Li sKʼop Jeovae kuxul
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta kartaetik sventa Tito, Filemón xchiʼuk sventa Hebreos
LI TA sjabilal 61 ta jkʼakʼaliltike jaʼo laj yichʼ lokʼesel li ta sba velta laj yichʼ chukel ta Roma li Pabloe. Ta jelavel jutuke bat svulaʼan li Cretae, jun lum ti kakal ta nabe. Kʼalal laj yil kʼuyelan oyik ta mantal li tsobobbailetik tee, laj yalbe Tito ti akʼo to te xpaj sventa tstsatsubtas li tsobobbailetike. Ta mas jelavele —yikʼaluk van ta Macedonia oy—, la stakbe echʼel karta li Titoe sventa chalbe kʼuxi xuʼ spas li kʼusitik sbainanoje. Laj yalbe echʼel xtok ti kʼuchaʼal jtakbole, ta me skolta spasel li abtelal tspas Titoe.
Ta baʼyel xa onoʼoxe —kʼalal jutuk xaʼox skʼan xlokʼ ta chukel ta sjabilal 61—, li Pabloe stakojbe xa onoʼox echʼel jlik karta li Filemone, jun yamigo ti te oy ta tsobobbail ta Colosase, sventa tskʼanbe vokol stuk.
Li ta sjabilal 61 la stsʼibabe jlik karta ek li j-hebreo ermanoetik ti te nakalik ta Judeae, ti bu chakʼ ta ilel ti jaʼ mas kajal skʼoplal li stalel xkuxlejal yajtsʼaklom Cristoe, ti jaʼ muʼyuk li relijionetik yuʼun judioetike. Yoxlikal li karta taje —sventa Tito, Filemón xchiʼuk sventa Hebreos— yichʼoj jtunel chanubtaseletik ta jventatik (Heb. 4:12).
LEKUK ME OYOXUK-O LI TA MANTALE
Kʼalal laj xaʼox yalbe Tito ti kʼuxi tsvaʼan «jcholcʼopetic [moletik] yuʼun jchʼunolajeletic ta jujun lume», li Pabloe laj yalbe ti «tsots [akʼo spajes] [li jtoybaetike], yuʼun jech jʼechʼel acʼo xchʼunic li cʼusi melele». Jech xtok, laj yalbe mantal li tsobobbailetik ta Creta ti «acʼo [skomtsanik li] cʼusi chopole xchiʼuc [...] lec xa cʼusitic [spasik] batel» (Tito 1:5, 10-13; 2:12).
Li Pabloe laj yakʼbe mas tojobtasel li ermanoetik ta Cretae, sventa lek oyikuk ta mantal xchiʼuk laj yalbe Tito ti akʼo mu stikʼ sba li ta «loʼiletic ti muʼyuc stue [...], li contrainejbail ta sventa mantaletique» (Tito 3:9).
Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:
1:15. ¿Kʼusi smelolal ti «bochʼotic lecubenic xae, lecuben xa ta sventaic scotol», pe jaʼ muʼyuk li «bochʼotic muʼyuc lecubenique, ti mu scʼan xchʼunique»? Sventa jnaʼtik taje skʼan xkaʼibetik smelolal baʼyel kʼusi la skʼan laj yal Pablo ti «scotol» xie. Maʼuk laj yalbe skʼoplal li kʼusitik lek jamal chal ta sKʼop Dios ti kʼusi mu stakʼ jpastike, moʼoj, jaʼ skʼoplal li kʼusitik skʼan snopik ta jujuntal li yajtsʼaklom Cristo ta jtosuk kʼusie, ti kʼuyelan chal li Tsʼibetike. Li kʼusitik taje sak chilik li buchʼutik jech tsnopik kʼuchaʼal tskʼan smantaltak Diose, pe mu me tukʼuk chilik li buchʼutik muʼyuk tukʼ snopbenike xchiʼuk ti ikʼubeme.a
3:5. ¿Kʼuxi chkolik ta sventa ti laj yichʼik pokel li tʼujbil jchʼunolajeletike xchiʼuk ti chaʼvokʼik ta achʼ ta sventa espiritue? Ti chkolik ta skoj ti chichʼik pokele jaʼ smelolal ti pokbilik yuʼun Diose, o ti sakubtasbilik ta xchʼichʼel Jesús ti chakʼ akʼo stabeik sbalil ti laj yakʼ sba ta matanale. Ta x-achʼubik ta chʼul espiritu yuʼun jaʼ kʼotemik ta xnichʼnab Dios ta sventa espiritu, ti jaʼ jech «ipas[ik] xa ta achʼ[e]» (2 Cor. 5:17).
