Kugwiriskira Ncito Mafumbo Mwakwenelera

CIFUKWA cakuti mafumbo ghakukhumbikwira zgoro, lakucita kuyowoya panji la mu mtima, igho ghakovwira ŵategherezgi ŵinu kuti ŵayowoyepo. Mafumbo ghangamovwirani kuti muyambiske cidumbirano na kusangwa na fundo izo zikudumbika na ŵanyinu. Nga ni musambizgi na muyowoyi wa nkani, mungafumba mafumbo ghakuwuska cikondwerero, ghakovwira yunji kuranguruka pa ivyo mukudumbirana, kweniso ghakovwira kudidimizga fundo iyo mukuyowoya. Para mukugwiriskira ncito makora mafumbo, mukovwira ŵanji kuti ŵaŵe ŵaphampu pa kughanaghana m’malo mwakuti ŵategherezgenge waka. Iŵani na cakulata, ndipo fumbani mafumbo ghinu mu ntowa yakuti mufiske cilato ico.

Mafumbo Ghakukhuŵirizga Kudumbiskana. Para muli mu uteŵeti wa m’munda, perekani mwaŵi ku ŵanyinu kuti ŵayowoyepo vya ku mtima kwawo usange mbakunweka kucita nteura.

Ŵakaboni ŵanandi ŵakwambiska cidumbirano mwakufumba kuti, “Kasi muli kughanaghanirapo kuti . . . ?” Para iwo ŵangafumba fumbo ilo ŵantu ŵanandi ŵakutemwa kufumba, mwanadi iwo ŵakusangwa na uteŵeti wa m’munda. Nangauli fumbo ilo lingaŵa lacilendo kwa muntu uyo ŵamufumba, kweni ndipera, ilo lingamupangiska kuti warangurukepo. Ni nkani zinandi comene izo zingayamba kudumbika mwakuyowoya kuti, “Kasi mukughanaghana wuli . . . ?,” “Kasi mukuwona wuli . . . ?,” na “Kasi mukugomezga . . . ?”

Peneapo mupharazgi Filipu wakakumana na nduna ya ku Etiyopiya yeneiyo yikaŵazganga mwakukwezga ucimi wa Yesaya, Filipu wakayifumba kuti: “Kasi mukupulikiska ivyo mukuŵazga?” (Mil. 8:30) Fumbo lira likapereka mwaŵi wakuti Filipu warongosore unenesko wakuyowoya za Yesu Kristu. Mwakugwiriskira ncito fumbo lakuyana na ili, Ŵakaboni ŵanji ŵa mokono ghano ŵasanga ŵantu awo mbakunweka comene kuti ŵapulikiske unenesko wa mu Baibolo.

Para ŵantu mungaŵapa mupata wakuti ŵayowoye maghanoghano ghawo, mbwenu iwo ŵakhumbisiskenge comene kuti ŵategherezge kwa imwe. Pamanyuma pa kufumba fumbo, tegherezgani comene. Iŵani ŵaubwezi m’malo mwakususka waka zgoro la munyinu. Muwongani munyinu para mpakwenerera. Pa nyengo yinyake, pamanyuma pakuti mulembi “wakazgora na vinjeru,” Yesu wakamuwonga muntu yura, wakati: “Kuti uli kutali na Ufumu wa Ciuta cara.” (Mrk. 12:34) Nangauli kungaŵa kuti mukukolerana yayi na vigomezgo vya munyinu, mungamuwonga cifukwa ca kurongosora maghanoghano ghake pa nkani iyo mukudumbirana. Zgoro ilo wayowoya lingamungweruskani za kawonero kake ka vintu ndipo ici cimovwiraninge kuti muyowoye makora unenesko wa mu Baibolo.

Mafumbo Ghakurongozgera ku Fundo Zakuzirwa. Para mukuyowoya na wumba panji na muntu yumoza, yezgani kufumba mafumbo agho ghangarongozgera ku fundo zikuru. Fumbani mafumbo agho ghangakhwaska nkani izo ŵantu ŵangatemwa kuzipulika. Mungafumbaso mafumbo ghakuti ghapangiske yunji kuŵa wakunweka kumanya zgoro lake. Usange mungapumulira pacoko pamanyuma pa kufumba fumbo, mbwenu ŵategherezgi ŵinu ŵaŵenge ŵakunweka comene kuti ŵapulike zgoro la fumbo ilo.

Pa nyengo yinyake, mprofeti Mika wakafumba mafumbo ghanandi comene. Pamanyuma pa kufumba ivyo Ciuta wakukhumba kwa awo ŵakumusopa, mprofeti uyu wakafumbaso mafumbo ghanayi ghakusazgikira, fumbo lirilose likaŵa na zgoro lake. Mafumbo ghose agha ghakupangiska ŵaŵazgi kuti ŵaŵe ŵakunweka kuti ŵasange zgoro lakukhumbikwira comene ilo liri ku umaliro kwa mazgu agho wakayowoya. (Mika 6:6-8) Kasi namwe mungacita nteura pa nyengo iyo mukusambizga? Yezgani.

