Mu myezi yakulondezgapo, Hitoshi wakasuzgika chomene kupenja ntchito. Nyengo yinyake apo wakaŵa pa maintavyu, Hitoshi wakayowoya kuti wangachita yayi vyaukhuluku pa ntchito. Uyo wakamufumbanga wakati: “Ivyo ukughanaghana ni vyachilendo chomene!” Ŵabali na ŵabwezi ŵakamuchiska Hitoshi kuti wangalekanga yayi kuchita vinthu mwaunenesko. Kweni nayo vikamba kumukayikiska. Iyo wakati: ‘Nkhamba kujifumba usange nkhuchita makora kudemelera ku ivyo nkhusambira mu Baibolo pakuchita vinthu mwaunenesko.’

Ivyo vikachitikira Hitoshi vikutikumbuska waka kuti mbanthu ŵachoko chomene awo ŵakuwona kuti ntchiwemi kuchita vinthu mwaunenesko. Nakuti ŵanyake, chomenechomene ŵa mabizinesi, ŵakuwona kuti kuchita vinthu mwaunenesko nkhwambura kovwira. Mwanakazi munyake wa ku South Africa wakati: “Nkhugwira ntchito pamoza na ŵanthu awo ŵakutemwa ukhuluku, ndipo nyengo zinyake ŵakunichichizga kuti nane niyane nawo.”

Mtundu unyake wa ukhuluku uwo wazara chomene lero mbutesi. Vyaka vyakumasinda uku, Robert S. Feldman wa pa yunivesite ya Massachusetts Amherst wakachita kafukufuku pa nkhani ya utesi. Wakasanga kuti para ŵanthu ŵalara ŵakuyowoyeskana, ŵanthu 60 pa 100 ŵakutetapo kamoza mu chidumbirano cha maminiti 10. Feldman wakati: “Ichi chikaŵa chakuzizika chomene. Tikamanyanga yayi kuti utesi ungaŵa wakuzara nthena.” Nangauli ŵanthu ŵanandi ŵakutinkha chomene kuti munthu waŵapusikenge, kweni ŵanandi ŵakuyowoyaso utesi.

Chifukwa wuli utesi, kwiba, na maukhuluku ghanyake vyazara chomene mazuŵa ghano? Kasi vinthu vikuŵa wuli para ŵanthu ŵakuchita ukhuluku? Kweni chakuzirwa chomene ntchakuti, kasi tingachita wuli kuti tileke kuchitako maukhuluku agha?

Kasi mukukolerana nayo fundo iyi? Nga ni Samantha, nase nyengo zinyake vinthu vingatisuzga. Tose tingayezgeka kuti tichite ukhuluku, kweni umo tingachitira pa nkhani iyi vingalongora fundo izo ise tikwendera. Nyengo zinyake munthu wangayowoya utesi chifukwa cha kopa kuti soni zingamukora. Kweni para unenesko wavumbukwa, ndipo munthu wakumanya kuti ukhuluku nguheni. Wonani fundo zakulondezgapo izi.

PARA MUNTHU NI KHULUKU ŴANTHU ŴAKULEKA KUMUGOMEZGA

Ŵanthu ŵakutemwana usange ŵakugomezgana. Usange ŵanthu ŵaŵiri ŵakugomezgana, ŵakufwatukirana ndipo ŵakopana yayi. Kweni pakutora nyengo kuti ŵanthu ŵambe kugomezgana. Ŵanthu ŵakwamba kugomezgana para ŵakuchitira vinthu pamoza na kudumbiskana makora kwambura kubisirana vinthu. Kweni para yumoza wangachita ukhuluku nanga nkhamoza pera, mbwenu munyake wangaleka kumugomezga. Para vyaŵa nthena, mphakusuzga chomene kuti ŵambeso kugomezgana.

Kasi munyinu uyo mukamugomezganga chomene wali kumupusikanipo? Usange vili kumuchitikiranipo, kasi mukajipulika wuli? Mukwenera kuti mukadandawura chomene. Ntchakupulikikwa nadi kudandawura. Ukhuluku ungachitiska ŵanthu awo ŵakakolerananga chomene kuti ŵatinkhane.

UKHULUKU UKWAMBUKIRA

Robert Innes, pulofesa wa vyachuma pa yunivesite ya California, wakachita kafukufuku ndipo wakasanga kuti “ukhuluku ukwambukira.” Ntheura ukhuluku tingawuyaniska na kachibungu ako kakwambiska matenda. Para munthu wakuchezga chomene na munyake uyo ni khuluku, nayo wangakaŵa yayi ‘kutorako’ ukhuluku.

