¿Mi chavichʼ ta mukʼ li nupunel ti jaʼ matanal yakʼoj Diose?
«Mucʼul Dios chacʼ nupinanic yan velta, yuʼun jech xcuxet noʼox avoʼntonic achiʼuc amalalic ta anaic.» (RUT 1:9)
SABO LI STAKʼOBILTAKE:
¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ta melel ti laj yichʼik ta mukʼ li matanal laj yakʼ Dios ta sventa nupunel li yajtuneltak Dios ta voʼnee?
¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti tsots skʼoplal chil Jeova li buchʼu ta jtʼuj chijnupun jchiʼuktike?
¿Kʼusi tojobtaseletik ta Vivlia ta sventa nupunel chanop chavakʼ ta akuxlejal?
1. ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Adán kʼalal akʼbat yajnil yuʼun Jeovae?
«LIʼI jaʼ jbecʼtal; jaʼ jbaquil. “Ants” sbi chcʼot, yuʼun ta vinic ilocʼ.» (Gén. 2:23.) ¡Xmuyubaj tajek Adán ti jaʼ li baʼyel vinik kʼalal akʼbat yajnile! Jaʼ yuʼun mu labaluk chkaʼitik ti ta nichimal loʼil kʼopoje. Li Jeovae laj yakʼ ochuk svayel Adán, vaʼun la slokʼesbe jun xchʼilteʼ ti jaʼ la spas-o ta jun kʼupil sba antse. Li Adane laj yakʼbe sbi Eva li ants taje, vaʼun li Diose laj yakʼ ti akʼo xnupunike. Ta skoj ti ta xchʼilteʼ Adán laj yichʼ pasel li Evae, jaʼ yuʼun lek laj yil sbaik ti jaʼ mu sta li nupultsʼakaletik avie.
2. ¿Kʼu yuʼun lek chil sbaik li jun vinik xchiʼuk li jun antse?
2 Li Jeovae stuk noʼox toj echʼem spʼijil, yuʼun laj yakʼbe ta yoʼonton jun vinik xchiʼuk jun ants ti akʼo skʼan sbaike, jech oxal lek chil sbaik ta jujuntal. Jlik ensiklopedia xi chale: «Jun vinik xchiʼuk jun ants ti chnupunike oy ta yoʼontonik ti jech-o chchiʼin sbaik ta vayel xchiʼuk ti skʼanojuk-o sbaike» (The World Book Encyclopedia). Taje jaʼ jech ep ta velta kʼotem ta stojolal krixchanoetik ti chtunik ta stojolal Jeovae.
LA STOJIK TA VOKOL LI MATANAL LAJ YAKʼ DIOSE
3. ¿Kʼuxi la sta yajnil li Isaaque?
3 Li tukʼil Abraham ti yichʼoj lek ta mukʼ li nupunele, la stak batel jun yajtunel ti mas xa oy sjabilal ta Mesopotamia sventa xbat sabe tal yajnil Isaac ti lekuk yichʼoj ta mukʼ Diose. Li orasion la spas li yajtunel Abrahame, lek kʼusi kʼot ta pasel yuʼun. Li Rebecae toj lek kʼanbil kʼot yuʼun li Isaaque xchiʼuk tunesat xtok sventa chkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan Dios yoʼ mu xchʼay snitilulal li Abrahame (Gén. 22:18; 24:12-14, 67). Li kʼusi kʼot ta pasel taje, mu me stakʼ jnoptik ti xuʼ jsabetik snup xchiʼil yantik, akʼo mi ta slekil koʼontontik ta jpastik. Li ta jkʼakʼaliltike jaʼ mas nopem ti tsaʼ stuk snup xchiʼilike. Akʼo mi muʼyuk tsabe snup xchiʼil krixchanoetik li Diose, pe mi la skʼanbeik beiltasel sventa li snup xchiʼilik o yantik kʼusitik li jun yajtsʼaklom Cristoe, xuʼ xbeiltasatik yuʼun li xchʼul espiritue (Gál. 5:18, 25).