Mafumbo Ghakovwira Kuranguruka pa Nkani Iyo Yikudumbika. Mafumbo ghangawovwira ŵanji kuti ŵapulikiske fundo yikuru iyo yikudumbika. Pa kupereka ceruzgo cikuru ku mtundu wa Israyeli, Yehova wakacita ivyo vyalembeka pa Malaki 1:2-10. Cakudanga wakaŵaphalira kuti: “Ndamutemwani.” Cifukwa ca kuleka kuwongera citemwa ico, iye wakaŵafumba kuti: “Esau asi ndi mukuru wake wa Jacob?” Pamanyuma pake Yehova wakayowoya za kuparanyika kwa Edomi nga mbukaboni wakuti Ciuta wakawutemwa yayi mtundu wura cifukwa ca uheni wake. Pamanyuma pake wakayowoya viyerezgero na kufumba mafumbo kuti warongore pakweru ubudi wa mtundu wa Israyeli wa kutondeka kuwongera citemwa cake. Ghanji mwa mafumbo agha ghalembeka nga ni para ŵasofi ŵambura kugomezgeka ndiwo ŵakafumbanga Ŵaisrayeli. Ndipo ghanji ni mafumbo agho Yehova wakafumba ŵasofi. Cidumbirano ici cikusampuska mtima ndiposo cikupangiska kuti tighanaghanirepo; fundo izo zayowoyeka ni zambura kususkika; ndiposo uthenga wake ngwambura kuruwika.

Ŵayowoyi ŵanyake ŵa nkani ŵakugwiriskira ncito mafumbo ghanteura agho. Nangauli ghakukhumbikwira zgoro lakucita kuyowoya yayi, kweni ŵategherezgi ŵakunjizgikamo mwa maghanoghano, nga ndi para nawo ŵakuyowoya.

Para tikucitiska masambiro gha Baibolo, tikusambizga mu ntowa yakuti musambiri naye wayowoyengepo. Mwanadi, cingaŵa ciweme comene usange musambiri wakuzgora mwambura kubekera mazgoro agho ghalembeka mu buku. Mu mazgu ghaubwezi, fumbani mafumbo ghakovwira musambiri winu kughanaghanira. Pakuzgora fundo zikuru, mukhuŵirizgani kuti zgoro lake lijinte mu Baibolo. Mungamufumbaso kuti: “Ni mwauli umo fundo iyi tikudumbirana yikukorerana na iyo tadumbirana kale? Ncifukwa wuli njakuzirwa? Ni mwauli umo yikukhwaskira umoyo withu?” Kasambizgiro kanteura nkaweme comene, kuruska kumuphalira waka fundo izo mukuzimanya kale panji kurongosora waka comene fundo zinyake. Kusambizga mwa ntowa iyi, mukovwira musambiri kuti wagwiriskire ncito ‘nkongono yake ya kughanaghana,’ (NW) pa kusopa Ciuta.—Rom. 12:1.

Usange musambiri wakutondeka kupulikiska fundo yinyake, zikirani. Iye wangaŵa kuti wakuyaniska ivyo mukuyowoya na visambizgo ivyo waŵa wakuvigomezga kwa virimika vinandi. Kuti wapulikiske fundo iyo mukudumbirana, cingaŵa ciweme kuti mugwiriskire ncito ntowa yinyake. Nyengo zinyake cingaŵa cakovwira kuti mudumbirane kwa nyengo yitaliko. Gwiriskirani ncito Malemba ghanandi. Gwiriskiraniso ncito viyerezgero. Padera pa ivi, gwiriskirani ncito mafumbo ghakuti ghapangiske munyinu kuranguruka pa ivyo mwadumbirana.

Mafumbo Ghakupangiska Yunji Kurongosora Maghanoghano Ghake. Para ŵantu ŵakuzgora, kanandi ŵakuyowoya nadi yayi ivyo vili ku mtima kwawo. Iwo ŵangapereka waka mazgoro agho mukughakhumba. Umanyi ngwakukhumbikwa. (Zinth. 20:5) Nga ni umo Yesu wakacitira, namwe mungafumba kuti: “Kasi ukupulikana ceneici?”—Yoh. 11:26.