Kasi mungachita wuli kuti muleke kuŵa khuluku? Baibolo lingamovwirani. Wonani fundo zinyake izo Baibolo likuyowoya mu nkhani yakulondezgapo.

Mu Baibolo, lizgu Lachigiriki ilo lili kung’anamulika kuti “kugomezgeka” likung’anamura chinthu icho ntchiwemi chomene. Kweniso likung’anamura chinthu icho ntchakutowa chomene pakuchiwona.

Ŵakhristu ŵakuwona kuti ivyo mpositole Paulosi wakayowoya ni vyakuzirwa chomene. Iyo wakati: “Tikukhumba kuŵa ŵakugomezgeka mu vinthu vyose.” Kasi kugomezgeka mu vinthu vyose chikung’anamurachi?

NI NKHONDO YA MU MTIMA

Ŵanthu ŵanandi ŵakujilaŵiska dankha pa gilasi mulenji uliwose pambere ŵandambe ulendo wawo. Chifukwa wuli? Ŵakukhumba kuwoneseska kuti ŵakuwoneka makora chomene. Kweni pali chinthu chinyake chakuzirwa chomene kuluska sitayelo ya sisi panji malaya ghakudura. Nadi, wunthu withu wamukati ungasazgirako panji kutimbanizga kutowa kwithu kwakuwaro.

Pakuti taŵanthu tili ŵakwananga, kanandi mtima withu ukutituma kuchita viheni. Mazgu gha Chiuta ghakukhozgera fundo iyi. Lemba la Genizesi 8:21 likuti: “Maghanoghano gha mtima wa munthu ngaheni kwambira waka pa wanichi wake.” Ntheura kuti tichite vinthu mwaunenesko, tikwenera kulimbana na makhumbiro ghakwananga agho tili kubabika nagho. Mpositole Paulosi wakalongosora makora umo wakasuzgikira na kwananga. Iyo wakati: “Mu mtima wane nkhukondwa na dango la Chiuta. Kweni nkhuwona dango linyake mu thupi lane ilo likulimbana na dango la maghanoghano ghane, ndipo likunizgora muzga wa dango la kwananga ilo lili mu thupi lane.”​—Ŵaroma 7:22, 23.

Para mtima withu ukutituma kuti tichite viheni kweniso usange tayezgeka kuchita ukhuluku, tingalondezganga yayi ivyo mtima withu ukukhumba. Vyose vikuŵa mu mawoko ghithu. Para takanizga maghanoghano ghaheni, tingachita yayi ukhuluku nangauli ndivyo ŵanthu ŵanandi ŵakuchita.

TINGAWINA NKHONDO IYI

Tikwenera kuŵa na nkharo yiwemi mwakuti tichite vinthu mwaunenesko. Kweni chachitima ntchakuti ŵanthu ŵanandi ŵakutangwanika chomene na ‘kavwaliro’ kuluska kughanaghana vya nkharo yiwemi. Pa chifukwa ichi, ŵakuwona kuti ntchiwemi waka kuchita ukhuluku usange ngwakovwira pa ivyo ŵakukhumba. Buku linyake likuti: ‘Ukhuluku tikuchita kweni tikujumphizga yayi mwakuti ŵanthu ŵatiwonenge kuti tili ŵakugomezgeka.’ Kweni kasi chilipo icho chingatovwira kumanya usange ukhuluku nguwemi panji yayi? Enya, chilipo.

Ŵanthu ŵanandi chomene pa charu ŵawona kuti Baibolo likovwira pa nkhani iyi. Baibolo lili na fundo zakovwira kuti munthu waŵe na nkharo yiwemi. (Salimo 19:7) Lili na ulongozgi wakovwira pa umoyo wa banja, ntchito, makhaliro, na umoyo wauzimu. Baibolo lawovwira ŵanthu kwamba kale chomene. Malango na fundo zake vikovwira ŵanthu ŵa mitundu yose, mafuko, na viyowoyero. Para tikuŵazga Baibolo, kughanaghanirapo pa ivyo likuyowoya, na kulondezga fundo zake, tikusambizga mtima withu kuŵa wakunyoloka na kuchita vinthu mwaunenesko.

Kweni pali vinandi pakulimbana na ukhuluku padera pa kumanya makora ivyo Baibolo likuyowoya. Nakuti tikukhala pakati pa ŵanthu ŵa makhaliro ghaheni ndipo ŵangatichichizga kuti tenderenge vyawo. Lekani tikwenera kulomba Chiuta kuti watovwire. (Ŵafilipi 4:6, 7, 13) Para tikuchita nthena, tiŵenge na chikanga kuchita icho ntchakunyoloka na chaunenesko mu vinthu vyose.

