Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 YUʼUN MAYO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 KRONIKAS 17-19
«Jechuk xavil yantik kʼuchaʼal ta xil Jeovae»
Jaʼ jpʼijubtasobiltik li kʼusi la spasik ta voʼnee
7 Jkʼelbetik skʼoplal li Jeosafat eke, li xnichʼon Asae. Oy toʼox slekil talelaltak ti lek laj yil li Jeovae. Kʼalal la spat yoʼonton ta stojolal Jeovae oy kʼusitik lek la spas. Akʼo mi jech, bakʼintike muʼyuk lek kʼusi kʼot ta nopel yuʼun. Jech kʼuchaʼal liʼe, laj yakʼ ti xikʼbe stseb chopol ajvalil Acab li skereme. Ta tsʼakale, la skolta ta paskʼop Acab kʼalal la stsak sbaik ta kʼop xchiʼuk li Siriae, akʼo mi laj yichʼ albel yuʼun j-alkʼop Micaías (Micaya) ti mu spas jeche. Kʼalal jaʼo yakal paskʼope, li soltaroetik ta Siriae la stsakik ta kʼop li Jeosafate xchiʼuk jutuk xa mu laj yichʼ milel (2Kr 18:1-32). Kʼalal sut ta Jerusalen li Jeosafate, xi jakʼbat yuʼun li j-alkʼop Jehue: «¿Cʼu yuʼun ti jaʼ chacolta li bochʼotic chopolique, xchiʼuc ti chapas ta coʼol avoʼnton achiʼuc li yajcontra Mucʼul Diose?» (Kʼelo 2 Kronikas 19:1-3).
w15 15/8 paj. 11, 12 par. 8, 9
Mu me xchʼay ta ajol ti skʼanojot li Jeovae
8 Li Jeovae tskʼan chakʼ jnaʼtik ti maʼuk tskʼel li jpaltailtike, ti jaʼ tskʼel li kʼusitik lek ta jpastike (2Kr 16:9). Jkʼelbetik skʼoplal jun ajvalil ta Juda ti Jeosafat sbie. Li ajvalil taje chopol kʼusi la spas, yuʼun la skoʼoltas sjol xchiʼuk li ajvalil ta Israel ti Acab sbi sventa chbat stsakik ta kʼop li jsirioetike. Li Acabe albat yuʼun chanib sien jecheʼ j-alkʼopetik ti chkuch yuʼun li paskʼope. Pe oy jun melel j-alkʼop ti Micaías (Micaya) sbie, laj yalbe Jeosafat ti chchʼayik mi batik li ta paskʼope. Jech onoʼox kʼot ta pasel taje. Li Acabe cham li ta paskʼope, li Jeosafate jutuk xa mu te laj ek. Kʼalal jech taje, li Jeovae la stak batel Jehú sventa xalbe mantal ta skoj li kʼusi chopol kʼot ta pasel yuʼun li Jeosafate, pe jaʼ sventa chalbe xtok ti «oy to cʼusi lec [spasoje]» (2Kr 18:4, 5, 14-22, 33, 34; 19:1-3).
9 ¿Kʼusitik lek toʼox la spas li ajvalil Jeosafate? Leʼ toʼox tal jayibuk jabile, laj toʼox yalbe mantal ajvaliletik, jlevietik xchiʼuk paleetik ti akʼo batikuk ta sjoylejal Juda sventa xchanubtasik ta smantaltak Dios li krixchanoetike. Toj lek tajek ti jech la spase, yuʼun la xchanik ta sventa Jeova li krixchanoetik ti yan-o slumalike (2Kr 17:3-10). Akʼo mi muʼyuk lek kʼusi kʼot ta nopel yuʼun ta tsʼakal li Jeosafate, li Jeovae muʼyuk-o xchʼayoj ta yoʼonton li kʼusitik lek toʼox la spas talel li ajvalil taje. ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti akʼo mi oy kʼusitik chopol chkʼot ta pasel kuʼuntike, pe mi laj kakʼbetik-o yipal chijtun ta stojolale, skʼanojutik-o xchiʼuk mu xchʼay ta sjol li kʼusitik lek jpasojtike.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Ta sjunuluk me koʼonton tunkutik ta stojolal li Jeovae
10 Li Asae oy jun xnichʼon, Jeosafat sbi. Li Vivliae chal ti «jaʼ jech iʼabtej jech chac cʼuchaʼal iʼabtej li stote, jaʼ li Asae» (2Kr 20:31, 32). La xchanbe stalelal li stote xchiʼuk la stijbe yoʼonton jteklum sventa xichʼik-o ta mukʼ li Jeovae. La stak batel junantik viniketik ti bu kʼalal sventainoj li ajvalil ta Judae sventa xchanubtasik li jteklum ta sventa li kʼusi chal li «svunal mantaletic yuʼun Mucʼul Diose» (2Kr 17:7-10). Maʼuk noʼox, li Jeosafate bat ta yosilal ajvalilal yuʼun Israel, kʼalal to «ta vitsetic yuʼun Efraín», sventa skolta krixchanoetik yoʼ xlik yichʼik ta mukʼ yan velta li Jeovae (2Kr 19:4). Li ajvalil Jeosafate ta «scotol yoʼnton laj yichʼ ta mucʼ li Mucʼul Diose» (2Kr 22:9).
11 Li Jeova avie tskʼan ti x-ojtikinat yuʼun skotol li krixchanoetike xchiʼuk voʼotik xuʼ jkoltatik sventa xojtikinik. Jech oxal, xi jakʼbe jbatike: «¿Mi chkakʼbe yipal ta xcholel mantal jujun u? ¿Mi oy ta koʼonton ta jchanubtas junuk krixchano sventa xtun ta stojolal Jeova? ¿Mi ta jkʼopon Jeova sventa skoltaun ta stael?». Mi chkakʼbetik yipale, li Jeovae xuʼ me skoltautik sventa jlikestik junuk chanubtasel ta Vivlia. ¿Mi oy van ta koʼonton ta jchanubtastik ta Vivlia junuk krixchano akʼo mi jaʼo yorail ta jkux koʼontontik? Jvules ta joltik ti la skoltaan krixchanoetik sventa xtunik ta stojolal Jeova yan velta li Jeosafate. Li voʼotik eke xuʼ me jkoltatik junuk krixchano ti chibajemik ta mantale. Jech xtok, li moletik ta tsobobbaile chbat skoltaik li buchʼutik lokʼemik ta mantal ti xuʼ van skomtsanojik xa li kʼusi chopol tspasike.
