Ivyo Tingachita Para Ŵanji Ŵatichitira Vinthu Vyambura Urunji

1-2. Kasi ŵanthu ŵanandi ŵakuchita wuli para ŵanji ŵaŵachitira vinthu vyambura urunji, ndipo tingajifumba mafumbo wuli?

TIKUKHALA mu charu icho mulije urunji. Ŵanthu ŵakuchitirika vinthu mwambura urunji pa vifukwa vyakupambanapambana. Ŵanyake chifukwa cha kasangiro kawo, ŵanyake chifukwa waka mbanalume panji ŵanakazi, kweniso ŵanyake chifukwa cha uko ŵakufuma panji mtundu wawo. Ŵanthu ŵanandi ŵakusuzgika chifukwa chakuti ŵanthu ŵanyake ŵamalonda awo mbasambazi kweniso ŵalaraŵalara ŵa boma ŵakuŵika waka mtima pa kupanga ndalama m’malo mwa kuŵawovwira. Vinthu vyambura urunji vyanthena ivi na vinyake vikutikhwaska tose, mwakudunjika panji munthowa yinyake.

² Ntchakuzizika yayi kuti ŵanandi ŵakukwiya para ŵakuwona vinthu vyambura urunji ivyo vikuchitika mu charu mazuŵa ghano. Tose tikukhumba kukhala mu charu icho tingajipulika kuŵa ŵakuvikilirika kweniso umo ŵanthu ŵangatichitira vinthu mwaurunji. Ŵanyake ŵakuyezgayezga kuti ŵamazge masuzgo agho ŵakughawona ghakuchitika mu charu chawo panji pa charu chose. Ŵakuchita viwoneskero kweniso kukhozgera ŵandyali awo ŵakulayizga kuti ŵamaranenge na vinthu vyambura urunji. Ndipouli, pakuŵa Ŵakhristu, tikusambizgika kuti tikwenera yayi kuŵa ku “chigaŵa cha charu”, ndipo tikwenera kulindilira Ufumu wa Chiuta kuti ndiwo uzamuwuskapo vinthu vyose vyambura urunji. (Yoh. 17:16) Nangauli vili nthena, chitima chikutikora nipera kweniso nyengo zinyake tikukwiya para tikuwona ŵanthu ŵakuchitira ŵanyawo vinthu vyambura urunji. Tingajifumba kuti: ‘Kasi ningachita wuli usange vyanthena vyachitika? Kasi pasono chilipo icho ningachita pa vinthu vyambura urunji ivyo vikuchitika?’ Kuti tizgore mafumbo agha, chakwamba tiyeni tiwone umo Yehova na Yesu ŵakujipulikira na vinthu vyambura urunji.

YEHOVA NA YESU ŴAKUTINKHA VINTHU VYAMBURA URUNJI

3. Chifukwa wuli ntchakupulikikwa kukwiya na vinthu vyambura urunji? (Yesaya 5:7)

³ Baibolo likutiphalira chifukwa icho ntchakupulikikwa kuti taŵanthu tikukwiya na vinthu vyambura urunji. Likulongosora kuti Yehova wali kutilenga mu chikozgo chake ndipo iyo “wakutemwa urunji na weruzgi wakunyoloka.” (Sal. 33:5; Gen. 1:26) Iyo wakuchita vinthu mwambura urunji yayi, ndipo wakukhumba yayi kuti munthu munyake waliyose wachitire munyake vinthu mwambura urunji. (Doto. 32:​3, 4; Mika 6:8; Zek. 7:9) Mwachiyelezgero, mu nyengo ya ntchimi Yesaya, Yehova wakapulika “kulira” kwa Ŵaisrayeli ŵanandi awo ŵakachitirikanga vinthu vyambura urunji na Ŵaisrayeli ŵanyawo. (Ŵazgani Yesaya 5:7.) Yehova wakachitapo kanthu ndipo wakalanga wose awo ŵakalutilira kuleka kupulikira Dango ndipo ŵakachitiranga ŵanyawo vinthu vyambura urunji.—Yes. 5:​5, 13.

4. Kasi chakuchitika icho tikuchisanga mu mabuku gha Makani Ghawemi chikulongora wuli umo Yesu wakawoneranga vinthu vyambura urunji? (Wonaniso chithuzi.)

