Ntharika na Viyerezgero Vyakusambizga

NTHARIKA na viyerezgero ni ntowa ziweme comene zakusambizgira. Vikuconta mtima na kupangiska ŵantu kuti ŵategherezge comene ivyo mukuyowoya. Vikovwira yunji kuti waghanaghanirepo pa ivyo vikuyowoyeka. Vikuconta njuŵi na mtima wa muntu. Nyengo zinyake ntharika zingagwiriskirika ncito pa kumazga kaghanaghaniro kaheni. Zikovwiraso yunji kuti wakumbukire vintu ivyo vyayowoyeka. Kasi mukuzigwiriskira ncito pakusambizga?

Kanandi mazgu ghakuyerezgera vintu ghakuŵa ghatali yayi, kweni ghakusida cithuzithuzi ico cikuzimwika luŵiro yayi mu maghanoghano. Para ghayowoyeka makora, ng’anamuro lake likumanyikwirathu. Kweni musambizgi wangadidimizga ng’anamuro lake mwakurongosora pacoko waka. Baibolo liri na viyerezgero vinandi vyakuti imwe mungatorapo sambiro.

Yambani na Mazgu Ghakuyerezgera Vintu na Ghakuyaniska Vintu. Mazgu ghakuyerezgera vintu ndigho ghapusu comene pa ntharika zose. Usange mwayamba sono kusambira kugwiriskira ncito ntharika pakuyowoya, cingaŵa cakovwira kuti muyambe kugwiriskira ncito danka mazgu ghakuyerezgera vintu. Igho ghakwamba na mazgu ghakuti “nga” panji “nga ndi.” Nangauli mazgu agha ghakugwiriskirika ncito pakuyerezgera vintu viŵiri vyakupambana, igho ghakukonkoska cintu cakuyana ico vintu viŵiri ivi vili naco. Baibolo liri na mazgu ghakuyerezgera vintu ghanandi comene ghakukhwaskana na vyakumera, vinyama, vintu vyakuthambo na vyakucitika ivyo ŵantu ŵakakumana navyo. Pa Salmo 1:3, tikuphalirika kuti muntu uyo wakuŵazga Mazgu gha Ciuta nyengo zose wali ‘nga ni khuni lakupandika mu mironga mu mpepete,’ khuni ilo likupambika vipambi ndiposo likufota yayi. Muntu muheni wayowoyeka kuŵa “nga ni nkaramo” iyo yikujoŵerera nyama yakuti yirye. (Sal. 10:9) Yehova wakalayizga Abrahamu kuti mpapu yake yikeneranga kuŵa yinandi “nga ndi nyenyezi za kucanya” ndiposo “nga ndi mcenga uwo uli mu mpepete mwa nyanja.” (Gen. 22:17) Pakuyowoya za ubwezi wathithithi uwo Yehova wakapanga na mtundu wa Israyeli, Ciuta wakayowoya kuti: ‘Nga ndi umo lamba likudemerera mu luwunda lwa muntu,’ anteura Yehova ndimo wakademereskera Israyeli na Yuda kwa Iye.—Yer. 13:11.

Mazgu ghakuyaniska vintu ghakurongosora kuyana uko kukuŵapo pakati pa vintu viŵiri vyakupambana comene. Kweni mazgu ghakuyaniska vintu agha ghakupereka cithuzithuzi ca nkongono. Igho ghakuyaniska cintu cinyake nga ni para cikuyana na cinyake, anteura igho ghakuyowoya za ukhaliro wa cintu cinyake na kuyaniska na cintu cinyakeso. Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Ndimwe kungweruka kwa caru.” (Mat. 5:14) Pakuyowoya za uheni uwo ukucitika cifukwa ca kuleka kujikora pakuyowoya, musambiri Yakobe wakalemba kuti: “lulimi ndi moto.” (Yak. 3:6) Davide wakimbira Yehova kuti: “Ndimwe jarawe lane na linga lane.” (Sal. 31:3) Kanandi mazgu ghakuyaniska vintu agho ghagwiriskirika ncito makora ghakukhumbikwira kugharongosora pacoko waka panjiso yayi. Fundo iyo igho ghakupereka yikumanyikwirathu cifukwa cakuti ghakuŵa ghakudunjika. Kugwiriskira ncito mazgu ghakuyaniska vintu kungawovwira ŵategherezgi ŵinu kukumbukira fundo makoraghene kuruska umo ghangacitira mazgu ghanyake.