8-14 YUʼUN MAYO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 KRONIKAS 20, 21
«Akʼo xchʼunel avoʼontonik ta stojolal Jeova Dios avuʼunik»
Jmojuk kuxul xijkom kʼalal chlaj li balumile
8 Toj tsots la sta yajkontra li steklumal Dios ta skʼakʼalil ajvalil Jeosafate. Oy junantik lumetik ti te noʼox nopol oyik ti talik xchiʼuk «batsʼi epal soldadoetic» sventa tstsakvanik ta kʼope (2Kr 20:1, 2). ¿Kʼusi la spas li yajtuneltak Diose? Muʼyuk spasik kʼop ta yipal stukik, moʼoj, la spat yoʼontonik ta stojolal Jeova (kʼelo 2 Kronikas 20:3, 4). Muʼyuk bu partetik xa lik skʼel kʼuxi chutik, jaʼ xkaltik, ti jaʼ xa lik spasik li kʼusi lek chil ta sat stukike. Xi chal li Vivliae: «Scotol li judaetique vaʼajtic ta stojol li Mucʼul Diose. Te oyic cʼalal ta yajnil xnichʼnabic» (2Kr 20:13). Kʼuk yelan ti sjabilalike, jmoj tsobolik, jech xtok ta sjunul yoʼonton la xchʼunik ti kʼu yelan beiltasatik yuʼun Jeovae. Jech oxal koltaatik, muʼyuk bu stsalat yuʼun li yajkontratakike (2Kr 20:20-27). ¡Toj lek chakʼ ta chanel kʼuxi xuʼ stsal yuʼun prevaetik li steklumal Diose!
Achʼ jnupuneletik, tunanik mas ta stojolal Jeova
7 Li Jeovae la stunes jun jlevi vinik ti Jasiel sbi sventa stakʼbe li s-orasion Jeosafate. Xi laj yale: «Saʼo noʼox lek avavilik, tsʼijlanik noʼox, kʼelik kʼu yelan tspojoxuk li Jeovae» (2Kr 20:13-17). ¡Mu sta-o yaʼeluk li kʼusi albatike! Pe maʼuk laj yal jun krixchano, yuʼun jaʼ laj yal stuk li Jeovae. Ta skoj ti spatoj lek yoʼonton ta stojolal li Sdiose, li Jeosafate jaʼ jech la spas. Kʼalal bat stsakik ta kʼop li yajkontraike, maʼuk jaʼ jbabe laj yakʼ li soltaroetik ti xchanojik lek paskʼope, yuʼun jaʼ laj yakʼ ti jbabeuk xbat li viniketik ti muʼyuk yichʼoj batel yabtejebike ti jaʼ noʼox chkʼejinik batele. Tsal onoʼox yuʼunik li yajkontratakik jech kʼuchaʼal albatik yuʼun Jeovae (2Kr 20:18-23).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-2 paj. 33 par. 5, 6
Jeoram
Li Jeorame muʼyuk la xchanbe li slekil talelal stote, li Jeosafate. ¿Kʼu yuʼun ti jech la spase? Mas tajeke jaʼ ta skoj li xchopol talelal yajnile, li Ataliae (2Re 8:18). Li Jeorame maʼuk noʼox la smil li vakvoʼ xchiʼiltak ta vokʼele xchiʼuk jlom xnichʼnabtak ajvaliletik ta Juda, yuʼun la sokbe yoʼonton li buchʼutik sventainojan sventa jaʼ xichʼik ta mukʼ li jecheʼ diosetike (2Kr 21:1-6, 11-14). Ti kʼu sjalil ajvalilaje, naka paskʼop oy ta steklumal xchiʼuk ta yantik jteklumetik xtok. Baʼyuke li Edome la stoy sba ta stojolal Juda, ta mas tsʼakale jaʼ jech la spas li Libna eke (2Re 8:20-22). Xi pʼijubtasat yuʼun j-alkʼop Elias li Jeorame: «Li Jeovae chakʼbe tsots svokol li ateklumale, li anichʼnabtake, li avajniltake xchiʼuk skotol li kʼusitik oy avuʼune. Chavil ep avokol ta chamel, chlik ipajuk abikiltak jaʼ to mi boskʼij lokʼel ta skoj ti mas tstsatsaj jujun kʼakʼale» (2Kr 21:12-15).
Jaʼ jech kʼot ta pasel kʼuchaʼal albate. Li Jeovae laj yakʼ permiso ti x-och ta skʼob j-arabiaetik xchiʼuk jfilisteaetik li jteklume, vaʼun la xchukbeik batel li yajniltak xchiʼuk xnichʼnabtak li Jeorame. Kʼajomal xa noʼox kol komel li xkʼox kereme ti Jeoakas sbie (ti Okosias sbi xtoke); pe ti jech kʼot ta pasele jaʼ ta skoj li trato spasoj Jeova xchiʼuk David ta sventa li ajvalilale. «Kʼalal kʼot xa ox ta pasel taje, li Jeovae laj yakʼ ipajuk sbikil ti mu xa stakʼ poxtaele». Chib jabil ta mas tsʼakale, «boskʼij lokʼel sbikil ta skoj ti mas xa tsatsaj li xchamele», ta tsʼakale cham. Jaʼ jech cham li chopol vinike, «muʼyuk buchʼu chopol laj yaʼi sba ti kʼalal chame». Te laj yichʼ mukel ta steklumal David, «pe maʼuk ti bu mukajtik li ajvaliletike». Laje jaʼ och ta xkʼexol li skerem ti Okosias sbie (2Kr 21:7, 16-20; 22:1; 1Kr 3:10, 11).
15-21 YUʼUN MAYO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 KRONIKAS 22-24
«Li Jeovae chakʼbe bendision li buchʼutik tsots yoʼontone»
Mu snaʼ xiʼ li Jeoiadae
Li Jesabele vokʼ jun stseb, Atalia laj yakʼbe sbi. Solel toj chopol tajek kʼuchaʼal li smeʼe. Vaʼun, li Ataliae nupun xchiʼuk li ajvalil ta Judae. Kʼalal cham li smalale, jaʼ och ta ajvalil li skereme. Pe ta tsʼakale cham ek li skereme, vaʼun jaʼ kom ta skʼob Atalia li ajvalilal ta Judae. Pe sventa mu buchʼu xpojbat li ajvalilale, tskʼan ox tsmil skotol li skeremtak ajvalile xchiʼuk li buchʼutik xuʼ ch-ochik ox ta ajvalile. Pe maʼuk noʼox yuʼun la smil xtok li smomtake. Jaʼ yuʼun, xiʼtabil yuʼun skotol li krixchanoetike.
Li bankilal pale Jeoiada xchiʼuk li yajnil ti jaʼ sbi Jeosebae, snaʼojik ti chopol li kʼusi tspas Ataliae. Jaʼ yuʼun, li Jeoiada xchiʼuk yajnile laj yakʼ ta vokol xkuxlejalik sventa xchabibeik jun smom li Ataliae, li kʼox olol taje jaʼ sbi Jeoas. Tey laj yichʼ tsʼitesel ta templo.