4, 5. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti toj echʼ noʼox skʼanoj sbaik li sulamita xchiʼuk li jkʼel chije?
4 Jun kʼupil sba tseb sulamita ta voʼnee, muʼyuk la skʼan ti akʼo sujat yuʼun yamigatak ti xkʼot ta junuk yajnil li ajvalil Salomone. Xi laj yale: «Tsebetic ta Jerusalén, albicun ta jamal me mu xatuchʼbicun ta be cʼalal ta jcʼopan jba jchiʼuc li jcʼupil vinique, jaʼ to me jech la scʼan stuque» (Cant. 8:4). Ta melel, li tseb sulamita xchiʼuk li jkʼel chije toj echʼ noʼox skʼanoj sbaik. Xi laj yal li tsebe: «Vuʼun rosa nichimun [«noʼox», NM] te ta Sarón; vuʼun lirio nichimun te ta stenlejaltic». Pe li vinike xi la stakʼe: «Li jcʼupil tsebe jaʼ jech cʼotem ta stojol yantic antsetic jech chac cʼu chaʼal jpets lirio nichim chʼiem ta oʼlol chʼixtic» (Cant. 2:1, 2). Lek xvinaj ti toj echʼ noʼox skʼanoj sbaike.
5 Ta skoj ti skʼanojik tajek Dios li sulamita xchiʼuk li jkʼel chije, mi kʼot skʼakʼalil chnupunike toj echʼ noʼox me lek ti kʼuyelan chil sbaike. Jaʼ yuʼun, li sulamitae xi laj yalbe li buchʼu skʼanoj tajeke: «Te me comcun o ta avoʼnton; te me oyuc o jsenyail ta acʼob chavaʼay. Mu stacʼ pajesel chcaʼay ti chajcʼanote jech chac cʼu chaʼal mu stacʼ pajesel me sta yorail chijchame. Yuʼun jcʼanojot o ta jyalel, mu stacʼ jsutes coʼnton jech chac cʼu chaʼal muquinal ti mu xa xisutesutic tale; jaʼ jech stsatsal chcaʼay jech chac cʼu chaʼal tsanal acʼal ti mu xtube [jech kʼuchaʼal chlik talel ta stojolal Jeovae]. Li epal voʼ ta nabe mu xuʼ yuʼun tstuʼp ta coʼnton ti chajcʼanote; li ucʼumetique mu xuʼ yuʼunic spajesel» (Cant. 8:6, 7). Mi oy jun yajtunel Jeova ti tsnop xa chnupune, skʼan me jech tspas kʼuchaʼal laj yal li versikulo liʼe.
TSOTS SKʼOPLAL CHIL DIOS LI BUCHʼU TA JTʼUJTIKE
6, 7. ¿Kʼusi chakʼ ta ilel ti toj tsots skʼoplal chil Dios kʼalal ta jtʼuj jnup jchiʼiltike?
6 Li stʼujel jnup jchiʼiltike, toj tsots skʼoplal chil li Jeovae. Ta sventa li jnaklejetik ta Canaane, li Jeovae xi laj yalbe li j-israeletike: «Mu me xavutsʼ avalalin aba achiʼuquic, mu me xavaqʼuic yicʼ sbaic aquerem atsebic xchiʼuc li squerem stsebique. Yuʼun li stuquique jaʼ tscʼanic ti acʼo scomtsanic Dios li avol anichʼonique ti jaʼ acʼo yichʼic ta mucʼ li yan diosetique, yuʼun jech acʼo ilinuc ta atojolic li Mucʼul Diose. Jech jmaqʼuel noʼox ta satil xuʼ chlic smiloxuc acotolic» (Deu. 7:3, 4). Kʼalal echʼ xaʼox jayibuk sigloe, xi laj yal li pale Esdrase: «Li voʼoxuque toj tsots ataoj amulic ta sventa ti laj aviqʼuic li yanlum antsetique. Jech laj avaqʼuic epajuc mulil ta jtojoltic vuʼutic li israelutique» (Esd. 10:10). Li jtakbol Pablo eke xi la stsʼibabe batel li yajtsʼaklomtak Cristoe: «Li ants ti oy xa smalale, chucul xa o ta sventa mantaletic liʼ ta banamil ti cʼalal cuxul li smalale. Pero me icham li smalale, muʼyuc xa ichʼbil ta venta. Xuʼ xa chnupin xchiʼuc li bochʼo tscʼane, jaʼ noʼox venta me xchʼunoj Cajvaltique» (1 Cor. 7:39).
