“Ndi Njani Wavinjeru na Wakumanya Mukati mwa Imwe?”
“Ndi njani wavinjeru na wakumanya mukati mwa imwe? Walongore na mendero ghake ghawemi milimo yake mu kuzika kwa vinjeru.”—YAK. 3:13.
1, 2. Kasi tingayowoyaci za ŵanthu ŵanandi awo ŵanthu ŵakuŵawona kuti mbavinjeru?
KASI ni njani uyo mukughanaghana kuti ngwavinjeru nadi? Kasi mukughanaghana kuti mbapapi ŵinu, munthu munyake mucekuru, panji msambizgi mulara wa ku yunivesite? Zgoro linu lingathemba pa uko mwakulira ndiposo ivyo vyamucitikiranipo. Kweni munthu uyo Yehova wakuti ngwavinjeru ndiyo ŵateŵeti ŵake nawo ŵakuti ngwavinjeru.
2 Ni wose yayi awo ŵanthu ŵakuti mbavinjeru awo Ciuta wakuŵawona kuti mbavinjeru nadi. Mwaciyelezgero, Yobu wakaphalira ŵanthu awo ŵakajiwonanga nga ŵakuyowoya vinthu vyamahara, wakati: “Kuti ndamkusangapo yumo [cara] wavinjeru mukati mwinu.” (Job 17:10) Pakuyowoya za ŵanji awo ŵakakana vinjeru vya Ciuta, mpositole Paulosi wakati: “Apo ŵakajinena kuti mba mahara, ŵakazgoka ŵakupusa.” (Rom. 1:22) Ndiposo kwizira mwa mprofeti Yesaya, Yehova iyomwene wakayowoya mwankhongono kuti: “Soka kwa awo ŵakujipima ŵeka kuti mbavinjeru.”—Yes. 5:21.
3, 4. Kasi nchivici cikukhumbikwa kuti munthu waŵe nadi na vinjeru?
3 Tikwenera kumanya makora ico cikupangiska munthu kuti waŵe wavinjeru nadi nakuti watemwekenge na Ciuta. Lemba la Zintharika 9:10 likutiphalira fundo yakuti: “Kumopa Yehova ndilo jando la vinjeru; kumanya Mutuŵa ndiwo umanyi.” Munthu wavinjeru wakwenera kopa Ciuta ndiposo kucindika malango ghake. Kweni pali vinandi ivyo vikukhumbikwa kuluska kuzomerezga waka kuti Ciuta waliko ndiposo kuti wali na malango. Musambiri Yakobe wakutikhuŵirizga kuti tighanaghanirepo pa fundo iyi. (Ŵazgani Yakobe 3:13.) Wonani mazgu ghakuti, “walongore na mendero ghake ghawemi milimo yake.” Mazgu agha ghakulongora kuti vinjeru vyanadi vikwenera kuwoneka kwizira mu ivyo mukucita ndiposo kuyowoya zuŵa lililose.
4 Vinjeru vyanadi vikusazgapo kucita vinthu mwamahara ndiposo kugwiliskira nchito makora vinthu ivyo tikuvimanya na kuvipulikiska makora. Kasi ni vyakucita wuli ivyo vingalongora kuti tili nadi na vinjeru? Yakobe wali kulemba vinthu ivyo munthu uyo ngwavinjeru wakucita.a Kasi wakayowoyaci ivyo vingatovwira kuti tiŵe paubwezi na ŵasopi ŵanyithu ndiposo ŵanthu awo ŵali mu unenesko yayi?
Vyakucita Ndivyo Vikulongora Uyo Ngwavinjeru Nadi
5. Kasi munthu uyo ngwavinjeru nadi wakucita wuli vinthu?
5 Nchakwenelera kuwerezgaso fundo yakuti Yakobe wakati vinjeru vingawoneka kwizira mu mikhaliro yiwemi. Pakuti kopa Yehova ndilo jando la vinjeru, ipo munthu wavinjeru wakuyezgayezga kukhala mwakukolerana na nthowa za Ciuta ndiposo malango ghake. Tili kubabika na vinjeru vya Ciuta yayi. Ndipouli, tingasanga vinjeru ivi mwa kuŵazga Baibolo nyengo zose ndiposo kughanaghanirapo. Kucita nthena kutovwirenge kuti ticite ivyo lemba la Ŵaefeso 5:1 likuyowoya. Likuti: “Ntheura muŵe ŵakumuyezga Ciuta.” Peneapo tikucita vinthu mwakuyezga Yehova, vyakucita vithu vilongorenge kuti tili na vinjeru. Nthowa za Yehova ni zapacanya comene kuluska za ŵanthu. (Yes. 55:8, 9) Para tikuyezga Yehova pakucita vinthu, ŵanji ŵazamuwona kuti tili ŵakupambanako na iwo.