Mu snaʼ xiʼ li Jeoiadae
Kʼalal vukub xa ox sjabilal li Jeoase. Li Jeoiadae, la stsob skotol li bankilal jchabivanejetik xchiʼuk li jlevietike, xi laj yalanbee: «Chabiik li stiʼ temploe, mu xavakʼik akʼo x-ochik tal li krixchanoetike». Ta tsʼakale, li Jeoiadae la stikʼ ta ajvalil ta Juda li Jeoase. Vaʼun, li krixchanoetik ta Judae, xi tsots avanike: «¡Ichʼbiluk ta mukʼ li ajvalile!».
Kʼalal laj yaʼi li meʼ ajvalil Atalia ti te x-avlajetik ta templo li krixchanoetike, bat skʼel ta anil. Kʼalal laj yaʼi ti jaʼ och ta ajvalil li Jeoase, xi tsots avan li Ataliae: «¡Jkontrainvanej! ¡Jkontrainvanej!». Vaʼun, li bankilal jchabivanejetike la stsakik li meʼ chopol ajvalile xchiʼuk la smilik. Yuʼun muʼyuk lek laj yakʼ ta ilel stalelal ta stojolal li jteklume, ¿pe kʼusi van chkʼot ta pasel un?
it-2 paj. 1008 par. 6
Mukinal
Li mero bankilal pale Jeoiadae tukʼ echʼ skʼoplal, jaʼ yuʼun te laj yichʼ mukel ta «Steklumal David ti bu mukajtik li ajvaliletike». Taje jaʼ noʼox stuk ti te laj yichʼ mukel akʼo mi maʼuk te likem talel li ta yutsʼ yalal ajvalile (2Kr 24:15, 16).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-2 paj. 1221 par. 14
Sakarias
12. Skerem li mero bankilal pale Jeoiadae. Kʼalal cham li Jeoiadae, li ajvalil Jeoase jaʼ la xchʼun li chopol tojobtaseletike, maʼuk la xchʼunbe li yaj-alkʼoptak Jeovae xchiʼuk muʼyuk xa laj yichʼ ta mukʼ li Jeovae. Li Sakarias ti jaʼ sprimo li Jeoase, tsots laj yalbe mantal li jteklum ta skoj ti vaʼ yelan stalelalike, pe muʼyuk la sutes yoʼontonik, kʼajomal noʼox la smilik ta ton te ta yamakʼil templo li Sakariase (2Kr 22:11). Xi laj yal Sakarias kʼalal yuʼun xa chchame: «Te akʼo skʼel Jeova xchiʼuk jaʼ tspakbot sutel». ¿Kʼuxi kʼot ta pasel li albil kʼop laj yal Sakariase? Li Siriae toj ep laj yakʼbe svokol li Judae. Jech xtok, li Jeoase laj yichʼ milel yuʼun chaʼvoʼ yajtuneltak «ta skoj ti la smalbe xchʼichʼel li xnichʼnabtak pale Jeoiadae». Li Versión de los Setenta xchiʼuk li Vulgatae chal ti Jeoase laj yichʼ milel ta skoj ti la smilbe «xnichʼon» li Jeoiadae. Pe li tsʼibetik masorético xchiʼuk li Versión Peshitta ta siriae chal «xnichʼnabtak», taje jaʼ van ta skoj ti toj lek ichʼbil ta mukʼ li Sakarias, li skerem Jeoiadae, ta skoj ti jaʼ jun j-alkʼope xchiʼuk palee (2Kr 24:17-22, 25).
22-28 YUʼUN MAYO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 KRONIKAS 25-27
«Li Jeovae xuʼ yuʼun mas to ep chakʼbot xkʼexol»
it-2 paj. 29 par. 8
Jeoas
Jun veltae li Jeoase laj yakʼbe xchʼamun 100 mil ta voʼ viniketik li ajvalil ta Juda sventa xbat stsakik ta kʼop li j-edometike. Pe li viniketik taje albatik ti akʼo sut ta snaik ta skoj ti jaʼ jech laj yal «jun yajtunel melel Diose», akʼo mi laj xa ox yichʼik tojel 100 talento plata (660,600 dólar), ilinik ta jyalel ti takatik sutel ta snaike, jaʼ van ta skoj ti muʼyuk xa laj yichʼik li kʼusitik tstaik ta paskʼope. Jaʼ yuʼun, kʼalal sutik batel ta nortee, echʼ stsakik ta kʼop jteklumetik ti lik ta Samaria (ti jaʼ van ti bu spasoj skarpanaike) kʼalal to ta Bet-Oron (2Kr 25:6-10, 13).
Kʼuxi ta jpastik preva ti toj lek yoʼonton li Jeovae
16 Oyuk kʼusitik xajel ta akuxlejal sventa xatun ta stojolal Jeova. Sventa lek xilutik li Jeovae, mu persauk xkiktatik spasel skotol li kʼusitik ta jkʼupintike (Ekl 5:19, 20). Pe mi muʼyuk mas chijtun ta stojolal Jeova ta skoj ti mu jkʼan xkiktatik spasel li kʼusi lek chkaʼitike, xuʼ me jech xkʼot ta jtojolaltik kʼuchaʼal li jkʼulej vinik laj yalbe skʼoplal Jesus ti chʼay ta sjol li Diose (kʼelo Lukas 12:16-21). Xi chal jun ermano ti te nakal ta Francia ti Christian sbie: «Muʼyuk toʼox mas yakal ta jchʼak jkʼakʼal xchiʼuk muʼyuk mas chkakʼ persa sventa oyuk kʼusi jpas ta stojolal Jeova xchiʼuk ta stojolal li kutsʼ kalale». Jaʼ yuʼun, sventa x-ochik ta prekursor xchiʼuk li yajnile laj yiktaik komel li yabtelike. Vaʼun, lik skusik ofisinaetik o naetik xchiʼuk xmuyubajik noʼox akʼo mi mas jutuk kʼusi x-ayan yuʼunik. ¿Mi la stabeik sbalil ti jech la spasike? Xi to chale: «Mas xa ta jkʼupinkutik li cholmantale xchiʼuk ximuyubajkutik-o kʼalal chojtikinik batel Jeova li kaj-estudiokutik xchiʼuk li jrevisitakutike».
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
¿Mi oy buchʼu xuʼ skoltaot sventa xachʼi ta mantal?