7 Kʼalal chnupun jun yajtsʼaklom Cristo xchiʼuk li buchʼu muʼyuk te ta slumal Diose, chakʼ ta ilel ti muʼyuk ta xchʼunbe li smantale. Li j-israeletik ta skʼakʼalil Esdrase, muʼyuk tukʼ laj yakʼ sbaik kʼalal «laj [yikʼik] li yanlum antsetique». Li mantaletik chal Vivlia ta sventa taje toj lek me jamal (Esd. 10:10; 2 Cor. 6:14, 15). Li yajtsʼaklom Cristo ti chnupun xchiʼuk li buchʼu maʼuk yajtunel Jeovae, mu lekuk ta chanbel stalelal xchiʼuk muʼyuk chakʼ ta ilel ti yichʼoj ta mukʼ li nupunel ti jaʼ matanal yakʼoj Diose. Mi jech la spas li buchʼu yichʼoj xa voʼe, xuʼ me xchʼay jaytosuk li matanaletik staoj ta steklumal Diose. Xchiʼuk muʼyuk xa me sbalil ti xi skʼopon Diose: «Jeova, muʼyuk la jchʼun li amantale, pe akʼbun onoʼox abendision».
LI JTOTIK TA VINAJELE MAS EP KʼUSITIK SNAʼ
8. Albo smelolal kʼu yuʼun skʼan jchʼunbetik smantal Jeova ta sventa li nupunele.
8 Li buchʼu tspas jun makinae snaʼ lek kʼuxi ch-abtej. Jech xtok xuʼ chalbutik kʼuxi xuʼ jtunestik. Pe, ¿kʼusi xuʼ chkʼot ta pasel mi muʼyuk ta jpastik jech kʼuchaʼal chalbutike xchiʼuk ti jaʼ ta jpastik li kʼusi ta jkʼan jtuktike? Ta melel, ¡chopol li kʼusi chkʼot ta pasele! Mi ta jkʼantik xijmuyubaj noʼox li ta jnupuneltike, skʼan ta jchʼunbetik li smantaltak Jeovae, yuʼun jaʼ li Buchʼu laj yakʼ li nupunele.
9. Li Jeovae, ¿kʼu yuʼun laj yakʼ li matanal ta sventa nupunele?
9 Li Jeovae xojtikin lek li krixchanoetike xchiʼuk ta sventa li nupunele. Yuʼun jaʼ stuk Jeova laj yakʼ ti oyuk ta yoʼontonik chchiʼin sbaik ta vayel li jun vinik xchiʼuk jun ants sventa xkʼot ta pasel li mantal laj yal liʼe: «Bolanic; epajanic» (Gén. 1:28). Jech xtok, snaʼoj ti kʼuyelan chaʼi sba li buchʼu stuke, yuʼun kʼalal skʼan toʼox spas li baʼyel antse xi laj yale: «Mu lecuc ti stuc noʼox li vinique. Jaʼ lec ta jpasbe jun xchiʼil yuʼun jaʼ yajcoltaubbail chcʼot» (Gén. 2:18). Jech xtok, snaʼoj lek ti xuʼ xmuyubajik li buchʼutik chnupunike (kʼelo Proverbios 5:15-18).
10. ¿Kʼusitik skʼan xichʼik ta mukʼ li yajtsʼaklomtak Cristo ta sventa li chiʼinejbail ta vayele?