⁴ Nga ni Yehova, Yesu wakutemwa urunji ndipo wakutinkha vinthu vyambura urunji. Nyengo yinyake apo wakachitanga uteŵeti wake wa pa charu chapasi, wakawona munthu wakuphapa woko. Yesu wakamulengera lusungu na kumuchizga munthu uyu, kweni ŵalongozgi ŵa visopa ŵakakondwa yayi. Iwo ŵakati Yesu wakaswa dango la Sabata, ndipo ŵakaŵavya navyo ntchito vyakuti munthu uyu wakachizgika. Kasi Yesu wakajipulika wuli na ivyo ŵanthu aŵa ŵakachita? Iyo “wakaŵa na chitima chikuru chifukwa cha unonono wa mitima yawo.”—Mrk. 3:​1-6.

5. Kasi tikwenera kukumbuka vichi para takwiya na vinthu vyambura urunji?

⁵ Pakuti Yehova na Yesu wose ŵakukwiya na vinthu vyambura urunji, ntheura ntchakupulikikwa kuti nase tikukwiya. (Efe. 4:26) Kweni tikwenera kukumbuka kuti nanga tingaŵa na chifukwa chakupulikikwa chakukwiyira na vinthu vyambura urunji, tingamazga yayi vinthu vyambura urunji. Unenesko ngwakuti para tingakhalilira waka ŵakukwiya, tingajipweteka tekha, tingalwara panji kusuzgika chomene maghanoghano. (Sal. 37:​1, 8; Yak. 1:20) Ipo kasi tingachita wuli na vinthu vyambura urunji? Tingasambirako kwa Yesu.

UMO YESU WAKACHITIRANGA NA VINTHU VYAMBURA URUNJI

6. Kasi ni vinthu wuli vyambura urunji ivyo vikachitikanga apo Yesu wakaŵa pa charu chapasi? (Wonaniso chithuzi.)

⁶ Apo Yesu wakaŵa pano pasi, wakawonanga ŵanthu ŵanandi ŵakuchitirika vinthu mwambura urunji. Iyo wakawonanga ŵanthu bweka ŵakukandilizgika na ŵalongozgi ŵa visopa. (Mat. 23:​2-4) Iyo wakamanyangaso umo ŵawusi Ŵachiroma ŵakatambuzgiranga ŵanthu. Ŵayuda ŵanandi ŵakakhumbanga kufwatuka ku muwuso wa Romu. Nakuti ŵanyake ŵakapanga na magulu ghakuwukira kuti ŵalimbane na muwuso wa Romu. Kweni Yesu wakambiska panji kukhozgera gulu lililose yayi kuti walimbane na kusintha muwuso uwo ukaŵapo. Wati wamanya kuti ŵanthu ŵakakhumbanga kumukora ufumu, Yesu wakafumapo pakati pawo.—Yoh. 6:15.

7-8. Chifukwa wuli Yesu wakayezgapo yayi kuti wawuskepo vinthu vyambura urunji apo wakaŵa pa charu chapasi? (Yohane 18:36)

⁷ Apo wakaŵa pa charu chapasi, Yesu wakanjilirapo yayi pa ndyali na chilato chakuti wawuskepo vinthu vyambura urunji. Chifukwa wuli wakasankha kuchita nthena? Wakamanya kuti ŵanthu ŵalije wenelero ndipo ŵangakwaniska yayi kujiwusa ŵekha. (Sal. 146:3; Yer. 10:23) Kweniso ŵangakwaniska yayi kuwuskapo icho chili kwambiska vinthu vyambura urunji. Uyo wakuwusa charu ni Satana Dyabulosi, mungelo wankhaza chomene uyo wakukhuŵilizga vinthu vyambura urunji mu charu ichi. (Yoh. 8:44; Efe. 2:2) Ndipo chifukwa cha kuŵa ŵambura kufikapo, vikupangiska kuti nanga ni ŵanthu ŵawemi nyengo zinyake ŵachite vinthu mwambura urunji.—Muph. 7:20.

