Kasi Mulondezgenge Ulongozgi Wacitemwa wa Yehova?
“Ndatinkha nthowa yiliyose ya upusikizgi.”—SAL. 119:128.
1, 2. (a) Usange mukukhumba kuluta ku malo ghacilendo, kasi mungatemwa kumanya vici, ndipo cifukwa wuli? (b) Kasi Yehova wakuŵacenjezga vici awo ŵakumuteŵetera, ndipo cifukwa wuli?
KASI mungacita wuli para mukukhumba kuluta ku malo agho imwe mukughamanya makora yayi? Mungafumba mubwezi winu wakugomezgeka uyo wakumanyako makora kuti wamulongozgani. Apo wakulongosora umo mungendera, wangayowoyapo kuti: “Mukacenjere comene para mwafika pa malo ghakuti. Cikhwangwani ca pa malo agha nchakupuluska. Ŵanthu ŵanandi ŵakupuluskikapo na kusoŵa.” Kasi mumuwongenge na kupulikira cenjezgo lake? Yehova wali nga ni mubwezi uyu. Wakutilongozga kuti tizakasange umoyo wamuyirayira, kweniso wakuticenjezga za vinthu viheni ivyo vingatipatuska pa nthowa yakuya ku umoyo wamuyirayira.—Dute. 5:32; Yes. 30:21.
2 Mu nkhani iyi na yakulondezgapo, tidumbiskanenge vinthu vinyake ivyo Mubwezi withu, Yehova Ciuta wakuticenjezga. Tikwenera kukumbuka kuti Yehova wakuticenjezga cifukwa cakuti wakutifipira mtima na kutitemwa. Wakukhumba kuti tikafike uko tikuya. (Ezek. 33:11) Mu nkhani iyi tidumbiskanenge vinthu vitatu ivyo vingatipuluska. Cakwamba mbanthu ŵanyithu, ndipo caciŵiri ni makhumbiro ghithu. Cacitatu nchinthu canadi yayi, kweni nchakofya comene. Tikukhumbikwira kuvimanya vinthu ivi, na kumanya umo Yehova wakutovwilira kuti tivigege. Wamasalimo munyake wakati kwa Yehova: “Ndatinkha nthowa yiliyose ya upusikizgi.” (Sal. 119:128) Kasi namwe mukujipulika nthena? Tiyeni tiwone umo tingacitira nga ni wamasalimo uyu.
Kulondezga “Unandi wa Ŵanthu” Cara
3. (a) Cifukwa wuli nchakofya kulondezga waka ŵanthu para tikumanya makora yayi nthowa iyo tingatora? (b) Kasi pa Exodus 23:2 tikusangapo fundo wuli yakuzirwa?
3 Kasi mungacita wuli para muli paulendo utali ndipo nthowa ya uko mukuluta mukuyimanya makora yayi? Panji mungayezgeka kulondezga waka ŵanyinu awo nawo ŵali paulendo, comenecomene para mwawona kuti ŵanandi ŵakunjilira kumoza. Kucita nthena nkhwakofya. Ŵanthu aŵa ŵangaŵa kuti ŵakuluta uko imwe mukuya yayi, nyengo zinyake nawo ŵangaŵa kuti ŵazgeŵa. Pa nkhani iyi, wonani fundo iyo yikaŵa mu dango linyake ilo Ciuta wakapa Ŵaisrayeli. Pa milandu, ŵeruzgi panji ŵakaboni ŵakacenjezgeka kuti ‘ŵangalondezganga unandi wa ŵanthu’ cara. (Ŵazgani Exodus 23:2.) Pakuti ndise ŵambura kufikapo, nchipusu comene kucicizgika na ŵanji kuti tibendezge urunji. Kasi fundo iyi yikugwira nchito pa nkhani za milandu pera? Cara.
4, 5. Kasi Joshua na Kalebi ŵakacicizgika kucitaci, kweni nchivici cikaŵawovwira?