LI Usiase laj yichʼ biiltasel ta ajvalil ta Juda kʼalal yichʼoj toʼox 16 jabile. Ajvalilaj mas ta 50 jabil, tetik van ta siglo 9 xchiʼuk ta siglo 8 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse. Kʼalal chex kerem toʼox li Usiase, lik spas «li kʼusi tukʼ chil ta sat [Jeovae]». ¿Kʼusi van koltaat sventa jaʼuk spas li kʼusi leke? Xi chal li loʼil ta Vivliae: «Ti kʼu sjalil kuxul li Sakariase, [li Usiase] jaʼ la stsʼakli-o li Diose, jaʼ chanubtasat yuʼun Sakarias ta xiʼtael li melel Diose. Ti kʼu sjalil la stsʼakli li Jeovae, ep kʼusitik akʼbat yuʼun li melel Diose» (2Kr 26:1, 4, 5).
Li loʼil ta Vivlia taje, jaʼtik noʼox te chalbe skʼoplal li Sakariase, li jtojobtasvanej yuʼun ajvalile. Pe jamal xvinaj ti la skolta li Usiase, yuʼun chal ti «jaʼ chanubtasat yuʼun Sakarias ta xiʼtael li melel Diose». Li livro The Expositorʼs Bible chal ti Sakariase «jaʼ jun vinik ti lek xchanoj li Tsʼibetike, ti xchanojbe lek li smantaltak Diose xchiʼuk ti xtojob ta yakʼel ta chanel li kʼusi snaʼojbe skʼoplale». Xi chal jun vinik ti chalbe skʼoplal li Vivliae: «Jaʼ jun pʼijil jtojobtasvanej ti lek yichʼoj ta mukʼ Diose xchiʼuk lek xaʼibe smelolal li albil kʼopetike. Jaʼ yuʼun, la skolta li [Usiase]».
29 YUʼUN MAYO-4 YUʼUN JUNIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 KRONIKAS 28, 29
«Xuʼ tukʼ xavakʼ aba ta stojolal Jeova akʼo mi mu jechuk tspas li atot ameʼe»
Jchanbetik stalelal li yamigotak Jeovae
8 Li Esekiase mu jechuk echʼ xkuxlejal kʼuchaʼal li Rute, yuʼun te chʼi ta jun lum ti yakʼoj sbaik ta stojolal Diose. Pe li j-israeletike mu skotoluk tukʼ laj yakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae. Yuʼun li ajvalil Akase ti jaʼ stot li Esekiase, toj chopol echʼ. Li Akase mi jsetʼuk laj yichʼ ta mukʼ li stemplo Diose, kʼajomal noʼox la stijbe yoʼonton krixchanoetik ti akʼo yichʼik ta mukʼ li jecheʼ diosetike. Jech xtok, kuxul laj yakʼ ta milbil matanal jayvoʼuk xnichʼnab ta stojolal jun jecheʼ dios. Jech oxal, ep kʼusitik chopol laj yil ta xkuxlejal kʼalal kʼox toʼox li Esekiase (2Re 16:2-4, 10-17; 2Kr 28:1-3).
Jchanbetik stalelal li yamigotak Jeovae
9 Li Esekiase muʼyuk lek laj yichʼ chanubtasel ta skoj ti muʼyuk lek stalelal echʼ li stote. Akʼo mi jech, li Esekiase muʼyuk x-ilin ta stojolal Jeova. Li avie oy buchʼutik ti mu jechuk tsots tajek yiloj svokol ta xkuxlejalik jech kʼuchaʼal li Esekiase, pe tsnopik ti oy srasonal yuʼunik sventa x-ilinik ta stojolal li Jeovae o ti x-ilinik ta stojolal li s-organisasione (Pr 19:3). Li yantike tsnopik ti mu xa xlekub xkuxlejalik ta skoj ti muʼyuk chchʼunbeik smantal Jeova li yutsʼ yalalike o mi moʼoje tsnopik ti jech chbatik kʼuchaʼal li stot smeʼike (Ese 18:2, 3). ¿Mi melel van taje?
10 Li kʼusitik echʼ ta xkuxlejal Esekiase chakʼ ta ilel ti mu meleluke. Muʼyuk onoʼox srasonal ti xij-ilin ta stojolal li Jeovae. Yuʼun maʼuk ta smul li kʼusitik chopol tsnuptan krixchanoetike (Job 34:10). Melel onoʼox ti xuʼ lekil o chopol krixchano xbat yalab xnichʼnabik li totil meʼiletik ta skoj ti kʼu yelan chchanubtasike (Pr 22:6; Kol 3:21). Pe taje maʼuk skʼan xal ti jaʼ ta skoj jtot jmeʼtik mi lekil krixchano chijbat o mi moʼoj. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li Jeovae chakʼ jnop jtuktik li kʼusi ta jpas ta jkuxlejaltike (Dt 30:19). ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Esekias ti xuʼ jnop jtuktike?
11 Li stot Esekiase toj chopol tajek echʼ ta ajvalil li ta Judae, akʼo mi jech, li stuke lekil ajvalil echʼ (kʼelo 2 Reyes 18:5, 6). ¿Kʼu yuʼun toj lek echʼ ta ajvalil? Yuʼun jpʼel yoʼonton muʼyuk la xchanbe stalelal li stote. La xchikinta kʼalal tojobtasat xchiʼuk kʼalal tukʼibtasat yuʼun li yaj-alkʼoptak Jeova jech kʼuchaʼal Isaias, Miqueas xchiʼuk li Osease. Jaʼ yuʼun, laj yakʼ persa stukʼibtasel li kʼusitik chopol la spas stote: la xchʼuba lek li temploe, la skʼanbe perton Jeova ta skoj li smul jteklume xchiʼuk la slilin skotol li lokʼoletik ti skuyoj ta sdiosike (2Kr 29:1-11, 18-24; 31:1). Ta mas tsʼakale oy jun ajvalil ti bat stsak ta kʼop li Jerusalene, pe li Esekiase laj yakʼ ta ilel ti tsots xchʼunel yoʼontone xchiʼuk muʼyuk xiʼ. Jech xtok, laj yalbe jteklum ti akʼo spat yoʼontonik ta stojolal li Jeovae (2Kr 32:7, 8). Jun veltae la stoy sba li Esekiase, pe la xchʼam li tojobtasel akʼbat yuʼun Jeovae xchiʼuk bikʼit xa laj yakʼ sba yan velta (2Kr 32:24-26). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Esekiase muʼyuk laj yakʼ ti akʼo sokesbatuk xkuxlejal yuʼun li xchopol talelal yutsʼ yalale. Laj yakʼ ta ilel ti lek tajek xil sba xchiʼuk li Jeovae. ¡Toj echʼ noʼox lek ti jchanbetik stalelale!
