¿MI ANAʼOJ XA?

Li ta voʼnee, ¿kʼu toʼox yelan tspasik li balbalvunetike xchiʼuk kʼu toʼox yelan ta stunesik?

Li ta Evanjelio yuʼun Lukase laj yal kʼalal la xjilchʼun balbalvun yuʼun Isaías li Jesuse, vaʼun la skʼel xchiʼuk la sbal sutel. Ta yan xtoke, li ta stsutseb Evanjelio la stsʼibae, laj yal Juan ti muʼyuk x-och skotol ta balbalvun li kʼusitik laj yakʼ ta ilel li Jesuse (Lukas 4:16-20; Juan 20:30; 21:25).

¿Kʼu yelan tspasik toʼox li balbalvune? Tspakʼik ta jujutuchʼ li nukule, li pergaminoe o li papiroe, jaʼ to ti kʼuxi xnatub batele. Mi laje, ta xichʼ balel ta jun balbal teʼ, ti bu tsʼibabile jaʼ ta sbalik ochel. Ta akʼol kʼalal ta olon ta xichʼ tsʼibael li jujuchole, jaʼ to ti kʼuxi xnoj li balbalvune. Mi toj nat li pergaminoe ta xakʼbeik jujun balbal teʼ ta jujujot xokontak, li buchʼu ta skʼel li balbalvune ta jun skʼob ta sjilchʼun batel, vaʼun ta sbal batel li ta jun skʼobe, jaʼ to ti mi la sta li teksto bu tskʼan tskʼele.

«Li jun balbalvune toj nat tajek [te van lajunebuk metro yichʼoj] ti x-och-o jlik livroe xchiʼuk mu toj mukʼuk yav li bu chichʼ kʼejel mi laj xaʼox yichʼ balele», xi laj yal jlik livro The Anchor Bible Dictionary sbie. Kʼalal laj yichʼ tsʼibael li Evanjelio yuʼun Lukase te van 9.5 metro snatil laj yichʼ tunesel li balbalvune. Bakʼintike, ta xichʼ tuchʼel li jot stiʼil ta akʼole xchiʼuk li ta olone, vaʼun ta xichʼ juxel ta jux ton xchiʼuk ta xichʼ bonel.

¿Buchʼutik jaʼik li «bankilal paleetik» chal ta Tsʼibetik ta Griego Kʼop ti chalbe skʼoplal Kristoe?

Ta slikebal onoʼox li paleal ta Israele, li mantale jaʼ ti jun noʼox bankilal pale skʼane, jaʼ to chikta yabtel mi chame (Números 35:25). Li baʼyel bankilal palee jaʼ li Aarone, laje jaʼ kʼot ta kʼexolil li sbankilal keremik li totiletike (Éxodo 29:9). Ep li snitilultak Aaron ti jaʼ viniketike tunik ta paleal, pe jutukik tajek ti buchʼutik tunik ta bankilal paleale.

Kʼalal jaʼo pasbilik ta mantal yuʼun jyanlum ajvalil li Israele, li ajvaliletik ti maʼukik judaetike, ta stikʼik xchiʼuk ta slokʼesik li paleetik kʼalal jech sta-o chilike. Akʼo mi jech, li achʼ bankilal paleetike te ta xichʼ tʼujel li ta junantik utsʼ alaliletik ti lek ojtikinbilike, jaʼ mas te ta stʼujik li ta snitilulal Aarone. Kʼalal ta xichʼ alel «bankilal paleetik» xie, jaʼ skʼan xal li buchʼutik lek ojtikinbilik li ta paleale. Li buchʼutik tunik li ta bankilal paleetike te van oyik ek li 24 joliletik ti svokʼoj sbaik ta paleale, ti buchʼutik lek ojtikinbilik ta yutsʼ yalal bankilal pale xchiʼuk li bankilal paleetik ti jaʼ onoʼox jech akʼbil yabtelike, jech kʼuchaʼal li Anase (1 Crónicas 24:1-19; Mateo 2:4; Markos 8:31; Echos 4:6).