Tskʼoponutik li Jeovae

1-3. 1) ¿Kʼu yuʼun mu xkoʼolaj li jkʼopojeltik xchiʼuk ti kʼu yelan tskʼoponutik li Jeovae? 2) ¿Kʼusi ta jchantik li ta xchanobil liʼe?

¿KʼU YUʼUN la spas anjeletik xchiʼuk krixchanoetik li Jeovae? Yuʼun tskʼan ti akʼo skʼupin xkuxlejalik eke (Salmo 36:9; 1 Timoteo 1:11). Li baʼyel kuxlejal la spase jaʼ li Jesuse, ti «Kʼop» xi chalbe sbi li jtakbol Juane (Juan 1:1; Apokalipsis 3:14). Li Jeovae chalbe Jesus skotol li kʼusitik tsnope xchiʼuk ti kʼu yelan chaʼi sbae (Juan 1:14, 17; Kolosenses 1:15). Li Pabloe laj yal ti tskʼopon sbaik ek li anjeletike xchiʼuk ti oy la skʼop stukike. Pe li skʼopike mi jaʼuk xkoʼolaj kʼuchaʼal li skʼop krixchanoetike (1 Korintios 13:1).

² Li Jeovae xojtikin lek li anjeletik spasojan ti ta smiyonal noʼox oye xchiʼuk xojtikin lek li krixchanoetik xtoke. Akʼo mi ta smiyonal noʼox buchʼutik tspasik orasion, chaʼi li Jeovae. Pe maʼuk noʼox taje, yuʼun mu ventauk kʼusi kʼopal ta jkʼopontik, chaʼibutik. Kʼalal yakal chchikinta j-orasiontike, tsbeiltas xchiʼuk tskʼopon xtok li anjeletike. Spas yuʼun skotol taje, yuʼun ti kʼu yelan tsnop xchiʼuk tskʼoponutike mu xkoʼolaj kʼuchaʼal ta jnoptik xchiʼuk ti kʼu yelan chijkʼopoje (kʼelo Isaías 55:8, 9). Yoʼ xkaʼitik li kʼusi chalbutike, kʼun ta aʼibel smelolal ti kʼu yelan tskʼoponutike.

³ Li ta xchanobil liʼe ta jchantik ti jamal tajek xkaʼitik ti kʼu yelan tskʼoponutik li Jeovae. Jech xtok, ta jchantik ti tsjelilan kʼu yelan tskʼoponutik ta skoj ti chjel batel li kuxlejale.

KʼU YELAN TSKʼOPONUTIK LI JEOVAE

4. 1) ¿Kʼusi kʼopal la stunes Jeova sventa skʼopon li Moises, Samuel xchiʼuk Davide? 2) ¿Kʼusi chalbe skʼoplal li Vivliae?

⁴ Yaʼeluke ta voʼneal evreo kʼop la skʼopon Adan li Jeovae. Ta mas tsʼakale jaʼ jech la skʼopon xtok li Moises, Samuel xchiʼuk David sventa chakʼbe snaʼ li kʼusi tsnope. Vaʼun jaʼ xa la stsʼiba ta skʼop stukik xchiʼuk la xcholik ta tsʼibael ti kʼu yelan lek chilike. Jech xtok, la stsʼibaik li kʼusi jujupʼel albatik yuʼun Jeovae xchiʼuk li kʼusitik kʼot ta pasel ta steklumale. Li Vivliae chalbe skʼoplal xchʼunel yoʼonton li yajtuneltak Diose xchiʼuk li kʼanelal yuʼunike. Maʼuk noʼox taje, yuʼun chalbe skʼoplal xtok li spaltailike xchiʼuk li smulike. Taje laj yichʼ tsʼibael sventa jtabetik sbalil ta jkuxlejaltik (Romanos 15:4).

5. ¿Kʼu yuʼun maʼuk noʼox la stunes evreo kʼop sventa tskʼopon krixchanoetik li Jeovae?