4 Tose tingakhwaskika pa nkhani yakucicizgika ‘kulondezga unandi wa ŵanthu.’ Nyengo zinyake vingacitika mwamabuci, ndipo cingaŵa cakusuzga kukana. Mwaciyelezgero, pa nkhani ya kulondezga unandi wa ŵanthu, ghanaghanirani waka umo vikwenera kuti vikaŵira na Joshua kweniso Kalebi. Ŵakaŵa pa gulu la ŵanthu 12 awo ŵakaluta kukapacira Caru ca Layizgano. Ŵati ŵawerako, khumi mwa ŵanthu aŵa ŵakayowoya vinthu viheni comene na vyakugongoweska. Ŵakafika na pakuyowoya kuti ŵanthu ŵanyake awo ŵakakhalanga mu caru ici ŵakaŵa ŵana ŵa Ŵanefili, ŵanthu ŵankhongono comene awo ŵakababika na ŵangelo ŵakugaluka. (Gen. 6:4) Ivyo ŵakayowoya apa vikaŵa vyambura kupulikikwa. Ŵanefili ŵakaphyereka na Ciwowota, ndipo palije nanga njumoza uyo wakakhalapo. Nanga ni vinthu ivyo vilije ukaboni vingagulura nkhongono awo ŵali na cipulikano cakulopwa. Mwaluŵiro ŵanthu ŵakamba kucita wofi na vinthu viheni ivyo mphaci khumi zikayowoya. Ŵanandi ŵakamba kuwona kuti nchambura macitiko kunjira mu Caru ca Layizgano nga umo Yehova wakayowoyera. Kasi Joshua na Kalebi ŵakacita wuli?—Maŵa. 13:25-33.
5 Iwo ŵakalondezga unandi wa ŵanthu yayi. Nangauli wumba ukakhumbanga yayi kuŵategherezga, kweni Joshua na Kalebi ŵakayowoya na kudemelera ku unenesko, nanga ni apo wumba ukaŵawofya kuti uŵadinyenge na malibwe kuti ŵafwe. Kasi cikanga ŵakacitora nkhu? Cipulikano ndico cikwenera kuti cikaŵawovwira kuti ŵaŵe na cikanga. Ŵanthu awo ŵali na cipulikano ŵakupambaniska makora pakati pa vinthu vyambura lufura na malayizgo ghakupatulika gha Yehova Ciuta. Pamanyuma ŵanalume ŵaŵiri aŵa ŵakalongora umo ŵakajipulikiranga pakuwona umo Yehova wakafiskira vinthu vyose ivyo wakalayizga. (Ŵazgani Joshua 14:6, 8; 23:2, 14.) Joshua na Kalebi ŵakademelera kwa Ciuta, ndipo ŵakakhumba cara kumukwenyerezga mwa kulondezga unandi wa ŵanthu ŵambura cipulikano. Ntheura, ŵakachintha ndipo nchakuwonerapo ciwemi kwa ise.—Maŵa. 14:1-10.
6. Kasi tingacicizgika wuli kulondezga wumba?
6 Kasi namwe muli kucicizgikapo kulondezga unandi wa ŵanthu? Mazuŵa ghano, ŵanthu awo ŵali kutali na Yehova ndiposo awo ŵakuyuyura malango ghake mbanandi comene. Wumba uwu ukukhuŵilizga fundo zautesi pa nkhani ya vyakusanguluska na maseŵero. Ŵangakosera kuti vinthu nga mbuzaghali, nkhaza, na kucita vya mizimu ivyo vyazara comene mu ma TV, mafilimu, na magemu gha pa vidiyo ni viwemi waka. (2 Tim. 3:1-5) Para mukusankha vyakusanguluska, kasi mukwendera maghanoghano gha awo ŵali na njuŵi zakupora? Kasi para mungacita nthena ndikuti mukulondezga unandi wa ŵanthu yayi?
7, 8. (a) Kasi ‘nkhongono zithu zakamanyiro’ zingazgoŵezgeka wuli, ndipo cifukwa wuli kuzizgoŵezga nkhwakuzirwa comene? (b) Cifukwa wuli mukukhozgeka na ivyo ŵawukirano awo Mbakhristu ŵakucita?
