Uwemi Wakuchita Maseŵera Agho Ghangawovwira Mwana Kughanaghana

Maseŵero agho ghakupangiska mwana kughanaghana ni agho ghakumovwira kuti waŵe na mtima wakuchita chinthu chinyake kwambura kuphalirika, ivyo vikumovwira kuti waŵe na mahara kweniso waŵe na maluso ghakupambanapambana.

Ghanyake mwa maseŵero agho wangachita ni nga:

• Kudinda vinthu

• Kusambira kuphika vinthu vyakupambanapambana

• Kudimbika panji kuti kubaza

• Kwimba

• Kuwumba vinthu

• Kuseŵereska vinthu vinyake vyambura kusuzga kugwiliskira ntchito (vingaŵa vimakatoni)

Mu vyaru vinandi, ŵana ŵakutemwa waka kuwonelera vyakusanguluska pa TV panji kuchita vinthu ivyo ŵaŵanozgera kale, m’malo mwakuti ŵaghanaghanenge ŵekha.

Kasi mukuwona kuti nkhani ya kuchita maseŵera njakukhumbikwa nthena?

• Ivyo mukwenera kumanya

• Ivyo mungachita

Ivyo mukwenera kumanya

• Maseŵero ghakovwira mwana kughanaghana ghakupangiska kuti wasambire vinandi. Ghakumovwira kuti waŵe na umoyo uwemi, kuti mutu wendenge, waŵe na maluso, kweniso kuti waleke kusuzgika kukolerana na ŵanyake. Ghangawovwiraso ŵana kuti ŵaŵe ŵakuzikira, ŵasankhenge makora vinthu, ŵaŵe ŵakujikora, kweniso ŵakoleranenge na ŵanyawo para ŵali pa gulu. Mwakudumura, tingati waka maseŵero agha ghakovwira mwana kuti wazakaŵe munthu wamahara.

• Kugwiliskira ntchito chomene tekinoloje kungaŵa kwakofya. Ŵapapi awo ŵakutemwa kugwiliskira ntchito mavidiyo kuti ŵana ŵawo ŵaleke kusuzga, ŵakwenera kumanya kuti kuchita nthena nkhuwemi yayi. Kungapangiska kuti ŵana ŵazgoŵere waka kuti ndiwo umoyo kweniso vingapangiska kuti ŵatutuŵe chomene panji kuŵa ŵakali.

• Maseŵero ghakuchita kuŵapangira ghali na uheni wake. Para ŵapapi ŵakuluta na ŵana ŵawo ku malo agho kuli vinthu ivyo ŵali kupanga kale kuti ŵana ŵaseŵereskenge, ŵana ŵakuŵavya nyengo yakuchitira vinthu ivyo vingaŵawovwira kugwiliskira ntchito luso lwawo lwa kughanaghana.

Ivyo mungachita

• Muŵapenge nyengo ŵana ŵinu yakuchitira maseŵero agho ghangaŵawovwira kuti ŵaghanaghanenge. Muŵazomerezgenge ŵana ŵinu kukaseŵera kuwaro kuti ŵamanyenge makora vinthu vyakupambanapambana vya mu chilengiwa. Muzomerezgenge ŵana ŵinu kuchita maseŵera kweniso kuseŵereska vidoli ivyo vingawovwira kuti ŵaghanaghanenge.a

  Fundo yakuti mughanaghanirepo: Kasi mwana wane wangasambira maluso wuli para wakuchita maseŵero agho ghakumovwira kuti waghanaghanenge, ndipo vingazakamovwira wuli kunthazi?

  Fundo ya mu Baibolo: “Maseŵero ghakukhozga thupi ghali na chandulo.”—1 Timote 4:8.

• Ŵachepeskerani nyengo yakuwonelera vinthu. Mukwenera kughanaghanirapo dankha pambere mundamulekere mwana winu foni, tabuleti, panji TV kuti waleke kusuzga. Madokotala gha ŵana ghakuchiska kuti ŵana awo ŵandafike vyaka viŵiri ŵakwenera yayi kugwiliskira ntchito mafoni panji kuwonelera TV kweniso kuti ŵana ŵa vyaka vyapakati pa viŵiri na vinkhondi ŵakwenera yayi kuwonelera vinthu ivi kujumpha ora limoza.b

  Fundo zakuti mughanaghanirepo: Kasi mwana wane wakwenera kuwonelera TV nyengo yitali wuli? Kasi nkhwenera kuŵapo pa nyengo iyo wakuwonelera TV? Kasi ni vinthu wuli vinyake ivyo wangaseŵereska padera pa kuwonelera vinthu pa foni panji pa TV?

  Fundo ya mu Baibolo: “Muŵe maso chomene na umo mukwendera, nga mbambura vinjeru yayi, kweni nga mbanthu ŵavinjeru, mugwiliskirenge ntchito makora nyengo yinu.”—Ŵaefeso 5:15, 16.

• Ghanaghanirani umo maseŵero agho ŵanthu ŵakunozga ghangakhwaskira nkharo ya mwana winu. Mbunenesko kuti maseŵero agha ghangawovwira mwana winu kuŵa na luso lunyake panji kuti wachitenge makora maseŵero ghanyake. Kweni kanandi maseŵero agha ghakupangiska kuti ŵana ŵafipenge mtima para ŵatondeka kuchita makora kweniso ŵapapi nawo ŵakusuzgika kusanga ndalama zakwendera. Nakuti, apa napo fundo ya pa Ŵaefeso 5:15, 16 yakuti tigwiliskirenge ntchito makora nyengo yithu, yikugwira ntchito.

  Fundo zakuti mughanaghanirepo: Kasi ŵana ŵane ŵakutandalira waka kuluta ku malo agho kuli maseŵero ghakuchita kuŵanozgera? Para ni nthena, kasi ni vinthu wuli ivyo ningasintha?

  Fundo ya mu Baibolo: “Musande ivyo ni vinthu vyakuzirwa chomene.”—Ŵafilipi 1:10.