Kʼusitik xuʼ jchantik:
1:10-13; 2:15. Li jkʼelvanejetik yajtsʼaklomtak Cristoe skʼan me tsotsuk yoʼonton stukʼibtasik li kʼusitik muʼyuk lek o kʼusitik chopol ta tsobobbaile.
2:3-5. Li ermanaetik ti lek yijik ta mantal avie, jech kʼuchaʼal li ta baʼyel sigloe, skʼan me «acʼo yichʼbeic lec [smelol]. Mu me puru loʼiltavanejuc tspasic, xchiʼuc mu me xyacubic. Jaʼ tscʼan jaʼ acʼo yaqʼuic ta chanel li cʼusi leque». Jaʼ me jech oy lek sbalil li tojobtasel chakʼbeik ta stukik li tsebetik ta tsobobbaile.
3:8, 14. Toj ep me sbalil kʼalal oy ta koʼontontik «spasel ti cʼusi leque», yuʼun jaʼ tskoltautik ti akʼo spas kuʼuntik lek li yabtel Diose xchiʼuk ti jechuk nom oyutik ta stojolal li chopol balumile.
TOJOBTASEL «TA SVENTA TI LEC JCʼANOJ JBATIQUE»
Xi la skʼupil kʼopta Filemón li Pabloe: «Oy lec xchʼunojel avoʼnton ta stojol [li] Cajvaltic Jesucristoe, xchiʼuc ti lec acʼanoj scotol[e]», xut. Li jtakbole «toj xcuxet [y]oʼnton, xchiʼuc lec ipat [y]oʼnton» kʼalal laj yaʼi ti tspatbe yoʼonton xchiʼiltak ta chʼunolajel li Filemone (File. 4, 5, 7).
Kʼalal laj yalbe skʼoplal Onésimo li jtakbol Pabloe, ti vokol jutuke, muʼyuk laj yakʼbe junuk mantal li Filemone, moʼoj, yuʼun la stojobtas ta kʼanelal. Taje jaʼ me jun skʼelobil ta sventa li buchʼutik jbabeetike. Xi laj yalbee: «Yuʼun ta jnaʼ ti chachʼune, xchiʼuc ta jnaʼ ti echʼem chachʼun jech chac cʼu chaʼal chacalbot tale», xut (File. 8, 9, 21).
Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:
10, 11, 18. ¿Kʼu yuʼun ti «mu xtun» toʼox li Onesimoe, ti jaʼ to «lec [xa] ta xtun[e]»? Li Onesimoe mu skʼan xtun ta mosoil, jaʼ yuʼun lokʼ li ta sna Filemón ta Colosase, jatav echʼel ta Roma. Yikʼaluk van oy kʼusi laj yelkʼanbe li yajvale, sventa stoj-o li kʼusitik chtun yuʼun ta skoj ti chanav echʼel 1,400 kilometro snamale. Ta skoj ti jech la spase mu xtun ile yuʼun li Filemone. Pe li Pabloe te la skolta ta Roma li Onésimo sventa xkʼot ta jchʼunolajele. Ta sventa ti jaʼ xa jun ermanoe, pas ta jtunel li mosoil taje, ti mu toʼox xtune.
15, 16. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk laj yalbe Filemón li Pablo ti akʼo skolta lokʼel li Onesimoe? Yuʼun li Pabloe jaʼ oy ta yoʼonton «xchol[el] cʼu xʼelan chventainvan li Diose, xchiʼuc ichanubtasvan lec ta sventa li Cajvaltic Jesucristoe». Jaʼ yuʼun la snop ti muʼyuk tstikʼ sba ta kʼusitik sventa kuxlejale, jech kʼuchaʼal ta sventa li mosoile (Hech. 28:31).
Kʼusitik xuʼ jchantik:
2. Li Filemone laj yakʼ sna sventa te x-echʼ tsobajeletik sventa jchʼunolajel. Jaʼ me jun matanal ti te ch-echʼ tsobajeletik sventa chol mantal ta jnatike (Rom. 16:5; Col. 4:15).
4-7. Oyuk me ta koʼontontik jkʼupil kʼoptatik li ermanoetik ti lek ta chanbel xchʼunel yoʼontonike xchiʼuk ti lek kʼanvanemike.
15, 16. Mu me xkakʼtik ti akʼo xakʼbutik tajmek vul-oʼonton li kʼusitik chopol ta jnuptantike. Xuʼ me lek kʼusitik xkʼot ta pasel ta skoj, jech kʼuchaʼal kʼot ta stojolal Onesimoe.
21. Li Pabloe tskʼan ti oyuk ta yoʼonton akʼo spasbe perton Onésimo li Filemone. Jaʼ me jech skʼan jpasbetik perton ek li ermanoetik mi oy kʼusi chopol spasojbutike (Mat. 6:14).
