhumbiro agha ghakaŵa kuti ghajintha chomene misisi mwa iwo. Kweni Ŵakhristu awo ŵakajikoranga ndipo ŵakageganga kuchita makhumbiro ghawo, ŵakaŵa ŵakuzomerezgeka pamaso pa Yehova. Iyo wakaŵawonanga kuti ‘ŵageziskika ŵatowa.’ (1 Kor. 6:9-11) Namweso para mungachita nthena, Yehova wamuwonaninge mwakuyana waka.
14 Vilije kanthu kuti mukulimbana na makhumbiro ghaheni gha mtundu wuli, kweni mungafiska kulimbana nagho. Nanga vingaŵa kuti mungaghamazgirathu yayi, kweni mungajikora na kugega ‘kuchita vinthu ivyo thupi linu na maghanoghano ghinu vikukhumba.’ (Efe. 2:3) Kasi mungachita wuli nthena kuti mutonde pakulimbana na makhumbiro ghaheni?
IVYO MUNGACHITA
15. Kuti titonde apo tikulimbana na makhumbiro ghaheni, chifukwa wuli tikwenera kujisanda mwaunenesko?
15 Kuti mutonde pakulimbana na makhumbiro ghaheni, mukwenera kujisanda mwaunenesko na kumanya suzgo ilo muli nalo. Muŵe maso kuti muleke kujipusika “na fundo zautesi.” (Yak. 1:22) Kulichepeska suzgo na kwamba kughanaghana kuti, ‘Ŵanyake ŵakumwa chomene kuluska ine,’ panji kuyimba mulandu ŵanyithu pa ivyo tachita na kuyowoya kuti, ‘Nate niwonelerenge yayi vinthu vyamuziro muwoli wane waŵenge kuti wakunilongora chitemwa chapadera,’ kungapangiska waka kuti muthere ku chiyezgo kwambura kusuzga. Ntheura tikwenera yayi kujigowokera usange tikuchita vinthu viheni. Tikwenera kuzomerezga na kuleka kufyulira ŵanyithu.—Gal. 6:7.
16. Kasi mungachita wuli kuti muchitenge icho ntchiwemi?
16 Padera pa kujisanda na kuzomerezga suzgo ilo muli nalo, mukwenera kuŵikapo mtima kuti muleke kuthera. (1 Kor. 9:26, 27; 1 Tes. 4:4; 1 Pet. 1:15, 16) Manyani vigaŵa ivyo mukuwona kuti muli ŵakulopwa, kweniso nyengo iyo mukuyezgeka chomene. Vingachitika kuti muli na suzgo linyake panji mukuyezgeka chomene para yafika nyengo yinyake. Mwachiyelezgero, kasi mukuyezgeka chomene para mwavuka panji para mbusiku? Nozgekeranithu chiyezgo icho mungakumana nacho, ndipo yezgelerani umo mungachitira kuti mutonde. Nyengo yiwemi chomene yakuchitira ivi, mphambere chiyezgo chindize.—Zinth. 22:3.
17. Kasi tingasambirako vichi kwa Yosefe? (Genizesi 39:7-9) (Wonaniso vithuzi.)
17 Wonani umo Yosefe wakachitira apo mwanakazi wa Potifara wakayezga kuti wamukope. Iyo wakakana nyengo yeneyiyo. (Ŵazgani Genizesi 39:7-9.) Kasi tikusambirapochi? Yosefe wakamanyanga kuti ntchiheni kupoka muwoli wamwene pambere mwanakazi wa Potifara wandayezge kumukopa. Mwakuyana waka, namwe mukwenera kusimikizga mu mtima kuchita icho ntchakwenelera pambere chiyezgo chindafike. Para mwachita nthena, usange mwayezgeka, chizamuŵa chipusu kulondezga ivyo mukasankha kale kuchita.