Apo ŵasambiri ŵanandi ŵa Yesu ŵakakhuŵara na kumuleka cifukwa ca ivyo wakayowoya, Yesu wakafumba ŵapostole ŵake kuti ŵayowoye vya ku mtima kwawo. Iye wakaŵafumba kuti: “Imwe namwe kasi mukukhumba kuruta?” Petros wakazgora m’malo mwa ŵanyake kuti: “Fumu, tirute tiye kwa njani? ndimwe muli nagho mazgu gha umoyo wa muyirayira. Ndipo ise tapulikana ndipo tikumanya kuti Imwe ndimwe Mutuŵa wa Ciuta.” (Yoh. 6:67-69) Pa nyengo yinyake, Yesu wakafumba ŵasambiri ŵake kuti: “Ŵantu ŵakuti Mwana wa Muntu ndi njani?” Pamanyuma pake wakaŵafumbaso fumbo lakupangiska kuti ŵayowoye ivyo vikaŵa ku mtima wawo. “Kweni imwe mukuti ndine njani?” Petros wakazgora kuti: “Imwe ndimwe Kristu, Mwana wa Ciuta wamoyo.”—Mat. 16:13-16.

Para mukupangiska sambiro la Baibolo, cingaŵa cakovwira comene kuti murondezge ntowa yanteura iyi peneapo mukudumbirana nkani zinyake. Mungafumba kuti: “Ni mwauli umo ŵanyinu kusukulu (panji kuncito) ŵakuwonera nkani iyi.” Pamanyuma pake mungamufumba kuti: “Mukuyiwona wuli fundo iyi?” Para mwamanya nadi maghanaghano gha yunji, cikupangiska kuti ciŵe cipusu kwa imwe nga ni musambizgi kuti mupereke wovwiri wakukwanira.

Mafumbo Ghakovwira Kudidimizga Fundo. Mafumbo ghangagwiriskirikaso ncito kuti mudidimizge fundo zikuru. Umu ndimo wakacitira mpostole Paulos, nga ni umo palembekera pa Ŵaroma 8:31, 32: “Nteura tite uli na vyeneivi? Usange Ciuta wali kwa ise, ndi njani wakwimikana nase? Mweneuyo kuti wakamureka Mwana wake cara, kweni wakamupereka cifukwa ca ise tose, kasi wangarekaso uli kutipa vintu vyose kwawanangwa pamoza na Iyo?” Wonani kuti, pa fundo yiliyose, fumbo lirilose ladangizgana na fundo iyo yazunurika waka.

Pamanyuma pa kulemba ceruzgo ca Yehova pa themba la Babulone, ncimi Yesaya yikayowoya mwakusimikizga kuti: “Yehova wa mipingo wimika fundo, kasi ndi njani tiwayigongoweske? Woko lake lanyoroskeka, kasi ndi njani tiwalikwinyatiske?” (Yes. 14:27) Mwakuwona cilato ca mafumbo agha, igho ghakurongora kuti fundo iyo yayowoyeka yingasuskika yayi. Ghakukhumbikwira zgoro yayi.

Mafumbo Ghakuvumbura Kaghanaghaniro Kaheni. Mafumbo agho ghakufumbika makora ghakovwira comene pakuvumbura kaghanaghaniro kaheni. Pambere wandacizge murwari, Yesu wakafumba Ŵafarisi na awo ŵakamanyanga comene Dango kuti: “Kasi kukulangulika kucizga pa Sabata, panji cara?” Pamanyuma pa kucizga muntu yura, iye wakafumbaso fumbo linyake: “Ndi njani wa imwe waŵenge na mbunda panji ng’ombe yakuwamo mu cisime, ndipo warekenge kuyizuwura maluŵiro pa zuŵa la Sabata?” (Luka 14:1-6) Mafumbo agha ghakakhumbikwiranga zgoro yayi, ndipo pakaŵavya uyo wakazgora. Mafumbo agha ghakavumbura kaghanaghaniro kawo kaheni.

Nanga ŵangaŵa Ŵakristu nyengo zinyake ŵangapuvya mu kaghanaghaniro. Ŵakristu ŵanji ŵa mu Korinte mu virimika vya mu handiredi lakudanga ŵakatoreranga ŵabali ŵawo ku khoti kuti likamazge vyakumara-mahara ivyo ŵakaŵa navyo. Kasi ni mwauli umo Paulos wakacitira na nkani iyi? Wakaŵafumba mafumbo ghanandi ghakuti ghaŵawovwire kusinta kaghanaghaniro kawo.—1 Kor. 6:1-8.

Mwakuyezgelera, namwe mungasambira kugwiriskira ncito mafumbo mwakwenelera. Ndipouli, nyengo zose iŵani wa ncindi, comene-comene para mukuyowoya na ŵantu awo mbarara, ŵantu awo mukuleka kuŵamanya na ŵantu ŵa maudindo. Gwiriskirani ncito mafumbo kuti muyowoye mwakukondweska unenesko wa mu Baibolo.