Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano
EPULERO 2-8
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MATEYU 26
“Paska na Chikumbusko—Kuyana Kweniso Mphambano Yake”
nwtsty tumavidiyo na vithuzi
Paska
Panyengo ya Paska pakaŵanga: nyama ya mberere yakotcha (ŵakaphyolanga yayi viwangwa) (1); chingwa chambura nthukumusi (2); na mphangwe yakuŵaŵa (3). (Ek 12:5, 8; Maŵ 9:11) Buku linyake (Mishnah) likuti mphangwe yakuŵaŵa iyi, yikwenera kuti yikaŵa lettuce, chicory, pepperwort, endive, panji dandelion, yikwenera kuti yikaŵakumbuskanga Ŵaisrayeli za umo ŵakasuzgikiranga apo ŵakaŵa ku wuzga ku Eguputo. Yesu wakagwiliskira ntchito chingwa chambura nthukumusi kwimira thupi lake lambura kwananga. (Mt 26:26) Paulosi wakati Yesu ni “mberere yithu ya Paska.” (1Ko 5:7) Mu nyengo ya ŵapositole, (4) pa nyengo ya Paska pakaŵangaso vinyo. Yesu wakagwiliskira ntchito vinyo kwimira ndopa zake, izo zikathiskika kuŵa sembe.—Mt 26:27, 28.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 26:26
chikwimira: Lizgu la Chigiriki lakuti e·stinʹ (ilo likung’anamura “ni,”) pa vesi ili likung’anamura “kwimira.” Ŵapositole ŵakayipulikiska makora fundo iyi, chifukwa pa nyengo iyi Yesu wakaŵapo kweniso pakaŵa vingwa vyambura nthukumusi ivyo ŵakaŵa pafupi kurya. Ntheura chingwa chikaŵa nadi thupi lake leneko yayi. Lizgu lenelili Lachigiriki ndiloso ŵali kuligwiliskira ntchito pa Mt 12:7, ndipo mu Mabaibolo ghanandi mazgu agha ghali kung’anamulika kuti ‘kwimira.’
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 26:28
ndopa . . . za phangano: Phangano liphya la pakati pa Yehova na Ŵakhristu ŵakuphakazgika likamba kugwira ntchito chifukwa cha sembe ya Yesu. (Heb 8:10) Pa vesi ili, Yesu wakagwiliskira ntchito mazgu agho Mozesi nayo wakaghagwiliskira ntchito apo wakaŵa muphemaniski wa phangano la Dango na Ŵaisrayeli pa Phiri la Sinayi. (Ek 24:8; Heb 9:19-21) Ndopa za ng’ombe na mbuzi zikawovwira kuti phangano la Dango ligwire makora ntchito. Ndopa izo Yesu wakathiska nazo zikovwira kuti phangano liphya ligwire makora ntchito. Phangano ili likamba kugwira ntchito pa Pentekoste 33 C.E.—Heb 9:14, 15.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 26:17
Pa zuŵa lakwamba la Vingwa Vyambura Nthukumusi: Viphikiro vya Vingwa Vyambura Nthukumusi vikambanga pa Nisani 15, pamasinda pa zuŵa la Paska (Nisani 14), ndipo vikachitikanga kwa mazuŵa 7. (Wonani Vyakusazgirapo B15.) Ndipouli, apo Yesu wakaŵa pa charu chapasi, umo Paska likachitikiranga vikayananga na chiphikiro ichi mwakuti mazuŵa ghose 8, kusazgapo Nisani 14, nyengo zinyake ghakamanyikwanga kuti ni nyengo ya “Chiphikiro cha Vingwa Vyambura Nthukumusi.” (Lu 22:1) Mu vesi ili, mazgu ghakuti “Pa zuŵa lakwamba,” ghangalembekaso kuti “Pambere lindafike zuŵa la.” (Yaniskani na Yoh 1:15, 30, apo lizgu la Chigiriki ilo lili kung’anamulika kuti “pakwamba” [proʹtos] lingalembekaso kuti “pambere” nga umo vili kulembekera kuti “wakaŵako pambere [proʹtos] ine nindaŵeko.”) Ntheura kuyana na Chigiriki chakwambilira kweniso mitheto ya Ŵayuda, ŵasambiri ŵa Yesu ŵakamufumba fumbo la pa Mt 26:17 pa Nisani 13. Pa Nisani 13 muhanya, ŵasambiri ŵa Yesu ŵakanozgekera Paska ndipo likachitika “kukati kwaŵa mise,” nyengo iyo Nisani 14 yikambiranga.—Mrk 14:16, 17.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 26:39
nkhombo iyi yinijumphilire: Mu Baibolo, mazgu ghakuti “nkhombo” kanandi ghakwimira khumbo la Chiuta, panji ‘ntchito iyo munthu wapika [waphalirika] kuti wachite.’ (Wonani mazgu ghakulongosora vesi, Mt 20:22.) Yesu wakwenera kuti wakaghanaghaniranga umo nyifwa yake iyo wakafwa nga ntchigeŵenga, yipangiskirenge ŵanthu kuyuyura Chiuta, kuyowoya msinjiro na kumunyoza. Lekani wakapempha kuti “nkhombo” iyi yinijumphilire.