Kanani chiyezgo nyengo yeneyiyo, nga umo wakachitira Yosefe! (Wonani ndime 17)
“LUTILIRANI KUPIMA”
18. Kasi mungachitaso wuli kuti mutonde pakulimbana na makhumbiro ghaheni? (2 Ŵakorinte 13:5)
18 Kuti mutonde pakulimbana na makhumbiro ghaheni, mukwenera ‘kulutilira kujipima’—icho chikung’anamura kujisanda nyengo na nyengo kuti muwone umo mukuchitira. (Ŵazgani 2 Ŵakorinte 13:5.) Nyengo na nyengo, mujisandenge na kuwona kaghanaghaniro kinu kweniso ivyo mukuchita, na kusintha apo mphakwenelera. Mwachiyelezgero, nanga vingaŵa kuti mwatonda chiyezgo, mungajifumba kuti: ‘Kasi vikanitolera nyengo yitali wuli kuti nikane?’ Usange mwawona kuti mukachedwa kukana, lekani kugongowa. M’malo mwake, chitanipo kanthu kuti nyengo yinyake muzakachite makora. Jifumbani mafumbo nga ghakuti: ‘Kasi ningachepeskako utali wa nyengo iyo nkhutora kuti nikanizge maghanoghano ghaheni? Kasi vyakusanguluska ivyo nkhusankha vikupangiska kuti chiŵe chakusuzga chomene kutonda chiyezgo? Kasi nkhulaŵiska kunyake nyengo yeneyiyo para nawona vinthu vyamuziro? Kasi nkhumanya kuti fundo za Yehova nyengo zose ni ziwemi chomene nanga vingaŵa kuti nkhwenera kujikora kuti nizilondezge?’—Sal. 101:3.
19. Kasi kusankha mwambura mahara pa vinthu vichokovichoko kungapangiska vichi?
19 Apo mukujisanda, lekani kwamba kujikhungurufya. Baibolo likuti: “Mtima nguryarya kuluska chilichose, nguheni wambura kukoleka.” (Yer. 17:9) Yesu wakati mu mtima “mukufuma maghanoghano ghaheni.” (Mat. 15:19) Mwachiyelezgero, munthu uyo wali kuleka kuwonelera vyamuziro, para pajumpha nyengo wangamba kughanaghana kuti “ntchakofya yayi” kulaŵiska vithuzi vyakuwuska makhumbiro ghakugonana chifukwa chakuti vikulongora ŵanthu ŵambura kuvwara yayi. Panji wangaghanaghana kuti, ‘Palije suzgo kughanaghanira waka makhumbiro ghaheni chikuru nkhughachita yayi.’ Apa tingati mtima wa munthu uyu ‘ukunozgekera kuchita makhumbiro gha thupi.’ (Rom. 13:14, bi7) Kasi mungachita wuli kuti mugege kuchita nthena? Muŵenge maso na kugega kusankha mwambura mahara pa tunthu tuchokotuchoko uto tungamulongozgerani kuti musankhe mwambura mahara pa vinthu vikuruvikuru, paumaliro na kuthera ku chiyezgo.c Kanani maghanoghano ghalighose ghaheni agho ghangamupangiskani kujikhungurufya para mwachita chinthu chiheni.
20. Kasi tikulindizga vichi munthazi, ndipo tili na wovwiri wuli pasono?
20 Nga umo tasambilira, Yehova wakutipa nkhongono kuti titonde apo tikulimbana na viyezgo. Kweniso chifukwa cha lusungu lwake, tili na chigomezgo chakuzakakhala kwamuyirayira mu charu chiphya. Chizamuŵa chakukondweska chomene kuteŵetera Yehova kwambura kulimbanaso na makhumbiro ghaheni. Apo tikulindizga nyengo iyi kuti yifike, tigomezge kuti tili nazo nkhongono kweniso chigomezgo apo tikulimbana na makhumbiro ghaheni. Yehova watumbikenge kuyezgayezga kwithu, ndipo titondenge.
SUMU 122 Muŵe Ŵakukhora, Ŵambura Kusunkhunyika!
a Baibolo linyake pa vesi ili lili kung’anamulika kuti: “Palive chiyezgo icho chili kumukorani cheneicho ntchilendo ku ŵanthu.”
b MAZGU GHALONGOSOREKA: Mu Baibolo, lizgu lakuti “kwananga” kanandi likung’anamura kuchita icho ntchiheni, nga ni kwiba, uleŵi, panji kukoma munthu. (Eks. 20:13-15; 1 Kor. 6:18) Kweni mu malemba ghanyake, lizgu lakuti “kwananga” likung’anamura kwananga uko tili kubabika nako, nanga vingaŵa kuti ise tindachitepo chinthu chilichose chiheni.
c Wonani kuti munyamata uyo wakuzunulika pa Zintharika 7:7-23 wakasankha vinthu mwambura mahara pa tunthu tuchokotuchoko pambere wandasankhe mwambura mahara pa chinthu chikuru, paumaliro na kuchita uzaghali.
d MAZGU GHAKULONGOSORA CHITHUZI: Kumazere: Mubali wachinyamata wali mu resitiranti, ndipo wakuwona ŵanalume ŵaŵiri ŵakulongorana chitemwa icho chikwenera kuŵa pakati pa mwanalume na mwanakazi. Kumalyero: Mudumbu wakuwona ŵanthu ŵaŵiri ŵakukhweŵa.