«CACʼTIC PERSA TI ACʼO CHʼICUTIC LEC BATELE»
Li Pabloe chakʼbe sprevail ti jaʼ mas kajal skʼoplal li xchʼunel koʼontontik ta sventa ti cham li Jesuse, ti jaʼ jutuk li kʼusi chal akʼo xichʼ pasel li Mantale. ¿Kʼuxi? Jaʼ ti laj yalbe skʼoplal ti kʼu to slekil li Buchʼu laj yakʼ likuk li stsobobbail jchʼunolajeletike, li paleale, li matanal laj yakʼ Jesuse xchiʼuk li achʼ tratoe (Heb. 3:1-3; 7:1-3, 22; 8:6; 9:11-14, 25, 26). Li kʼusi akʼbat yojtikinik li j-hebreo ermanoetik taje jaʼ me koltaatik-o ta melel sventa stsal yuʼunik li nutsel ti laj yilik ta yok-skʼob judioetike. Jech xtok xi la stijbe yoʼonton ermanoetik li jtakbole: «Cacʼtic persa ti acʼo chʼicutic lec batele», xi (Heb. 6:1).
Li Pabloe laj yal ti tsots skʼoplal li xchʼunel oʼontonal ta xkuxlejal jun jchʼunolajele, xi laj yale: «Me muʼyuc xchʼunojel coʼntontique, mu xuʼ lec chijyilutic li Diose», xi. Laje la stijbe yoʼonton li j-hebreoetik ti akʼo ta sjunuluk yoʼonton spasik liʼe: «Cacʼtic persa batel li canilajebtic ti jtamojtic xae», xi (Heb. 11:6; 12:1).
Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:
2:14, 15. ¿Mi xuʼ van tsmil ta kʼusiuk noʼox ora buchʼu tskʼan yoʼonton Satanás ta skoj ti jaʼ «sventainoj lajele»? Moʼoj ta melel. Pe kʼalal lik spas choplejal li Satanás leʼ toʼox tal ta Edene, smiloj tal ta sjutbil kʼoptak li krixchanoetike. Kʼalal lik stoy sba li Adán eke, laj yakʼbe tal mulil xchiʼuk lajelal skotol li krixchanoetike (Rom. 5:12). Jech xtok, li sviniktak Satanás liʼ ta Balumile yilbajinoj li yajtuneltak Diose xchiʼuk smiloj junantik, jech kʼuchaʼal la spasbeik Jesuse. Pe taje maʼuk smelolal ti muʼyuk spajeb sjuʼel li Satanás sventa tsmil ti buchʼu tskʼan yoʼontone. Ati muʼyukuk spajeb sjuʼele, voʼne xa onoʼox la slajesbe jechuk li yajtuneltak Jeovae. Chchabi sjunul steklumal li Jeovae xchiʼuk muʼyuk chakʼ ti akʼo xlajesbat yuʼun Diabloe. Akʼo mi chakʼ chamuk junantik yajtuneltak ta skoj li kʼusi tspas Satanase, pe jpatoj lek koʼontontik ti xuʼ xpoxta Jeova kʼusiuk vokolil ta jnuptantike.
4:9-11, Ch. ¿Kʼuxi chi j-och ta «cux oʼnton xchiʼuc ti Diose»? La xkux ta svakibal kʼakʼal kʼalal laj xaʼox spas-o kʼusitik li Diose, yuʼun spatoj lek yoʼonton ti chkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼonton ta sventa li Balumile xchiʼuk ta sventa li krixchanoetike (Gén. 1:28; 2:2, 3). Chi j-och ta «cux oʼnton» kʼalal chkiktatik spasel li abtelaletik ti maʼuk jech kʼuchaʼal tskʼan Diose xchiʼuk ti jchʼamtik li kʼusitik chakʼ Dios sventa jta jpojeltike. Ti chkakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jeovae, ti jchʼuntik-o li mantal ta stsʼakliel xNichʼone xchiʼuk ti mu jaʼuk jpastik li kʼusi ta jkʼan jtuktike, jaʼ me tsjutukajes li kikatstike xchiʼuk jaʼ me jech ta jkʼupintik li bendisionetik ta jtatik skotol kʼakʼale (Mat. 11:28-30).
9:16. ¿Buchʼu laj yal ti chakʼ li «cʼusitic oy yuʼune», jaʼ xkaltik, li achʼ tratoe? Jaʼ Jeova li Jlikesej achʼ tratoe, yan li Jesuse jaʼ ti buchʼu laj yal ti chakʼ li «cʼusitic oy yuʼune». Li Jesuse jaʼ ti buchʼu Biiltasbil sventa chkʼot ta pasel li trato taje, vaʼun laj yakʼbe sbalil li trato kʼalal ichame (Luc. 22:20; Heb. 9:15).
