TE BIN-UTʼIL TA SITINTAYEL TE WOKOLIL

1 | Kanantaya aba

¿BIN YUʼUN MUKʼ SKʼOPLAL?

Ta swenta te ay chikan o ma chikanuk te bin-utʼil ya xkʼax te jwokoltike, ya xjuʼ ya stsakotik chamel yuʼun.

Kʼalal ay bin ma lek ya xkʼot ta pasel, te ants winiketik ya stsakotik ta estrés, pero teme bayalix tiempo jich ayike, ya xjuʼ te oranax ya stsakotik ta chamel yuʼun.
Ay baeltik te ma x-ochikix ta hospitaletik te jchameletike sok maʼyuk bayal poxiletik yuʼun ya yichʼik akʼbeyel.
Ay baeltik te ants winiketik maʼyuk bayal stakʼinik yuʼun ya staik te bin ya xtuun yuʼunik, jich bitʼil te weʼelil o te poxiletik.

¿Anaʼojbal-a?

Ta skaj te tulan chamel sok te estrés ya xjuʼ te ma lek te bin ya ata ta nopel spasel ta swenta te bin-utʼil ya akanantay aba. Jaʼ-abi ya yakʼ te ya xbatsʼejxan te achamele.
Teme maba ya ale apox, ya xjuʼ ya xbatsʼej te achamel sok ya xjuʼ ya xlajat yuʼun.
Teme lek ayat, lek te bintik ya ata ta nopel spasel kʼalal ya xkʼax tulan wokol.
Chikan jayeb takʼin ay awuʼun, ay bintik ya xjuʼ ya apas yuʼun ya akanantay aba.

¿Bin ya xjuʼ ya apas?

Te machʼa pʼij, ya yil te bin ma lek ya xkʼot ta pasel sok ya sle bin-utʼil ya xjuʼ ya skanantay sba. Jich yuʼun, teme maba ya akʼan te ya stsakat tulan chamel ya skʼan te maʼyuk awabakul. Jaʼ lek te ya jkanantay jbatik.

«Te bitʼil maʼyuk kabakultik sok te maʼyuk yabakul te jnatik, skoltayojotik yuʼun ma bayal ya jlajintik takʼin yuʼun ya jmantik te jpoxtik o te ya xbootik ta doctor» (Andreas).a

a Ay yichʼoj jelel te biililetike.

TE BIN-UTʼIL TA SITINTAYEL TE WOKOLIL: Chaʼoxchajp consejoetik

Pasa awil ini yuʼun ya akanantay aba ta yorail wokol

MAME AYUK AWABAKUL

Manchuk ayuk awabakul

Te Biblia jich ya yal: «Te machʼa pʼij yoʼtan ya yil te bin chopol, ya snacʼ sba ta stojol» (Proverbios 22:3). Kanantaya aba yuʼun jich ma stsakat chamel-a.

Poka te akʼab, kʼaxtoxan-a te kʼalal ya apas te weʼelil o te kʼalal ya sujtat talel ta baño.
Kusbiluk te ana sok kusa te biluketik te jujuntsʼin ya yichʼ pikel.
Teme ya xjuʼe, mame xa alakʼ te ants winiketik te tsakbilik ta chamel.

KANANTAYA TE BINTIK YA AWEʼ

Kanantaya te bintik ya aweʼ

Te Biblia jich ya yal: «Maʼyuk jtuluk te machʼaya spʼaj te sbakʼetale, te bin ya spase jaʼ te ya smakʼlin sok ya skanantay sok skʼuxul yoʼtan» (Efesios 5:29). Ya kakʼtik ta ilel te mukʼ skʼoplal ta koʼtantik te jbakʼetaltik teme ya jkanantaytik te bin ya jweʼtike.

Uchʼa bayal jaʼ.
Loʼa sit teʼetik sok weʼa itajetik o boketik.
Mame xa aweʼ te bin bayal yichʼoj lew o grasa, atsʼam sok azúcar.
Ma xa anukʼ cigarro, droga sok mame xyakubat.

«Yuʼun ma stsakotik chamel, ya jkanantaytik te bin ya jweʼtik, jich maba ya jlajin jtakʼintik yuʼun ya xbootik ta doctor, jaʼ lek te ya jtuuntes te jtakʼintik yuʼun ya jkanantay te bin ya jweʼtik» (Carlos).

PASA EJERCICIO SOK KUXA AWOʼTAN TA LEK

Pasa ejercicio

Te Biblia jich ya yal: «Ha lec xan te jnohpʼ ta cʼabal nojel ta lamal qʼuinal te bin utʼil chaʼnohpʼ ta cʼabal te nojel ta aʼtel soc ta snutsel te iqʼue» (Eclesiastés 4:6). Ya skʼan ya x-aʼtejotik, pero jaʼnix jich ya skʼan ya jkux koʼtantik.

Pasa ejercicio. Ya xjuʼ ya xlokʼat ta beel ta jujun sab ta spisil-ora. Teme ya apas ejercicio ya skoltayat, chikan teme ayix awaʼbilal o teme ay awichʼoj tulan chamel.
Kuxa awoʼtan ta lek

Kuxa awoʼtan ta lek. Teme maba ya xwayotik ta lek, ya xjuʼ ya stsakotik chamel. Jaʼnix jich ya xbatsʼej te estrés sok ma jaʼuk ya xbajtix ta koʼtantik spasel te bin ya skʼan ya jpastike.
Pasa jun horario te banti ya atsʼibay te jayeb ora ya xbaat ta wayel sok kʼotesa ta pasel. Pasa tulan yuʼun maba ya ajel te jayeb ora ya xwayat sok ya xjajchat ta jujun kʼajkʼal.
Ma xa awil televisión sok ma xa atuuntes tablet o celular ta awayib.
Ma xweʼat bayal, mame xa awuchʼ te bin yichʼoj cafeína sok mame xyakubat te kʼalal ya xbaat ta wayel.

«Bayal ya skoltayon te jayeb tiempo ya xwayon. Teme ma xwayon ta lek, ya xkʼuxub jol sok ya xkʼuxub te jbakʼetal. Pero te kʼalal ya xwayon ta lek, leknax ya kaʼiy jba sok ma stsakon bayal chamel» (Justin).