⁸ Yesu wakamanya kuti Ufumu wa Chiuta pera ndiwo uzamuwuskirapothu icho chili kwambiska vinthu vyambura urunji. Pa chifukwa ichi, wakamaliranga nyengo yake na nkhongono zake pa “kupharazga makani ghawemi gha Ufumu wa Chiuta.” (Luka 8:1) Iyo wakasimikizgira awo “ŵakupulika njara na nyota yaurunji” kuti vimbundi na vinthu vyambura urunji vizamumara. (Mat. 5:6; Luka 18:​7, 8) Ndipouli, ivi vizamuchitika na ufumu wa ŵanthu yayi, kweni na Ufumu wa Chiuta uwo “ngwa charu chino chara.”—Ŵazgani Yohane 18:36.

YEZGANI YESU PA UMO MUNGACHITIRA NA VINTHU VYAMBURA URUNJI

9. Kasi ntchivichi chikumukhorweskani kuti Ufumu wa Chiuta pera ndiwo uzamuwuskapo vinthu vyose vyambura urunji?

⁹ Mazuŵa ghano ndipo tikuwona vinthu vyambura urunji vinandi chomene kuluska ivyo Yesu wakawona pa nyengo iyo wakaŵa pano pasi. Vinthu vyambura urunji ivyo vikuchitikaso “mu mazuŵa ghaumaliro” agha, wakupangiska ni Satana mweneyura na ŵanthu ŵake ŵaheni. (2 Tim. 3:​1-5, 13; Chivu. 12:12) Nga ni Yesu, nase tikumanya kuti ni Ufumu wa Chiuta pera uwo uzamuwuskapo icho chili kwambiska vinthu vyambura urunji. Pakuti tikukhozgera na mtima wose Ufumu wa Chiuta, tikukana kuchitako viwoneskero kweniso nthowa zinyake izo ŵanthu ŵakuwona kuti zingawovwira kumarana na vinthu vyambura urunji. Wonani ivyo vikachitikira mudumbu munyake zina lake Stacy.a Pambere wandasambire unenesko, kanandi Stacy wakachitanga viwoneskero kulimbana na vinthu vyambura urunji. Kweni wakamba kukayikira usange ivyo wakuchita vingawovwira nadi kumazga vinthu vyambura urunji. Iyo wakuti: “Para nili ku viwoneskero nkhajifumbanga usange nili nadi ku chigaŵa chakwenelera. Sono pakuti nkhukhozgera Ufumu wa Chiuta, nkhumanya kuti nili ku chigaŵa chakwenelera. Nkhumanya kuti Yehova wazamuwuskapo vinthu vyambura urunji vyose, chinthu icho ine ningafiska yayi kuchita.”—Sal. 72:​1, 4.

10. Chifukwa wuli kuchita viwoneskero na chilato chakuti tisinthe vinthu mu charu kukukolerana yayi na ivyo vili pa Mateyu 5:​43-48? (Wonaniso chithuzi.)

¹⁰ Tumawupu tunandi uto tukulwera wanangwa wakuti tusinthe vinthu mu charu, tukulongozgeka na mzimu wakukhumba kujiyimira patwekha kweniso tukuŵa tukali ndipo ivi vikupambana chomene na chiyelezgero cha Yesu kweniso ivyo wakasambizganga. (Efe. 4:31) Mubali munyake zina lake Jeffrey wakuti: “Nkhumanya kuti para ŵanthu ŵakuchita viwoneskero, mwaluŵiro ŵangamba vivulupi na kunanga vinthu, kwiba, nanga nkhupweteka ŵanyawo.” Ndipouli, Yesu wakutisambizga kuti tichitenge vinthu mwachitemwa na ŵanthu wose, nanga nkhu ŵanthu awo ŵakukolerana nase yayi panji ŵakutitambuzga. (Ŵazgani Mateyu 5:​43-48.) Pakuŵa Ŵakhristu, tikuchita vyose ivyo tingakwaniska kuti tigege chilichose icho chikuleka kukolerana na ivyo Yesu wakasambizga.