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Li Natane, ta sjunul yoʼonton la spakbe skʼoplal li melel yichʼel ta mukʼ Diose
Li Natane jaʼ tukʼil yajtunel Jeova, jaʼ yuʼun la skolta ta sjunul yoʼonton David ta sventa li kʼusi tsnop tspase, ti jaʼ baʼyel chichʼ meltsanel ti bu xuʼ chichʼ ichʼel ta mukʼ li melel Dios ta Balumile. Jech xtok, jaʼ noʼox laj yal li kʼusi oy ta yoʼontone, maʼuk li kʼusi tsnop Jeovae. Ta yakʼobalil noʼox, li Diose la stak batel Natán sventa xbat yalbe jun aʼyej ti jelel xae: ti maʼuk tsmeltsan chʼulna li Davide. Moʼoj, jaʼ la jun xnichʼon ti buchʼu tsmeltsane xchiʼuk laj yalbe David ti tspasik jun trato xchiʼuk Jeovae ti «te chcom o ta [s]tojolic» li ajvalilale (2Sa 7:4-16).
Jech kʼuchaʼal chkiltike, li kʼusi laj yal Natán ta sventa li smeltsanel chʼulnae jelel tajek li kʼusi tsnop Diose. Pe akʼo mi jech, li j-alkʼope bikʼit laj yakʼ sba, yuʼun la xchʼam ta sjunul yoʼonton li kʼusi tskʼan tspas Jeovae. Mi la stukʼibtasutik junuk velta li Diose, lek me ti jchanbetik li kʼusi la spas Natane. Ta skoj ti tspas-o batel yabtel ta j-alkʼope, jaʼ te chvinaj ti lek-o ilat yuʼun li Diose. Yaʼeluke jaʼ Jeova laj yakʼbe snaʼ Natán xchiʼuk «Gad, jaʼ li jʼalcʼop yuʼune», sventa tsbeiltas batel David ta xchapanel li chanmil jkʼejimoletik ti chtunik ta chʼulnae (1Kr 23:1-5; 2Kr 29:25).
5-11 YUʼUN JUNIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 KRONIKAS 30, 31
«Ta me jtabetik sbalil kʼalal ta jtsob jbatike»
it-1 paj. 905 par. 4
Esekias
Oy tajek ta yoʼonton li yichʼel ta mukʼ Jeovae. Kʼalal och ta ajvalil li Esekias ti yichʼoj xa ox 25 jabile, laj yakʼ ta ilel ti oy tajek ta yoʼonton li yichʼel ta mukʼ Jeovae. Li kʼusi baʼyel la spase jaʼ ti la sjam li temploe xchiʼuk ti la xchaʼmeltsane. Laje la stsob li paleetike xchiʼuk li jlevietike, xi laj yalbee: «Oy ta koʼonton ta jpas trato xchiʼuk li Jeova Dios yuʼun Israele». Li trato la spas taje jaʼ sventa ti tukʼ xakʼ sbaike, xkoʼolaj kʼuchaʼal ti lik xchaʼtsakik ta venta li trato ta sventa Mantal li ta jteklum Judae, yuʼun muʼyuk toʼox la xchʼunik li mantaletik taje. Tsots abtej, yuʼun la xchapan li jlevietik sventa xlik spas li yabtelik yan veltae, jech xtok laj yal mantal ta sventa li kʼusitik chichʼ tunesel ta stijobil sone xchiʼuk ta sventa li skʼejintael Jeovae. Jaʼo yuilal nisan, kʼalal jaʼo chichʼ pasel li Kʼin Koltaele, pe muʼyuk sakubtasbil li temploe, li paleetike xchiʼuk li jlevietike. Li ta skʼakʼalil 16 yuʼun nisane, laj yichʼ sakubtasel li temploe xchiʼuk li kʼusitik te chtune. Vaʼun, skʼan xichʼ akʼel matanal sventa staik perton sjunul li steklumal Israele. Baʼyuke, li bankilaletike laj yakʼik milbil matanal, matanaletik ta sventa li smul ajvalile, ta sventa li temploe xchiʼuk ta sventa li jteklume. Laj une, li jteklume ta smilal xa noʼox laj yakʼik chikʼbil matanaletik (2Kr 29:1-36).
it-1 paj. 905 par. 5
Esekias
Ta skoj ti muʼyuk chʼultajesbil li jteklume, muʼyuk bu la spasik li Kʼin Koltael ti kʼusi onoʼox ora chichʼ pasele, jaʼ yuʼun li Esekiase jaʼ la stsak ta venta li mantal ti bu chal ti xuʼ jaʼ to tspasik jun u ta mas tsʼakal li Kʼin Koltael ta skoj ti muʼyuk chʼultajesbilike. Pe maʼuk noʼox la stak ta ikʼel li jteklum Judae, yuʼun ikʼatik tal li jteklum Israel eke, la stak batel kartaetik ta sjunul li jteklume, te lik ta Beer-seba kʼalal to ta Dan. Ep buchʼutik muʼyuk lek laj yaʼiik li aʼyeje, pe jlom jnaklejetik ta Aser, Manases, Sabulon, Efrain xchiʼuk Isakare bikʼit laj yakʼ sbaik xchiʼuk batik. Jech xtok, ayik ep yajtuneltak Jeova ti maʼuk j-israeletike. Xuʼ van vokol laj yaʼiik ek li j-israeletik ti chichʼik ta mukʼ Jeova ti ventainbilik yuʼun li ajvalil ta norte sventa xbatik li ta Kʼin Koltaele, yuʼun jech kʼuchaʼal li j-almantaletike la snuptanik kontrainel ek xchiʼuk labanatik yuʼun li ajvalilal ta lajunvokʼ nitilulale, ti jaʼ xa batem ta yoʼontonik yichʼel ta mukʼ li jecheʼ diosetike xchiʼuk ti yakal chichʼik ilbajinel yuʼun li jteklum Asiriae (2Kr 30:1-20; Nu 9:10-13).
it-1 paj. 905 par. 6, 7
Esekias
Kʼalal laj li Kʼin Koltaele lik spasik li Skʼinal Pan ti muʼyuk slevadurail ti jalij vukub kʼakʼale, xmuyubaj tajek sjunul li tsobobbaile, jaʼ yuʼun jalij to batel vukub kʼakʼal li kʼine. Li Jeovae laj yakʼbe bendision li jteklume manchuk mi yakal chil svokolik, jaʼ yuʼun «xkuxet tajek yoʼontonik li ta Jerusalene, yuʼun ti kʼuxi echʼ ta ajvalil li Salomon xnichʼon David ti jaʼ ajvalil ta Israele muʼyuk-o jech spasojik li ta Jerusalene» (2Kr 30:21-27).
