Litun ta stojolal Jeova ta sjunul jkuxlejal

Li ta slikebaltik jabil 1942, kʼalal muʼyuk toʼox jal stikʼoj sba Estados Unidos li ta Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, voʼob jabil te lichanunaj li ta Universidade, skʼan xa noʼox jayib u xnel kuʼun sventa xi-och ta arkitektoal. Oy toʼox chaʼvoʼ jchiʼiltak ta naklej. Li june laj yalbun ti akʼo jchiʼin ta loʼil li buchʼu «chkʼot svulaʼan li keremetik ti nakalik ta piso ta olone». Te laj kojtikin li John O. Brehmer ti jaʼ stestigo Jeovae. Toj labal sba laj kil ti ta Vivlia tstabe stakʼobil jutuk mu skotoluk li kʼusitik chichʼ jakʼele, jaʼ yuʼun lik jchanilan Vivlia xchiʼuk li Johne, ta tsʼakale lik jchiʼin ta cholmantal xtok kʼalal xuʼ kuʼune.

Li stot John ti Otto sbie kʼot ta stestigo Jeova kʼalal jaʼ toʼox bankilal j-abtel ta jun vanko ta Walnut, Iowa. Li Ottoe laj yikta yabtel sventa chchol mantal ta tsʼakal ora. Ta skoj li slekil talelal xchiʼuk li yutsʼ yalale, jaʼ la stijbun koʼonton sventa oy kʼusi ta jnop ta jpas ti toj tsots skʼoplale.

KʼOT YORAIL TA JNOP KʼUSI TA JPAS

Jun kʼakʼale laj yalbun direktor ti yalem li jkalifikasione, akʼo mi lek toʼox jkalifikasion li ta baʼyele maʼuk skʼan xal ti lek chilokʼ-o li ta chanune. Xvul to ta jol ti la jpas orasion ta sjunul koʼonton sventa jkʼanbe beiltasel li Jeovae. Kʼalal mu toʼox jaluk jlokʼel ta chanune la stakun ta ikʼel li jchanubtasvanej ta Ingeniería sventa chalbun ti tsaʼik la jun injenieroe xchiʼuk laj la stak batel karta ti te chal ti ta jchʼam li abtelal taje, akʼo mi muʼyuk la sjakʼbun. La jtojbe ta vokol li jchanubtasvaneje, pe laj kalbe ti oy ta koʼonton chitun ta stojolal Jeova ta sjunul jkuxlejale. Laj kichʼ voʼ ta 17 yuʼun junio ta 1942, vaʼun mu jaluk jelave laj kichʼ biiltasel ta prekursor ti jech sbiik li stestigotak Jeova ti chcholik mantal ta tsʼakal orae.

Li ta jabil noʼox taje, laj yalbeikun ti skʼan jpas li servisio militare, vaʼun bat jkʼoponik li buchʼutik oy ta sbaik sventa chkalbeik ti mu xakʼ jol koʼonton ti ta jpas kʼope. Laj kichʼbeik batel vunetik ti jaʼ stsʼibaojik li jchanubtasvanejetike, te chalik ti lek jtalelale xchiʼuk ti xitojob lek ta arkitektoale. Akʼo mi lek chal jkʼoplal li vunetik taje laj onoʼox yakʼik jtoj multa 10,000 dolar xchiʼuk laj yalbeikun ti tstikʼikun ta chukel voʼob jabil ta Leavenworth, Kansas, ta Estados Unidos.

KʼALAL TE OYUN TA CHUKINABE

Mas ta 230 kerem stestigotak Jeova takbilik batel ta yabtelanel osil ta sjoylebal li chukinab ta Leavenworth, ti jaʼ yuʼun li ajvalile. Li ta osil taje chkichʼkutik jeltos abtelaletik ti chabibilunkutik yuʼun jayibuk jchabichukinabetike. Li junantik jchabichukinabetike snaʼojik lek ti muʼyuk ta jtikʼ jbakutik li ta paskʼope xchiʼuk lek chilik li kʼusi kʼotem ta nopel kuʼunkutike.

Oy junantik jchabichukinabetike tskoltaunkutik sventa jtsob jbakutik ta xchanel li Vivliae. Tskoltaunkutik xtok sventa xkʼot ta chukinab li vunetik lokʼem ta Vivliae. Maʼuk noʼox taje, yuʼun li buchʼu sbainoj li chukinabe lik skʼanilan li revista Consolación (ti ¡Despertad! sbi avie).