11. Chifukwa wuli nyengo zinyake chingaŵa chakusuzga kuyezga Yesu?

¹¹ Nangauli tikumanya kuti ni Ufumu wa Chiuta pera uwo uzamuwuskirapothu vinthu vyambura urunji, kweni vingatisuzga kuyezga Yesu usange tachitirika vinthu vyambura urunji. Wonani ivyo vikachitikira mudumbu munyake zina lake Janiya, uyo ŵanthu ŵakamuchitira vinthu vyambura urunji chifukwa cha mtundu wa thupi lake. Iyo wakuti: “Nkhakwiya chomene. Ndipo vikaniŵinya mu mtima kweniso nkhakhumbanga kuti ŵanthu awo ŵakanichitira vinthu ivi ŵalangike. Kufuma apo, nkhaghanaghana vya kunjira gulu linyake la ŵanthu awo ŵakachitanga viwoneskero kuti ŵamazge kusankhana mitundu. Nkhawonanga kuti kuchita nthena ni nthowa yimoza yakuti nilongolere ukali wane.” Ndipouli, pati pajumpha nyengo, Janiya wakamanya kuti wakwenera kusintha vinthu vinyake. Iyo wakuti: “Nkhawamo kuti nkhamba kulondezga waka ivyo ŵanthu ŵakuyowoya na kuŵagomezga, m’malo mwakuti nigomezge Yehova. Ntheura nkhasankha kudumura ubwezi wane na gulu ili.” Nangauli tikukwiya para tachitirika vinthu vyambura urunji panji para tawona ŵanji ŵakuchitirika vinthu vyambura urunji, kweni tikwenera kuŵa maso na kukorako ukali withu mwakuti tilutilire kuleka kuŵa ku chigaŵa cha charu.—Yoh. 15:19.

12. Chifukwa wuli tikwenera kuŵa maso na ivyo tikuŵazga, kuwonelera, panji kutegherezga?

¹² Kasi ntchivichi chingatovwira kuti tikorengeko ukali withu para tachitirika vinthu vyambura urunji? Ŵanandi ŵasanga kuti ntchakovwira chomene kuŵa maso na ivyo ŵakuŵazga, kutegherezga, panji kuwonelera. Nkhani zinyake izo zikusangika pa intaneti ŵakuzilemba munthowa yakuti zikhuŵilizge ŵanthu kuwona kuti vinthu vikwenda makora yayi ndipo ŵakwenera kuchitapo kanthu. Kanandi ŵamutolamakani ŵakusazgirako pakulemba nkhani. Nanga tingaŵa kuti ivyo tapulika ni vyaunenesko, kweni kulutilira kughanaghanirapo kungatovwira kalikose yayi. Para tikumalira nyengo yithu yinandi kuŵazga panji kutegherezga nkhani zanthena, tingakhuŵara na kugongoweskeka. (Zinth. 24:10) Ndipo chiheni chomene ntchakuti tingatondeka kuŵika Ufumu wa Chiuta pakwamba mu umoyo withu, na kuluwa kuti ndiwo uzamuwuskapo vinthu vyose vyambura urunji.

13. Kasi ndondomeko yiwemi yakuŵazga Baibolo yingatovwira wuli para tikuwona vinthu vyambura urunji vikuchitika?

¹³ Ndondomeko yiwemi yakuŵazga Baibolo na kughanaghanirapo yingatovwira umo tingachitira para tikuwona vinthu vyambura urunji vikuchitika. Mudumbu munyake zina lake Alia vikamuŵinyanga chomene para wakuwona ŵanthu mu chigaŵa chake ŵakuchitira ŵanyawo vinthu vyambura urunji. Vikuwoneka kuti awo ŵakachitanga vinthu vyambura urunji ŵakalangikanga yayi. Iyo wakuti: “Nkhakhala dankha pasi na kujifumba kuti, ‘Kasi nkhugomezga nadi kuti Yehova ndiyo wazamuwuskapo masuzgo ghose agha?’ Pakaŵa panyengo iyi apo nkhaŵerenga lemba la Yobu 34:​22-29. Mavesi agha ghakanikumbuska kuti palije uyo wangabisama kwa Yehova. Ndiyo pera wakweruzga mwaurunji kweniso ndiyo pera wazamuwuskirapothu masuzgo ghose agho ŵanthu ŵakukumana nagho.” Apo tikulindilira Ufumu wa Chiuta kuti wiziske urunji wanadi, kasi ise pasono tikwenera kuchitapo vichi?