Li kʼusi kʼot ta pasele jamal chakʼ ta ilel ti la xchaʼta yav yuʼunik li melel yichʼel ta mukʼ Jeovae ti maʼuk noʼox ta skoj ti jech tskʼan yoʼontonik ti la stsob sbaike. Kʼalal mu to tsut batel ta snaike, li buchʼutik ayik li ta kʼin taje bat slilinik li chʼul vaʼanbil tonetike, li tayal kʼopojebaletike, li skajleb matanaletike xchiʼuk la slilinik li chʼul posteetik ti oy ta Juda, Benjamin, ta Efrain xchiʼuk li ta Manasese (2Kr 31:1). Jaʼ baʼyel laj yakʼ ta ilel Esekias ti kʼusi skʼan pasele, yuʼun bikʼitik lik slilin li kiletel chon pasbil ta kovre ti spasoj toʼox Moisese, yuʼun li jteklume laj xa ox spas ta sdiosik xchiʼuk chakʼbeik matanal ti xtomet muyel xchʼailal yuʼunike (2Re 18:4). Kʼalal echʼ li mukʼ ta kʼin taje, li Esekiase oy kʼusitik lik spas sventa jech-o xichʼ ichʼel ta mukʼ li Jeovae, laj yakʼbe yabtel li paleetik sventa skʼelik li temploe, laj yal ti skʼan xichʼ chʼunel li mantal ta sventa li matanal ti chichʼ akʼel jun ta lajlajunebe xchiʼuk li sba sat tsʼunobiletik ti jaʼ sventa li jlevietik xchiʼuk paleetike. Skotol ti kʼusi laj yichʼ alel taje, ta sjunul yoʼonton la xchʼunik li jteklume (2Kr 31:2-12).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
«Mi anaʼojik li kʼusitik taje, xamuyubajik noʼox me mi jech chapasike»
14 Yan kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti bikʼit chkakʼ jbatike jaʼ kʼalal ta jchikintabetik lek li yantike. Xi chalbutik li Santiago 1:19: «Oyuk ta avoʼontonik xchikintael». Li Jeovae lek tajek chak’ kiltik ti k’u yelan skʼan jpastike (Je 18:32; Jos 10:14). Jkʼeltik kʼusi chchanubtasutik li Eksodo 32:11 kʼalal ta 14 (kʼelo). Li Jeovae mu persauk snaʼ kʼusi tsnop li Moisese, akʼo mi jech, laj yakʼ ti akʼo xal ti kʼu yelan chaʼi sbae. ¿Mi oy van ta avoʼonton ti xachikintabe yaʼyej li buchʼu oy kʼusi chopol la spase xchiʼuk mi chapas van li kʼusi chalbote? Jamal xvinaj ti chchikintabe s-orasion Jeova li buchʼutik xchʼunojik ti chkoltaatike.
15 Toj lek ti xiuk jakʼbe jbatik ta jujuntale: «Li Jeovae ta sjunul yoʼonton la xchikinta kʼusi chalik li Abraan, Rakel, Moises, Josue, Manoa, Elias xchiʼuk li Esekiase, ¿mi mu jechuk skʼan jpas ek? ¿Mi xuʼ xkichʼ mas ta mukʼ li ermanoetike, ti jchikinta li kʼusi chalike xchiʼuk ti jpas li kʼusi lek chkʼot ta nopel yuʼunike? ¿Mi oy buchʼu tskʼan ti jchikintabe kʼusi chal li ta jtsobobbaile o li ta kutsʼ kalale? ¿Kʼusi xuʼ jpas?» (Je 30:6; Jue 13:9; 1Re 17:22; 2Kr 30:20).
12-18 YUʼUN JUNIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 KRONIKAS 32, 33
«Jpatbetik yoʼonton yantik kʼalal chil svokolike»
it-1 paj. 237 par. 5
Asiria
Senakerib. Li Senakeribe jaʼ skerem li Sargon II, ti la stsak ta kʼop li Juda kʼalal oy xa ox ta 14 jabil ch-ajvalilaj li Esekiase (732 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse) (2Re 18:13; Is 36:1). Li Esekiase muʼyuk la xchʼun li kʼusi laj yal li ajvalil ta Asiriae akʼo mi ochemik xa ox ta skʼob j-asiriaetik ta skoj li stot ti Akas sbie (2Re 18:7). Ta skoj taje, li Senakeribe la stsak ta kʼop li Judae xchiʼuk la stsal 46 jteklumetik (koʼoltaso xchiʼuk Isaias 36:1, 2). Ta tsʼakale, ti bu spasoj skarpana ta Lakise te la stak tal jun mantal li ajvalil ta Asiria sventa xalbe Esekias ti akʼo yakʼik 30 talento oroe (jutuk mu 11,560,000 dólar) xchiʼuk 300 talento plata (jutuk mu 1,982,000 dólar) (2Re 18:14-16; 2Kr 32:1; koʼoltaso xchiʼuk Isaias 8:5-8). Akʼo mi laj xa ox stojik ti kʼu yepal kʼanbatike, li Senakeribe la stak echʼel yajkʼopojeltak sventa xalbeik Jerusalen ti akʼo xakʼ sbaik ta kʼabal ta persae (2Re 18:17–19:34; 2Kr 32:2-20). Pe li Jeovae la smil 185 mil soltaroetik ta jun noʼox akʼobal, vaʼun jaʼ jech la suj li jtoyba ajvalil ta Asiria ti akʼo sut batel ta Ninivee (2Re 19:35, 36). Ta mas tsʼakale, jaʼ te laj ta milel yuʼun chaʼvoʼ xnichʼnabtak. Ta tsʼakale, och ta xkʼexol jun skerem ti jaʼ sbi Esar-Adon (2Re 19:37; 2Kr 32:21, 22; Is 37:36-38). Li kʼusitik kʼot ta pasel taje, ti jaʼ xa noʼox muʼyuk te tsʼibabil ti kʼalal laj yichʼ tsalel li soltaroetik ta Asiriae, te tsʼibabil ta Sprisma li ajvalil Senakeribe (taje xkoʼolaj ta balbal achʼel ti oy kʼusitik tsʼibabile) xchiʼuk ta jun Sprisma li Esar-Adon (GRABADOS, vol. 1, paj. 957).
¿Kʼuxi tskoltautik li vukvoʼ bankilaletik xchiʼuk li vaxakvoʼ viniketik ti ichʼbil yeike?
12 Ta onoʼox skoltautik Jeova kʼalal oy kʼusi mu spas kuʼuntike, pe tskʼan onoʼox ti akʼo jpastik li kʼusi spas kuʼuntike. Li Ezequiase «lic sjacʼbe banquilaletic yuʼun xchiʼuc banquilal soldadoetic», jmoj kʼot ta nopel yuʼunik ti «chulesic li nioʼetic te ta pat lume». Jech xtok, «li Ezequiase itsatsub lec yoʼnton, lic xchaʼpas lec li coraltone xchiʼuc li toyol qʼuelub osile xchiʼuc la spas yan coralton ta spatpat [...,] la spas ep lanzaetic xchiʼuc macubbailetic» (2Kr 32:3-5). Sventa tskʼel xchiʼuk chchabi steklumal li Jeovae, la stunes viniketik ti tsots yoʼontonike xchiʼuk ti lek tsotsik ta mantale, jaʼ la stunes li Ezequiase, li bankilaletike xchiʼuk li j-alkʼopetike.