6. Cifukwa wuli kuzika nchilongolero cakuti munthu wakuyezga Ciuta, ndipo mukhaliro uwu ukusazgapoci?
6 Yakobe wakayowoya kuti nthowa yimoza ya kuyezgera Yehova nkhuŵa ‘wakuzika mwavinjeru.’ Nangauli kuzika kukusazgapo kuŵa wakufwasa, kweni Mkhristu wangaŵa na cikanga ico cingamovwira kuti wacite vinthu mwamahara. Nangauli Ciuta wali na nkhongono zambura cigoti, kweni ngwakuzika, mwakuti tikopa yayi kusendelera kwa iyo. Mwana wa Ciuta wakalongora kuti ngwakuzika nga umo Awiske ŵaliri apo wakayowoya kuti: “Zani kwa Ine mose imwe mukulemerwa na kuzotofyeka, ndipo Ine nditi ndimupumuzganinge. Jitolerani goliwori lane, ndipo musambire kwa Ine; cifukwa ndine wakuzika na wakujipepura mu mtima: ndipo muti musangenge kuvukuka ku mizimu yinu.”—Mat. 11:28, 29; Fil. 2:5-8.
7. Cifukwa wuli tingati Mozesi nchiyelezgero ciwemi pa nkhani ya kuzika?
7 Baibolo likutiphalira za ŵanthu awo ŵakaŵa ŵakuzika panji kuti ŵakufwasa. Yumoza wa iwo wakaŵa Mozesi. Wakaŵa na udindo ukuru comene, ndipouli, wakuyowoyeka kuti “wakaŵa wakuzika comene kwakuluska wose awo ŵakaŵa pa caru.” (Maŵa. 11:29; 12:3) Kumbukani nkhongono izo Yehova wakapa Mozesi kuti wacitire mulimo wake. Yehova wakaŵa wakunweka kugwiliskira nchito ŵanthu ŵakuzika kuti ŵafiske khumbo lake.
8. Kasi ŵanthu ŵambura kufikapo ŵangalongora wuli “kuzika kwa vinjeru”?
8 Nchakuwonekerathu kuti ŵanthu ŵambura kufikapo ŵangalongora “kuzika kwa vinjeru.” Wuli pakuyowoya za ise? Kasi tinganyololera wuli pa nkhani ya kulongora mukhaliro uwu? Kuzika nchimoza mwa vipambi vya mzimu utuŵa wa Yehova. (Gal. 5:22, 23) Tingalomba mzimu wake ndiposo kufwilirapo kulongora vipambi vyake, uku tili na cigomezgo cakuti Ciuta watovwirenge kuti tiŵe ŵakuzika. Cikhuŵilizgo cankhongono tikucisanga mu salmo, ilo likuti: “[Ciuta] wakulongozga ŵakuzika mu . . . nthowa yake.”—Sal. 25:9.
9, 10. Nchitatata wuli ico cikukhumbikwa kuti tiŵe ŵakuzika nga ni Ciuta, ndipo cifukwa wuli?
9 Kweni pangakhumbikwira kufwilirapo comene kuti tiŵe na mukhaliro uwu. Ŵanji ŵa ise tingatondeka kuŵa ŵakuzika cifukwa ca uko tili kukulira. Kweniso, ŵanthu awo tikukhala nawo ŵangatikhuŵilizga kuti tileke kuŵa ŵakuzika. Ŵangatiphalira kuti para munthu watiyowoyera mwaganyavu nase tikwenera kumuwezgera ganyavu. Kweni kasi kucita nthena kungalongora kuti tili nadi na vinjeru? Tiyelezgere kuti cinthu cinyake mu nyumba yinu cabuka moto, kuti muzimwe moto uwo, kasi mutorenge parafini panji maji? Kuthirapo parafini pa moto kungapangiska kuti ubuke comene, kweni para mungathirapo maji, nchakuwonekerathu kuti uzimwenge. Mwakuyana waka, Baibolo likutiphalira kuti: “Zgoro lakuzika likuwezga ukali, kweni mazgu ghakukalifya ghakuwuska mbembe.” (Zinth. 15:1, 18) Mwantheura, zuŵa linyake para munyake wazakatiyowoyera mwaganyavu, kwali ni Mkhristu munyithu panji yayi, tizakalongore kuti tili ŵavinjeru mwa kumuzgora mwakuzika.—2 Tim. 2:24.