7 Yehova wali kutipa cawanangwa capadera comene kuti citovwirenge kusankha makora. Cawanangwa ici ni ‘nkhongono zithu zakamanyiro.’ Kweni nkhongono izi zikwenera kuzgoŵezgeka kwizira mu ivyo ‘tikucita.’ (Heb. 5:14) Nkhongono izi zingazgoŵezgeka yayi usange tikulondezga waka wumba. Nakuti kuŵa waka na malango ghanandi kungatovwira viŵi yayi pa nkhani zakukhwaskana na njuŵi. Mwaciyelezgero, Taŵakhristu tileke kukhazga kuti tiphalirikenge mazina gha mafilimu, mabuku, na mawebusayiti agho tikwenera kuŵambara. Caru ici cikusintha mwaluŵiro comene. Usange tingacita kuphalirika ndikuti nyengo na nyengo tikhumbikwirenge mazina ghaphya gha vinthu ivi. (1 Kor. 7:31) Para vingaŵa nthena tingaŵavya mwaŵi wa kusanda fundo za mu Baibolo na kulomba, ndiposo kusankha vinthu mwakukolerana na fundo izo tasanda.—Efe. 5:10.
8 Nyengo zinyake ŵanandi ŵangatiwona kuŵa ŵatulo cifukwa ca kulondezga fundo za mu Baibolo. Ŵawukirano awo Mbakhristu ŵangacicizgika comene na ŵanyawo ŵa ku sukulu kuti ŵacite ivyo ŵanyawo wose ŵakucita. (1 Pet. 4:4) Ntheura, nchakukondweska kuwona Ŵakhristu ŵamisinkhu yose ŵakulongora cipulikano nga ncha Joshua na Kalebi mwa kukana kulondezga unandi wa ŵanthu.
Kulondezga “vya Mtima Winu na Maso Ghinu” Cara
9. (a) Para munthu wali paulendo, cifukwa wuli nchakofya kwendera waka maghanoghano ghake? (b) Cifukwa wuli dango ilo likusangika pa Maŵazgo 15:37-39 likaŵa lakuzirwa comene ku Ŵaisrayeli?
9 Cinthu caciŵiri cakofya ico tidumbiskanenge ni mtima withu. Usange muli paulendo, kasi mungataya mapu na kwendera waka maghanoghano ghinu, panji kutora nthowa yiliyose iyo yikuwoneka makora? Nchakuwonekerathu kuti mwamufika yayi uko mukuluta. Pa nkhani iyi, tiyeni tiwone dango linyake ilo Yehova wakapeleka ku Ŵaisrayeli. Mazuŵa ghano, ŵanandi ŵangawona kuti dango ilo likapika ku Ŵaisrayeli lakuti ŵaŵikenge kamkhuzi ka buluu mumphepete mwa mphonje za vyakuvwara vyawo ndakusuzga kulipulikiska. (Ŵazgani Maŵazgo 15:37-39.) Kasi imwe mukumanya kuzirwa kwake? Dango ili likawovwiranga ŵanthu ŵa Ciuta kuti ŵaŵenge ŵakupambana na mitundu yinyake iyo yikasopanga ŵangoza, kweniso kuti ŵaleke kuŵa nayo paubwezi. Likawovwiranga kuti ŵalutilire kuŵa paubwezi na Yehova. (Lev. 18:24, 25) Dango ili likuvumburaso umo mtima ungatipuluskira kuti tileke kwenda pa nthowa yakuya ku umoyo wamuyirayira. Mwawuli?
10. Kasi Yehova walongora wuli kuti wakumanya makora umo munthu waliri?
10 Wonani cifukwa ico Yehova wakapira ŵanthu ŵake dango ilo likuti: “Muleke kujipenjera vya mtima winu na vya maso ghinu, ivyo mukuzgoŵera kulondezga na kuzagharika navyo.” Yehova wakumanya makora umo taŵanthu tiliri. Wakumanya makora umo mitima yithu yikupusikikira na vinthu ivyo maso ghithu ghakuwona. Baibolo likuticenjezga kuti: “Mtima ngwakupusika kwakuluska vyose, nguheni wambura kulorako; ndinjani wangaumanya?” (Yer. 17:9) Kasi mwawona kuti cikaŵa cakwenelera nadi kuti Yehova wacenjezge Ŵaisrayeli? Wakamanyanga kuti ŵangadokera kuwona ivyo ŵanthu ŵakusopa vikozgo ŵakacitanga na kupuluskika na ivyo ŵakawona. Wakamanyangaso kuti ŵangayezgeka kuti nawo ŵawonekenge ndiposo kucita vinthu nga mbanthu ŵamitundu.—Zinth. 13:20.