¿Kʼuxi tskoltautik li vukvoʼ bankilaletik xchiʼuk li vaxakvoʼ viniketik ti ichʼbil yeike?
13 Oy kʼusi mas tsots skʼoplal la spas li Ezequiase, ti jaʼ xkom to ti laj yules li nioʼetik xchiʼuk ti la svaʼan muroetike. Ta skoj ti snaʼoj li kʼusi sbainoje, la stsob li jteklume xchiʼuk xi la spatbe yoʼontone: «Tsotsanic me, mu me xlaj stsatsal avoʼntonic; mu me xaxiʼic yuʼun li ajvalil ta Asiriae [...,] yuʼun vuʼutic lec xuʼ cuʼuntic jech chac cʼu chaʼal li stuque. Li stuque yichʼoj noʼox stsatsal ta sventa svinictac. Pero li vuʼutique liʼ xchiʼinojutic li Mucʼul Dios cuʼuntique, jaʼ chiscoltautic ta stsalel li cajcontratique». ¡Toj ep tsatsubtasbat xchʼunel yoʼontonik li jnaklejetik ta Jerusalén ti vulesbat ta sjolik ti jaʼ chkoltaatik yuʼun li Jeovae! Xi to chal li Vivliae: «Cʼalal laj yaʼyic cʼusi laj yal li Ezequiase, itsatsub yoʼnton scotolic». Kakʼtik venta ti jaʼ patbat-o yoʼontonik li «cʼusi laj yal li Ezequiase». Tunik ta lekil jchabichij li Ezequiase, li bankilaletik yuʼune, li bankilal soltaroetik yuʼune, li Miquease xchiʼuk li Isaiase, jech onoʼox kʼuchaʼal yaloj Jeova ta stojolal li yaj-alkʼope (2Kr 32:7, 8; kʼelo Miqueas 5:5, 6).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
¿Kʼusi skʼan xal ti ta jsutes koʼontontik ta melele?
11 Ta tsʼakale, li Jeovae la stakʼbe s-orasion li Manasese. Laj yil ti jel xa ox li kʼusi oy ta yoʼonton kʼalal la spas orasione. Li Jeovae kʼuxubaj ta yoʼonton ti xvokolet ta stojolale xchiʼuk laj yakʼ ochuk ta ajvalil yan velta. Li Manasese laj yakʼ tajek persa sventa xakʼ ta ilel ti sutesoj yoʼonton ta melele: la sjel stalelal, la slajesbe skʼoplal li yichʼel ta mukʼ jecheʼ diosetike xchiʼuk la stijbe yoʼonton li j-israeletik sventa xichʼik ta mukʼ li Jeovae. Taje mu jechuk la spas li Akabe (kʼelo 2 Kronikas 33:15, 16). Laj yakʼ ta ilel xchʼunel yoʼonton xchiʼuk stsatsal yoʼonton kʼalal jech la spase, yuʼun ta epal jabil oy kʼusitik chopol laj yakʼbe xchan li yutsʼ yalale, li bankilaletik yuʼune xchiʼuk li j-israeletike. Pe kʼalal mol xa oxe, laj yakʼ persa sventa slekubtas junantik li kʼusitik toʼox chopol spasoje. Lek van kʼusitik laj yakʼbe xchan li smom ti Josias sbie, yuʼun ta mas tsʼakale, kʼot ta lekil ajvalil (2Re 22:1, 2).
12 ¿Kʼusi chakʼ jchantik li Manasese? Maʼuk noʼox la sbikʼtajes sba, yuʼun la spas orasion, xvokolet la skʼanbe koltael Jeova xchiʼuk la sjel stalelal. Jech xtok, laj yakʼ persa stukʼibtasel li kʼusitik chopol la spase, lik yichʼ ta mukʼ Jeova xchiʼuk la skolta yantik sventa jechuk spasik ek. Li kʼusi kʼot ta stojolale chakʼ kiltik ti xuʼ xichʼik akʼel ta perton li buchʼutik tsots tspas smulike, yuʼun jamal chakʼ ta ilel ti toj lek yoʼonton li Diose xchiʼuk ti chchʼay mulile (Sl 86:5). Li buchʼutik tsutes yoʼontonik ta melele ch-akʼatik ta perton yuʼun li Jeovae.
19-25 YU’UN JUNIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | 2 KRONIKAS 34-36
«¿Mi chatabe lek sbalil li Skʼop Diose?»
it-1 paj. 1185 par. 2
Ulda
Kʼalal laj yaʼi Josias li kʼusi chal «li slivroal Mantale», ti jaʼ la sta li Ilkias ti jaʼ mero bankilal pale kʼalal jaʼo yakal chichʼ chaʼmeltsanel li temploe, la stak batel sviniktak sventa sjakʼik kʼusi tsnop li Jeovae. Jaʼ bat skʼelik li Uldae, ti jaʼ albatik talel li kʼusi chal Jeova ti te chal li ta livro kʼusi tsnuptanik li jteklum ti la stoy sbaik ta stojolale. Li Uldae laj yal xtok ti muʼyuk chil Josias li vokoliletik taje, jun yoʼonton chbat ta mukinal ta skoj ti la sbikʼtajes sba ta stojolal li Jeovae (2Re 22:8-20; 2Kr 34:14-28).
La xchʼunbe Smantal Jeova li Josiase
Li mero bankilal pale Ilkiase te la sta ta yut templo li balbalvun ti bu chal li Smantaltak Diose. Xuʼ van jaʼ la stsʼiba li Moisese. Li Safan ti jaʼ li jtsʼibajom yuʼun li ajvalil Josiase laj yichʼ batel li balbalvune xchiʼuk tsots laj yaptabe li Josiase. Kʼalal laj yaʼi Josias li kʼusi chal li balbalvune, laj yakʼ venta ti oy xa ta epal jabil muʼyuk jech xichʼik ta mukʼ Jeova li judaetike. Jaʼ yuʼun, li Josiase xi laj yalbe li Ilkiase: «Li Jeovae ilinem tajek ta jtojolaltik. Kʼopono yoʼ jnaʼtik li kʼusi xuʼ jpastike». Vaʼun, li Jeovae xi laj yalbe tal ta stojolal li meʼ j-alkʼop Uldae: «Li jteklum Judae laj xa skomtsanikun. Pe jaʼ to ta xkakʼbe stoj smulik kʼalal mi cham li ajvalil Josiase, yuʼun li stuke bikʼit yakʼoj sba».