IVYO ISE TINGACHITA PASONO

14. Kasi tingachita wuli kuti tigege kukhuŵilizga vinthu vyambura urunji ivyo vikuchitika mu charu ichi? (Ŵakolose 3:​10, 11)

¹⁴ Tingatondeska yayi ŵanji kuchita vinthu vyambura urunji, kweni ise tingajikora mu vyakuchita vithu. Nga umo tasambilira kale, tikuyezga Yesu mwakulongorana chitemwa. Chitemwa ichi chikutichiska kuti tilongorenge lusungu kwa waliyose nanga ni awo ŵakutitambuzga. (Mat. 7:12; Rom. 12:17) Ndipo Yehova wakukondwa chomene para tikulongora lusungu kwa waliyose na kuchita nawo vinthu mwachitemwa.—Ŵazgani Ŵakolose 3:​10, 11.

15. Kasi tikuŵawovwira wuli ŵanthu para tikuŵaphalira ivyo Baibolo likusambizga?

¹⁵ Nthowa yiwemi chomene iyo tingawovwilira ŵanthu, nkhuŵasambizga vya Yehova. Chifukwa wuli tikuyowoya nthena? Chifukwa “kumanya Yehova” kungawovwira munthu uyo pakwamba wakaŵa mukali na wankhaza, kusintha na kuŵa munthu walusungu, na wakutemwa mtende. (Yes. 11:​6, 7, 9) Pambere wandasambire unenesko, mwanalume munyake zina lake Jemal wakanjira gulu lakuwukira ilo likalimbananga na boma chifukwa wakaghanaghananga kuti likuwusa makora yayi. Iyo wakuti: “Ungaŵasintha yayi ŵanthu mwakuchita kuŵachichizga. Naneso nkhasintha mwakuchita kuchichizgika yayi, kweni nkhasintha chifukwa cha unenesko wa mu Baibolo uwo nkhasambiranga.” Ivyo Jemal wakasambira ndivyo vikamuchiska kuti wafume mu kagulu ako wakanjira. Ntheura para tikusambizga ŵanthu unenesko wa mu Baibolo, tikuŵawovwira kuti ŵaleke kuchita vinthu vyambura urunji.

16. Chifukwa wuli mukuchiskika kuti muphalireko ŵanyinu ivyo Ufumu wa Chiuta uzamuchita?

¹⁶ Nga ni Yesu, nase ndise ŵakukhumbisiska kuphalirako ŵanthu kuti Ufumu wa Chiuta pera ndiwo uzamumazgirathu vinthu vyambura urunji kwamuyirayira. Chigomezgo ichi ndicho chingakhozga awo ŵachitirikapo vinthu mwambura urunji. (Yer. 29:11) Stacy, uyo tangumuzunura kukwambilira wakulongosora kuti: “Kusambira unenesko kwanovwira kuzizipizga vinthu vyambura urunji ivyo nawonapo kweniso ivyo vyanichitikirapo. Yehova wakugwiliskira ntchito uthenga wa mu Baibolo kutipembuzga.” Tikwenera kunozgekera mwakukwana kuti tiphalireko ŵanji uthenga wakupembuzga wa mu Baibolo wa umo vinthu vyambura urunji vizamumalira. Usange mwakhorwa na unenesko wakufuma mu Malemba uwo tadumbiskana mu nkhani iyi, muŵenge ŵakunozgeka ndipo chiŵenge chipusu kudumbiskana nkhani iyi mwaluso na ŵanyinu ŵa ku sukulu panji ku ntchito.b

17. Kasi Yehova wakutovwira wuli pa umo tingachitira na vinthu vyambura urunji mazuŵa ghano?

¹⁷ Chifukwa chakuti Satana wachali “fumu ya charu ichi,” tilutilirenge kukumana na vinthu vyambura urunji. Kweni tilijirethu yayi wovwiri panji chilindizga apo tikulindilira kuti Satana ‘waponyeke kuwaro.’ (Yoh. 12:31) Kwizira mu Malemba, padera pa kutivumbulira chifukwa icho paliri vinthu vyambura urunji vinandi, Yehova wakutiphaliraso umo wakujipulikira para tachitirika vinthu vyambura urunji. (Sal. 34:​17-19) Kwizira mwa Mwana wake, Yehova wakutisambizga umo tingachitira para tasangana na vinthu vyambura urunji kweniso umo Ufumu wake uzamuwuskirapothu vinthu vyambura urunji kwamuyirayira. (2 Pet. 3:13) Mphanyi talutilira kupharazga makani ghawemi gha Ufumu mwamwamphu, uku tikulindilira mwakunweka nyengo iyo charu chose chizamuzura na “weruzgi wakunyoloka na urunji.”—Yes. 9:7.