10 Ta skoj ti jkuchojbetik talel smul li Adane, skotol li nupultsʼakaletike chil svokolik, pe li yajtuneltak Jeova ti nupunemike xuʼ me xmuyubajik mi la xchʼunik li mantaletik ta Vivliae. Kalbetik skʼoplal li mantaletik laj yal Pablo ta sventa li chiʼinejbail ta vayele (kʼelo 1 Corintios 7:1-5). Li ta Vivliae muʼyuk chal ti jaʼ noʼox sventa chil yalab xnichʼnabik kʼalal chchiʼin sbaik ta vayel li nupultsʼakaletike, yuʼun jaʼ sventa xtok xuʼ chakʼbe sbaik li kʼusi chtun yuʼun li jun vinik xchiʼuk li jun antse. Ta melel, lek xvinaj ti Diose tspʼaj li kʼusi mu staleluk ta pasel ta sventa li chiʼinejbail ta vayele. Li nupultsʼakaletik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Cristoe skʼan me xkʼuxubin sbaik ta melel ta sventa taje, yuʼun toj tsots skʼoplal ta sventa li xkuxlejalike. Jech xtok, muʼyuk tspasik li kʼusitik chopol chil Jeovae.
11. ¿Kʼusi bendisionetik la sta Rut ta skoj ti jaʼ la spas li kʼusi tskʼan Diose?
11 Ta alele, li nupunele jaʼ sventa muyubajel maʼuk sventa at-oʼonton. Ti kʼuyelan skʼan xkuxlejal li jun utsʼ alalil ti jaʼ yajtsʼaklom Cristoe jaʼ ti oyuk slekilalike xchiʼuk ti muʼyukuk utbaile. Jvules ta joltik li kʼusi kʼot ta pasel leʼtik xa ta oxmil jabile. Li Noemí ti meʼel xa xchiʼuk li yalibtak Orpá xchiʼuk Rute, ti jaʼik meʼonal antsetik eke, yakal chanavik batel ta Judá ti likik talel ta Moabe. Li Noemie akʼo mi laj yalbe yalibtak ti akʼo sutik batel ta slumalike, li Rute kom xchiʼin li Noemie, tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal li melel Diose. Li Booz ti jaʼ jun vinik ti chichʼ ta mukʼ Dios eke, xi laj yalbe li Rute: «Acʼo xayacʼbot amoton ti Ajvalil ti jaʼ Dios yuʼun ti lsraele, ti laj asaʼ apojel ta stojole» (Rut 1:9; 2:12, Ch). Li Rute oy tajek sbalil chil li matanal yakʼoj Dios ta sventa li nupunele, vaʼun laj yakʼ ta ilel kʼalal jaʼ laj yikʼ li Booz ti mol xae, ti jaʼ jun lekil yajtunel Diose. Kʼalal mi chaʼkuxi ta achʼ balumile, jaʼ jun muyubajel chaʼi mi laj yaʼi ti jaʼ kʼot ta snitilulal li Jesucristoe (Mat. 1:1, 5, 6; Luc. 3:23, 32). Ta skoj ti jaʼ la spas li kʼusi tskʼan Diose, epal bendisionetik la sta.
TOJOBTASELETIK SVENTA XMUYUBAJIK LI NUPULTSʼAKALETIKE
12. ¿Bu xuʼ jtatik lekil tojobtaseletik ta sventa li nupunele?
12 Li Jeova ti jaʼ la slikes li nupunele snaʼoj li kʼusitik stakʼ spasik li buchʼutik nupunemik sventa xmuyubajik noʼoxe. Yuʼun jaʼ noʼox stuk snaʼ. Li kʼusi chal Vivliae jaʼ melel, jaʼ yuʼun sventa lek xijtojobtasvan ta sventa taje, tsots me skʼoplal ti jlokʼestik ta Vivlia li kʼusi chkaltike. Jaʼ yuʼun li jtakbol Pabloe xi laj yale: «Cʼano me avajnilic jujunoxuc jech chac cʼu chaʼal cʼux ta avoʼnton abecʼtal atuquique. Jech ec li antsetique, acʼo yichʼ ta mucʼ li smalalique» (Efe. 5:33). Li yajtsʼaklom Cristo ti yij ta mantale xaʼibe me smelolal li mantaletik ta Vivlia taje. Pe, ¿mi ta van xchʼun? Taje jaʼ te chakʼ ta ilel mi chichʼ ta mukʼ ta melel li matanal ta sventa nupunele.a
13. ¿Kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel mi mu xichʼik ta mukʼ li kʼusi chal 1 Pedro 3:7?