Kʼalal laj yaʼi ajvalil Josias li kʼusi laj yal li Jeovae, bat li ta temploe xchiʼuk la stsob skotol li judaetike. Kʼalal te xa ox oy skotolike, tsots lik yapta Smantal Jeova li Josiase. Vaʼun, li Josias xchiʼuk skotol li judaetike laj yalik ta jamal ti chchʼunbeik smantaltak li Jeovae.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Jaʼ jpʼijubtasobiltik li kʼusi la spasik ta voʼnee
15 Ta slajebe, ¿kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Josiase? Akʼo mi jaʼ jun lekil ajvalil echʼ li Josiase, pe oy kʼusi chopol la spas, vaʼun te laj yichʼ-o milel (kʼelo 2 Kronikas 35:20-22). ¿Kʼusi kʼot ta pasel? Li Josiase la stsak ta kʼop Necao (Nekó) ti jaʼ ajvalil ta Ejiptoe akʼo mi muʼyuk srasonal ti la stsak ta kʼope. Pe li Necaoe laj yalbe Josias ti mu skʼan spas kʼop xchiʼuke. Li Vivliae chal ti «muc xchʼun ti iʼalbat yuʼun Necao ti jech yaloj Diose». Pe bat onoʼox ta pas kʼop li Josiase xchiʼuk te milat. Vaʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun la spas kʼop xchiʼuk li Necaoe? Li Vivliae muʼyuk bu chal.
16 La skʼel baʼyel jechuk Josias mi ta melel jech albil yuʼun Jeova li Necaoe. La sjakʼbe Jeremias ti jechuke, ti jaʼ li j-alkʼop yuʼun Jeovae (2Kr 35:23, 25). Li Josiase la snop lek li kʼusi yakal chkʼot ta pasel ti jechuke. Li Necaoe muʼyuk xa ox chbat stsak ta kʼop li Jerusalene. Yuʼun li kʼusi snopoje jaʼ ti chbat stsak ta kʼop li Carquemise. Jech noxtok, li Necaoe mu skʼan stsak ta kʼop li Jeova xchiʼuk li steklumale. Li Josiase muʼyuk la snop lek baʼyel kʼalal skʼan toʼox spas li kʼusi tskʼane. ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa taje? Jaʼ ti kʼalal oy jvokoltike xchiʼuk ti oy kʼusi skʼan jnoptike, jaʼuk baʼyel jnoptik li kʼusi tskʼan Jeova ti jpastike.
17 Kʼalal skʼan to xkʼot ta nopel kuʼuntik li kʼusi ta jpastike, skʼan me jnopbetik skʼoplal li beiltaseletik ta Vivlia ti jaʼ chalbe skʼoplale, vaʼun jkʼeltik kʼuxi chkakʼ ta jkuxlejaltik. Xuʼ van jsaʼtik ta vunetik xtok o jkʼanbetik junuk mol ta stsobobbail ti akʼo skoltautike. Li ermanoe xuʼ van skoltautik ta saʼel junantik beiltaseletik ta Vivlia. Jnoptik ta sventa liʼe, jun ermanae nupunem xchiʼuk jun vinik ti maʼuk stestigo Jeovae. Li ermanae xchʼakojbe lek skʼakʼalil sventa chchol mantal (Ech 4:20). Pe ch-albat yuʼun smalal ti mu xbat ta cholmantale, yuʼun ch-ikʼat batel ta xanbal ta skoj ti jal xa muʼyuk lokʼemike. Jaʼ yuʼun, li ermanae tsnopbe skʼoplal junantik tekstoetik ta Vivlia sventa xkoltaat ta snopel lek. Snaʼoj lek ti skʼan xchʼunbe smantal li Diose xchiʼuk ti laj yal Jesus ti skʼan jpastik ta yajtsʼaklom Kristo li krixchanoetike (Mt 28:19, 20; Ech 5:29). Pe tsvules ta sjol xtok ti skʼan xichʼ ta mukʼ smalal li antse xchiʼuk ti skʼan snaʼuk xrasonaj li jun yajtsʼaklom Kristoe (Ef 5:22-24; Flp 4:5). Li ermanae xuʼ van sjakʼbe sba mi jaʼ noʼox tskʼan ti jmojuk xbatik ta xanbal li vaʼ kʼakʼale o mi yalel van tspas sventa xikta-o li cholmantale. Li yajtunelutik Jeovae ta jkʼantik ti oyuk srasonal li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike xchiʼuk ti lekuk xil li Jeovae.
26 YUʼUN JUNIO-2 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | ESDRAS 1-3
«Akʼo stunesot li Jeovae»
¿Mi xavil li kʼusi laj yil Sakariase?
SOLEL xmuyubajik tajek li judaetike, yuʼun li Jeovae la stijbe yoʼonton li ajvalil ta Persia ti Siro sbie sventa skolta lokʼel li j-israeletik ti jal xa ox te chukbilik ta Babiloniae. Li ajvalile laj yal mantal ti akʼo sutik batel ta slumalik li judaetik xchiʼuk ti xchaʼvaʼanbeik «sna li Jeovae, li Dios yuʼun [Israele]» (Esd 1:1, 3). Taje jaʼ skʼan xal ti chlik yichʼik ta mukʼ yan velta melel Dios li ta osil ti bu akʼbatike.
Chankot kareta xchiʼuk jun korona ti jaʼ chchabiutike
2 Li Sakariase snaʼoj kʼu yuʼun ti laj yakʼik tal persa sutik tal ta Jerusalen li j-israeletike; snaʼoj lek ti jaʼ ta skoj ti oy xchʼunel yoʼontonik ta stojolal li Jeovae. Li Vivliae chal ti «itijbat yoʼntonic yuʼun [Dios]» sventa sten komel ta yoʼontonik li snaik xchiʼuk li spʼolmalike (Esd 1:2, 3, 5). Laj yiktaik komel jun jteklum ti xojtikinik leke, vaʼun jaʼ te batik ta jun jteklum ti jutuk mu skotolikuk mi jsetʼuk bu yilojik-oe. Ta sventa ti tsots tajek skʼoplal laj yaʼiik ti xchaʼmeltsanik li stemplo Jeovae, la sten ta yoʼonton xkuxlejalik sventa xanavik talel 1,600 kilometro ta jun osil ti toj xibal sbae.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w06 15/1 paj. 19 par. 1
Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Esdras
1:3-6. Jech kʼuchaʼal li j-israeletik ti komik ta naklej ta Babiloniae, li avie eke ep stestigotak Jeova ti mu xuʼ yuʼun xtunik ta tsʼakal orae o ti xbatik ti bu chtun mas jcholmantaletike; pe tskoltaik xchiʼuk tspatbeik yoʼonton li buchʼutik xuʼ yuʼunik spasele xchiʼuk chakʼik matanal takʼin sventa li abtelal ta spʼejel balumile.