Laj yichʼ tukʼibtasel lek li Traducción del Nuevo Mundo ta inglés ti lokʼ ta 2013

OY XA onoʼox jayibuk velta yichʼoj tukʼibtasel li Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras ta inglese, pe ti bu mas ep laj yichʼ tukʼibtasele jaʼ li lokʼ ta 2013. Junantik ti kʼusi jele jaʼ ti mas xa jutuk kʼopetik yichʼoje, jel jpʼelchaʼpʼel kʼopetik ti tsots skʼoplale, oy jayibuk kapitulo ti ta nichimal kʼop xa laj yichʼ tsʼibaele xchiʼuk laj yichʼ akʼel tsʼibetik ta yok vun li ta Vivlia ti lek noʼox sba smukʼule. Akʼo mi mu xlaj kalbetik skʼoplal skotol ti kʼusitik jele, ta jkʼeltik junchibuk ti mas tsotsik skʼoplale.a

¿Kʼusitik jlom kʼopetik laj yichʼ jelel ti tsots skʼoplale? Jech kʼuchaʼal laj kaltik li ta xchanobil echʼe, laj yichʼ jelubtasel ta inglés li jpʼel evreo kʼop ti scheʼóhl xie xchiʼuk li griego kʼop ti háides xie. Jech xtok, mu ta jechuk xa noʼox laj yichʼ jelubtasel li kʼopetik néfesch xchiʼuk li psykjé ti soul xi ta inglese. Li avi une jaʼ xa la stsakik ta venta ti kʼusi yakal chalbe skʼoplal teksto kʼalal la sjelubtasike. Pe maʼuk noʼox maʼ taje.

Laj yichʼ jelel jaypʼel kʼopetik ta inglés sventa jechuk tajek xichʼ jelubtasel kʼuchaʼal chal li orijinal tsʼibetike. Jkʼeltik junchibuk skʼelobil, sventa mu jeleluk xbat smelolal kʼalal chichʼ alel ti kʼu yelan laj yichʼ milel li Jesuse, laj yichʼ jelel li jpʼel kʼop ti impale («tsjomik ta jtel teʼ») xie, jaʼ xa laj yichʼ tunesel li jpʼel kʼop executed on a stake («tsmilik ta jtel teʼ») xie, o nailed to the stake («tsbajik ta jtel teʼ») ti xie (Mateo 20:19; 27:31). Li jpʼel kʼop ta ingles ti loose conduct («sokem ta jyalel stalelal») xie, xi xa laj yichʼ jelubtasele: «Talelal toj kʼexlal sba». Li jpʼel kʼop ti long-suffering («sjalil vokolil») xie, ti chakʼ toʼox ta aʼiel ti oy buchʼu jal chil svokole, xi xa laj yichʼ jelubtasele: «Xmalaj» o «stsʼik». Li «chʼayob oʼontonal ti muʼyuk xa noʼox spajeb» xie, xi xa laj yichʼ jelubtasele: «Kʼinetik ti solel muʼyuk xa smelolale» (Galatas 5:19-22). Jech xtok, li jpʼel kʼop «slekil oʼontonal» xie, ti jmoj toʼox chichʼ tsʼibael xchiʼuk li jpʼel kʼop «tukʼilal» xie, «tukʼil kʼanelal» xa noʼox chichʼ jelubtasel (Salmo 36:5; 89:1).

Jlom kʼopetike batsʼi koʼol toʼox tajek yichʼoj iktael, pe li avie jelel xa laj yichʼ jelubtasel, jaʼ xa laj yichʼ tsakel ta venta ti kʼusi yakal chalbe skʼoplal li jujun tekstoetike. Jech kʼuchaʼal li jpʼel kʼop ta evreo ti ‘ohlám xie, ep ta tos kʼusi skʼan xal, june «sbatel osil» jech kʼuchaʼal laj yichʼ jelubtasel ta Salmo 90:2. Yan li ta Miqueas 5:2, xitik laj yichʼ jelubtasel li jpʼel kʼop taje: «Voʼne». ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun chakʼ ta aʼiel ti oy noʼox spajeb ti kʼu sjalil chichʼ albel skʼoplale.

