¿Mi anaʼoj xa?

Li ta skʼakʼalil Vivliae, ¿mi melel onoʼox ti oy buchʼu tstsʼun chopol tsʼiʼlel ta yosil yan krixchanoe?

XI LAJ yal Jesus li ta Mateo 13:24 kʼalal ta 26: «Li Ajvalilal ta vinajele xuʼ xichʼ koʼoltasel kʼuchaʼal jun vinik ti la stsʼun lekil tsʼunobil ta yosile. Pe kʼalal yakal chvay li krixchanoetike te tal li yajkontrae, vaʼun la stsʼun chopol tsʼiʼlel ti bu tsʼunbil trigoe, laj une bat. Kʼalal lik javuk li kʼusi tsʼunbile xchiʼuk lik ayanuk tal li sate, lik vinajuk tal ek li chopol tsʼiʼlele». Junantik li buchʼutik xchanojbeik lek skʼoplale mu xchʼunik mi oy onoʼox jech kʼot ta pasel taje. Pe li vunetik yuʼun jromaetik ta skʼakʼalil Vivlia ti oy sbalil ta stojolal ajvalile chakʼ ta ilel ti melele.

Xi chal jlik diksionario sventa Vivliae: «Li ta smantal jromaetike mulil mi oy buchʼu bat stsʼun chopol tsʼiʼlel ta yosil yajkontra sventa spak sutel li kʼusi chopol pasbate». Mi oy jun mantal ti chal ti mulil mi jech chichʼ pasele, jaʼ skʼan xal ti yuʼun onoʼox jech chkʼot ta pasele. Li Alastair Kerr ti xchanojbe skʼoplal mantaletike, xi chal eke: «Li ta sjabilal 533 ta jkʼakʼaliltike, li ajvalil ta Roma Justinianoe la slokʼes jlik livro ti Digesto sbie». Li ta livro taje jaʼ te oy jutuk mu skotoluk li mantaletik yuʼun jromaetik ti jaʼ yaloj li abogadoetik ta sjabilal 100 kʼalal ta 250 ta jkʼakʼaliltike. Jech xtok, te chalbe skʼoplal jun abogado ti Ulpiano sbie, xi laj yale: «Oy buchʼu ay stsʼun chopol tsʼiʼlel ta yosil yan krixchano xchiʼuk laj yilbajin li lekil tsʼunobile. Pe oy sderecho tskʼanbe stojol stsʼunob li buchʼu ilbajinbat stsʼunobe».

Jech kʼuchaʼal chkiltike, oy onoʼox buchʼu tstsʼun chopol tsʼiʼlel ta yosil yan krixchano li ta Romae. Taje jamal chakʼ ta ilel ti yuʼun onoʼox jech kʼot ta pasel ta voʼne li kʼusi laj yal Jesuse.

¿Kʼusitik akʼbat spasik yuʼun Roma li j-abteletik ta Judea li ta baʼyel sigloe?

LI VAʼ kʼakʼale jaʼ tskʼelik jromaetik ti kʼusitik chkʼot ta pasel ta Judeae, svaʼanojik jun ajvalil ti yichʼoj ta venta jtsop soltaroe. ¿Kʼusi yabtel li ajvalil taje? Jaʼ ti tstsob li patan ti chichʼ akʼbel Romae xchiʼuk tskʼel ti oyuk lekilal xchiʼuk ti junuk yoʼonton li jnaklejetike. Jaʼ tskʼelik jromaetik xtok ti mu spasik li kʼusitik mu xakʼ ajvalile xchiʼuk ti xikʼik batel ta chapanel li buchʼutik tsaʼik kʼope. Pe li yan kʼusitik tsnuptanik judaetike jaʼ xa te tskʼel stukik li j-abteletik yuʼunike.

Jaʼ kʼot ta nail Mukʼta Chapanobbail yuʼun judaetik li Sanedrine, jaʼ chtojobtasvan xchiʼuk jaʼ tskʼel mi jech chichʼ pasel kʼuchaʼal chal li mantal yuʼun judaetike. Jech xtok, oy nail chapanobbailetik ti mu toj masuk tsots skʼoplal ta sjunul li yosilal Judeae, ti jaʼ chchapanik li kʼusitik tsnuptan jnaklejetike xchiʼuk li tsatsal muliletike, pe kʼalal jech tspasike mu persauk stikʼ sba li jromaetike. Akʼo mi jech, li nail chapanobbailetik yuʼun judaetike mu xuʼ xalik mantal ti akʼo xichʼ milel junuk jpasmulile. Yuʼun jaʼ chal mantal Roma mi xuʼ o mi moʼoj. Pe oy jun velta ti la spas sba ta mantal stuk li Sanedrine, jaʼo kʼalal la xchapanik li Esteban xchiʼuk ti laj yakʼik ta milel ta tone (Ech. 6:8-15; 7:54-60).

Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae tsots onoʼox yabtel echʼ li Sanedrine. Akʼo mi jech, xi laj yal jun j-al-loʼil ti Emil Schürer sbie: «Pe li kʼusi mas vokol laj yaʼi [judaetike] jaʼ ti tspas kʼusi tskʼan yoʼonton stukik xchiʼuk ti kʼusi ora xal yoʼontonik li j-abteletik ta Romae, jech kʼuchaʼal nopem xaʼi tspasik kʼalal mi laj yaʼiik ti oy buchʼu tsaʼ smul ta sventa politikae». Jech kʼuchaʼal liʼe, li komandante yuʼun soltaroetik ti Klaudio Lisias sbie, la xchuk batel jtakbol Pablo ti jaʼ jroma vinike (Ech. 23:26-30).