⁵ Pe li Jeovae maʼuk noʼox la stunes evreo kʼop sventa skʼopon li krixchanoetike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun chjelilan batel li kuxlejale. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal koltaatik lokʼel li j-israeletik ta Babiloniae, ep buchʼutik chkʼopojik ta arameo kʼop. Jaʼ van yuʼun ti ta arameo kʼop la stsʼibaik jlom li kʼusi akʼbat snaʼik yuʼun Dios li Daniel, Jeremias xchiʼuk Esdrase.a

6. ¿Kʼu yuʼun laj yichʼ jelubtasel ta griego kʼop li Tsʼibetik ta Evreoe?

⁶ Ta mas tsʼakale, li ajvalil ta Grecia ti Alejandro Magno sbie, laj yuʼunin epal lumetik. Vaʼun li buchʼutik te nakalik li ta lumetik taje, lik kʼopojikuk ta jtos griego ti xaʼi skotol krixchanoetike. Ep judaetike jaʼ jech lik kʼopojikuk ek, jaʼ yuʼun li Tsʼibetik ta Evreoe laj yichʼ jelubtasel ta griego kʼop, Septuaginta la sbiin. Taje tsots tajek skʼoplal yuʼun jaʼ li baʼyel Vivlia laj yichʼ jelubtasele. Li buchʼutik lek xchanojbeik skʼoplale chalik ti 72 jelubtasej kʼopetik la skolta sbaike.b Jlome ta jujupʼel tajek la sjelubtasik. Akʼo mi jelel, li judaetik ti chkʼopojik ta griego xchiʼuk li yajtsʼaklomtak Kristoe jaʼ Skʼop Dios chilik li Vivlia taje.

7. ¿Kʼusi kʼopal kʼopoj xchiʼuk yajchankʼoptak li Jesuse?

⁷ Kʼalal ay ta balumil li Jesuse yikʼaluk ta evreo kʼopoj (Juan 19:20; 20:16; Echos 26:14). Yikʼaluk kʼopoj jaypʼeluk ta arameo xtok ti lek ojtikinbile. Jech xtok, xojtikin lek li voʼneal tsʼibetik ta evreo kʼop ti la stsʼibaik li Moises xchiʼuk li j-alkʼopetike, yuʼun li judaetike jujun xemana tskʼelik ti bu tstsob sbaike (Lukas 4:17-19; 24:44, 45; Echos 15:21). Li vaʼ kʼakʼal xtoke chkʼopojik ta griego xchiʼuk ta latín li krixchanoetike, pe li Vivliae muʼyuk chal mi oy jech kʼopoj li Jesuse.

8, 9. 1) ¿Kʼu yuʼun ta griego la stsʼibaik jlom livroetik ta Vivlia li junantik jtsʼibajometike? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik ta sventa Jeova taje?

⁸ Li baʼyel yajchankʼoptak Jesuse ta evreo kʼopojik. Pe kʼalal chamem xaʼox li Jesuse, ep buchʼutik ochik ta yajchankʼoptak ti jelel skʼopike (kʼelo Echos 6:1). Mu ta sjaliluke mas xa ep buchʼutik chkʼopojik ta griego, jaʼ jutuk xa li buchʼutik chkʼopojik ta evreoe. Jaʼ yuʼun li Mateo, Markos, Lukas xchiʼuk Juane ta griego xa la stsʼibaik li svunike.c Jaʼ jech la stsʼiba skartatak ek li Pablo xchiʼuk li yantike.

⁹ Kʼalal oy kʼusi tskʼan chalik li kʼusi chal Tsʼibetik ta Evreo kʼop li buchʼutik la stsʼibaik li Tsʼibetik ta Griegoe te la slokʼesik ta Septuaginta, yuʼun jelubtasbil xaʼox ta griego. Akʼo mi jelel jutuk ti kʼu toʼox yelan tsʼibabil li ta Tsʼibetik ta Evreo Kʼope, la xchʼunik ti jaʼ li Skʼop Dios laj yakʼ ta naʼele. Li buchʼutik la sjelubtasik taje jaʼ jmulavil krixchanoetik, pe jtunel-o kuʼuntik li kʼusitik la spasike. ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti mu ventauk kʼusi skʼopik o stsʼunbalik li krixchanoetike, koʼol chil li Jeovae (kʼelo Echos 10:34).

10. ¿Kʼusi tspas Jeova sventa tskʼoponutik?