LILOKʼ TA CHUKINAB XCHIʼUK LITUN TA MISIONERO

Akʼo mi voʼob ox jabil chi-och ta chukel, lilokʼ ta 16 yuʼun fevrero ta 1946, kʼalal oxib toʼox jabil chukulune, jayib to noʼox u slajel li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Ta anil noʼox lik jchol mantal yan velta ta tsʼakal ora. La stakikun sutel ta Leavenworth, Kansas, sventa jchol mantal te. Chixiʼ jutuk ta spasel taje, yuʼun chopol kʼusi tsnopik ta anil ta stojolal stestigotak Jeova li tee. Tsots ta tael abtelal sventa jmakʼlin-o jba te, pe mas to tsots ta tael ti bu xuʼ xinakie.

Xvul to ta jol ti jun velta kʼalal yakal ta jchol mantale la jta jun jchabichukinab ti laj kojtikin xa onoʼox te ta chukinabe, xi tsots laj yalbune: «¡Lokʼan batel li ta kosile!». Kʼalal laj kil ti stomoj jtel teʼ ti jaʼ smajobil pelota ta beisbole lixiʼ, vaʼun anil noʼox lilokʼ batel te. Ta yan na xtoke oy jun ants ti xi laj yalbune: «Malao to jlikeluk», vaʼun la sbaj komel li stiʼ snae. Te jmalaoj-o jaʼ to ti la sjam li sventana ta xchaʼkojal snae, vaʼun la smal tal ta jba li yaʼlel sukʼobil xbochtake. Akʼo mi jech, la jta bendision li ta cholmantale. Ta tsʼakale, laj kaʼi ti oy kʼotik ta stestigotak Jeova li buchʼutik kakʼojbe li vunetik lokʼem ta Vivliae.

Ta 1943, lik jun achʼ chanob vun sventa misioneroetik ta Nueva York. Litakat ta ikʼel li ta chanob vune, vaʼun jaʼo nel ta 8 yuʼun fevrero ta 1948 li ta slajunebal chanune. Taje jaʼ sbi Chanob vun sventa Vivlia ta Galaad yuʼun Watchtower. Kʼalal nel kuʼun li chanob vune litakat batel ta Costa de Oro ti Ghana xa sbi avie.

Kʼalal likʼot ta Costa de Oroe, jaʼ oy ta jba xcholbel mantal li j-abteletik yuʼun ajvalile xchiʼuk li krixchanoetik ti likemik ta Europae. Li ta sabado xchiʼuk domingoe ta jkolta jun tsobobbail ti jaʼik stestigo Jeovae xchiʼuk chlokʼ jchol mantal ta naetik xchiʼukik. Jech xtok, chikʼot ti bu oy stestigotak Jeova ti nomik oye xchiʼuk la jtojobtasik ta cholmantal. Litun ta jkʼelvanej ta sirkuito xtok ta Costa de Marfil ti te noʼox nopol xil li Costa de Oroe.

Kʼalal te linakie jech likuxi kʼuchaʼal kuxulik li jnaklejetik te ta Africae, nakalun ta jpʼej na ti pasbil ta achʼele, ta jkʼob ta jtikʼ ta ke li jveʼele xchiʼuk ta jtsuban jba kʼalal chibat ta chʼayobbaile, jech kʼuchaʼal tspasik toʼox li j-israeletik ta voʼnee (Deuteronomio 23:12-14). Taje jaʼ koltavan sventa lekuk jkʼoplalkutik te xchiʼuk li jchiʼiltak ta misioneroale. Li yajnilik jayvoʼ j-abteletik yuʼun ajvalile lik xchanik Vivlia xchiʼuk li voʼonkutike. Jaʼ yuʼun, kʼalal tskʼan ox chilbajinunkutik li buchʼutik chopol chilunkutike xchiʼuk ti tskʼanik ox ti xchʼay sbalil li jvisakutike, li yajnilik j-abteletike la skʼanbe smalalik ti mu jechuk spasike, vaʼun muʼyuk lipojbatkutik li jvisakutike.

Kʼalal mu toʼox jaluk jkʼotele li-ipaj ta sik-kʼokʼ jech kʼuchaʼal kʼot ta stojolalik epal misioneroetik ta Africae. Ta skoj taje chakʼbun kʼakʼal sik xchiʼuk kʼokʼ ti jech xa noʼox kʼusitik chlik kil o chlik kal yuʼune. Bakʼintike sventa mu xnik li stanal kee ta jtsak li yolon kee. Akʼo mi jech, ximuyubaj-o ti chitun ta stojolal li Jeovae.

Kʼalal likʼote oy van chanibuk jabil ti ta jtsʼibabe jbakutik karta xchiʼuk Eva Hallquist, ti laj kojtikin kʼalal muʼyuk toʼox lokʼemun tal ta Estados Unidose. Laj kaʼi ti chnel yuʼun xchanun numero 21 li ta Chanob vun ta Galaad ta 19 yuʼun julio ta 1953, ta Mukʼta Tsobajel Internasional ti te ch-echʼ ta Estadio Yankee ta Nueva York. La jpas trato xchiʼuk li kapitan yuʼun varko sventa te chi-abtej ta svarko ti jaʼ ta jtoj-o jpasaje sventa xibat ta Estados Unidose.