13 Li yajtsʼaklom Cristoe skʼan me xkʼuxubin li yajnile. Xi la stsʼiba li jtakbol Pedroe: «Jaʼ noʼox jech ec li voʼoxuque viniquetic, nopic me cʼu xʼelan lec jun avoʼnton achiʼuc li avajnilique. Cʼux me xavaʼyic, ichʼic me ta mucʼ. Naʼic me ti jaʼ cʼunic li stuquique xchiʼuc ti coʼol icʼbiloxuc yuʼun Dios xuʼ chavichʼic li cuxlejal ti mu snaʼ xlaje. Me jech chapasique, muʼyuc macal chcʼot ta be acʼopic ti cʼalal chacʼopanic Diose» (1 Ped. 3:7). Ta melel, li malalil mi mu xchʼun li tojobtaseletik ta Vivliae xuʼ me mu xchikintabatik yuʼun Jeova li s-orasionike. Mi jaʼ jech kʼot ta pasele xuʼ me xkʼunibik ta mantal, vaʼun xuʼ me xlik svokolik, chut sbaik xchiʼuk xuʼ muʼyuk xa jmoj kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunik.
14. Sventa oyuk muyubajel ta yutsʼ yalal li ajnilale, ¿kʼusi xuʼ spas?
14 Mi chakʼ sba ta beiltasel ta Vivlia xchiʼuk ta xchʼul espiritu Dios li ajnilale, xuʼ me skolta sba sventa oyuk muyubajel xchiʼuk lekilal li ta yutsʼ yalale. Li malalil buchʼu skʼanoj Diose stalel onoʼox ti oy ta yoʼonton chchabi xchiʼuk tskʼel ta mantal li yajnile. Li ajnilale oy ta yoʼonton ti kʼanbiluk chaʼi sbae, vaʼun tstsʼites lekil talelaletik sventa xkʼanat-o yuʼun li smalale. Ta Proverbios 14:1 xi chale: «Li bijil antse ta sqʼuel lec cʼu xʼelan chbat te ta sna; yan li bol antse jaʼ noʼox ta soques li snae». Jun lekil ajnilal xchiʼuk ti pʼije, tskolta me sba sventa oyuk muyubajel li ta yutsʼ yalale xchiʼuk chakʼ ta ilel ti chichʼ ta mukʼ li matanal yakʼoj Dios ta sventa li nupunele.
15. ¿Kʼusi tojobtaseletik chal li ta Efesios 5:22-25?
15 Li nupultsʼakaletike chakʼik ta ilel ti tstojik ta vokol li matanal yakʼoj Dios ta sventa nupunel kʼalal chkʼuxubin sbaik jech kʼuchaʼal la spas Jesús ta stojolal li tsobobbaile (kʼelo Efesios 5:22-25). Toj ep me bendisionetik tstaik mi solel skʼanoj sbaike. Pe jaʼ noʼox mi mu xakʼik ti akʼo x-och li toybaile, ti mu xa skʼopon sbaik jech kʼuchaʼal tspas li ololetik o yantik talelaletik ti skʼan mu spas li jun yajtsʼaklom Cristoe, yuʼun taje xuʼ me sokes li nupunele.
MUʼYUK BUCHʼU XUʼ TA SVOKʼOXUK
16. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk to nupunemik li jlom yajtsʼaklomtak Cristoe?