¹⁰ Laj xa jchantik ti tsjelilan kʼu yelan tskʼoponutik Jeova ta skoj ti chjel batel li kuxlejale. Muʼyuk tsujutik sventa jchantik jtosuk kʼop sventa xkojtikintik o sventa xkaʼibetik smelolal li kʼusitik snopoj tspase (kʼelo Zacarías 8:23; Apokalipsis 7:9, 10). Jech xtok, laj xa jchantik ti laj yakʼ akʼo xcholik ta tsʼibael ti kʼu yelan lek chil stukik jlom jtsʼibajometik li kʼusitik laj yakʼ ta naʼel li Jeovae.

MUʼYUK XCHʼAY TA BE LI SKʼOP DIOSE

11. ¿Kʼu yuʼun maʼuk chmakvan sventa tskʼoponutik Jeova ti jeltos tajek li jkʼoptike?

¹¹ Jeltos tajek li jkʼoptike. Pe taje maʼuk chmakvan sventa tskʼoponutik li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik? Yuʼun laj yakʼ ti akʼo xichʼ jelubtasel ta jeltos kʼopetik li Skʼope. Li ta Vivliae jpʼelantik noʼox kʼop ta jtatik ti laj yal ta skʼop stuk li Jesuse (Mateo 27:46; Markos 5:41; 7:34; 14:36). Akʼo mi jech, li Jeovae laj yakʼ akʼo xichʼ jelubtasel ta griego xchiʼuk ta yan kʼopetik li kʼusitik laj yal Jesuse. Jech xtok, muʼyuk xchʼay ta be li Skʼop Diose, yuʼun laj yakʼ ti akʼo slokʼtaik ep ta velta jlom judaetik xchiʼuk yajtsʼaklomtak Kristo li kʼusitik tsʼibabile. Vaʼun li kʼusitik la slokʼtaike laj yichʼ jelubtasel ta yan jeltos kʼopetik xtok. Te van ta sjabilaltik 400 ta jkʼakʼaliltike, jun vinik ti chchanbe skʼoplal Vivliae laj yal ti jelubtasbil xaʼox ta skʼop jyanlum krixchanoetik li kʼusitik laj yal Jesuse, jech kʼuchaʼal Siria, Ejipto, India, Persia xchiʼuk Etiopía.

12. ¿Kʼusitik kontrainel snuptanoj li Vivliae?

¹² Ti kʼu xa sjalil echʼem talel li kuxlejale, ep tajek yichʼoj kontrainel li Vivliae xchiʼuk li buchʼutik sjelubtasojik o spukojike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta sjabilaltik 300 ta jkʼakʼaliltike laj yal mantal jun ajvalil ta Roma ti akʼo xichʼ chʼaybel skʼoplal skotol li Vivliaetike. Kʼalal echʼ xaʼox 1,200 jabile, jun vinik ti William Tyndale sbie lik sjelubtas ta inglés li Vivliae. Xi laj yale: «Mi jech chakʼbun to jkuxlejal li Diose ta jkolta li buchʼutik ch-abtejik ta osiltik sventa xaʼibeik smelolal li Skʼop Diose, ti jaʼ tsalbil to chkom li jun palee». Ta skoj ti laj yichʼ kontrainel yuʼun jbabeetik ta relijion li Tyndale, jatav lokʼel ta Inglaterra sventa stsuts yuʼun li sjelubtasel Vivliae xchiʼuk ti xlik spas imprimire. Li jbabeetik ta relijione la xchikʼbeik ta yeloval sat epal krixchanoetik li skopiailtak Vivlia spasoj Tyndale, pe muʼyuk onoʼox bu xchʼay skʼoplal yuʼunik, yuʼun ep buchʼutik kʼot ta skʼobik. Ta tsʼakale la staik li Tyndale, vaʼun la xchukbeik snukʼ xchiʼuk la xchikʼik. Pe muʼyuk xchʼay-o skʼoplal li Vivlia la spase xchiʼuk jaʼ tun sventa xichʼ jelubtasel li Vivlia ta inglés ti King James Version sbie (kʼelo 2 Timoteo 2:9).