10 Nga umo tawonera mu ndime 9, ŵanthu awo ŵakukhuŵirizgika na mzimu wa caru ŵalije mikhaliro nga nkhuzika, mtende, ndiposo kufwasa. M’malo mwake, tikuwona kuti ŵanthu ŵanandi mbakali ndiposo mbakujikuzga. Yakobe wakamanyanga makora fundo iyi, ndipo wakacenjezga kuti Ŵakhristu ŵaleke kutolera mzimu wa caru. Ni vinthu wuli vinyake ivyo tingasambira ku ulongozgi uwo wakapeleka?
Ivyo Ŵakucita Ŵambura Vinjeru
11. Kasi ni mikhaliro wuli iyo yikususkana na vinjeru vya Ciuta?
11 Yakobe wakalemba mwambura kubisa za mikhaliro iyo yikususkana na vinjeru vya Ciuta. (Ŵazgani Yakobe 3:14.) Bina na mphindano ni mikhaliro ya thupi kuti ya mzimu cara. Wonani ivyo vikucitika usange kaghanaghaniro ka thupi kathaza. Magulu ghankhondi na limoza gha awo ŵakuti Mbakhristu, ghali na mazaza mu Chalichi ilo lili kuzengeka mu Yerusalemu pa malo agho ŵakuti ngakupatulika, apo ŵakughanaghana kuti pakaŵa dindi la Yesu. Magulu agha ghakukhalira waka kupindana. Mu cilimika ca 2006 magazini yinyake yikayowoya za ŵabambo kuti “ŵakapindana kwa nyengo yitali, . . . ŵakatimbana comene na miciza iyo ŵakuŵikapo makandulu.” (Time magazine) Ndipo ŵakugomezgana yayi mwakuti makiyi gha chalichi ili ŵakusungiska ku Musilamu.
12. Kasi nchivici cingacitika para vinjeru vyasoŵa?
12 Kweni mphindano za mtundu uwu zikwenera yayi kusangika mu mpingo withu. Ndipouli, cifukwa cakuti ndise ŵambura kufikapo, nyengo zinyake ŵanji ŵakugwamira pa maghanoghano ghawo pera. Kucita nthena kungacitiska kuti paŵe kugazgana ndiposo mbembe. Mpositole Paulosi wakawona kuti mu mpingo wa Korinte mukaŵa mukhaliro uwu, ntheura wakalemba kuti: “Pakuti apo mulimo mwa imwe sanji na mbembe, asi muli ŵa thupi, ndipo mukwenda nga mbanthu?” (1 Kor. 3:3) Mukhaliro uheni uwu ukaŵapo kwakanyengo mu mpingo uwu. Mwantheura, tikwenera kuŵa maso kuti mukhaliro uwu uleke kunjira mu mpingo withu mazuŵa ghano.
13, 14. Yowoyani viyelezgero vya umo mzimu wa thupi ungalongolekera.
13 Kasi mukhaliro wanthena unganjira wuli mu mpingo? Ungamba kunjira mwapacokopacoko. Mwaciyelezgero, pakuzenga Nyumba ya Ufumu, pangaŵa kupambana maghanoghano umo vinthu vikwenera kucitikira. Mbali munyake wangamba kupindana na ŵanyake usange sacizgo lake lakanika, mutepanji, wangamba kuŵasuska mwankhongono. Wangafika na pa kukhwizuka, na kuleka kugwira nchito. Uyo wakucita nthena wangaŵa kuti wakuluwa kuti pa mpingo kuti mulimo wende makora vikuthemba pa nthowa iyo munthu wangasankha yayi, kweni mzimu wamtende. Yehova wakutumbika mzimu wakuzika, kuti wamphindano yayi.—1 Tim. 6:4, 5.