UWEMI WA KUCHITA VINTHU MWAUNENESKO

Hitoshi, uyo wazunulika mu nkhani yakwamba, wakatumbikika chifukwa cha mbiri yake ya kuchita vinthu mwaunenesko. Pasono wakugwira ntchito kwa munthu uyo wakumuwonga chifukwa cha nkharo yake yiwemi. Hitoshi wakuti: “Nkhuwonga chomene kuti sono nili kusanga ntchito iyo yikunovwira kuŵa na njuŵi yakutowa.”

Ŵanyake ŵawona kuti fundo iyi njaunenesko nadi. Pulikani vya ŵanthu ŵanyake awo ŵatumbikika chifukwa cha kulondezga fundo ya mu Baibolo yakuti “tikukhumba kuŵa ŵakugomezgeka mu vinthu vyose.”

• Njuŵi Yiwemi

  

  Cheryl wa ku Ireland wakati: “Nkhaleka sukulu apo nkhaŵa na vyaka 13 na kunjira gulu la ŵankhungu. Pa chifukwa ichi, chuma chane chinandi chomene nkhachisangira munthowa zambura kwenelera. Pamanyuma nkhatengwa, ndipo pamoza na mfumu wane tikamba kusambira Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova. Tikasambira kuti Yehovaa Chiuta wakutinkha ukhuluku, ntheura tikasintha umoyo withu. (Zintharika 6:16-19) Mu chaka cha 1990, tikajipeleka kwa Yehova na kubatizika kuŵa Ŵakaboni ŵa Yehova.

  Kumasinda uku, mu nyumba yane mukazuranga vinthu vyakwiba, kweni sono mulije. Ichi chanipangiska kuŵa na njuŵi yiwemi. Para nkhukumbuka vyaka vyose ivyo nkhachitanga ukhuluku, nkhuwonga Yehova chifukwa cha lusungu lwake lukuru. Usiku uliwose para nkhuluta kukagona mtima wane ukuŵa m’malo chifukwa cha kumanya kuti sono Yehova wakukondwa nane.”

  

  Sonny wa ku Hong Kong wakati: “Bwana wane wakati wamanya kuti nkhakana kupokera vimbundi kwa kasitomala munyake, wakaniphalira kuti: ‘Chiuta wako ndiyo wakukupangiska kuŵa munthu wakugomezgeka! Ni mwaŵi ukuru kugwira nawe ntchito pa kampani yithu pano.’ Nili na njuŵi yiwemi pamaso pa Yehova Chiuta chifukwa cha kuchita vinthu mwaunenesko. Kweniso vyanovwira kuti nisambizge banja lane na ŵanthu ŵanyake kuti nawo ndimo ŵachitirenge.”

• Mtende mu Mtima

  

  Tom wa ku United States wakati: “Nili wachiŵiri kwa bwana mulara ku banki iyo yikusangika mu vyaru vinandi. Pa ntchito iyi, icho ŵanthu ŵakuŵikapo mtima chomene nkhusambazga m’malo mwa kuchita vinthu mwaunenesko. Ŵanandi ŵakughanaghana kuti ntchiwemi waka kuchita ukhuluku pachoko na kusambazga chikuru ukovwira kuti chuma chendenge makora mu charu. Kweni nili na mtende mu mtima chifukwa chakuti nkhuchitako yayi ukhuluku. Nilutilirenge kuchita vinthu mwaunenesko visuzge viti wuli. Ŵabwana ŵane ŵakumanya kuti ningaŵapusika yayi panji kuŵabira.”

• Kuchindikika

  

  Kaori wa ku Japan wakati: “Bwana wane wakaniphalira kuti niyowoye utesi pa vinthu vinyake ivyo vikasoŵa pa ntchito, kweni nkhakana. Awo ŵakiba vinthu vira ŵakati ŵasangika, bwana wane wakaniwonga chifukwa chakuti nkhayowoya unenesko. Pakukhumbikwa chikanga kuti munthu waleke kuchita ukhuluku mu charu chiheni ichi. Kweni paumaliro, ŵanthu ŵakutigomezga na kutichindika.”

Munthu wakutumbikika nadi para wakuchita vinthu mwaunenesko. Wakuŵa na njuŵi yiwemi, mtende mu mtima, kweniso wakuchindikika. Imwe mukuti wuli?