IVYO ŴACHINYAMATA ŴAKUFUMBA
Kasi Ntchiwemi Waka Kuchita Vinthu Vinandinandi Panyengo Yimoza?
Kasi mukufiska kuchita vinthu vinandinandi Panyengo yimoza?
Kasi mukumanya kuchita vinthu vinandinandi panyengo yimoza? Ŵanandi ŵakughanaghana kuti awo tekinoloje ŵali kukura nayo ŵakuchita makora pa nkhani iyi kuluska awo tekinoloje ŵayiwonera ku ulara. Kweni kasi uwu mbunenesko nadi?
UNENESKO panji UTESI?
Para ukuchita vinthu vinandinandi panyengo yimoza vinthu vikwenda luŵiro.
Para ukuyezgayezga kuchita vinthu vinandinandi nyengo yimoza pamanyuma ukuzgoŵera.
Ŵachinyamata ŵangakwaniska kuchita vinthu vinandi panyengo yimoza kuluska ŵanthu ŵalara.
Para mwanguzgora kuti “unenesko” pa limoza mwa mafumbo agho ghali pachanya apa ndikuti mwapusikika na fundo yakuti mungachita vinthu vinandinandi panyengo yimoza.
Fundo yautesi yakuti mungachita vinthu vinandinandi panyengo yimoza
Kasi mukuwona kuti mungachita vinthu viŵiri panyengo yimoza? Mungafiska kuchita vinthu viŵiri panyengo yimoza pekha para chimoza mwa ivyo mukuchita chikukhumba kuŵikako mahara viŵi yayi. Mwachiyelezgero, para mukupulikizga sumu uku mukunozga mu chipinda chinu, chipinda chingatowa makora waka.
Kweni para mungayezga kuchita vinthu viŵiri ivyo vyose vikukhumba kuŵikako mahara, mbwenu ndikuti vyose viŵiri vichitikenge mwakulongosoka yayi. Panyake lekani msungwana munyake zina lake Katherine wakati: “Kuchita vinandinandi panyengo yimoza tingati waka nkhusakaza vyose panyengo yimoza.”
“Nkhayowoyanga na munthu munyake, mbwenu nkhapokera meseji pa foni iyo nkhenerangaso kuzgora. Nkhayezga kuchita vyose viŵiri. Icho chikachitika ntchakuti nkhapulika yayi vinandi ivyo munthu uyo nkhayowoyanga nayo wakayowoya, ndipo meseji nayo nkhabudiska masipeling’i mu malo ghanandi.”—Caleb.
Nkhwantha yinyake ya tekinoloje zina lake Sherry Turkle yikalemba kuti: “Para taŵeneko tikuwona nga tikuchita vinthu vinandi panyengo yimoza, chikuchitika ntchakuti tikuleka kuŵikako mahara ku vyose ivyo tikuchita ndipo paumaliro vyose vikulongosoka yayi. Para tikuchita vinthu vinandi panyengo yimoza wongo ukutipa nkhongono ndipo tikuwona nga tikukwaniska kuchita makora waka vyose apo tikunangirathu vinthu.”a
“Nyengo zinyake nkhuwona nga ningafiska kulemba meseji pa foni uku nkhuyowoyeskana na munthu munyake. Pamanyuma nkhuzakachuluka kuti ivyo nalemba pa meseji ndivyo nkhuzgora munthu uyo nkhuyowoya nayo maso na maso, ndipo ivyo natenge niphalire munthu uyo nkhuchezga nayo ndivyo nalemba pa meseji.—Tamara.
Ŵanthu awo ŵakuyezga kuchita vinthu vinandinandi panyengo yimoza, ŵakujisuzga waka. Mwachiyelezgero, vikuŵatolera nyengo kuti ŵamalizge kulemba homuweki. Panji ŵangamalira nyengo yinandi pa kuchitaso ntchito iyo ŵenecho ŵawonanga nga kuti ŵamalizga. Ntheura tingati awo ŵakuyezga kuchita vinthu vinandinandi nyengo yimoza, kanandi ŵakuŵa na nyengo yakuchepa yakuchitira vinthu ivyo ŵakukhumba.
Lekani munthu munyake wakumanya vya wongo kweniso msambizgi zina lake Thomas Kersting wakati : “Usange tingati wongo uli nga shelufu iyo pali mabuku ghakupakirika makora, ipo wongo wa ŵanthu awo ŵakuyezga kuchita vinandi panyengo yimoza uli nga ni shelufu iyo mabuku ghaŵikika waka limbwalimbwa.”b
“Para ukuyezga kuchita vinthu vinandi panyengo yimoza, ukwamba kusulako vinthu vinyake vyakuzirwa. Paumaliro, ungajilundikira waka ntchito yinandi na kutaya nyengo iyo wawonanga nga uyisungenge.”—Teresa.
Para munthu wakuyezga kuchita vinthu vinandinandi nyengo yimoza wangayana waka na dilayivara uyo wakukhumba kwendeska galimoto mu misewu yiŵiri pa nyengo yimoza
Nthowa yiwemi
Sambirani kuchita chinthu chimoza chimoza. Ivi vingaŵa vyakusuzga, chomene usange muli kuzgoŵera kuchita vinthu vinandi nyengo yimoza, nga kulemba mameseji uku mukulembaso homuweki. Kweni Baibolo likutiphalira kuti ‘tisandenge ivyo ni vinthu vyakuzirwa chomene.’ (Ŵafilipi 1:10) Ivyo tikuchita ni vyose yayi ivyo vikuyana kuzirwa kwake. Ntheura sankhani icho mukuwona kuti ntchakuzirwa chomene, ndipo ŵikanipo mtima m’paka muchimalizge.
“Maghanoghano ghambura kukhazikika ghali nga ni mwana muchoko; uyo wakukhumba kuchita chilichose icho wakutemwa, mwakuyana waka nyengo zinyake pakukhumbikwa kuchita kuwukanizga mtima withu kuchita vinyake nanga vingaŵa kuti chapafupi nkhuwuzomerezga waka kuchita ivyo ukukhumba.”—Maria.
Wuskanipo vyakutimbanizga. Kasi nyengo zinyake mukuyezgeka kuti mwambe kuwona vinthu vinyake pa foni uku mukuŵerenga? Para ni nthena mungachita makora kuyiŵika mu chipinda chinyake. Jalani TV, ndipo mungayezganga yayi kunjira pa malo ghakuchezgera gha pa Intaneti. Baibolo likuti mugwiliskirenge “ntchito makora nyengo yinu.”—Ŵakolose 4:5.
“Nili kusanga kuti ntchiwemi chomene kuchita chinthu chimoza pa nyengo. Para nachita nthena nkhuŵa wakukondwa kuwona kuti icho changuŵa pakwamba nachita ndipo sono nkhuluta pa chinyake. Ndipo nkhuŵa wakukhorwa chomene.”—Onya.
Para mukuyowoya na munthu, kuchitaso vinyake yayi. Kudofya foni uku mukuchezga na munthu munyake vingatimbanizga ntchezgo kweniso nkhujitemwa. Baibolo likutiphalira kuti tichitenge vinthu ivyo tingatemwa kuti ŵanyithu ŵatichitire.—Mateyu 7:12.
“Nyengo zinyake para nkhuyowoya na mudumbu wane, mbwenu iyo wakulemba meseji panji kuchita vinyake pa foni. Ivi vikunikwenyerezganga chomene. Kweni kuyowoya unenesko ndimo nane nkhuchitira nyengo zinyake.”—David.