¿Mi oy van kʼusi chopol li kʼusitik nopem xaʼiik spasel ta skʼinal Svokʼel Ninyoe?

Li skʼinal Svokʼel Ninyoe (Navidad) ep buchʼutik tsnopik ti jaʼ jun kʼin ti nopem xaʼiik spasel li yajtsʼaklomtak Kristo ta sventa li svokʼel Jesuse. Pe ep buchʼutik tsjakʼbe sbaik kʼuxi te snitoj sba skʼoplal xchiʼuk Jesukristo li junantik kʼusitik nopem xaʼiik spasel li ta kʼin taje.

Li baʼyele jaʼ li kʼusi jecheʼ chʼunbil ta sventa li Santa Claus. Ti kʼu yelan ojtikinbil avi li krixchano taje jaʼ ti stseʼet noʼoxe, tsoj skʼuʼ spokʼ, sak yisim xchiʼuk tsojik xokontak sat, li bu mas laj yichʼ ojtikinele jaʼo kʼalal laj yichʼ pukbel skʼoplal ta jtos presko ta 1931. Li ta sjabilal 1950, li ta Brasile ta xaʼox sabeik xkʼexol li Santa Claus ta stojolal jun vinik ti tey noʼox likeme, Vovô Índio sbi (Mukʼtotil Indio). ¿Mi pas onoʼox yuʼunik? Jech kʼuchaʼal chal li maestro Carlos Fantinati, li Santa Clause mu jaʼuk noʼox la stsal li mukʼtotil Indioe, yuʼun «la stsal [xtok] li neneʼ Jesuse, jaʼ xa mas laj yichʼ ojtikinel li Santa Claus li ta skʼinal Svokʼel Ninyo ta 25 yuʼun disiembre». Pe li Santa Clause maʼuk noʼox li kʼusi labal sba chʼunbil ta sventa li skʼinal Svokʼel Ninyoe. Sventa jnaʼtik kʼusitik to yane, kalbetik skʼoplal kʼalal kuxiik li baʼyel yajtsʼaklom Kristoe.

Li Encyclopedia Britannica xi chale: «Li baʼyel xchibal siglo kʼalal lik tal li yajtsʼaklomtak Kristoe, li stukike muʼyuk tspasbeik skumpleanyo li buchʼutik chlajik ta milele, taje tey skʼoplal ek li Jesuse». ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun snaʼojik ti likem tal ta stojolal krixchanoetik ti maʼukik jchʼunolajeletike, jech oxal mi jsetʼuk tspasik li kumpleanyoe. Jech xtok, li Vivliae muʼyuk chal kʼusi mero kʼakʼalil vokʼ li Jesuse.

Akʼo mi muʼyuk tspasik kumpleanyo li yajtsʼaklom Kristoe, li Relijion Katolikae la slikes spasel skʼinal Svokʼel Ninyo li ta xchanibal sigloe. Li Relijion taje tskʼan ti masuk ichʼbiluk ta mukʼe, sventa jech xkʼot ta pasele la stunes li kʼusitik mas nopem xaʼiik spasel li relijionetik ta Romae xchiʼuk li kʼinetik tspasik ta invierno kʼalaluk mas nat li akʼobale (solsticio). Skotol jabil, ti chlik ta 17 yuʼun disiembre kalal to ta 1 yuʼun enero, «jutuk mu skotoluk li jromaetike batem ta yoʼontonik veʼel, chtajinik ta takʼin, xvochlajetik noʼox tspasik kʼin xchiʼuk tspasik yan kʼinetik sventa chichʼik ta mukʼ sdiosik», taje jaʼ jech chal li jtsʼibajom ants P. Restad li ta slivro Christmas in America (Li skʼinal Svokʼel Ninyo ta América). Li ta 25 yuʼun disiembree nopem xaʼiik spasbel skʼinal li svokʼel Kʼakʼal ti mu xlaj ta tsalele. Pe tey jel talel kʼalal laj yichʼ likesel li skʼinal Svokʼel Ninyo li vaʼ kʼakʼal taje, yuʼun epal jromaetik jaʼ xa lik spasbeik li skʼinal svokʼel Jesukristoe, maʼuk xa li skʼinal svokʼel Kʼakʼale. Li ta slivro li Gerry Bowler ti Santa Claus, a Biography sbie (Sloʼil xkuxlejal Santa Claus), xi chale: «Li jromaetike jech-o la skʼupinik spasel li kʼusitik nopem xaʼiik tspasik li ta kʼinetik ta inviernoe». Ta melel, yileluke «achʼ kʼinetik tspasik, pe jaʼ jech tspasik kʼuchaʼal li svoʼneal kostumbreike».

Li kʼusi chopol ta sventa li kʼin taje jaʼ ti likem tal ta stojolal li buchʼutik maʼuk yajtsʼaklomtak Kristoe. Li Stephen Nissenbaum xi chal li ta slivro The Battle for Christmas (Li paskʼop sventa skʼinal Svokʼel Ninyoe): «Ta stojolal xa yajtsʼaklomtak Kristo likem yileluk li skʼinal Svokʼel Ninyoe». Jaʼ yuʼun muʼyuk lek chil Dios xchiʼuk Jesukristo. ¿Mi mu toj tsotsuk skʼoplal taje? Xi chal li Vivliae: «Mu me xapasik ta jun xchiʼuk li buchʼutik maʼuk jchʼunolajeletike. Yuʼun ¿kʼusi xkoʼolaj-o xchiʼuk tukʼilal li choplejale? ¿O kʼusi xkoʼolaj-o li sakil osil xchiʼuk li ikʼal osile?» (2 Korintios 6:14). Li skʼinal Svokʼel Ninyoe chopol tajek, yuʼun jech kʼuchaʼal li jtekʼ teʼ ti xotxote, «mu xa stacʼ tuqʼuibtasel» (Eclesiastés 1:15).