13. ¿Kʼusi yakʼojik venta li buchʼutik skʼelojbeik lek smelolal li voʼneal tsʼibetik ta Vivliae?

¹³ Melel onoʼox ti oy kʼusitik jelel xchiʼuk ti oy kʼusitik muʼyuk lek batem li ta skopiail voʼneal tsʼibetik ta Vivliae. Pe oy ep buchʼutik xchanojbeik lek skʼoplal li voʼneal tsʼibetike xchiʼuk li kʼusitik voʼne xa jelubtasbile. ¿Kʼusi yakʼojik venta un? Jaʼ ti jutuk noʼox tajek jelel li ta jayibuk versikuloetik ti muʼyuk chchʼaybe sbalil li Vivliae. Jaʼ yuʼun, li buchʼutik oy ta yoʼontonik xchanele xchʼunojik ti jaʼ Skʼop Dios ta melel li Vivliae (Isaías 40:8).

14. ¿Ta jaytos kʼopetik xuʼ jkʼeltik avi li Vivliae?

¹⁴ Akʼo mi laj yichʼ kontrainel li Vivliae, li avie xuʼ xa xichʼ kʼelel ta mas ta 2,800 jeltos kʼopetik. Stuk xa noʼox jech yepal yichʼoj jelubtasel ta yan kʼopetik. Manchuk mi ep buchʼutik muʼyuk xchʼunojik li Diose, li Vivliae jaʼ li livro ti mas yichʼoj pukel ta spʼejel Balumile. Melel onoʼox ti junantik Vivliaetike oy butik ti mu tukʼuk batem ta jelubtasel xchiʼuk ti mu kʼunuk ta kʼelele. Akʼo mi jech, te ta jta spatobil koʼontontik xchiʼuk te chalbutik kʼuxi xuʼ jtatik li kuxlejal sbatel osile.

SKʼAN ACHʼ VIVLIA

15. 1) ¿Kʼusi lik spas talel li «tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil» ta jkʼakʼaliltike? 2) ¿Kʼu yuʼun baʼyel ta jpastik ta inglés li jvuntike?

¹⁵ Li ta 1919 laj yichʼ biiltasel ta «tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil» jtsop jchanolajeletik ta Vivlia (Mateo 24:45). Li vaʼ jabile, li pʼijil mosoile jaʼ mas toʼox ta inglés tskʼopon li steklumal Diose. Pe avie, mas xa ta vukub sien kʼopetik tslokʼes li vunetike. Jech kʼuchaʼal ep laj yichʼ tunesel li griego kʼop ta voʼnee, avi eke li inglese ep chichʼ tunesel li ta chanob vunetik xchiʼuk ta pʼolmajebaletike. Jech xtok, jaʼ mas tstunesik ta spʼejel Balumil li inglese. Jaʼ yuʼun ta jpastik baʼyel ta inglés li jvuntike, ta tsʼakale ta jelubtastik ta yan kʼopetik.

16, 17. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan junuk achʼ Svivliaik li steklumal Diose? 2) ¿Kʼusi laj yichʼ pasel sventa xlokʼ li achʼ Vivliae? 3) ¿Kʼusi oy toʼox ta yoʼonton li ermano Knorre?

¹⁶ Li vunetik tspas li steklumal Diose ta Vivlia tslokʼes li kʼusitik chale. Leʼ xa mas ta 60 jabile, li Vivlia ta inglés ti King James Version sbie jaʼ li mas toʼox chichʼ tunesele. Pe leʼ xa ta sjabilal 1611 ti laj yichʼ jelubtasele, jech oxal oy kʼopetik ti voʼneik xae xchiʼuk ti tsots ta aʼibel smelolale. Jech xtok, li ta voʼneal tsʼibetike ta smilal noʼox ta velta chvinaj li sbi Diose, pe jaʼuk li ta Vivlia taje jayib noʼox velta chvinaj. Maʼuk noʼox, yuʼun oy butik ti muʼyuk lek batem ta jelubtasele xchiʼuk stikʼojik junantik versikuloetik ti muʼyuk jech chal li ta voʼneal tsʼibetike. Li yan Vivliaetik ta inglés xtoke jechtik tabil kʼuchaʼal taje.