Likʼot onoʼox ta Estados Unidos kʼalal echʼ xaʼox 22 kʼakʼal ta ba nabe, akʼo mi xtal xbat varko ta skoj ti xyukʼlajet li nabe, vaʼun laj kakʼ persa sventa jta Eva li ta Betel ta Brooklyn li ta smeʼ nail abtelale. Kʼalal limuykutik ta jolna ti bu xkilkutik batel li skotleb varkoetik ta Nueva York xchiʼuk ti lek xvinaj li vinajele laj kalbe ti akʼo xinupunkutike. Laje libatkutik ta Costa de Oro xchiʼuk Eva sventa chbat jcholkutik mantal.

LI KʼUSITIK JBAINOJ TA KUTSʼ KALALE

Kʼalal oy xaʼox jayibuk jabil te oyun xchiʼuk Eva ta Africae, kʼot jlik skarta jmeʼ ti te chal ti yantik xkʼunib ta kanser li jtote. Kʼalal laj xaʼox kichʼkutik albel ti xuʼ xkiktakutik kʼuk sjalil li kabtelkutik ta cholmantal tee, lisutkutik batel ta Estados Unidos xchiʼuk li Evae. Anil noʼox tsatsub xchamel li jtote, jaʼ yuʼun cham noʼox.

Kʼalal chanib xaʼox van jabil jsutelkutik ta Ghanae, laj kaʼikutik ti tsots ip li jmeʼe. Oy junantik kamigotakutike laj yalbunkutik ti akʼo xbat jchabikutik li jmeʼe. Taje jaʼ li kʼusi mas toj tsots kʼot ta nopel kuʼunkutike. Lisutkutik batel ta Estados Unidos kʼalal voʼlajuneb xaʼox jabil litun ta misioneroale, ti oy buluchib jabil ti jmoj litun xchiʼuk li Evae.

Kʼalal echʼ jayibuk jabile ta jelulan jbakutik xchiʼuk Eva ta skʼelel li jmeʼe xchiʼuk ta jkoltakutik sventa xbat ta tsobajel kʼalal xuʼ yuʼune. Li jmeʼe cham ta 17 yuʼun enero ta 1976, kʼalal yichʼoj xaʼox 86 sjabilale. Pe oy to kʼusi mas toj tsots kʼot ta jtojolalkutik kʼalal echʼem xaʼox baluneb jabile. La stabeik kanser li Evae. Laj kakʼbekutik yipal sventa stsal yuʼun li xchamele, pe muʼyuk kuch yuʼun, vaʼun cham ta 4 yuʼun junio ta 1985, kʼalal yichʼoj xaʼox 70 sjabilale.

EP TO KʼUSITIK JEL TA JKUXLEJAL TI JUN KOʼONTON YUʼUNE

Li ta 1988, litakat ta ikʼel kʼalal laj yichʼ akʼel ta stojolal Jeova ti laj yichʼ mukʼibtasel li Betel ta Ghanae. ¡Solel mu xchʼay-o ta jol maʼ taje! Kʼalal likʼot ta Ghana ti jaʼ toʼox nelem kuʼun li chanob vun ta Galaad xchiʼuk ti oy xa van ta 40 jabile, te noʼox van chib oxibuk sien oy li stestigotak Jeova tee. Li ta 1988, oy xaʼox mas ta 34,000 stestigotak Jeova xchiʼuk li avie jutuk xa mu 114,000.

Kʼalal echʼem xaʼox chibuk jabil ti li-ay ta Ghanae, linupun xchiʼuk Betty Miller ta 6 yuʼun agosto ta 1990, ti jaʼ toʼox toj lek yamiga sbaik xchiʼuk li Evae. Jmoj oy ta koʼontonkutik ti chitunkutik ta stojolal Jeova ta sjunul jkuxlejalkutike. Oy xa tajek ta koʼontonkutik ta jchaʼkʼelkutik ti chchaʼkuxiik tal ta paraiso liʼ ta Balumil li jmukʼtot jyayakutike, jtot jmeʼkutik xchiʼuk li Evae (Hechos 24:15).

Chlokʼ yaʼlel jsat kʼalal ta jnop ti jaʼ jun mukʼta matanal ti mas xa ta 70 jabil tunemun ta stojolal Jeovae. Nopolik noʼox ta jtojbe ta vokol ti sbeiltasojun sventa xitun ta sjunul jkuxlejal ta stojolale. Akʼo mi oy xa mas ta 90 jabilal, li Jeova ti jaʼ li bankilal arkitekto ta sjunul vinajelbalumile, yakʼojbun kipal xchiʼuk tstsatsubtasun sventa xitun-o ta stojolal ta sjunul jkuxlejal.