EPULERO 9-15
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MATEYU 27-28
“Lutaninge Mukazgore Ŵanthu Kuŵa Ŵasambiri”
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 28:19
mukazgore ŵanthu . . . kuŵa ŵasambiri: Lizgu la Chigiriki lakuti ma·the·teuʹo lingang’anamuraso “kusambizga” na chilato cha kupanga ŵasambiri. (Yaniskani na Mt 13:52, apo pali kulembeka kuti ‘kusambizgika.’) Mazgu ghakuti “kubatizika” na “kusambizga” ghakulongora waka ivyo vikusazgapo pa mulimo ‘wakuzgora ŵanthu ŵa mitundu yose kuŵa ŵasambiri.’
ŵanthu ŵa mitundu yose: Mazgu agha ghakung’anamura “mitundu yose.” Kweni nkhani yake yikulongora kuti mazgu agha ghakung’anamura munthu payekha mu mtundu uliwose, chifukwa lizgu la Chigiriki ilo lili kung’anamulika kuti mukaŵabatize, likuyowoya za ŵanthu, “mtundu” chara. Dango lakusambizga “ŵanthu ŵa mitundu yose,” likaŵa liphya. Pambere Yesu wandambe uteŵeti wake, Malemba ghakulongora kuti Ŵaisrayeli ŵakapokeleranga Ŵamitundu para ŵamba kuteŵetera Yehova. (1Ma 8:41-43) Ndipouli, Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti ŵapharazgire ŵanthu ŵamitundu yose m’malo mwa kupharazgira Ŵayuda pera. Fundo iyi yikulongora kuti mulimo wakuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri ukwenera kuchita pa charu chose chapasi.—Mt 10:1, 5-7; Chiv 7:9; wonani mazgu ghakulongosora vesi, Mt 24:14.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 28:20
mukaŵasambizge: Lizgu la Chigiriki ilo lili kung’anamulika kuti “kusambizga” likusazgapo kulongozga, kulongosora, kukhorweska munthu mwakudumbirana nayo, kweniso kupeleka maukaboni. (Wonani mazgu ghakulongosora mavesi, Mt 3:1; 4:23.) Mulimo wakusambizga ŵanthu kusungilira vinthu vyose ivyo Yesu wali kutiphalira ukumara yayi, ndipo ukusazgapo kusambizga ivyo Yesu wakasambizganga, kuvilondezga, na kuchita nga umo iyo wakachitiranga.—Yoh 13:17; Efe 4:21; 1Pe 2:21.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mt 27:51
katani: Salu yakutowa iyi yikatchinganga panji kuti kupatura Malo Ghatuŵa Chomene na Malo Ghatuŵa. Mbiri ya Ŵayuda yikulongora kuti katani iyi yikaŵanga yizito ndipo utali wake yikaŵa pafupifupi mamita 18 (mafiti 60), usani wake mamita 9 (mafiti 30), ndipo ukomi wake yikaŵa masentimita 7.4 (mainchezi 2.9.) Ntheura pakupalura pakati katani, vikalongora ukali wa Yehova pa awo ŵakakoma Mwana wake, kweniso vikalongora kuti ntchamachitiko kuti ŵanthu ŵanji ŵalute kuchanya.—Heb 10:19, 20; wonani Mang’anamuro gha Mazgu gha mu Baibolo.
malo ghakupatulika: Lizgu la Chigiriki lakuti na·osʹ pa vesi ili likung’anamura chinyumba chikuru icho chili na Malo Ghatuŵa na Malo Ghatuŵa Chomene.
nwtsty mazgu ghakulongora vesi, Mt 28:7
mukaphalire ŵasambiri ŵake kuti wawuskika: Ŵanakazi aŵa ndiwo ŵakaŵa ŵasambiri ŵakwamba kuphalirika kuti Yesu wawuka. Kweniso ndiwo ŵakaŵa ŵakwamba kutumika kuti ŵakaphalire ŵasambiri ŵanyawo. (Mt 28:2, 5, 7) Buku linyake la Chiyuda likuti ukaboni wa mwanakazi ukazomerezgekanga yayi mu khoti. Mwakupambana na ivi, mungelo wa Yehova wakachindika ŵanakazi aŵa pakuŵapa mulimo wakukondweska uwu.