14 Ciyelezgero cinyake cingaŵa cakukhwaskana na mulara uyo wateŵetera kwa nyengo yitali, kweni ŵalara ŵanyake ŵawona kuti wakufiska yayi ivyo Malemba ghakuyowoya kuti munthu waŵe mulara. Pakuwona kuti wakapokerapo kale ulongozgi kweni palije ico wasintha, mulaŵiliri wadera lumoza na ŵalara ŵazomerezgana kuti waleke kuŵa mulara. Kasi fundo iyi wayiwonenge wuli? Kasi waŵenge na mzimu wakujiyuyura kuti wazomerezge ivyo ŵalara ŵakaka ndiposo ulongozgi wakufuma mu Malemba? Kasi wayezgeyezgenge kulondezga ivyo Malemba ghakuyowoya mwakuti wazakaŵeso mulara? Panji wambenge kutinkha na kucitira bina ŵanyake cifukwa cakuti waleka kuŵa mulara? Kasi mbali uyu wangacitiraci nthena apo ulara ukumwenelera yayi? Ipo cingaŵa camahara kuŵa wakujiyuyura ndiposo wakupulikiska.
15. Cifukwa wuli mukuwona kuti ulongozgi wa pa Yakobe 3:15, 16 ngwakuzirwa comene?
15 Paliso vinyake ivyo vingacitiska munthu kulongora mukhaliro uwu. Mulimose umo vingaŵira, kweni tikwenera kufwilirapo kuti tileke kuŵa na mzimu wanthena. (Ŵazgani Yakobe 3:15, 16.) Musambiri Yakobe wakati mikhaliro yanthena nja “caru” cifukwa nja makhumbiro gha thupi, kuti njakufuma kucanya cara. Nja “thupi” panji kuti ucinyama, cifukwa cakuti yikuyana na ya vinyama. Mikhaliro yanthena nja “mzimu uheni,” cifukwa yikulongora nkharo za viŵanda, ivyo mbalwani ŵa Ciuta. Mikhaliro iyi njakwenelera yayi kwa Mkhristu.
16. Kasi tingakhumbikwira kusintha vici, ndipo ni mwawuli umo tingacitira makora?
16 Mkhristu waliyose wangacita makora kujisanda, na kufwilirapo kuti wamazge mikhaliro yanthena. Pakuti ŵalara mbasambizgi mu mpingo, ŵakwenera kuyezgayezga kumazga mikhaliro yiheni. Cifukwa cakuti tili ŵambura kufikapo ndiposo kuti tikukhala mu caru ico cikukhuŵilizga mikhaliro yiheni, cingaŵa cakusuzga kumazga mikhaliro iyi. Kucita nthena tingakuyelezgera na kukwera kaphiri kamathipa ako nkhakutelemuka. Usange palije cilicose cakuti tingakholera, mbwenu titelemukenge waka na kuwa. Ndipouli, usange tingalondezga comene ulongozgi uwo Baibolo likupeleka, ndiposo wovwiri uwo Ciuta wakupeleka kwizira mu mpingo wake wa pa caru capasi, tingaŵa ŵakukhora.—Sal. 73:23, 24.
Mikhaliro Iyo Ŵanthu Ŵavinjeru Ŵakufwilirapo Kulongora
17. Kasi munthu wavinjeru wakucita wuli para wakuyezgeka kucita viheni?
17 Ŵazgani Yakobe 3:17. Tingasanga candulo usange tingasanda mikhaliro yinyake iyo tingaŵa nayo cifukwa ca kulongora “kuzika kwa vinjeru.” Kuŵa ŵatuŵa kukusazgapo kuŵa ŵambura kabanga mu ivyo tikucita ndiposo cifukwa ico tikucitira. Tikukhumbikwira kuziwulika yayi pa kukana vinthu viheni. Tikwenera kucita nthena kwambura kuphalirika na munthu. Mwaciyelezgero, para munthu wakukhumba kumujonkhani mu jiso, mwaluŵiro mukuphayira, panji kusezga mutu winu. Vikucitika waka vyekha kwambura munthu kumuphalirani. Ndimoso tikwenera kucitira para tikuyezgeka kuti ticite viheni. Njuŵi yithu yituŵa ndiposo yakusambizgika Baibolo yikwenera kutikanizga kucita vinthu viheni. (Rom. 12:9) Baibolo likutiphalira viyelezgero vya ŵanthu awo ŵakacita nthena, nga ni Yosefe na Yesu.—Gen. 39:7-9; Mat. 4:8-10.