11. Kasi tingapuluskika wuli na makhumbiro ghathupi lithu?
11 Mazuŵa ghano, nchipusu comene kuti mtima withu wakupusika upuluskike na vinthu vyathupi. Tikukhala mu caru ico cikukhuŵilizga makhumbiro ghathupi. Kasi tingalondezga wuli fundo ya pa Maŵazgo 15:39? Kasi namwe mungakhwaskika usange ŵanyinu ku sukulu panji ku nchito ŵakuvwara vyakuvwara vya masitayelo ghakuwuska makhumbiro ghakugonana? Kasi namwe mungayezgeka ‘kulondezga mtima winu na maso ghinu’ na kupusikika na ivyo mwawona? Kasi mungayezgeka kutolera kavwaliro kawo?—Rom. 12:1, 2.
12, 13. (a) Kasi tikwenera kucitaci usange kanandi maso ghithu ghakuwona vinthu vyambura kwenelera? (b) Kasi nchivici citovwirenge kuti vyakucita vithu vileke kuŵika ŵanji pa ciyezgo?
12 Tikukhumbikwira kuŵa ŵakujikora. Usange kanandi maso ghithu ghakuwona vinthu vyambura kwenelera, tikwenera kukumbuka phangano ilo Yobu wakacita na maso ghake. Wakakanisiska kulaŵiska mwali na makhumbiro ghambura kwenelera. (Job 31:1) Themba Davide nalo likaŵikapo mtima apo likati: “Kuti tindiŵike cara kanthu ako nkhaheni panthazi pa maso ghane.” (Sal. 101:3) ‘Kanthu kaheni’ nchinthu cilicose ico cingananga njuŵi yithu ndiposo ubwezi withu na Yehova. Kangasazgapo ciyezgo cilicose ico cikukhorweska maso ghithu na kupuluska mtima withu kuti ticite viheni.
13 Kweniso tingakhumba yayi kuŵa “kanthu ako nkhaheni” ku ŵanji mwa kuŵayezga kuti ŵaghanaghane kucita vinthu vyambura kwenelera. Ntheura, tikupulikira ulongozgi wa mu Baibolo wa kavwaliro kakwenelera. (1 Tim. 2:9) Soni kuti ni umo taŵene tikujiwonera yayi. Tikukhumbikwira kujighanaghanira waka taŵene yayi, kweni tikweneraso kughanaghanira njuŵi za ŵanji. (Rom. 15:1, 2) Mpingo Wacikhristu wuli na ŵawukirano ŵanandi awo ŵakucita makora pa nkhani iyi. Tikukondwa comene apo ŵakukana kulondezga ‘vya mtima na maso ghawo’ na kusankha kukondweska Yehova mu vyose ivyo ŵakucita nanga mpha nkhani ya kavwaliro.
Mungalondezganga “Vinthu Vyawaka” Cara
14. Kasi Samuyeli wakapeleka cenjezgo wuli pa nkhani ya kulondezga “vinthu vyawaka”?
14 Yelezgerani kuti muli paulendo utali wakwenda mu cipalamba. Kasi nchivici cingacitika usange mungaleka msewu na kulazga uko kukunyezima panji kuti vinyezinyezi? Mungataya umoyo winu para mungacita nthena. Yehova wakumanya makora ngozi iyo yingaŵapo para tingalondezga vinthu vyawaka. Wonani ciyelezgero. Ŵaisrayeli ŵakakhumbanga kuŵa nga ni mitundu yinyake, iyo yikawusikanga na ŵanthu. Khumbiro ili likaŵa lakofya comene, cifukwa ŵakalongora kuti ŵakana Yehova kuŵa Themba lawo. Nangauli Yehova wakaŵazomerezga, kweni wakaphalira Samuyeli kuti waŵacenjezge za kofya kwa kulondezga “vinthu vyawaka.”—Ŵazgani 1 Samuel 12:21.