EPULERO 16-22
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MARIKO 1-2
“Zakwananga Zako Zagowokereka”
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mrk 2:9
Chipusu ni ntchi: Ntchipusu kwa munthu kuyowoya kuti nakugowokera, chifukwa pakukhumbikwa ukaboni wakuwoneka yayi kuti tiwone usange wagowokereka nadi. Kweni kuyowoya kuti, wuka wendenge pakakhumbikwiranga munthondwe kuti ŵanthu ŵawone kuti Yesu wali na nkhongono zakugowokera zakwananga. Nkhani iyi yikukolerana chomene na ivyo lemba la Yes 33:24 likuyowoya kuti taŵanthu tikulwara chifukwa ndise ŵakwananga.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mrk 1:11
mazgu ghakafuma kuchanya: Agha ndiyo ni malo ghakwamba mu malo ghatatu mu mabuku gha Makani Ghawemi agho ghakulongora kuti Yehova wakayowoya na ŵanthu mwakudunjika.—Wonani mazgu ghakulongosora mavesi, Mrk 9:7; Yoh 12:28.
Ndiwe Mwana wane: Pakuŵa chilengiwa chauzimu, Yesu wakaŵa Mwana wa Chiuta. (Yoh 3:16) Kufuma waka apo wakababikira nga ni munthu, Yesu wakaŵa “mwana wa Chiuta” nga umo vikaŵira na Adamu pakwamba. (Lu 1:35; 3:38) Ndipouli, pakuyowoya kuti Yesu ni Mwana wake, Chiuta wakang’anamuranga vinandi. Pakupharazga kuti ni Mwana wake na kumuphakazga na mzimu wake utuŵa, Chiuta wakwenera kuti wakalongora kuti Yesu ni Mwana wake wapadera wauzimu, uyo ‘wakababikaso’ na chigomezgo chakuti wazamuwelera kuchanya na kuphakazgika na mzimu kuti wazakaŵe Themba na Wasembe Mulara.—Yaniskani na Yoh 3:3-6; 6:51; Lu 1:31-33; Heb 2:17; 5:1, 4-10; 7:1-3.
nkhukondwa nawe: Panji kuti “Ukunikondweska chomene; Ukuninothiska.” Mazgu agha ghaliso pa Mt 12:18, ndipo ukaŵa uchimi wa pa Yes 42:1 uwo ukayowoyanga za Mesiya wakulayizgika uyo ni Khristu. Chiuta wakalongora kuti Yesu ndiyo ni Mesiya wakulayizgika apo wakayowoya kuti Yesu ni Mwana wake na kumuphakazga na mzimu utuŵa.—Wonani mazgu ghakulongosora mavesi, Mt 3:17; 12:18.
nwtsty mazgu ghakulongora vesi, Mrk 2:28
Fumu . . . ya Sabata: Apa, Yesu wakanenanga za iyomwene (Mt 12:8; Lu 6:5), kulongora kuti Sabata yikaŵapo kuti wachite mulimo uwo Adada ŵake ŵakamutuma. (Yaniskani na Yoh 5:19; 10:37, 38.) Pa zuŵa la Sabata, Yesu wakachita minthondwe yinandi yakumanyikwa kusazgapo kuchizga ŵalwari. (Lu 13:10-13; Yoh 5:5-9; 9:1-14) Ivi vikalongoranga waka umo vinthu vizamuŵira mu Ufumu wa Chiuta, nyengo yakupumura iyo yizamuŵa nga ni Sabata.—Heb 10:1.
EPULERO 23-29
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MARIKO 3-4
“Kuchizga Munthu pa Sabata”
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mrk 3:5
wakati waŵalaŵiska mwakukwenyelera, wakaŵa na chitima chikuru: Ni Mariko pera uyo wali kulemba umo Yesu vikamukhwaskira chifukwa cha unonono wa mitima ya ŵalongozgi ŵavisopa. (Mt 12:13; Lu 6:10) Petrosi uyo wakakhwaskikanga chomene na vinthu, panji ndiyo wakwenera kuti wakaphalira Mariko kuti walongosore nthena pa umo Yesu wakajipulikira.—Wonani vidiyo yakuti “Kasi mu Buku la Mariko Muli Vichi?”