18. Kasi cikung’anamuraci kuŵa (a) ŵamtende? (b) ŵakucitiska mtende?
18 Vinjeru vyakufuma kucanya vikukhumbaso kuti tiŵe ŵamtende. Ici cikusazgapo kuleka kuŵa ŵakali ndiposo kucita vinthu ivyo vingatimbanizga mtende. Yakobe wakalongosora vinandi pa fundo iyi apo wakati: “Awo ŵakumija mu mtende ŵakuvuna urunji.” (Yak. 3:18) Wonani mazgu ghakuti “ŵakumija mu mtende.” Kasi mu mpingo tikumanyikwa kuŵa ŵanthu ŵakucitiska mtende panji ŵakutimbanizga mtende? Kasi kanandi tikugazgana na ŵanyithu, ndiposo kukhuŵazgika mwaluŵiro panji kukhuŵazga ŵanyithu? Kasi tikutemwa kuyowoya kuti ‘ndimo niliri, munizgoŵerenge waka,’ panji tikujiyuyura na kuyezga kumazga nkharo ziheni izo ŵanyithu ŵakukhuŵara nazo? Kasi ndise ŵanthu ŵakutemwa mtende, mwakuti para vinthu vyabudika, mwaluŵiro tikugowoka na kuluwa? Kujisanda mwakwenelera kungatovwira kuti tiwone usange pangakhumbikwira kunyololera pakulongora vinjeru vyakucanya.
19. Kasi munthu wangamanyikwa wuli kuti ngwakuzika?
19 Apo Yakobe wakalongosoranga za vinjeru vya kucanya, wakasazgapo kuzika. Kasi tikumanyikwa kuti ndise ŵanthu awo ŵakukolerana na ivyo ŵanyithu ŵakuyowoya cikuru vikuleka kususkana na Malemba m’malo mwa kukosera pa ivyo ise tikukhumba? Kasi tikumanyikwa kuti ndise ŵakuzika ndiposo ŵambura kusuzga kupulika vya ŵanyithu? Kucita nthena nchilongolero cakuti tasambira kuŵa ŵakuzika.
20. Kasi nchivici cingacitika usange tingalongora mikhaliro ya Ciuta iyo tadumbiskana?
20 Mu mpingo mungaŵa mwakukondweska comene usange ŵabali na ŵadumbu ŵakufwilirapo comene kulongora mikhaliro ya Ciuta iyo Yakobe wakalemba. (Sal. 133:1-3) Kuŵa wakuzika, wamtende, ndiposo wamahara kuzamovwira kuti ubwezi withu na ŵanyithu uŵe wakukhora, ndiposo kuzamulongora kuti tili na “vinjeru ivyo ni vyakucanya.” Mu nkhani yithu yakulondezgapo, tizamusambira umo kuwona ŵanyithu nga umo Yehova wakuŵawonera kungatovwilira pa nkhani iyi.
[Mazgu ghamusi]
a Nkhani ya mu buku ili yikulongora kuti Yakobe wakaghanaghananga za ŵanalume ŵalara panji “ŵasambizgi” mu mpingo. (Yak. 3:1) Ŵanalume aŵa ŵakwenera kuŵa ciyelezgero ciwemi pa nkhani ya kulongora vinjeru vya Ciuta, ndipouli, tose tingasambirapo kanthu.
Kasi Mungalongosora?
• Nchivici ico cikucitiska Mkhristu kuŵa nadi wavinjeru?
• Kasi tingacita wuli kuti tinyololere pa kulongora vinjeru vya Ciuta?
• Kasi ŵanthu awo ŵalije “vinjeru ivyo ni vyakucanya” ŵakulongora mikhaliro wuli?
• Kasi mwasimikizga kulongora mikhaliro wuli?
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Kasi mphindano zingamba wuli mazuŵa ghano?
[Cithuzithuzi pa peji 24]
Kasi mukukana viheni kwambura munthu kumuphalirani?