15. Kasi Ŵaisrayeli ŵakalondezga wuli vinthu vyawaka?
15 Kasi Ŵaisrayeli ŵakaghanaghananga kuti munthu munyawo wangaŵa wakugomezgeka comene kuluska Yehova? Usange ndimo ŵakaghanaghaniranga ndikuti ŵakalondezganga cinthu cawaka nadi! Ndipo ŵakaŵa pa nthowa yakulazga ku vinyezinyezi vinyake vya Satana. Cikatenge ciŵenge cipusu kwamba kusopa vikozgo cifukwa ca kuwusika na ŵanthu ŵanyawo. Ŵanthu awo ŵakusopa vikozgo ŵakupuvya cifukwa ŵakughanaghana kuti ŵaciuta ŵakuŵaja awo ŵakuŵawona ndiwo mbanadi, m’malo mwa kuthemba Yehova, Ciuta wambura kuwoneka, mlengi wa vinthu vyose. Kweni Paulosi wakati vikozgo “nkhanthu cara.” (1 Kor. 8:4) Vikozgo vingawona yayi, kupulika, kuyowoya, nesi kucita kanthu kalikose. Nchamacitiko kuviwona na kuvikora, kweni para mukuvisopa ndikuti mukulondezga vinthu vyawaka ivyo vili nga ni vinyezinyezi ndipo vingamupwetekeskani waka.—Sal. 115:4-8.
16. (a) Kasi Satana wapusika wuli ŵanandi kuti ŵalondezgenge vinthu vyawaka? (b) Cifukwa wuli tingati vinthu vyakuthupi ni vinthu vyawaka, comenecomene pakuyaniska na Yehova?
16 Satana wacali kupuluska ŵanthu kuti ŵalondezgenge vinthu vyawaka. Mwaciyelezgero, wapuluska ŵanthu ŵanandi kuti ŵagomezgenge kuti vinthu vyakuthupi vingaŵavikilira. Ndalama, katundu, ndiposo nchito yamalipiro ghanandi vingawoneka nga ni vyakovwira comene. Kasi nchivici ico vinthu vyakuthupi vingacita para munthu walwara, para ndalama yakhira nkhongono, panji para kwacitika masoka ghacilengiwa? Kasi vinthu ivi vingawovwira kuti munthu wamanye cilato ceneco ca umoyo? Kasi vingapeleka wovwiri wuli usange muli pafupi kufwa? Vinthu vyakuthupi vingamazga yayi njara yithu yauzimu, nakuti vingatikhuŵazga waka. Nakuti vingatiponoska yayi, cifukwa ni vinthu vyawaka. Usange vinthu vyakuthupi ndivyo tikugomezga comene ndikuti tikulondezga vinyezinyezi. Vinthu ivi vingatipa cimwemwe ca muyirayira yayi, nesi kutivikilira ku matenda na nyifwa. (Zinth. 23:4, 5) Nchakukondweska comene kuti Yehova, ni Ciuta withu wanadi. Tingasanga civikiliro canadi pekha para tili paubwezi wakukhora na iyo. Ili ni thumbiko lapadera comene. Tingamutayanga cara Yehova mwakulondezga vinthu vyawaka.
17. Kasi mwasimikizga kucitaci pa nkhani ya vinthu ivyo vingatipuluska?
17 Kasi ndise ŵakutumbikika yayi kuti Yehova ni Mubwezi withu uyo wakutilongozga paulendo wakuya ku umoyo? Tizamusanga umoyo wamuyirayira usange tilutilirenge kupulikira macenjezgo ghake ghakukhwaskana na vinthu vitatu ivyo vingatipuluska, nga ni kulondezga unandi wa ŵanthu, mitima yithu, na vinthu vyawaka. Mu nkhani yakulondezgapo, tizamuwona macenjezgo ghanyake ghatatu ghakufuma kwa Yehova agho ghazamutovwira kutinkha na kuŵambara nthowa zautesi izo zikupuluska ŵanandi.—Sal. 119:128.
Kasi Imwe Mukuti Wuli?
Kasi mungalondezga wuli fundo za mu Malemba agha?
[Cithuzithuzi pa peji 11]
Kasi muli kucicizgikapo kulondezga unandi wa ŵanthu?
[Cithuzithuzi pa peji 13]
Cifukwa wuli nchakofya kulondezga makhumbiro ghithu?
[Cithuzithuzi pa peji 14]
Kasi mukulondezga vinthu vyawaka?