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mrk 3:29
uyo wakuyuyura mzimu utuŵa: Kuyuyura mzimu utuŵa chikung’anamura kuyowoya vinthu ivyo vingananga lumbiri lwa Chiuta, kumuyowoyera msinjiro, panji kumutuka. Pakuti mzimu utuŵa ukufuma kwa Chiuta iyomwene, kususka panji kukanira dala ivyo wafiska vikuyana waka na kutuka Chiuta. Pa Mt 12:24, 28 na Mrk 3:22, ŵalongozgi ŵa Chiyuda ŵakajiwonera ŵekha minthondwe iyo Yesu wakachitanga chifukwa cha mzimu utuŵa wa Chiuta; kweni iwo ŵakasuska na kuyowoya kuti wakachitanga ivi na nkhongono zakufuma kwa Satana Dyabulosi.
mulandu wa kwananga kwamuyirayira: Mulandu uwu ukwenera kuti nkhunangira Chiuta mwadala ndipo ntchakofya kuchita nthena; pakuŵavya sembe yinyake kuti zakwananga zanthena izi zigowokereke.—Wonani mazgu ghakulongosora vesi ghakuti, uyo wakuyuyura mzimu utuŵa kweniso mazgu ghakulongosora vesi pa Mt 12:31, na kuwona kuyana kwake.
EPULERO 30–MEYI 6
MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | MARIKO 5-6
“Yesu Wali na Nkhongono Zakuwuskira Ŵakutemweka Ŵithu Awo Ŵali Kufwa”
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mrk 5:39
wandafwe, kweni wakugona: Baibolo kanandi likuyaniska nyifwa na tulo. (Sal 13:3; Yoh 11:11-14; Mil 7:60; 1Ko 7:39; 15:51; 1Te 4:13) Yesu wakaŵa pafupi kuwuska msungwana uyo wakafwa. Ntheura wakayowoya mazgu agha kuti walongore kuti nga umo ŵanthu ŵakuwuskira munthu uyo wagona, ndimo vikuŵiraso pakuwuska munthu wakufwa. Nkhongono zakuwuskira msungwana, Yesu wakazitora kwa Yehova “uyo wakuzgora ŵakufwa kuŵa ŵamoyo ndipo wakuchema vinthu ivyo kulije nga viliko.”—Ro 4:17.
Ivyo Tasambira
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mrk 5:19
ukaŵaphalire: Kanandi Yesu para wachita munthondwe wakakhumbanga yayi kuti munthu uyo wachira, wakaphalire ŵanji ivyo vyamuchitikira. (Mrk 1:44; 3:12; 7:36) Kweni Yesu wakamuphalira munthu uyu kuti wakaphalire ŵabali ŵake ivyo vyachitika. Panji Yesu wakachita nthena chifukwa chakuti ŵanthu ŵakamupempha kuti wafumemo mu chigaŵa ichi ndipo wakawona kuti wafiskenge yayi kupharazgira ŵanthu ŵa mu chigaŵa ichi. Kweniso vikawovwira kuti paleke kuthandazgika malipoti ghautesi ghakukhwaskana na nkhumba izo zikagodobokera mu nyanja.
nwtsty mazgu ghakulongosora vesi, Mrk 6:11
mukaphate fuvu la ku malundi ghinu: Kuchita ivi kukalongoranga kuti ŵasambiri ŵalije mulandu kwa Chiuta chifukwa cha kutondeka kufiska mulimo wawo. Fundo yakuyana na iyi yili pa Mt 10:14; Lu 9:5. Mariko na Luka ŵali kuyowoyaposo mazgu ghakuti, “kuti uŵe ukaboni kwa iwo.” Paulosi na Baranaba ŵakalondezga ulongozgi uwu apo ŵakaŵa ku Antiyoke wa ku Pisidiya (Mil 13:51), kweniso apo Paulosi wakaŵa ku Korinte wakakhung’untha malaya ghake na kuyowoya kuti: “Mulandu wa ndopa uŵe pa mitu yinu. Ine nilije mulandu.” (Mil 18:6) Ŵasambiri ŵa Yesu ŵakwenera kuti ŵakavimanyanga makora vyanthena ivi. Ŵayuda awo ŵakaŵa kuti ŵenda mu vigaŵa ivyo mukakhalanga ŵamitundu, ŵakakhung’unthanga malaya ghawo pambere ŵandanjire mu chigaŵa chawo kuti ŵaŵe ŵatuŵa. Ndipouli, Yesu wakang’anamuranga vinyake apo wakaphaliranga ŵasambiri ŵake ulongozgi uwu.