16 Jutuk mu skotoluk li krixchanoetike tsnop chnupunik, pe jlom yajtuneltak Jeovae muʼyuk chnupunik ta skoj ti mu staik li buchʼu lek chilike xchiʼuk ti muʼyuk lek chil li Jeova eke. Li yantik xtoke mu skʼan xnupunik, jaʼ yuʼun xuʼ xtunik mas ta stojolal Jeova, yuʼun muʼyuk kʼusi chchʼaybat yoʼontonik jech kʼuchaʼal li buchʼutik nupunemike. Li buchʼutik muʼyuk to snup xchiʼilike xuʼ skʼupin li xkuxlejalike, pe jaʼ noʼox mi lek chil Jeova li kʼusi tspasike (Mat. 19:10-12; 1 Cor. 7:1, 6, 7, 17).
17. 1) ¿Kʼusi skʼan teuk ta joltik ta sventa nupunel laj yal li Jesuse? 2) ¿Kʼusi skʼan spas ta anil jun yajtsʼaklom Cristo ti chlik ayanuk ta yoʼonton skʼupinbel yajnil xchiʼile?
17 Mi nupunemutik o moʼoj, jkotoltik skʼan teuk ta joltik li kʼusi laj yal Jesús liʼe: «¿Me muʼyuc aqʼuelojic ta scʼop Dios ti jun vinic xchiʼuc jun ants la spas Dios cʼalal la spas cristiano ta sliquebe? Jech chal: “Jaʼ yuʼun li vinique ta scomtsan stot smeʼ; yuʼun ta xicʼ yajnil. Li chibic toʼoxe jun noʼox sbecʼtal ta xcʼotic”, xi. Jech muc xa chibicuc, jun xa noʼox icʼotic. Jaʼ yuʼun li bochʼotic laj xa spas ta jun li Diose, muʼyuc bochʼo xuʼ ta svocʼ» (Mat. 19:4-6). Jaʼ me mulil skʼupinbel yajnil li yan krixchanoe (Deu. 5:21). Li yajtsʼaklom Cristo ti chlik stikʼ ta yoʼonton li kʼusi chopol taje, skʼan me slokʼes ta anil, manchuk mi toj kʼux chkom ta yoʼonton ta skoj ti laj xaʼox yakʼ chʼiuk ta yoʼonton li kʼusi tskʼan stuke (Mat. 5:27-30). Tsots me skʼoplal skʼan jkʼel jbatik ta sventa taje xchiʼuk ti jpʼajtik li kʼusi oy ta koʼontontike, yuʼun jaʼ noʼox ven jloʼlavanej li koʼontontike (Jer. 17:9).
18. ¿Kʼu yelan skʼan xkaʼi jbatik ta sventa li matanal yakʼoj Dios ta sventa li nupunele?
18 Oy ep krixchanoetik xojtikinik jutuk ta sventa li Diose o mi jsetʼuk, pe chakʼik ta ilel ti chichʼik ta mukʼ jutuk li matanal yakʼoj Dios ta sventa li nupunele. Li voʼotike kakʼoj xa jkuxlejaltik ta stojolal «Dios ti echʼem slequile», jaʼ xkaltik, ti xmuyubaj noʼoxe (1 Tim. 1:11). Jaʼ yuʼun, mas to oy srasonal kuʼuntik ti xijmuyubajutik ta sventa li matanal yakʼojbutike xchiʼuk kakʼtik ta ilel ti chkichʼtik ta mukʼ li matanal yakʼoj Dios ta sventa li nupunele.
[Tsʼib ta yok vun]
a Sventa xavaʼibe mas smelolal taje, kʼelo li kapitulo 10 xchiʼuk 11 li ta livro «Tey me comanic o ta stojol ti scʼuxul yoʼnton ti Diose».
[Tsʼib ti mukʼtik sletraile ta pajina 6]
Jun nupultsʼakal ti lek noʼox xmuyubajike chichʼ ta mukʼ Jeova xchiʼuk chmuyubaj li yutsʼ yalale
[Lokʼol ta pajina 5]
Li Rute laj yakʼ ta ilel ti chichʼ ta mukʼ li matanal laj yakʼ Dios ta sventa li nupunele
[Lokʼol ta pajina 7]
¿Mi chavakʼ ta ilel ti chavichʼ ta mukʼ li matanal yakʼoj Dios ta sventa li nupunele?