Kʼalal muʼyuk toʼox tukʼibtasbil li Traducción del Nuevo Mundo ta inglés ti lokʼ ta 2013, laj toʼox yichʼ tunesel li jpʼel kʼop seed («sbekʼ tsʼiʼlel») xie, sventa chalbe skʼoplal li sbekʼtak tsʼunobile o li snitilulal jun krixchanoe. Pe li ta inglés avie muʼyuk xa tstunesik li jpʼel kʼop seed sventa chalbeik skʼoplal li snitilulal jun krixchanoe. Jaʼ yuʼun li ta Génesis 3:15, 22:17, 18 xchiʼuk li ta Apokalipsis 12:17 jaʼ xa chichʼ tunesel li jpʼel kʼop offspring ti jaʼ chalbe skʼoplal nitilulal eke. Sventa sjelubtasik li yan kʼopetik ta evreo xchiʼuk ta griego xtoke jaʼ xa la stsakik ta venta ti kʼusi yakal chalbe skʼoplal li tekstoetike (Génesis 1:11; Salmo 22:30; Isaías 57:3).

¿Kʼu yuʼun laj yichʼ tukʼibtasel jlom tekstoetik ta inglés ti ta jujupʼel jelubtasbile? Sventa lekuk tajek xichʼ jelubtasel junuk Vivliae, li apendise A1 ta Vivlia ti lokʼ ta 2013, chalbe skʼoplal ti ta «jujupʼeltik skʼan jelubtasel li jeltos kʼopetike, jaʼ to muʼyuk jech chichʼ spasel mi yan-o xa kʼusi chakʼ ta aʼiele o mi mu xa xkaʼibetik smelolale». Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal searches the hearts («saʼel ta oʼontonal») xi ta Apokalipsis 2:23, xaʼibeik to smelolal li ta yan kʼopetike. Pe kʼalal searches the kidneys («saʼel ta rinyon») xie, mu xa xaʼibeik smelolal, jaʼ yuʼun, li ta achʼ Vivliae muʼyuk xa chichʼ tunesel li «rinyon» xie. Xi xa kome: «Kʼusi oy ta yutil snopbenik». Kʼalal the kidney fat of wheat («sjupʼemal srinyonal trigo») xi ta Deuteronomio 32:14, xi laj yichʼ jelubtasale: «Ti bu toj lekik sat li trigoe». Ta skoj ti toj tsots ta aʼiel xtok li I am uncircumcised in lips («oy xpix li yanal kee») xie, xi xa laj yichʼ jelubtasele: «Mu xlokʼ xikʼopoj» (Éxodo 6:12).

¿Kʼu yuʼun «j-israeletik» xa laj yichʼ alel kʼalal «xnichʼnab Israel» xi toʼoxe? Li ta evreoe jpʼel noʼox kʼop tstunes kʼalal chalbe skʼoplal alab nichʼnabiletike. Yan li ta inglese chichʼ tunesel chaʼpʼel kʼop, jpʼel sventa viniketik xchiʼuk jpʼel sventa antsetik. Li ta Traducción del Nuevo Mundo ta inglese, jaʼ toʼox tstunesik jpʼel kʼop ti jaʼ noʼox sventa viniketike. Pe kʼalal chichʼ kʼelel lek li kʼusi chal li evreo kʼope chakʼ ta ilel ti te smakojbe skʼoplal ek li antsetik o tsebetike. Jaʼ yuʼun li ta achʼ Vivlia ta inglese jaʼ xa laj yichʼ tunesel jpʼel kʼop ti smakojbe skʼoplal antsetik xchiʼuk viniketike (Éxodo 1:7; 35:29; 2 Reyes 8:12). Jaʼ jech laj yichʼ sabel lek smelolal kʼuxi ta jelubtasel ta inglés jlom kʼopetik ta evreo xtok sventa masuk lek jamal xchiʼuk ti kʼunuk ta aʼiele.