11:10, 13-16. ¿Kʼusi jaʼ li «mucʼta lum» smalaoj Abrahame? Maʼuk batsʼi lum, jaʼ ta lokʼolkʼop. Jaʼ smalaoj li «Jerusalén te ta vinajel» ti te tsakal skʼoplal Jesús xchiʼuk li 144,000 xchiʼiltak ta ajvalilal ta vinajele. Taj xtoke jaʼ sbiik «chʼul [lum], jaʼ li achʼ Jerusalene» (Heb. 12:22; Apo. 14:1; 21:2). Li Abrahame oy ta yoʼonton chkuxi kʼalal ch-ajvalilaj li Ajvalilal yuʼun Diose.
12:2. ¿Kʼusi smelolal ti «xcuxet noʼox yoʼnton» li Jesús ta sventa ti «laj yichʼ vocol ta cruze [«jtel teʼ», NM]»? Jaʼ li muyubajel chil ta sventa li kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun li chol mantal la spase, jaʼ xkaltik, ti chchʼultajesbe sbi li Jeovae, ti chchaʼta yav li ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ti tspoj ta lajelal li krixchanoetike. Li Jesús xtoke jaʼ te oy ta yoʼonton li matanal tsta ti tspas mantal kʼuchaʼal Ajvalile xchiʼuk ti chtun ta Bankilal Pale sventa jlekilaltike.
13:20. ¿Kʼu yuʼun chichʼ alel ti te-o «sbatel osil» li achʼ tratoe? Oy oxib srasonal: 1) mi jaʼuk bu chichʼ jelel; 2) li kʼusi chkʼot ta pasel yuʼune te-o sbatel osil, xchiʼuk 3) li yan chijetike ta me stabeik-o sbalil kʼalal mi echʼ xaʼox Armagedone (Juan 10:16).
Kʼusitik xuʼ jchantik:
5:14. Skʼan me baxbolutik ta xchanel li sKʼop Diose xchiʼuk ti xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi ta jchantike, yuʼun jaʼ noʼox me jech xuʼ jchantik lek «ti cʼun xa ta tʼujel [chkaʼitik] li cʼusi leque xchiʼuc li cʼusi chopole» (1 Cor. 2:10).
6:17-19. Mi jaʼ yibelinoj lek li kʼusitik yaloj ta melel Dios li kʼusi jmalaojtik chkʼot ta pasele, mu me bu chi jkʼejavutik li ta sbelel kʼusi melele.
12:3, 4. Kʼalal ta jnuptantik jutuk vokoliletik o kontrainel ti kʼun noʼoxe, mu me xlaj stsatsal koʼontontik xchiʼuk mu me xi jchibaj. Moʼoj, yuʼun ti kʼusie kakʼbetik yipal ti xi jchʼi echʼel ta mantale xchiʼuk ti yantikuk xi jtojob echʼel ta stsʼikel li vokoliletike. Jpʼeluk-o me ta koʼontontik xkuch kuʼuntik manchuk mi «chmal [jchʼichʼeltik]», jaʼ xkaltik, kʼalal to mi li jchame (Heb. 10:36-39).
12:13-15. Mu me xkakʼtik ti mu xakʼ «[jtʼuntik] batel li lequil [be]» li «yibel chʼail tsʼiʼlal[e]», jaʼ xkaltik, li buchʼu ta tsobobbail ti chchopol kʼopta li kʼusitik chichʼ pasele.
12:26-28. Li «cʼusitic [meltsanbil]» ti mu jaʼuk yabtel Diose, —jech kʼuchaʼal li kʼusitik avie xchiʼuk li chopol vinajele— chichʼ nikesel xchiʼuk chichʼ lajesel. Kʼalal mi kʼot ta pasel taje jaʼ noʼox me ta xkom «ti cʼusi mu stacʼ niquesele», jaʼ xkaltik, li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk li buchʼutik tspasbeik yabtele. Jaʼ yuʼun tsots skʼoplal ti jcholtik ta sjunul koʼontontik li yaʼyejal Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ti jechuk xi jkuxi kʼuchaʼal chal li smantaltake.
13:7, 17. Kʼalal te oy ta joltik ti skʼan jchʼunbetik smantalik xchiʼuk ti skʼan xkichʼtik ta mukʼ li buchʼutik tskʼelik tsobobbaile jaʼ me tskoltautik ti akʼo xkakʼtik ta ilel ti oy onoʼox ta koʼontontik chi jkoltavane.
[Tsʼibetik ta yok vun]
a Kʼelo Li Jkʼel osil ta toyole, ta 1 yuʼun noviembre ta 2007, pajina 13, 14.