Paliso mazgu ghanyake ghakuyerezgera vintu agho ghakuyowoyeka mwakutalulira dala kuti ghadidimizge cintu cinyake. Igho ghakwenera kugwiriskirika ncito mwakupwererera kuti ghaleke kubendezga fundo. Yesu wakagwiriskira ncito mazgu ghanteura agha kuti wayowoye fundo yambura kuruwika, iye wakafumba kuti: “Ukulaŵiskiraci kapanti uyo wali mu jiso la mbali wako, kweni mciko uwo uli mu jiso lako kuti ukuranguruka nawo cara?” (Mat. 7:3) Pambere mundayezge kugwiriskira ncito mazgu ghakudidimizga vintu panji ntharika, sambirani danka kugwiriskira ncito makora mazgu ghakuyerezgera vintu na ghakuyaniska vintu.

Gwiriskirani Ncito Viyerezgero. M’malo mwakugwiriskira ncito ntharika, mungagwiriskira ncito viyerezgero, kwali vikacitika nadi panji yayi. Viyerezgero vyanteura ivi vikukhumbikwira kupwererera pakuyowoya cifukwa cikuŵa cipusu kuti yunji wayowoye vintu vyambura kwenelera. Viyerezgero vyanteura ivi vikwenera kugwiriskirika ncito pakudidimizga fundo yikuru, ndipo vikwenera kuyowoyeka mu ntowa yakuti vipereke sambiro, kuŵereŵeta waka yayi.

Nangauli ni viyerezgero vyose yayi vikwenera kuŵa vintu vyakuti vikacitika nadi, kweni vikwenera kuŵa vintu vyakuti vingacitika nadi mu umoyo. Pakusambizga umo ŵantu ŵakurapa ŵakwenera kuŵawonera, Yesu wakarongosora fundo yake mwakuyowoya ntharika ya mwanarumi uyo wakasekerera comene cifukwa ca kusanga mberere yake yakuzgeŵa. (Luka 15:1-7) Pakuzgora mwanarumi uyo wakatondeka kumanya ng’anamuro la ivyo Dango likayowoyanga pa nkani ya kutemwa mzengezgani, Yesu wakayowoya ntharika ya Musamariya uyo wakawovwira muntu uyo wakatimbika. Msofi na Mulevi ŵakatondeka kumovwira muntu yura. (Luka 10:30-37) Usange ndimwe muntu wakuwoneseska ivyo ŵantu ŵakucita na kughanaghana, namwe mungagwiriskira ncito ntowa yanteura iyi pakusambizga.

Ncimi Natan yikayowoya ntharika nga ndi ntowa yakucenyera Themba Davide. Ntharika iyi yikafiska cilato cake cifukwa yikapangiska Davide kuti waleke kujirunjiska yekha. Ntharika iyi yikuyowoya za mwanarumi munyake uyo wakaŵa na mberere zinandi, ndipo mwanarumi munyake mukavu wakaŵa na kanamberere kanakazi kamoza ako wakakapwerereranga mwacitemwa comene. Davide wakaŵa muliska, anteura wakamanya makora comene maranguruko gha mweneko wa kanamberere kara. Davide wakakwiya na muntu musambazi yura uyo wakapoka kanamberere ka muntu mukavu. Pamanyuma pake Natan wakaphalira Davide mwambura kubisa kuti: “Muntu uyo ndimwe.” Davide wakakhwaskika comene mtima, ndipo mwaunenesko wose wakarapa. (2 Sam. 12:1-14) Mwakuyezgayezga, namwe mungasambira umo mungaperekera makoraghene urongozgi wakukhwaska mtima.