¿Kʼu yuʼun mas xa ep kapituloetik ti ta nichimal kʼop laj yichʼ jelubtasele? Yuʼun jaʼ jech ep kapituloetik laj yichʼ tsʼibael li ta orijinale. Li ta jeltos kʼopetik avie, jaʼ mas tsots skʼoplal chaʼiik ti jmojuk yechʼomal stsuts jujuchol li nichimal kʼopetike, pe li ta evreoe jaʼ mas tsots skʼoplal ti xvinaj jaytosuk kʼopetik ti chakʼ ta ilel ti koʼoltik li kʼusi chichʼ alele o ti jelel skʼoplale. Jech xtok, jaʼ tsots skʼoplal ti kʼu yelan chichʼ cholel batel li kʼusi tskʼan chakʼik ta aʼiele, maʼuk ti jmoj xa yechʼomal stsuts jujuchol li nichimal kʼope.

Ti kʼu yelan laj yichʼ tsʼibael li slivroal Job xchiʼuk Salmose jaʼ sventa xichʼ kʼejintael xchiʼuk ti xkom ta joltik ta anil ti kʼu yelan tsʼibabile. Jaʼ yuʼun, jech xa onoʼox laj yichʼ jelubtasel ta slikebal li ta Traducción del Nuevo Mundo[e]. Ti vaʼ yelane, jamal chakʼ ta ilel ti butik jaʼ nichimal kʼope xchiʼuk chkoltavan sventa xvul ta joltik. Li ta Vivlia ti lokʼ ta 2013, jaʼ jech laj yichʼ pasel xtok li ta slivroal Proverbios, El Cantar de los Cantares xchiʼuk ta jayibuk kapituloetik ti jaʼ la stsʼibaik li j-alkʼopetike. Taj une, jaʼ chkoltavan yoʼ xkakʼtik venta kʼu yelan li orijinal kʼopetike, ti xvinaj jaytosuk kʼopetik ti chakʼ ta ilel ti koʼoltik li kʼusi chichʼ alele o ti jelel skʼoplale. Jun skʼelobile jaʼ li ta Isaías 24:2. Li ta teksto taje oy kʼusi jelel chalbe skʼoplal ta jujuchol sventa mas to oy yipal chakʼ ta aʼiel ti muʼyuk buchʼu xuʼ xkol kʼalal mi chapanvan li Diose. Vaʼun kʼalal ta jkʼeltik ti ta nichimal kʼop tsʼibabil li teksto taje, jaʼ chkoltavan sventa xkakʼtik venta ti maʼuk noʼox ta xchaʼal li jtsʼibajome, yuʼun yakal chkʼopoj ta nichimal kʼop sventa oyuk mas yipal li skʼop Diose.

Mu jamaluk xvinaj ta ora ti butik laj yichʼ cholel lek kʼuchaʼal jun nichimal kʼop ti jmoj yechʼomal tstsuts jujuchol li tsʼibe xchiʼuk ti butik muʼyuke. Jaʼ yuʼun mu skotoluk Vivliaetik ti parejo xa tsjelubtas li tekstoetike. Skʼan ep kʼusitik stsakik ta venta li buchʼutik tsjelubtasik kʼope. Ta melel, oy onoʼox tekstoetik ta Vivlia ti muʼyuk bu lek xa xcholet tsʼibabil kʼuchaʼal nichimal kʼope, jaʼ yuʼun sventa jmojuk yipal xbat ta jelubtasel li tekstoetike, chichʼ tunesel nichimal kʼopetik, skʼelobiltak, tstunes kʼopetik ti yan-o kʼusi chakʼ ta aʼiele o tstunes jaytosuk kʼopetik ti chakʼ ta ilel ti koʼoltik li kʼusi chichʼ alele.