¹⁷ Li steklumal Diose chtun yuʼunik achʼ Vivlia ti kʼun noʼox ta aʼiele xchiʼuk ti jechuk tajek chal kʼuchaʼal li orijinal tsʼibetike. Jaʼ yuʼun laj yichʼ vaʼanel jayibuk ermanoetik sventa xlik sjelubtasik, taje Komite sventa Traducción del Nuevo Mundo la sbiin. Vaʼun, li ta 1950 kʼalal ta 1960 la slokʼesik ta vakib volumen li Vivlia la sjelubtasike. Li baʼyel volumene lokʼ ta jun asamblea ta 2 yuʼun agosto ta 1950. Li vaʼ kʼakʼale, li ermano Knorre laj yal ti yajtuneltak Diose skʼan junuk Svivliaik ti lekuk tukʼ jelubtasbile, ti kʼunuk ta aʼibel smelolale xchiʼuk ti achʼ kʼopuk xa tstunese. Kʼalal jech taje, mas xa kʼun xuʼ xojtikinik li kʼusi melel chakʼ ta chanel li Skʼop Diose. Li Vivlia chichʼ jelubtasel taje skʼan kʼunuk ta kʼelel xchiʼuk ta aʼibel smelolal jech kʼuchaʼal kʼalal la stsʼibaik ta slikebal li yajchankʼoptak Jesuse. Li kʼusi oy ta yoʼonton li ermano Knorr kʼalal la slokʼesik li Vivlia taje jaʼ ti xojtikinik Dios ta smiyonal noʼox krixchanoetike.

18. ¿Kʼusi koltavanem sventa xichʼ jelubtasel ta jeltos kʼopetik li Vivliae?

¹⁸ Li kʼusi oy ta yoʼonton li ermano Knorre kʼot ta pasel ta 1963. Yuʼun li vaʼ jabile li Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsis[e] oy xaʼox ta alemán, español, francés, holandés, italiano xchiʼuk ta portugués kʼop. Li Jtsop Jbeiltasvaneje la slikes ta 1989 li ta smeʼ nail abtelal jun departamento sventa skoltael li buchʼutik tsjelubtasik Vivliae. Li ta 2005, laj yakʼ permiso sventa xichʼ jelubtasel Vivlia li ta kʼopetik ti tsjelubtasik xa onoʼox Li Jkʼel osil ta toyole. Ta skoj taje, li Vivlia Traducción del Nuevo Mundo sbie oy xa mas ta 130 jeltos kʼopetik ta sliklejal o jvokʼ noʼox.

19. 1) ¿Kʼusi kʼot ta pasel li ta sjabilal 2013? 2) ¿Kʼusi ta jchantik li ta yan xchanobile?

¹⁹ Mas xa ta 60 jabil ti laj yichʼ lokʼesel li Traducción del Nuevo Mundo ta inglese. Ti vaʼ sjalil jelavem tal une, jelem xa tajek li inglés kʼope. Jaʼ yuʼun persa laj yichʼ achʼubtasel li Vivlia taje. Li ta 5 xchiʼuk 6 yuʼun oktuvre ta 2013 echʼ li tsobajel numero 129 ti chichʼ onoʼox pasel jujun jabile. Mas ta jun miyon kuatrosientos mil krixchanoetik ti likemik ta 31 mukʼtik lumetike laj yaʼiik li mantale. Jlome te ayik ti bu echʼe, li yane ta Internet la skʼelik. Li ta tsobajel taje, jun li buchʼu chtun ta Jtsop Jbeiltasvaneje laj yakʼ ta ilel li Traducción del Nuevo Mundo ta inglés ti achʼubtasbil xae. Solel xmuyubajik tajek xchiʼuk ep buchʼutik okʼik kʼalal la xchʼamik li achʼ Vivliae. Li buchʼutik la sjelubtasik mantal li ta tsobajel taje jaʼ la stunesik li achʼ Vivliae, vaʼun skotol li buchʼutik te oyike laj yakʼik venta ti mas xa kʼun ta aʼibel smelolale. Li ta yan xchanobile ta jchanbetik mas skʼoplal li achʼ Vivliae xchiʼuk ti kʼuxi chichʼ jelubtasel ta yan kʼopetike.