Pali viyerezgero vinandi vyakuzirwa ivyo vingagwiriskirika ncito pakusambizga ivyo vingatoreka mu Malemba. Yesu wakacita nteura mwakuyowoya mazgu ghacoko waka kuti: “Kumbukani muwoli wa Lote.” (Luka 17:32) Apo wakarongosoranga za cimanyikwiro ca kuŵapo kwake, Yesu wakayerezgera na “mazuŵa gha Nowa.” (Mat. 24:37-39) Mu Ŵahebere cipaturo 11, mpostole Paulos wakazunura mazina gha ŵanarumi na ŵanakazi 16 awo ŵali viyerezgero vya ŵantu ŵa cipulikano. Peneapo mukusambira kuti mulimanye makora Baibolo, mutorenge viyerezgero kufuma mu ivyo Malemba ghakuyowoya vyakukhwaskana na vyakucitika na ŵantu awo ŵazunurika mwenemumo.—Rom. 15:4; 1 Kor. 10:11.

Nyengo zinyake mungasanka kuti mudidimizge fundo yakuzirwa mwakuyowoya cakucitika cipya. Ndipouli, peneapo mukucita nteura, woneseskani kuti cintu ico mukuciyowoya ncaunenesko nadi, ndiposo tceŵani kuyowoya cintu ico cingakhozga soni ŵategherezgi ŵinu panji ico cingatimbanizga fundo iyo mukukhumba kuyididimizga. Kumbukiraniso kuti, cakucitika canteura ico cikwenera kurongora candulo ca fundo iyo mukuyowoya. Lekani kuyowoya vyakucitika ivyo vingahangayiska ŵategherezgi ŵinu ndiposo ivyo vikuleka kukolerana na nkani iyo mukuyowoya.

Kasi Ŵayipulikiskenge? Ntharika panji ciyerezgero cilicose ico mugwiriskirenge ncito cikwenera kufiska cilato ico mwacigwiriskira ncito. Kasi cingafiska cilato cake kwambura kurongosora umo cingagwiriskirikira ncito mwakuyana na nkani iyo mukuyowoya?

Pamanyuma pa kuyowoya kuti ŵasambiri ŵake ni “kungweruka kwa caru,” Yesu wakayowoyapo mazgu ghacoko waka gha umo nyali yikugwiriskikira ncito, na kurongora umo ng’anamuro la mazgu agha likugwirira ncito pa iwo. (Mat. 5:15, 16) Pamanyuma pake wakayowoyapo mazgu ghacoko waka pa ntharika yake ya mberere yakuzgeŵa agho ghakarongora kuti kucanya kukuŵa cimwemwe para wakwananga warapa zakwananga zake. (Luka 15: 7) Ndiposo pamanyuma pakuyowoya ntharika ya mzengezgani Wacisamariya, Yesu wakafumba muntu uyo wakayowoyanga naye fumbo ilo zgoro lake likaŵa lakumanyikwirathu, ndipo pamanyuma pake wakapereka urongozgi wakudunjika. (Luka 10:36, 37) Mwakupambana na ntharika izo zayowoyeka pacanya apa, Yesu wakakonkoska makoraghene ntharika yake ya dongo la nthaka yakupambana-pambana na ya duru uyo wakamera mu munda, wakarongosorera ŵantu ŵakujiyuyura pera awo ŵakamufumba, kuti ku mzinda wa ŵantu yayi. (Mat. 13:1-30, 36-43) Kukati kwakhala mazuŵa ghatatu pambere wandafwe, Yesu wakayowoya ntharika ya ŵalimi ŵa munda wa mpeska awo ŵakaŵa ŵacikozi. Iye wakayowoya ng’anamuro la ntharika iyi yayi; likakhumbikwanga yayi. “Ŵasofi Ŵarara na Ŵafarisi . . . ŵakamanya kuti wakanenanga iŵo.” (Mat. 21:33-45) Anteura, kuti muyowoye ng’anamuro la ntharika yinu panji yayi, vyose vikuthemba pa mtundu wa ntharika, kawonero ka vintu ka ŵategherezgi ŵinu na cilato ca fundo iyo mukukhumba kuyowoya.

Kukutora nyengo kuti mumanye kugwiriskira ncito makora ntharika na viyerezgero, kweni kuyezgayezga kuvigwiriskira ncito nkhwacandulo. Ntharika ziweme zikuconta mtima. Ndipo zikupangiska kuti uthenga uwo wayowoyeka uŵe wankongono, ndipo uthenga wanteura uwo wungaŵa wankongono yayi para mungayowoya mazgu ghambura ntharika.