Li ta achʼ Vivlia Traducción del Nuevo Mundo ta inglese oy kʼusitik yichʼoj tal ta slikeb jujun livro ti jaʼ chal li kʼusitik mas tsots skʼoplal ta jujun kapituloe. Toj jtunel maʼ taje, yuʼun li ta slivroal El Cantar de los Cantares jamal xvinaj buchʼu ti yakal chkʼopoje xchiʼuk ti kʼusi ora ch-och ta loʼile.

¿Kʼuxi koltavan li voʼneal tsʼibetik sventa xichʼ tukʼibtasel lek li Vivlia ti lokʼ ta 2013? Sventa xichʼ jelubtasel li baʼyel Traducción del Nuevo Mundo[e] jaʼ laj yichʼ tsakel ta venta li kʼusitik la stsʼibaik ta evreo li jmasoretaetike xchiʼuk li kʼusitik la stsʼibaik ta griego kʼop li Westcott xchiʼuk Horte. Pe ta skoj ti muʼyuk pajemik-o ta xchanbel lek skʼoplal li voʼneal tsʼibetik ta sventa Vivliae, mas xa xaʼibeik smelolal jlom tekstoetik. Jech xtok, laj yichʼ chanbel skʼoplal yan voʼneal tsʼibetik ta griego xchiʼuk xtuchʼuliltak Balbal Vunetik ta Nab Muerto ti muʼyuk toʼox akʼbil ta ojtikinele, pe li avie oy xa ta Internet. Kʼalal jech une, mas xa kʼun ta chanbel lek skʼoplal kʼu yelan jelel li voʼneal tsʼibetike, vaʼun mas kʼun ta nopel bu junukal chichʼ tunesel sventa xichʼ jelubtasel. Jaʼ yuʼun li Komite sventa Traducción del Nuevo Mundo la xchanbeik lek skʼoplal jayibuk versikuloetik, vaʼun oy butik laj yichʼ jelel.

Jech kʼuchaʼal ta 2 Samuel 13:21, xi chal li ta Septuaginta ta griego kʼope: «Mu skʼan xakʼbe yatel yoʼonton li sba xnichʼone, ti jaʼ li Amnone, yuʼun skʼanoj». Taje muʼyuk toʼox te li ta Traducción del Nuevo Mundo[e], yuʼun muʼyuk te laj yichʼ tael li ta tsʼibetik yuʼun jmasoretaetike. Pe te laj yichʼ tael li ta Balbal Vunetik ta Nab Muertoe, jaʼ yuʼun te xa laj yichʼ akʼel li ta Vivlia ti lokʼ ta 2013. Jaʼ jech laj yichʼ tael ta ilel xtok ta sventa li sbi Diose, jaʼ yuʼun voʼob to velta och li ta Baʼyel yuʼun Samuele. Jech xtok, jelel xa kʼu yelan laj yichʼ cholel ta tsʼibael li kʼusi chal Mateo 21:29 kʼalal ta 31 ta skoj ti laj yichʼ chanbel lek skʼoplal li griegoe. Jaʼ yuʼun chaʼa, ti butik laj yichʼ jelele oy lek sprevailtak ti tsotsik skʼoplale, mu jaʼuk noʼox laj yichʼ tsakel ta venta jtos tsʼib ta griego kʼop.

Taje jaʼ noʼox junchib svinajeb ti butik laj yichʼ jelel li ta Traducción del Nuevo Mundo ta inglés sventa masuk kʼun ta kʼelel xchiʼuk ta aʼibel smelolale. Ta melel, ¡jaʼ jun kʼupil sba matanal yakʼoj li Dios ti toj lek snaʼ xchiʼinutik ta loʼile!